Fjallkonan - 03.03.1891, Qupperneq 3

3. mara 1891.
FJALLKONAN.
35
síðar. Barnstennrnar (mjólkrtennrnar) eru alls 20.‘— Þótt mjólkr-
tennrnar eigi ekki langan aldr, ættu þó foreldrarnir að veita
þeim nákvæma eftirtekt og hirðu, og ekki að eins hreinsa þær
iðulega, heldr láta lækninn við og við skoða þær. Margir álíta,
að af þvi að mjólkrtannanna nýtr svo skamman tíma, sé óþarfi
að hirða nokkuð um þær, enn barnið þarf jafnt að hafa heilbrigðar
tennr sem fullorðni maðrinn. Ef hola kemr í mjólkrtönn, er
best að láta í hana, svo tanntaugin verði ekki veik og barnið
fái tannpínu. Að draga út mjólkrtennr ætti að forðast í lengstu
lög, og ætti ekki að gera það nema veikindi sé í tannrótinni
eða tönnin standi fyrir nýrri tönn þegar tannskifti verða.
Eins og það er rangt að neita því, að tanntaka barna geti
valdið meiri eða minni óreglu á heilsufari barnsins, eins er það
rangt að kenna tanntökunni eingöngu eða að mestu leyti sjúk-
dóma barnsins um tanntökutimann. Það er víst, að um þessar
mundir er barninu hætt við ýmsum lasleik, enn það er eingöngu
á læknanna færi, að segja um það í hvort skifti, hvort það er
af tanntökunni, eða ef til vill af hinni skjótu þroskun barnsins
á þessum tíma. Heilbrigt barn tekr venjulega tennr á réttum
tíma og í réttri röð, og þótt tanntakan hafi við og við sárindi
í för með sér, eru þau einungis í munni barnsins. Niðrgangr
sem kendr er tanntöku, getr einnig komið af óhentugri fæðu j
móðurinnar sem hefir barnið á brjósti, eða af því að mjólkrpelanum
er ekki haldið hreinum, og hósti, sem kendr er tanntöku. kemr
oftast af kælingu, og um hinn hættulegasta af sjúkdómum þeim
sem tanntökunni er kent um, „krampann", er það að segja, að
hann getr engu síðr verið af öðrum orsökum. Um tanntökutím-
ann hafa börn þann vana, að stinga öllu upp í sig. Það er ó-
hætt að gefa þeim fjólurót að tyggja, sem fæst i lyfjabúðum,
enn beinhringir þeir, sem búnir eru til handa börnum til sömu
nota, eru of harðir og geta sært tannholdið.
Hinar varanlegu tennr myndast á sama hátt og mjólkr-
tennrnar, og í kjálkum ungbarnsins eru einnig rætr til þeirra.
Mjólkrtennrnar fara að verða að beini á 7. mánuði meðgöngu-
tímans, og hinar varanlegu tennr skömmu fyrir fæðinguna.
Þegar barnið er 6—7 ára, og það fer að taka hinar nýju tennr,
eru í báðum kjálkunum 20 mjólkrtennr og 28 varanlegar tennr,
alls 48, því að visdómstennrnar koma ekki fyrr enn síðar, venju-
lega á aldrinum frá 16.—24. árs. Á 7. ári fellir barnið venju-
lega mjólkrtennrnar og tekr hinar varanlegu tennr. Orsökin er
sú, að mjólkrtennrnar eru smásaman sviftar viðhaldi sínu, jafn-
framt og hinar varanlegu tennr vaxa, og að lokum liggja þær
lausar í tannholdinu; enn beri út af því, svo að binar nýju tennr
komi upp samhliða mjólkrtönnunum, verðr að taka mjólkrtennrn-
ar burt. Tannskiftin verða þannig, að hin fyrsta nýja tönn er
jaxl, sem kemr upp innan undir ysta jaxlinum. Á þessumjaxli
er oft vilst, því að margir halda, að það sé mjólkrtönn, ogjafn-
vel læknar hafa flaskað á því.
Hinar varanlegu tennr koma að öðru leyti í sömu röð og ung-
barnstennrnar. Þegar barnið er á 7. ári, koma fyrstu jaxlarnir
í báðum kjálkum og bæði hægra og vinstra megin. Á 8. árinu
koma miðframtennrnar, ytri framtennrnar á 9. ári o. s. frv. og
heldr þessu fram til 13. árs, þannig að tennrnar koma fyrst í
neðri kjálkann. Siðan verðr hvild á tanntökunni og loks kemr
hinn ysti jaxl (vísdómstönnin) milli 16. og 24. árs og oft seinna.
Engin tönn er jafn-óreglubundin sem visdómstönnin. Á sum-
um kemr hún að eins i annan kjálkann, og stundum að eins
öðrum megin, sumir fá hana mjög seint og sumir aldrei. Þð
tannskiftin fari venjulega fram á 7. ári, er það stundum fyr og
stundum seinna. Það er tíðara að þau komi seinna, heldr enn
fyrri, enn þegar þau eru byrjuð, fara þau jafnan fram eftir
sömu reglum.
Tíðarfar. Síðustu daga hefir verið mjög óstilt veðr, og dá-
lítill snjór hefir fallið. Frost alt af lítið.
Aflahrögð. Af Austfjörðum hafa nú komið greinilegri fréttir
enn áðr um sildaraflann, sem mestr er í Reyðarfirði. Gufuskip-
ið „Axel“ frá Bergen fór seint í jan. af Eskifirði með síld, og
von var á öðru norsku gufuskipi til Austfjarða í febr. og á hinu
þriðja í mars, og á þvi skipi ætlaði Wathne að koma sjálfr.
