Fróði - 09.01.1883, Blaðsíða 2

91. bl.
F R Ó Ð 1.
1883.
4
skamta sjer hlýðnina við pau eptir geð-
þótta. Hjer kemur fram siðferðis-
spillingin sem af lögunum leiðir. J>á
er menn pykjast ætla að bæta sjer upp
ójöfnuðinn með undanskotum, pá skapa
peir enn nýjan ójöfnuð, og gera illt
verra. Hitt tekur pó út yfir, að með
pessu venjast menn á að lítilsvirða sann-
leikann ; en sannleiksástin er undirstaða
allra andlegra framfara, og pví skilyrði
allrar sannrar farsældar. I pví efni má
enga freistni leggja fyrir menn. Lög-
gjöfin ætti að sporna við pví svo sem
unnt er. En einmitt hún sjálf hefir
freistað manna í margar aldir og hefir
með pví sýkt svo hið siðferðislega líf
pjóðarinnar, að pað getur ekki læknast
fyr enn búið er að „burt sníða grein
lastanna“, með öðrum orðum: taka fram-
talið úr lögum, sem skattaundirstöðu.
J>á fellur lausafjárskatturinn með. En
eitthvað verður að setja í staðinn. Að
miða skattinn eingöngu við jarðadýrleik-
ann, mun mega álíta úttalað um, pví
allir vita, að efnahagur fer ekki eptir
jarðarstærð, pó að jarðamatið væri rjett,
sem heldur er ekki til að ætlast. Setj-
um að endurskoðunin heppnist vel;
samt getur fast á kveðið jarðamat ekki
orðið rjett til lengdar, pví tímarnir
breytast og jarðirnar með, eins og ann-
að. Tiltækilegast mundi að safnajarða-
skýrslum svo sem fimmta hvert ár; og
kyggja á peim jarðaskrá fyrir næstu ár'
jafn mörg. |>að yrði ekki erfitt nema í
fyrsta sinn; síðan yrði skýrslan byggð
á hinni næstu á undan, nema par sem
gildar ástæður krefðu breytinga, og yrði
pá jafn framt að til færa ástæðurnar ræki-
lega. Á pann hátt stæði jarðamatið
sífelt til bóta. J>ó væri óneitanlega bezt
að purfa ekkert jarðamat. Yæri nú
hvorutveggju sleppt lausafjárframtali og
jarðahundraðatali, hvernig á pá að bæta
landsjóði upp skattamissinn, og prestum
og kirkjum missi tíundarinnar ?
Handa landsjóði verður að leggja á
toll. Ef til vill liggurí sjálfu sjernæst,
að leggja hann á ymsa miður nauðsyn-
lega innflutta vöru; samt er ekki víst
að með pví fáist næg fjárupphæð; og
hætt er við að sú tollálaga yrði marg-
brotin og útheimti kostnaðarsamt eptir-
lit, og pað sem helzt mælir með henni,
nfl. að menn geti sparað við sig slíka
hluti um pað sem tolhnum nemur, missir
gildi sitt, pá erpess er gætt, að efmenn
gerðu petta — sem peir raunar gera
ekki — pá rýrnaði útsalan hjá kaup-
mönnum að sama skapi, og pað hljóta
peir að bæta sjer upp með verðhækkun.
Lágur útflutningstollur á landvöru, svo
gem 2 aurar af hverju ullarpundi og 1
e. af hverju tólgarpundi, gerði landsjóð
íhaldinn. eða par nálægt; hann væri
óbrotnari og eptirlits hægari; hann færði
ekki gjaldið af landbúnaðinum yfir á
aðra atvinnuvegi, sem um innflutnings-
toll er sagt; tollurinn kemur manni jafnt
til útgjalda, hvort" sem hann leggst á
kaup eða sölu, pó fer útflutningstollur-
inn nær efnahag manna að öllum jafn-
aði, kaupmanni er sama hvort hann
borgar tollinn eða lætur bónda fá pen-
inga í skattinn, en ætla parf hæfilegan
borgunarfrest; að kaupmenn tvöfaldi,
eða margfaldi tollinn, sjer í hag, er
tómur hugarburður, pað segir sig sjálft að
sje keppni í verzlun, bjóða kaupmenn í
vörur hið hæsta verð sem peir treysta
sjer til að standast við, hvort sem tollur
er eða ekki; en sje verzlunarkeppnin
engin, setja peir verðið svo lágt sem
peim sýnist, hvort sem tcllur er eða ekki.
Á hross má leggja útflutningstoll, en
hafa hinn pá pví lægri. Nautpeningur !
má vel sleppa að svo stöddu; engar á-
lögur eiga að hvíla á pvi, sem menn
hafa beinlínis til að lifa af, í íandinu sjálfu,
en par til má telja kýrnar ekki sízt.
Svo er og gott að menn fái hvöt til að
auka kúabúin sem mest, pví í peirri
grein er landbúnaðinum einna helzt fram-
fara von.
