Fróði - 13.08.1883, Qupperneq 3

1883.
í B Ó Ð 1.
ÍÍ2. bí.
259
varp til laga um bygging, ábáð og
úttekt jarða.
9 íii ág*ang af skepiiiiiu.
Grein með þessari yfirskrift, í 6.—8.
tlbl. ísafoldar næstl. ár skýrir frá þeirri
niðurstöðu, sem neðri deild alþingis komst
að um þetta atriði landbúnaðarlaganna, og
sýnir, af hvaða ástæðum deildin tók á-
gangsbætur framyfir itölu og landamerkja-
garða. þessar ástæður þurfa nú sjálfsagt
nákvæmari rannsóknar við, og þvi gerði
blaðið vel, að birta þær almenningi. Hjer
skal að eins gefa litlar bendingar.
|>ar sem deildin hefir fallist á, að
manni skuli leyfilegt að setja inn skepnur
nágranna síns, til að knýja hann til bóta,
þá virðist þar vanta ákvörðun um meðferð
á skepnunum; því þó til sjeu lög um
hegningu fyrir illa meðferð á skepnum,
þá veitir víst ekki af að taka það atriði
samt fram í þessu sambandi og það skýrt
og skorinort, ef ákvörðunin um innsetningu
skepnanna annars er nauðsynleg. Liklegt
er að sjaldan þurfi á henni að halda ef
mönnum er gert að skyldu, þegar þá skilur
á um beitingar, að leggja það mál í gerð
óvilhallra manna er þeir sjálfir kjósa. þetta
hefir deildin enda meðfram fallist á, svo
segir greinin: »þegar um granna er að
ræða, þar sem samgöngum ekki verður
varnað, þá þarf að eins að gjalda bætur
fyrir áganginn eptir mati óvilhallra manna«.
En óvilhöllum mönnum ætti lögin afc
ætla rýmra verksvið en þetta. f>að virð-
ist jafnvel óþarfi að útilokaúr lögum ítölu
og laDdamerkjagarða, þó ágangsbætur verði
ef til vill gerðar að aðalreglu, sje að einsó-
vilhöllum mönnum ætlað að gera um, hverja
meðferðina hafa skuli í hvert skipti, þá er
hlutaðeigendur verða ekki sjálfir ásáttir.
Með því er þá og komið í veg fyrir, að
garðlagsákvörðunin verði höfð fyrir skálka-
skjól. það mundi reynast ekki lítið gagn
sem ynnist með því að gera mönnum að
skyldu að leggja sem flestar misklíðir í
gerðir. Á því virðist lítið vandhæfi,
en gæti opt komið í veg fyrir bæði bún-
aðarlegt og siðferðislegt skaðræði, sem
viðkomendur annars eru í hættu fyrir;
ekki sízt þá er máli skiptir um ágang af
skepnum. Menn geta nú að vísu lagt
mál í gerð, án þess það sje lögboðið, ef
þeir verða á það sáttir. En sjaldnast er
það, að menn „lægja svo lundina11 sjálf-
krafa, og því þarf lagaboðs við til þess.
þeir bókstafsmenn kunna að vera til, sem
álíta óeðlilegt að lögbjóða gerð, þar sem
hún hefir samingseðli; þó er hún eins-
konar meðal vegur milli dóms og sættar.
En hvað sem því líður, þá hlýtur löggjöf-
in að ákveða eítthvert meginúrræði, til að
varna ójöfnuði og illskiptum ; og því skyldi
hún þá ekki mega taka það úrræðið, sem
jafnan mun reynast liðlegast og affarasæl-
ast, og sem hefir þann kost að þó það
sje lögboðið verður það samt frjálst; og
þann annan, sem mestu varðar, að með
260
því getur hún tryggt rjettindi hinna ein-
stöku, án þess að láta sig inn í hið ein-
staklega ; það er henni hvorki ráðlegt nje
mögulagt.
það er merkileg undantekning, sem
þingdeildin hefir gert um afrjettarfjenað ;
svo segir greinin: «þess utan gilda
reglur þessar eigi um afrjettarpening; því
þegar hinir einstöku fjáreigendur eru skyld-
aðir til að reka pening sinn til afrjetta,
þá getur ekki verið umtalsmál, jafnframt
að láta þá sjá um og hafa ábyrgð á því,
hvar hann gengur að sumrinu. Sýslunefnd-
um, sem hafa umráð afrjettarmála, var
falið á bendur að gera þær ákvarðanir er
bezt þætti við eiga á hverjum stað, til að
varna tilfinnanlegum ágangi af slíkum
peningio. þetta atriði hefir deildin ekki
skoðað nógu rækilega. Vissa þarf að vera
fyrir, að afrjettarlandið sje nægilegt ef
fært á að vera að skylda menn til að reka
þangað; að öðrum kosti er það sama sem
að skylda menn til að reka í lönd þeirra
er fyrir áganginum liggja; en það er engu
löggjafarvaldi ætlandi. Enda mun það at-
riði fremur vera innan hjeraðsmál enn
almennt landsmál. Sje ekki óhætt að fela
sýslunefndinni að setja reglur um rekstr-
ar skylduna, eptir því sem bezt á við á
hverjum stað, þá má nærri geta, hvort
hún er fær um að „varna tilfinnanlegum
ágangi“ af afrjettar fjenaðinum, t. a. m.
