Austri - 20.05.1886, Qupperneq 1

1 8 8 6.
•3. árg. |! ' Seyðisfirði, fimmtudag 20. maí. || Nr. 13.
Útlendar fré11ir.
(Niðurlag).
írska málið.
II.
Ef menn miða velmegun eins lands
\úð pað hvort íbúatalan vex eða minnk-
ar, pá er pað auðsætt að pessi síðasta
öld hefur verið hörmungatími fyrir ír-
land. Kringum árið 1830 \oru 8
milliónir manna á Irlandi, nú eru að
eins 5 eptir. Ógurlegur grúi fólks
flytur árlega búferlum til Yesturheims,
af pví lífið verður pví of pungbært
heima fyrir. Síðastliðið ár voru pað
62043, árið par áður 57675 og frá
1. d. maí 1851 til 1. d. desemberm.
1885 hafa 3057361 flutt til Vestur-
heims. J>að eru vitanlega margar
ástæður til pessara útflutninga, en
ein af aðalástæðunum er sú, hvað
landbúnaðurinn er á lágu stigi. Eins
og kunnugt er eiga enskir auð-
menn mikinn hluta Irlands. J>eir
gefa sig lítið við búskapnum, en búa
í höllum einir fyrir sig, en leigjajörð-
ina írum. |>etta er nú strax til
allmikils óhags og ólíkt pví sem ger-
ist víða í öðrum löndum. l>ví pað er
víða að auðmennirnir búa nokkurs
konar fyrirmyndarbúum, sem fátækir
búendur geta margt af lært; en við
petta bætist að jarðeigendurnir skipta
jörðunum í allt of marga parta, svo
jarðirnar níðast niður og enginn fær
eiginlega nóg. þeir hafa jafnvel gert
petta í pólitiskum tilgangi, að skipta
jörðunum eins og peir hafa gert, pví
pangað til 1884 höfðu að eins peir
landsetar kosningarrétt til pings, sem
bjuggu á stórum jörðum og guldu háa
'skatta af. Til pess pví að svipta íra
kosningarréttinum skipta peir landinu
í mörg smábýli með litlum jarðaskika
í krmg. Bæði af pví að jörðin er lít-
il og af pví að akuryrkjan er ófull-
komin hjá írum, getur bóndinn unn-
ið mest allt að jörð sinni sjálfur.
J>ess vegna er pað að kaupafólk og
og káupavinna pekkist varla á Ir-
landi; pað er ekki meira af kaupa-
fólkinu en óðalsbændunum. Sveita-
fólk hefur pannig ekki annað til bragðs
að taka, en leigja sér jarðarskika, eða
pá að fara af landi burt, og pað er
eðlilegt að ungt og fjörugt fólk kjósi
heldur pann kostinn að leita ham-
ingju sinnar einhverstaðar langt í
burtu, en byrja á pessum barlómsbú-
skap, en pað er pó langt frá pví að
pað séu allir sem yíirgefa ættjörð
sína með glöðu geði og endurminn-
ingu síns liðna lífs; nei, pað -er
hungrið sem rekur fólkið áfram, menn
eru flæmdir frá jörðunum af pví peir
geta ekki borgað afgjaldið; náð og
miskun nágranna nægir ekki til að
halda i peim lífinu og svo flytja peir
burt. Og svo pegar til Yesturheims
er komið, nægir pessúm mönnum ekki
að biðja bölbæna hinni ensku pjóð, en
hóta Englendingum eldi og mann-
drápum, ef peir bæti ekki kjör bræðra
sinna heima fyrir.
írar eiga Gladstone stórkostlega
mikið að pakka fyrir landbúnaðarlög
pau, sem hann útvegaði peim nýlega,
en pað var pó að leggja nýja bót á
gamalt fat. JSTú er pað ráðagerð Glad-
stones að enska pingið skuli
taka til láns 120 milljónir
punda sterling til pess að
kaupa jarðirnar af jarðeigend-
um á írlandi og fá pær alpýð-
unni í hendur. Svo eiga pen-
ingarnir að afborgast smátt og
smátt, pangað til hver eyrir er
goldinn. En hann hefur enn pá
ekki fengið tíma til pess að leggja
frumvarpið fyrir pingið og verður pað
mál pví að bíða fyrst um sinn.
