Fjallkonan - 15.12.1900, Blaðsíða 1

Kemur úteinu sinni
í viku. Veið árg. 4 kr.
(erlendis 5 kr. eða l1/*
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
IIpp3ögn (skriflðg)bund-
iu við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefauda íyrir 1. októ-
ber, enda hafi lianu þá
borgað blaðið.
Atgreiðsla: Þing-
holtsstrœli 18.
Reykjavík, 16. desember 1900
Nr. 50.
Biðjið ætíð um:
OTTO MONSTEDS
danska smjörlíki,
sem er alveg eins notadrjúgt og bragðgott
og smjör.
Verksmiðjan er hin elzta og stærsta í Danmörku, og býr til óefað
hina beztu vöru og ódýrustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnunum.
XVII. árg.
Landsbankinn er opinn hvern virkan dag kl. 11—2.Banka-
stjórnin við kl. 12—1.
Landsbókasafnið er opið hvern virkan dag kl. 12—2 og
einni stundulengur til kl. 3 md., mvd. og ldf til útlána.
Forngripasafnið er í Landsbankahúsnu, opið á mið-
vikudögum og laugardögum kl. 11—12 f. m.
Náttúrugripasafnið er í Doktorshúsinu, opið á sunnu
dögum kl. 2—3 e. m. (lokað í des. og jan.)
Ók&ypis lœkning á spítalannm á þriðjudögum og löstu
dögum kl. 11—1.
Ókeypis tannlœkning í Hafnarstræti 16, 1. og 3. mánu-
dag hvers mán., kl. 11—1.
Lesið þetta. Undirskrifaður útvegar til allra
héraða landsins, vandaðar skilvindur og öll áhöld smjör
gerðar með afslætti frá verkstæðisverði.
Jafnframt útvegar hann fólkí hátt verð í' peningum
utanlands fyrir ágætlega vandað smjör, leiðbeinir í smjör-
verkun eftir nýjustu reglum, og kennir verklega að með-
höndla þau áhöld er hann útvegar.
Sérstök kjör til umboðsmanna er panta mikið í einu.
— Skrittð eftir verðlista og nánari skýringum, með næg-
um fyrirvara fyrir næstu vetrarpöntun.
Dunkárbakka í Dalasýslu.
S. :o. Jónsson.
Lestur.
Eftir
Georg Brandes.
(Niðurl.) Spurningunni, hvað vér eigum að
lesa, verður ekki svarað að fullu út af fyrir
sig, en af henni sprettur önnur spurning:
Hvernig eigum við að lesa?
Ungar stúlkur hafa stundum það orðtak, að
þær lesi sig sjálfar út úr bókunum. Þær lesa
helzt eitthvað, sem sýnir þeim líkingu af þeirra
eigin-lífi og hugsunarháttum. Auðvitað get-
um við aldrei skilið neitt nema „gegnum“
okkur sjálfa. Þó er það ekki nauðsynlegt til
að skilja bók, að við finnum okkur sjálfa í
bókinni, heldur að komast í skilning um það,
sem höfundurinn hefir viljað iáta okkur vita
með táknum þeim sem persónurnar í bókinni
mynda.
G-egnum bókina .seilumst við inn í þá sál,
sem hún á upptök sín i. Og þegar við för-
um þessa leið á fund þess sem hefir skrifað
hana, langar okkur til að lesa meira eftir
hann. Okkur segir svo hugur um, að sara-
band hljóti að vera milli ýmislegs, sem hann
hefir skrifað, og þegar við lesum það í sam-
hengi, skiljum við það og hann sjálfan bet-
ur.