Um gjöld til kirkna ætti löggjöfin
sem minnst að skipta sjer, hún á að
eins að veita hverjum söfnuði vald til
að skapa sjálfum sjer gjaldreglur; pær
mega vel vera raisinunandi eptir pví,
hversu ástatt er í hverjum söfnuði; en
eptir peim ætti svo sóknarnefndir að
innheimta kirkjutekjurnar. Um gjöld
til presta væri sama að segja, ef peir
væri skoðaðir sem pjónar safnaðanna;
en meðan ríkiskirkja er, og ríkið heldur
prestunum blýföstum í sinni pjónustu
og undir sínum umráðum, pá er ekki
annað rjett enn að landsjóður launi peim
eins og hverjum öðrum embættismönn-
um. Að pessi eini flokkur ríkisembætt-
ismanna er látinn sjálfur innheimta sín-
ar tekjur og pað í misjöfnum skuldastöð-
um, pað er allt annað enn jafnrjetti.
Einn hnútur er enn óleystur: sýslu-
nefndir purfa að hafa mælikvarða til að
jafna eptir sýslusjóðsgjaldinu á hrepp-
ana,og hann getur orðið nokkuð vandfund-
inn. |>ó mun að öllum jafnaði mega j
eiga undir pví, að meðal fólkstala nokk-
urra næst liðinna ára í hverjum hreppi,
saman borin við meðal hlutfall milli
verkfærra og óverkfærra, og meðal hlut-
fall milli sjálfbjarga manna og purfa-
manna í sama hreppi á sama tíma, sje
að minnsta kosti eins áreiðanlegur vel-
megunar mælikvarði eíns og lausafjár-
framtal og jarðarhundruð. Aðferðin
gæti verið pannig: meðal fólkstala, með-
altala verkfærra fram yfir óverkfærra,
og meðtala sjálfbjarga manna fram yfir
purfamenn, leggist saman, deilist svo
aptur með liðatölunni, og meðaltalan,
sem pá kemur út, verði hlutfallstala
hreppsins, er sýni hluttöku hans i út-
gjöldum sýslunnar. J>ó væri víst betra
að taka tillit til enn fleiri hluta, sem
sýslunefndin getur fengið skýrslur um;
taka skyldi pó í öllu, sem miðað er við,
meðaltal frá sömu árum, nema knýjandi
ástæður sjeu til að gera undan tekn-
ingu, sem pá yrði að gera eptir tillög-
um hreppanefnda og með sampykki
amtsráðs (eða fjórðungsnefndar á sínum
tíma); gildi pað sampykki að eins fyrir
eitt ár í senn. |>yki pörf á að halda
sjerstökum amta- (eða fjórðunga-) sjóð-
um mun mega fylgja sömu reglum með
gjöld til peirra. J>að er annars von-
anda að sá tími sje í vændum, að sýslu-
fjelög og fjórðungafjelög ef svo vill, geti
farið að setja sjálfum sjer gjaldreglur.
— |>etta er ritað til að vekja menn til
umhugsunar.
Br. J.
* *
*
J>ótt vjer tökum pessa ritgjörð í
blað vort, svo skoðun höfundarins geti
komið í ljós, pá er pað eigi pann veg
að skilja, að vjer sjeum honum í alla
staði samdóma. J>að er hvorttveggja að
skattamál landsins er of umfangs mikið
til pess að rita um pað í stuttu máli,
og svo eru lítil líkindi til, að næsta al-
pingi geti tekið pað til meðferðar, par
sem svo margt annað í löggjafarefnum
vorum parf nauðsynlega að færa í lag,
en skattalögunum hefir nýlega verið
breytt til stórmikilla bóta frá pví er
áður var. Vjer sjáum pví eigi að svo
komnu pörf á að lýsa yfir skoðun vorri
á málinu.
Bitstjórnin.
Ágirip af skýrsín
Halldórs búfræðings Hjálmarssonar um
ferðir hans og jarðabótavinnu í Suður-
pingeyjarsýslu sumarið 1882.
Samkvæmt pví sem sýslumaður
Benedikt Sveinsson hafði samið um við
mig fyrir hönd sýslunefndar Suður-J>ing-
eyinga, hóf jeg ferð mína að heiman frá
Haukstöðum í Vopnafirði 15. júní, sem
pó var seinna enn ákveðið var sökum
illviðra og ófærra fjallvega. Hjelt jeg
fyrst að Hjeðinshöfða til að finna sýslu-
mann að máli, og vísaði hann mjer fyrst
að Langavatni. J>ar byrjaði jeg 23. s. m.
á flóðgarði við svo kallaða Klambrakvísl,
og voru pá ekki komnir nema 3 af peim
5 piltum, sem með mjer skyldu vinna í
sumar sinn úr hverjum hrepp. Við
penna garð vorum við 8 daga, og gengu
fyrstu dagarnir til að skera strengi og
flytja að, par ekki var hægt að fá góða
veltu fyr enn langt frá. Síðan var byrjað
að hlaða kampa í kvíslina, og voru peir
hafðir 6 álnir á hæð og 19 álnir á breidd,
urðu peir all stæðilegir. Milli kampa
pessara var smíðuð rambyggileg grind
úr heilum 9 ánla trjám. Gregnum
grind pessa er vatninu ætlað að renna
á sínum tíma, en pegar vera skal verð-
ur kvíslin stífluð við grindina með renni-
borðum, og mun pá stíflan halda inni
svo miklu flóði, að á aðra mílu verður
að ganga kringum pað. Alls voru
unnin á Langavatni 106 dagsverk, auk
hesta sem hafðir voru til aðflutninga.
Garðurinn var um 30 faðma að lengd