Fróði - 21.02.1884, Qupperneq 3

1884.
F B Ó Ð 1.
124. bl.
43
44
45
stjórn, svo landslögin reki sig ekki í
þessu tilliti eitt á annars horn.
Smákanp með gjaldfresti, og stórkaup
án gjaldfrestS'
(Niöurlag.)
Jeg játa það, að jeg er lítt verzlunar-
fróður maður, og að jeg hefi ekki talið
nákæmlega útgjöld þau, sem á verzlan
hvíla þegar ymislega til hagar, þó ætla
jeg, að jeg haíi fært sönn rök að því, að
smá miðlan vara móti láni hljóti að verða
miklu dýrari hjer enn vara, sem hjer er
tekin og borguð undir eins, sem hún er
send hingað til lands, og að til sjebeinni,
greiðari og kostnaðarminni aðferð til að
fá yrasa útlenda vöru enn sú, að fá hana
eptir alfaravegi hinna fornu verzlana, hvort
heldur eru útlendu verzlanirnar eða
Gránufjelagsverzlanin, sem kölluð er inn-
lend.
* *
¥
Fyrir nokkrum árum fjekk Eggert
Gunnarsson lítið eitt af vöru frá Englandi,
sem hann seldí í stórkaupum, var það
einkum kaffi, sikur og steinolía og var
þetta ailt með lágu verði. Mun það hafa
verið í ráði milli Eggerts og Eyfirðinga
að hann færði hingað vöru framvegis
mót frestlausri borgun. J>á var það á
Gránufjelagsfundi, ab Tryggvi Gunnarsson
taldi það óráðlegt fyrir menn hjer, að
gera samninga við aðra enn sig um vöru
útvegar, þar menn áður hefði fengið sig
og kostað sig til þess. Gat hann þess,
að hann mundi fús til, og sæi sjer fært,
að útvega vöru til stórkaupa hjer, með
því að hún yrði borguð jafnskjótt. Eptir
að Eggert hefði látið verzla hjer móti
peningum nokkurn hluta árs, hætti hann
svo, en Tryggvi ljet þá selja all mikið af
ymsri vöru í stórkaupum. í fyrrasumar
tóku og hinir eyfirzku verzlanstjórarnir
hið sama upp, og seldu allir með líku
verði. Var þá selt og keypt mikið af
útlendri vöru, við talsvert lægra verði enn
ella. Ljezt mönnum vel að þessu, og
nutu margir á eðlilegan hátt máttar síns
er þannig gátu keypt. En ekki varð lang-
gæð þessi bragbót á hinni eyOrzku verzl-
an; næstliðið sumar, ætla jeg Tryggvi
tæki dauft undir stórkaupa kvaðir, og
framboð á stórkaupum, af hans hálfu var
valla að telja, en hinir verzlanstjórarnir
hjer, höfðu við engan að keppa, og gáfu
því engum, það jeg veit, kost þessara
vilkjara ; enda var nú upphafsmaður þess-
arar gagnsemdar, Eggert Gunnarsson, svo
sem kunnugt er, hjeðan allur í burtu.
1 sumarkauptíðinni voru hjer þó ekki
allar bjargir bannaðar, því nokkrir náðu
til a& sæta kaupum við Fog lausakaup-
mann, sem seldi við lægra verði útlenda
vöru, en borgaði hina innlendu ekki mið-
ur enn hinar föstu verzlanir
Margir munu hafa vonað og viljað,
að þessi umbót á verzlanlagi hjer, yrði
ekki sem bóla, er hjaðnaði óðara, heldur
sem vísir, er þroskaðist. En hvernig
fáum vjer því nú komið til leiðar fyrir
framtíðina? Ekki tel jeg víst, að Tryggvi
bjóði hjer stórkaup næsta sumar, þar svo
hefir dregið af framkvæmdum hans í
þessu efni, enda er það eðlilegra, að
menn beri sig sjálfir eptir gagni sínu,
enn að einn maður þurfi ótilkvaddur að
bjoða þeim það, sem er þeirra eigið gagn.
Jeg legg það því til, að menn í sveitum
þeim er sækja verzlan að Akureyri fyrst
og fremst taki sig saman og tali sig sam-
an um að nota slórkaup af fremsta megni
næstkomanda sumar, geri áætlun um,
hvað þeir vilja og hvað þeir vona að
geta keypt þannig, helzt móti peningum
eða ávísnnum, og að einstakir menn skriQ
svo Tr. þessar áætlanir og biðji hann að
útvega og senda hingað vöru til stórkaupa
í vor, sumar og haust, Að vísu stendur
nú opið fyrir að leiti fleiri manna í þessu
efni svo sem Fogs, eins og Hörgdælir
eru sagðir að hafa þegar gert, en bæði
er það, að það er einna ííthlýðilegast að
óska þess af Tryggva, þar sem hann bæði
heflr eitt sinn sagt sig fúsan til að hafa
þessa útvegi á hendi, og svo hins, að
hann er áður erindisreki manna hjer til
slíkra hluta, en þess þó ekki sízt, að
hann er vel settur, að hann hefir láns-
traust gott og er kunnur að dáð og dug,
að hann á ráð á geymsluhúsum, sem
nægja til sölunnar er hingað kemur, að
hann hefði öðrum betri ráð til að taka
inní Gránufjelagsverzlanina lítilsháttar leif-
ar, sem kynni að verða af stórkaupa-
vörunni. þessa þyrftu menn að óska, og
fá að vita um það fyrir fram. En jeg vil
líka stynga upp á aukning stórkaupa-
vörunnar eða að fluttar og seldar verði
þannig fleiri vörutegundir en verið hafa.