þar. sem stórt byggðarlag er saman um
lítilfjörlegt afrjettarland, en lítíð byggðar-
lag liggur fyrir áganginum. þar verður
hann þó tilfinnanlegur, eða jafnvel óviðráð-
anlegur. Fyrir getur það komið, að um-
ráð sýslunefndar sjeu ekki tryggjandi að
öðru leyti. Hún getur verið skipuð þeim
mönnum sem álíta hagsmuni hinna mörgu
meira verða en rjett hinna fáu, ellegar þá
af viðkomsndum, sem hafa sjálfir hag af
áganginum, eða hvorumtveggja. Hún get-
ur átt máli að skipta við utansýslumenn,
sem eiga afrjettarílak I sýslunni nálægt
byggbalöndum, er hún hefir ekki allskost-
ar vald til að gera ákvarðanir um, nema
skýlaus lög sjeu um það. Amtsráð getur
ónýtt ákvarðanir hennar um ágangsbætur,
og fyrir mörgu slíku má ráð gera. Gerð
óvilhallra manna er einna líklegust til að
bæta misklíðir afrjettarmála. Ber að skoða
afrjettarnotendur sem annan málspart, en
ágangsþolendur sem hinn málspartinn,
hvort sem hvorir fyrir sig eru færri eða
fleiri. Skylda þarf hvoratveggja með lög-
um til að taka sjer gerðarmenn, til að
útkljá þess konar misklíðir, ef sýslunefnd
tekst það ekki svo að hvorumtveggja líki.
Sitji svo við gerð þeírra þar til tímar
breytast svo að hún á ekki lengur við, þá
ætti að mega heimta nýja gerð. —Lagaá-
kvarðanir um gerðir óvilhallramanna, er
hlutaðeigendur kjósa sjálfir, gæti náð yfir
mörg ágreiningsefui, og orðið meðal þörf-
ustu lagaboða, ef vel væri á haldið.
Br. J.
261
Cr brjeíi úr Eyjafiröi, 31. júlí.
Vorið var hjer mjög kalt og
gróðurlaust fram um íardaga, en þá
skipti um til hinnar blíðu og hag-
stæðu sumarveðráttu er síðan að heita
má hefir haldizt. Jörðin varð algræn
á fáutn dögum, og grasið þaut upp.
Skepnuhöld urðu víðast góð, og betri
enn von var til, því hey margra þrutu
eptir sumarmál. Málnyía er með meira
móti eptir skepnufjöldanuro. — Sláttur
var byrjaður snemtna, og sum-
ir heyjuðu töluvert áður tún voru
slegin, en nú eru flestir búnir að hirða
þau, því þurkur gafst jafnóðum og
slegið var, túnin voru allstaðar ágæt-
lega sprottin, og sutriir fengu hálfu
tneiri töðu enn í íyrra eða hitteð fyrra,
og auk þess var hún alveg óhrakin.
Engjar eru Ifka á flestum stöðum vel
sprottnar. Allir gleðjast af hinum
góðu umskiptum er orðið hafa, og öll-
um vex hugur og dugur þegar vel læt-
ur. Menn Itafa nú góöa von um að
vel rætist úr hinu bága útliti er var
í v'or. Að vísu hefir bústofn bænda
mjög rýrnað á umliðnum harðinda
árum, og skuldir sumra aukizt, þó er
það ekki almennt að þær hafi aukizt.
Þaðereinkutn sauðfje, sem er hjer svo
óvanalega Íáít, en kýr og hestar liafa
ekki íækkað eins mikið, og víst verður
nú engri kú fargað er lifað getur, þar
sem töður roiklar eru komnar í tópt.
Fiskiafli hefir verið nokkur á firðinum
anna.-s lagið, og nokkrir fara til róðra
í Hrísey eða f aðra síaði út með firði.
Saltfiskur og lýsi eru í háu verði, sem
er gott fyrir útvegsbændur. Sum há-
karlaskipin hafa allað ágætlega, tvö
hafa t. d. íengið 540 tunnur lifrar
hvortí og öll eru þau enn við veiðar.
En ullin okkar er í ósköp lágu verði!
ekki nema 70 aura pd., og vjer verð-
um þó að selja svo mikið af ull; en
vjer verðum að hætta að kaupa ljerept,
klæði og klúta og vinna það allt sjálf-
ir úr ull. Margir Þjóðverjar eru komn-
ir á þá trú, að hollara sje fyrir heil-
brigði ntanna, aD hafa allan klæðnað
úr ull, leggja þeir nú niður allt silki,
flauel og lín og klæða sig ullardúkutn
og vaðmálum frá hvirfli til ilja, fóðrið
undir fötin verður einnig að vera úr
ull, hattarnir úr ull og enda úrfestarn-
ar úr ull (svo langt fara þeir), og
nafnfrægur læknir ferðast nú þar um
land og flytur fólki þessa kenningu.
Mundi oss þá ekki sæma, að hafa
ullina sem allra mest til fata, einkutn
þegar vjer getunt ekki selt hana netna
fyrir 70 aura. Enga höfum vjer hesta-
markaði haft ísumar og er það skaði,
því margir vildu selja hesta er þeir
geta án veriö, og erum vjer að þessu
leyti ver farnir enn Skagfirðingar, sem
haía getað selt fjölda af he»tum til
útlanda. 1 þetta skipti hefði oss kom-
ið betur að Skotar helði keypt að
okkur he»ta enti sauði. A þessu góða
sutnri hugsar hver skynsamur bóndi
eðlilega ekki um aunað enn afla sem
mestra hcyja, og búa sig setn bezt