Telefón hefir Wathne í hyggju að leggja frá Seyðisfirði tíl
Fáskrúðsfjarðar og er að sögn nú að sækja hann.
Dáinn 15. jan. séra Jóhann Knútr Benediktsson, síðast prestr
á Kálfafellstað, 69 ára, fæddr 7. apríl. 1822. — Ennfremr er ný-
dáin Dagbjört Solveig Guðmundsdóttir á Straumi, ekkja séra
Skafta Jónssonar á Hvanneyri.
Miltishruni er aftr farinn að gera vart við sig í Ölfusi og
á Eyrarbakka; hafa drepist 3 stórgripir i Gljúfrholti og 1 á
Eyrarbakka.
Flóð úr Ölfusá með hinum stórkostlegustu, hefir nýlega gengið
yfir. Kaldaðarneshverfið varð alt á floti, og lá nærri að suma
bæi tæki af, enn verulegt tjón hefir þó ekki orðið af því.
Flóðið gekk upp í miðja brúarstöplana.
Prófastr settr í Dalaprófastsdæmi séra Ólafr Ólafsson í Saur-
bæjarþingum, í stað séra Jóns Guttormssonar í Hjarðarholti.
Prestkosning. Jón próf. Jónsson í Bjarnarnesi hefir verið kos-
inn prestr á Stafafelli i Lóni.
Próf í stýrimannafræði var haldið x Kvik dagana 25., 26.
og 27. febr. Þeir sem tóku prófið vóru þessir: 1. Ásgeir Þor-
steinsson (hlaut 68 stig). 2. Guðmundr Stefánsson (58). 3. Lár-
us Friðriksson (57). 4. Matthías Þórðarson (60). 5. Snorri
Snorrason (66) (hæsti vitnisburðr er 84 stig og lægsti 24
stig). — Prófdómendr vóru séra Eiríkr Briein og skipstj. Hannes
Hafliðason kvaddir af landshöfðingja. Þeir, sem próflð tóku,
leystu úr 12 spurningum, sem vóru 6 skriflegar i stýrimanna-
fræði, ein i talnafræði, ein í rúmmálsfræði, ein í mæl-
ingum með „sextanti“ og ein i notkun ljóskera og sigl-
ingarreglum. Ennfremr vóru þeirprófaðir i dönsku, bæði skrif-
lega og munnlega. Séra Eiríkr Briem valdi allar spurningarn-
ar. í vetr hafa að jafnaði stundað þetta nám hér i Evík 13
piltar, og hafa þeir notið tilsagnar 7 stundir á dag þar af 1
tíma í dönsku. Kenslan byrjaði 1. október í haust og hélt á-
fram til 1. þ. m. eins og að undanförnu.
Kensla þessi hófst hér i B.vik fyrir fult og alt haustið
1885, eftir að þingið hafði veitt fjárstyi'k til hennar; frá þeim
tima hafa 18 af nemendum gengið undir próf og staðist þaðT
og má fullyrða, að þeir peningar, sem tilþess hafa verið veittir,
hafa komið að góðum notum, þar sem flestir af þeim, sem
próflð hafa tekið, eru nú komnir i yfirmannsstöðu á íslenskum
skipum. Næsta haust á hinn lögskipaði stýrimannaskóli að byrja
Ritstjórinn í leiðsludáinu.
Saga úr Ameríku.
1] Ritstjóri segir við komumann: Þér viljið að blaðið mitt,
„Yegvís“, taki þessa grein?“
„Já“ sagði maðrinn, „og ef yðr væri sama, vil ég biðjayðr að
lesa hana yfir meðan ég er hérna, því að eitthvað getr verið í
henni, sem vert væri að athuga áðr enn hún er prentuð".
„Jú, það vill svo vel tií, að ég get það“, segir ritstjóri. Hann
hafði blaðað i handritinu, og sá að það var greinilega og læsi-
lega skrifað. „Yið erum vanir að láta ritnefnd lesa greinar
sem blaðinu berast, og þessi nefnd velr úr þær fáu ritgerðir, sem
takandi er í mál að nota. Enn i þetta sinn get ég gert undan-
tekningu, því að ég hefi nægan tíma“.
Bitstjórinn fór því næst að lesa greinina sem hljóðaði svo:
„Lof lyginnar.
Lygin er einn sá höfuðþáttr i mannfélaginu og lífi hins ein-
i staka, sem mest ber á. Hún er auðvitað nefnd ýmsum fallegum
nöfnum, því að sérvitringarnir hafa um margar aldir haft horn
i síðu hennar og lastað hana á allar lundir, og hafa þvi sumir
þeir, sem talið hafa lygina með helstu nauðsynjum sínum, nefnt
hana „sannleika með breytingum". Annai's eru henni gefin ýms
önnur nöfn. Við hirðir konunganna og hjá fina fóikinu er hún kölluð
„takt“ og kurteisi; í daglegum störfum og sýslunum, kaupskap
og handiðnum er hún kölluð dugnaðr; í stjórnarmálum er
hún kölluð stjórnkænska, ráðsnilli, mælska; i heimilislífinu er
hún kölluð mentun, nærgætni o. s. frv. Hún lætr alstaðar mik-
ið til sín taka. Hún er það lim, sem heldr þjóðfélagsbyggingunni
saman; hún er undirstaða menningarinnar.
Gerurn nú ráð fyrir, að sannleikrinn kæmi alstaðar i stað lyg-
innar. Það ástand yrði ekki skemtilegt. Hver maðr játaði hrein-
skilnislega, hverjar hvatir hann hefði til orða og verka og hvað
hann hugsaði um náungann, og þá yrði líka uppvíst, hve mikla