Bezt væri að fá þannig flesta eða alla
matvöru, rúg, baunir, bankabygg, hafur-
grjón, eða hafurgrjónamjöl, hrísgrjón,
hveiti, rúgmjöl, einnig kaffi, sikur, tóbak,
blautasápu, húðir, færi, línuása og líklega
enn fleiri nauðsynja vöru, sem auðvelt
væri að hlaða saman í geymsluhúsi og
afhenda í stykkjnm. Heizt mundi nauð-
svn að skipta kaffisekkjum við útsöluna,
því ofætlun er hverjum einum að kaupa
heilan sekk, en menn stirðir að slá sjer
saman um kaupin, og eiga stundum ó-
þægilegt með það. Svo sýnist að það
væri haganlegt að fá timbur í stórkaupum,
en að eins mun það nú færi sjómann-
anna eða sjávarbænda næsta sumar. Jeg
legg til, að stórkaup standi hálfan mánuð
á vori, helzt ekki löngu síðar enn vegir
eru almennt færir tíl verzlunar, þó verður
það eðlilega að fara eptit atvikum, hálfan
^mánuð í sumarkauptíð og hálfan mánuð í
haustkauptíð. ílaganlegasti staður hjer
til kaupanna mun Oddeyri þegar á allt
ar litið, þá legg jeg það til, að stór-
kaup fari einnig fram í Ilrfsey í sum-
arkauptíðinni, þvf það er langtum
haganlegra fyrir ytri sveitir með Eyja-
firði, og sjávarbændur út með firði,
eiga manna hægast þar um slóðir með
að kaupa mikið í einu; mundu margir
þeirra geta byrgt sig í suinarkauptíð
til ársins af stórkaupavöru, og yrðí
því haustmarkaður hennar þar ytra
síður nauðsynlegur.
um flokkum opt margar mílur og hinir
sterkustu í broddi fylkingar; kjálkar
þeirra eru óvanalega stórir, en skrokkur-
inn litill að tiltölu.
Eptir margar hættur og torfærur
komst Pinto loks að Zambese 24. ágúst.
Zamese er ein af hinum stærstu ám í
Afríku, og fellur nær um hana þvera út
í Mocambiquesundið. Livingstone
rannsakaði þessa á á hinni fyrstu ferð
sinni. í Zambese falla ótal smáár,
flestar þó vestan til, austur úr fjöllum
þeim og hæðum er takmarka miðhluta
álfunnar að vestan; fyrir norðan hana
gengur um landið hæða hi’yggur sá, er
fyrr var getið, og norður af honum falla
ár norður til Congo. Ein hin helzta á,
er fellur í Zambese að vestan heitir
Cuando, hún sprettur upp hjer um bil
4000 fet yfir sjávarflöt, í fjöllunum fyrir
austan Benguela, í hana falla aptur ó-
tal kvíslar. |>essa á og kvíslir þær, sem
í hana falla, rannsakaði Pinto nákvæm-
lega. Ár þessar eru fiestar lygnar og
skipgengar. J>ar sem Cuando fellur í
Zambese er hæðin 3084 fet yfir sjávar-
flöt. Ejöllin fyrir austan Benguela eru
flest mjög gömul og úr granít, en þegar
austur af þeim kemur niður í miðhluta
álfunnar, eru í jarðvegi öllum gamlar
leirflögur og gljáflögur, en regn og lopt
hafa svo verkað á þær, að jarðvegurinn
er allur linur, og árnar hafa getað grafið
sig niður; af því þar eru engar harðari
bergtegundir í landinu, þá eru árnar all-
ar lygnar, og hallar lítið, sem fyrr var
sagt, því þar sem harðar bergtegundir
eru í jarðveginum, geta árnar eigi haft
jafnan farveg allstaðar, og fossar og öf-
ugstreymi myndast þar, sem klettar eru,
sem vatnið hefir eigi getað skolað á braut.
Landið er upp frá Zambese allstaðar
með jöfnum halla upp að vesturfjöllunum.
Um þessar slóðir eru miklir skógar og
alls konar veiðidýr.
Um kvöld 6. ágúst kom eldur upp í
búðum Pinto’s, og um leið rjeðust svert-
ingjar á þá hvaðanæfa. J>eir Pinto gátu
þó bjargað miklu af farangri sínum, og
rekið óvinina á flótta, en næsta morgun
hljóp fjöldi af fylgdarmönnum hans frá
honum, af því þeir höfðu orðið skelkað-
ir, og bjuggust við fleiri árásum villi-
mannanna. Pinto hafði ætlað að skoða
löndin íyrir norðan Zambese, en núvarð
hann að hætta við það sökum mann-
fæðar. Ofan til í Zambesedalnum er á-
gætt land, skógar miklir og stór beiti-
lönd, þar gæti verið hin mesta kvikfjár-
rækt, en íbúar sinna því lítt, en lifa allt
af í sífelldum óróa og ófriði sín á njilli.
(Framhald).