Austri - 20.05.1886, Qupperneq 4

52
I. JLjós og liljóð.
Ljósið og hljóðið erumjög líkí
eðli sínu. Efni pað, seni fyllir upp
allan himingeiminn, er kallað ljós-
vaki. Ljósið berst með skjótri öldu-
hreiíingu á ljósvakanum frá sólinnitil
jarðarinnar. Til skynjunar vorrar
herst ljósið pannig að hinn tíði öldu-
titringur ljósvakans hefur áhrif á sjón-
taugarnar.
Aþekkt er með hljóðið. J>að
kemur af pví að tíður öldugangur
kemst á lopthafið. Bylgjuhreifingar
pessar flytja eyru vor til heyrnartaug-
anna. Hljóðið er afl, sem hrærir lopt-
hafið; en pað veltir misjafnlega stór-
um öldum eptir pvi, hvort paðerhátt
eða lágt, sterkt eðaveikt. Fallbyssu-
hvellur getur brotið rúður, ef laleypt
er af nálægt húsi. Geta má nærri
hvílíkum ósjó slíkur hvellur veldur í
lopthafinu; enda viturn vér að fall-
hyssuhvellur heyrist í miklum fjarska.
Bylgjur pær er framleiða hljóðið köll-
um vér hljóðbylgjur eða liljóð-
sveiflur. J>ær koma fram við pað,
að loptið péttist og pynnist á víxl.
par sem loftlaust er heyrist ekkert
hljóð, að sínu leyti eins og vér sjáum
ekkert ljós í gluggalausu húsi pví að
par geta eigi komið fram neinar ljós-
hylgjur til að verka á augu vor. Mun-
ur er og á hljóðinu eptir pví hvort
loptið er punnt eða pétt, pungt eða
létt. Vér höfum víst allir heyrt get-
ið um pað að pví lengra sem kemur
upp frá yfirborði sævar, pví pynnra
og léttara verður loptið. Orsökin
til pess er aðdráttarafl jarðarinnar.
J>að er mest við yfirborð hennar en
minnkar pví fjær sem dregur yfirhorð-
inu öllum meginn, uns pað hverfur að
mestu hér um bil 12 mílur út frá
jörðinni. J>etta lofthaf utan um jörð-
inaerkallað gufuhvolf. Aldrei hef-
ur neinum dauðlegum manni tekizt að
komast svo langt út frá jörðunni.
Likami vor er þannig byggður, að vér
getum eigi lifað nema sem næst yfir-
borði jarðarinnar. p>etta hafa lopt-
siglingamenn reynt og jafnvel þeir,
sem farið hafa upp á hæstu fjöll á
jörðunni. Uppi á háum fjöllum eða í
loptinu allhátt frá jörðu er a-llt hljóð
.veikara pví að loptið. er par léttara,
pynnra og veitir minni mótstöðu. Af
pessu er auðsætt að þéttleiki loptsins
er skilyrði fyrir pví að nokkurt hljóð
geti heyrzt.
Hljóðið breiðist jafnt út til allra
hliða eða hljóðbylgjurnar. |>að verð-
ur pví eins og hnöttur í lopthafinu.
En miðdepill pess hnattar er sá stað-
ur sem hljóðið kecmr irá. f>að get-
ur og borizt beint áfram og köllum
vér pað hljóðgeisla.
Hljóðið eða hljóðgeislarnir geta
brotnað eins og ljósgeislarnir. Entil
pess parf eigi gljáandi fleti, að pað
geti brotnað eins og t. d. þegar ljós-
geislum kastar á sléttan sjó og frá
honum aptur að augum vorum. Hljóð-
ið brotnar pegar eitthvað situr í vegi
fyrir framsókn pess t. d. klettar og
hús með fleiru. |>etta geislabrot
hljóðsins köllum vér í daglegu tali
bergmál. Ef sá hlutur er langt frá
oss sem kastar hljóðinu aptur, pá
heyrum vér ítrekun hins upphaflega
hljóðs með dálitlu millibili. f>ar sem
vel stendur á heyrum vér eigi einu
sinni endurtekin orð heldur og heil-
ar setningar. Bergmálið við Loreley-
klettinn við B.ín er víðfrægt fyrir pað,
hve pað er skýrt og fagurt; en pó
gefst pað miklu betur við höllina Si-
moneta skammt frá Mailand (Milano)
á Ítalíu; skothvellur frá einum af
gluggum hallarinnar heyrist 50 sinn-
um endurtekinn. Eins er pví varið
með hljóðið semljósið, að afl pess pver
eptir pví, sem lengra kemur frá peim
stað er pað er vakið á, og fylgir sama
lögmáli. Ef skoti er hleypt afbyssu
eina alin frá oss, pá hefur skothvell-
urinn hundrað sinnum meiri áhrif á
heyrnartaugarnar, enefpvíhefði verið
hleypt af 10 álnir frá oss, eða með
öðrum orðum, hvellur af skoti, sem
hleypt er af 10 álnir frá oss, er ekki
10 sinnum aflminni, en pegar fjarlægð-
in er ein alin, heldur 10 X10 eða hundr-
að sinnum aflminni. jpetta er órask-
anlegt lögmál. f>á cr ljós ljómar upp
eitthvert svið, skín pað í tvöfalt meiri
fjarlægð eigi tvisvar sinnurn, heldur
fjórum sinnum veikara eða óskær-
ara. f>egar fjarlægðin er 7 faðmar
verður ljósið eigi einungis 7 sinnum
óskærara, en þegar fjarlægðin ereinn
faðmur, heldur 7x7 eða 49 sinnum.