III.
J>egar Salisbury og ráðaneyti hans
var hrúndið frá völdum í vetur, pá
var pað auðsætt aðpaðvar írskamál-
ið, sem varð honum að falli, pó pað
væri annað mál að nafninu til. J>að
var líka eptirtektavert hvað allir
helztu pólitisku foringjarnir í hinni
nýju stjórn voru hræddir og hikandi
við pað mál. J>eir forðuðust að koma
nærri eldinum, pví peir voru hræddir
við, að peir mundu brenna sig. _þann-
ig var með marga helztu skörunga
pingsins, t. d. Chamberlain. |>að var
að eins einn maður, sem ekki var á
i reyki og pað var gamli Gladstone.
Hann samdi við Parnell og félaga
hans, og síðan hefur hann unnið að
lagafrumvörpum sem miða til pess,
að koma góðu skipulagi á í írlandi
og bæta úr kjörum Irlendinga.
Rétt áður en hann lagði frumvarp
sitt fyrir pingið, gengu tveir af ráð-
gjöfum hans úr stjórninn, Chamber-
lain og Trevelyan og hafði peim ekki
getað samið við hann. Hartington lá-
varður sagði skilið við hann strax í
haust pegar írska málið’ kom á dag-
skrána. Með Hartington fylgdu um
30 manna og hvað margir fylgja peim
Chamberlain er enn pá óvíst.
J>að var 8. d. aprílm. að Glad-
stone lagði frumvarp sitt fyrir ping-
ið. Oróin og eptirvæntingin er sögð
dæmalaus. I neðri málstofunni sitja
670 manna, en pingsalurnn er svo lit-
ill að vanalega eru ekki par inni
stólar handa meira en helmingnum.
Mörgum stólum hafði verið við bætt
en pó varð rúmið allt of lítið. |>ing-
mennirnir kepptu sjálfir pess vegna
um sæti og margir urðu að sitja á til-
heyrendabekk eða pá standa. á gólflnu
Allir vildu hlusta á gamla manninn.
Kl. 6 um morguninn fóru pingirtenn
að koma og parna urðu peir að sitja
rólegir pangað til kl. 4.e. m. |>að
voru náttúrlega -írar sem fyrst komu.
Kl. 4'/2 byrjaði fundurinn, pálcom
Gladstoije. Irar og radikali flokkur-
inn heilsuðu honum með miklum gleði-
ópum og alla leiðina til pinghússins
höfðu íagnaðar og gleðióp hljómað í
kringum hann hann. Hann talaði í
3 72 klukkutíma og er ræða hans að-
dáanlega falleg. flún er prentuð í
„Times“ á 10 péttprentuðum dálkum,
svo hér er lítið hægt af henni að segja.
Hann benti mönnum á að ; úværipað
orðið að r e g 1 u, að hin almennu borg-
aralegu lög næðu ekki til írlendinga
sem til annara pegna ríkisins og ping-
ið ætti nú úr pví að skera, livort pað
vildi að svo skyldi vera framvegis.
Hann fór í gegnum sögu írlands og
skýrði fyrir mönnum hver áhrif allar
tilraunir löggjafarvaldsins hefðu haft á
að friða Irland. En hér yrði oflangt
að segja frá aðalatriðum ræðu lians,
og verð eg pvi að láta mér nægja, að
segja frá uppástungum peim er hann
kom fram með. jpessar eru helztar:
Að írum verði gefið sérstakt ping,
sem hafi aðsetur sitt í Dublin, og hafi
löggjöf á liendi fyrir írland í flestum
peim málum, sem írland varða sér-
staklega. Jfingið skal pannig saman
sett. A pví sitja peir 28 lávarðar
frá írlandi sem nú eiga sæti í efri
málstofunni, og 75 menn pjóðkjörnir
eptir kosningarlögunum nýju. J>etta
er nokkurs konar efri deild. í neðri
deild sitja einnig 103 menn, er einnig
skulu kosnir eptir kosningarlögunum