Fjallkonan - 10.12.1889, Blaðsíða 1

Kerar út
7.—10. hvern dag.
Verð 2 (erlendis 3) lcr.
Gjalddagi i júlí.
FJALLKOm.
Útgefandi:
Vald. Ásmundarson.
Skiifstofaog afgreiðsla:
Veltusund, nr. 3.
VI, 36. REYK.TAVÍK 10. DESEMBER 1889.
Stjórnarskrármálið og þegnfrelsið.
i.
Það vantar ekki að nóg er ritað ogrættumum-
bætr á stjórnarskipuninni bér á landi. Altaf er
verið að smíða ný og ný stjórnarskrárfrumvörp,
sem líta makalaust vel út á pappírnum, og gömlu þing-
mennirnir sumir eru svo harðánægðir xneð stjórn-
arskrárfrumvörp sín, svo sannfærðir um íúllkomleika
þeirra, að þeim finst það hin mesta óhæfa, að breyta
svo miklu sem einum einasta staf í þessu þeirra
frelsis-evangelió, þvi ekki sé unt að fá betri stjórn-
arskipun, fullkomnari stjórnlegan grundvöll fyrir
framtið landsins um allar ókomnar aldir. En sé
nú svo, að þessir menn hafi mestalla sina stjórn-
visku frá Dönum og grundvallarlög Dana sé eina
fyrirmyndin, sem þeir þekkja til hlítar, er naum-
ast við þvi að búast að stjórnlagasmíðin fari þeim
vel úr hendi, eða samsvari kröfum tímans. Danir
eru engin öndvegisþjóð, hvorki í stjórnarskipun né
stjórnarathöfnum, og hafa aldrei verið. Grömlu þing-
mennirnir okkar þurfa því að líta betr í kringum
sig enn þeir hafa gert; þeir þurfa að kynna sér
nákvæmlega stjórnarlög annara þjóða og má margt
af þeim læra, þótt mörgu verði auðvitað að haga
eftir landsháttum hér á landi. Mörgum hinum
yngri þingmönnum og sumum af hinum eldri er
þetta full-ljóst, og er vonandi að þinginu aukist
þannig stjórnlegt víðsýni og þekking1. Hið síðasta
stjórnarskrárfrumvaip er meira sniðið eftir enskum
stjórnlögum enn hin eldri frumvörp, og kemr
flestum saman um að þa.ð muni vera til bóta.
Stjórnarskrárírumvarpið er nú orðið laglegt á
pappirnum, og allir munu viðrkenna, að fengjum
vér slík stjórnarlög. værum vér miklu nær sjálfs-
stjórnartakmarkinu. Enn þó mundi þá enn mikið
á bresta, að fullum sjálfstjórnarkröfum vorum væri
fullnægt, þvi meðan vér erum í stjórnlegu sam-
bandi við Dani, getr ekki hjá því farið, að stjórn-
in í Kaupmannahöfn hafi ýms óþægileg áhrif á stjórn
Islands.
Yér getum tekið til dæmis samband Noregs við
Svíþjóð. Norðmenn standa miklu betr að vigi gagn-
vart Svíum enn Islendingar gagnvart Dönum. Norð-
menn hafa fullkomnari sjálfstjórn enn íslendingar,
og þeir eru svo miklu öflugri þjóðflokkr í saman-
burði við Svía (standa þeim í mörgu jafnfætis og
í sumu framar) heldr enn íslendingar í samanburði
1) Það eru auðvitað ekki stjórnhátta bækr einar, heldr yíir
höfuð alt er lýtr að stjórn og löggjöf meðal mentaþjóðanna, er
þingmenn Jiurfa að kynna sér til að geta fylgt timanum, enn
það or meinið að hér er skortr á öllunn þess konar bókum, og
þær eru helst til ónógar á dönsku. Bókavörðr alþingis sem nú
er, Jón alþingismaðr Ólafsson, á þakkir skilið fyrir að hann
heíir útvegað safni þingsins talsvert af slikum bókum, enda mun
hann einna fróðastr þingmanna í þeim efnum.
við Dani, að varla er saman jafnandi. Danirhljóta
ætið að telja Islendinga smælingja hjá sér, fámenna
og fátæka eyjarskeggja úti í hafi, sem hafa sina
þiggjandi verslun að mestu við Danmörku.
Dó sambandið milli Svía og Norðmanna sé þann-
ig frjálslegt og jafningjar eigist þar við að mörgu
leyti, kvarta Norðmenn sifelt undan skaðlegum á-
hrifum frá stjórn Svía, af því að forusta stjórnar-
innar er í Sviþjóð. Þeir kvarta yfir því, að hið
sænska rikisráð beri þá ofrliði og t. d. utanríkis-
j mál sé mest undir sænskum mönnum komin. Hafa
j ekki íslendingar fulla ástæðu til að óttast svipuð
áhrif frá dönsku stjórninni, altaf meðan landið er
i stjórnlegu sambandi við Danmörku, þó stjórnin
hér eigi að heita innlend?
Þess vegna er fullkominn aðskilnaðr Islands og
Danmerkr hið eina æskilega. Norðmenn vilja nit fá
aðskilnað við Sviþjóð, Canada-menn skilnað við
England. A sama hátt og með engu minni rétti
getr Island krafist lögskilnaðar við Danmörku, og
að því hlýtr að reka fyr eða síðar, einkum er stjórnin
sinnir ekki kröfum alþ. um stjórnarskrárbreyting-
una. Yæru Islendingar lausir, mundi hentast fyr-
ir þá að sníða. stjórnarskipun sína eftir smáum lýð-
rikjum, t. d. Svisslandi. (Meira).
Nýja skipalagið.
Af því að eg hefi orðið þess var, að ekki allfáir
hér ætla að ég hafi skrifað grein þá sem stóð í
ísafold fyrir stuttu með fyrirsögn „nýtt skipalag111,
finn ég ástæðu til að lýsa yfir opinberlega, að ég á
ekkert skylt við þessa ritsmið, svo enginn skuli
eigna mér þann heiðr, sem ég ekki á skilið. Enn
um leið ætla ég að láta álit mitt í ljós um þetta
„nýja lag“ og jafnframt bátasmiði hér.
Höf. nefndrar greinar í Isaf. telr það mestan ó-
kost á bátasmíði okkar, að alt sé smíðað af handa-
hófi, svo að þótt eitt skip heppnist vel, geti sami
smiðr ekki náð því lagi aftr eða smiðað tvö skip
alveg eins. Það er satt, að hér á sér stað mikil
vankunnátta í skipasmíði, enn að geta ekki fengið
sama lag á fleiri skipum, er meira hirðuleysi smiðs-
ins að kenna, enn beinlínis vankunnáttu, því hafi
maðr einu sinni smíðað skip með lagi sem gott
þykir, þá er hverjum innanhandar, að höggva grind
1) Áðr hafði ísaf. flutt grein iin höf. þessa „nýja bátalags“;
Signrð Eiríksson, er hún segir vera „þjóðhaga á tré og járný
og að hann hafi eftir margra ára rannsóknir og skoðanir á
„norskum, enskum og dönskum bátum“ loksins fundið visku-
. steininn, þ. e. þetta „nýja bátalag11, hvetr menn til að styrkja
hann til að smíða róðrarbáta, og vill að „hið opinbera11 styðji
líka að því, því þetta muni verða til stórkostlegra framfara. Nú
hefir bátrinn verið reyndr, og reynst að sögn óhæfr til róðra.
Grein sú er hér kemr, eftir æfðan bátasmið, skýrir betr þetta
efni. Bitstj.