Með öðrum orðum: 49 ljós jafnskær
og petta eina ljós pyrftu til pess að
lýsa eins vel á 7 föðmum út frá sér
eins og hið eina ljós lýsir út frá sér
á einum faðmi. Hið sama gildir um
sólarljósið. f>að pver pví lengra sem
dregur frá sólinni, pví eru pær jarð-
stjörnur miklu dimmari, sem lengra
eru frá sólinni en jörðin.
(Niðurl. næst).
Auglýsingar.
„I>að sem pú ekki getur borgað með
peningum, borgaðu að minnsta
kosti með þakklætr1.
Yið undirskrifuð álítum pað sjálf-
sagða skyldu okkar, að minnast opin-
berlega hinna stóru velgjörða er hin
alþekktu rausnarhjón, Jón Sveinsson
og Jóhanna Jóhannesardóttir á f>ing-
hóli í Mjóafirði, hafa svo margsinnis
gjört okkur til handa, og jafnan bezt,
pá er pörfin hefur verið mest.
I vetur hafa pau t. a. m. gefið
okkur í ýmsum nauðsynjum, í pað
minnsta 80 kr. virði, og nú nýlega
hagaði drottinn pví svo til, að Jón
kom á he mili okkar, og sá að eitt
barn okkar var orðið veikt af skyr-
bjúg og sagði haun okkur pá að flytja
barnið sem fljótast til sín, og er pað
hjá honum síðan.
Yið biðjum drottin af hrærðum
hjörtum að umbuna nefndum heiðurs-
hjónum, greindar og ógreindar vel-
gjörðir, á pann hátt, sem hans alvizka
sér þeim bezt henta.
Með ást og virðingu.
Haustahvammi í Norðf. 15. apríl 1885.
Vilhelm Eyólfsson.
Sigríður Jónsdóttir.
------------------------------------v/
Eg undirskrifaður auglýsi hér með
að eg frá 1. maí p. árs sel allan
greiða hverju nafni sem nefnast skal
öllum umferðamönnum, án pess pó að
skuldbinda mig til að hafa allt pað
sem um kynni að vera beðið.
Ekkjufelli í apríl 1886.
Jón Jónsson.
f>areð fjármark mitt, í markatöflu
Norður-Múlasýslu er prentuð var á
síðastliðnu ári, er sama og fjármark
Torfa Jónssonar á Ásgrímsstöðum í
Hjaltastaðapinghá, nl. stúfrifað hægra
eyra, stýft og biti aptan vinstra eyra,
pá vil eg taka pað hér með fram, að
eg hefi breytt mínu marki þannig, að
í stað bita aptan á vinstra eyra, verði
biti framan, að öðru leyti eins og áður.
Seyðisflrði 5. maí 1886.
Kristján Hallgrímsson.
Undirskrifaður selur allan greiða.
Fossvöllum 14. maí 1886.
Jón Mathúsalemsson.
— f>eir sem hafa beðið mig að
panta fyrir sig munntóbak, kaffi,
skæri, og skegghnífa, eru beðnir að
vitja pess sem fyrst; fleiri geta feng-
ið nokkuð einkum af tóbaki ef þeír
koma fljótt. Allt verður að borgast
í peningum.
Yestdalseyri 18/5 ’86.
Magnús Einarsson.
Góðu kunnirigjar mínir heima á
Fróni, sem skuldið mér annar eptir-
stöðvar af kýrverði 70 lcrónur, hinn af
söðul og sængurverði 15 kr., gjörið svo
vel að borga petta hið fyrsta til Sig-
urðar Jónssonar faktors á Vestdals-
eyri.
Mountain P. O. Pcmb. Co. Dak. Terr.
Norht-America.
B. Halldórsson.
Abyrgðar m.: SigurðrJónsson.
_Prentari: Baldvin M. Stephánsson.