Tökum t. d. „Gengangere" eftir Henrik
Ibsen. Það er bók, sem ekki er hentug ung-
lingum, en hún er góð fyrir því. Þegar sú
bók kom út, var hún nær í einu hljóði álitip
ósiðsamleg bók. Næsta ritverk Ibsens, „En
Folkefjende“, segir, eins og kunnugt er, frá
því, hverju aðkasti baðlæknir í bæ einum varð
að sæta, þegar hann lót það í ljós, að bað-
vatnið væri skaðvænt. Bæjarmenn vilja eng-
ar reglur setja um baðið, og þykir langtum
of dýrt að gera við það eins og læknirinn
hafði lagt til, en ráðast á lækninn eins og
honum væri að kenna um pestnæmið en ekki
baðinu. Þessi sjónleikur var einskonar lik-
ing þess, hverjar viðtökur hið fyrnefnda rit
hans „Gengangere" hefði fengið, og það verð-
ur,,betur skilið í sambandi við hið siðara rit.
Menn ættu helzt að lesa svo, að menn sjái
sambandið milli rita hins sama höfundar, og
sambandið milli rita hans og þeirra sem hafa
haft áhrif á hann eða hann hefir áhrif á. í-
hugaðu stundarkorn „Folkefjenden“ og taktu
eftir því, hve mikil áhefzla þar er lögð á það
ranglæti, sem meirihlutinn sýnir ætíð hinum
einstaka, óháða manni; taktu eftir loka-tilsvör-
unum um styrkleikann að standa aleinn.
Ef einhver, sem veitti því eftirtekt, hve
öflugar og einkennilegar hugsanir koma hór
fram, færi að grenslast eftir því, hvort eitt-
hvað þessu ‘líkt hefði áður staðið í norrænum
bókum, þá mundi hann finna það í fullum
krafti í bókum Sören Kirkegaards, og jafn-
framt sjá sambandið milli danskra og norskra
bókmenta. Þannig komust vér fyrir lestur
bókarinnar í kynni við manninn, sem að baki
hennar stendur, og frá honum komust vór i
kynni við þann andlega sambandshvirfing,
sem hann stendur i, og að þeim áhrifum sem
þaðan eru runnin.
En á þennan hátt geta þó ekki allir lesið.
Það er einkum við hæfi þeirra sem eru gagn-
rýnir að náttúrufari. En allir geta lesið svo,
að þeir geti dregið út siðalærdóminn úr því
sem þeir lesa.
Eg hefi tekið það fram, að vór megum ekki
búast við, að vór betrumst af tómum lestri, og
ekki heimta af rithöfundinum, að hann betri
okkur með siðalærdómum. Yér eigum þó að
lesa svo, að vér höfum not af þeim lærdómi,
sem í bókinni er fólginn.
Eg tektil dæmis umsát og uppgjöf kastal-
ans Soissons 3. marz 1814.
Eftir bardagann við Leipzig stóð svo á hög-
um Napoleons, sem nú skal greina: Hann hafði
60—70,000 manna undir vopnum, niðurbælda
og dauðuppgefna menn, sem flestir vóru ung-
lingar. A móti þeim stóðu 300,000 hermanna
vígbúnar og vóru þeir hinir hraustustu. Hers-
höfðingjar Napoleons lótu undan síga inn á
Frakkland á ringulreið. Hann fer á alla þá
staði, sem hættan er mest, talar kjark í her-
flokkana, fer með þá til móts við innrásir ó-
vinaliðsins og vinnur sigur við Brienne og
La Bothier, þó liðsmunur sé svo mikill, að
hann hafi að eins 1 á móti 4 og stundum að
eins 1 á móti 5. En með því hann treysti
sér ekki til að ráðast á óvinina við svo mik-
inn liðsmun, sætir hann góðu færi, eins og
rándýr sem er á veiðum, og bíður eftir því að
óvinirnir geri glappaskot, sem hann er líka
sannfærður um að þeir muni gera.
Og það verður. Blucher og Schwarzenberg
sækja inn í landið sina í hvoru lagi. Napo-
leon fer móti Bliicher, berst við hann fjóra
daga í senn og hefir betur: ræðst svo á móti
Schwarzenberg, rekur hann á flótta, neitar
friðartilboði hans, af því liann vildi ekki láta
Frakkland hafa sín eðlilegu landamerki, og
fer síðan á eftir Blúcher til þess að vinna
algervan sigur á honum.
Þá verður alt í einu breyting á öllu, því
kastalinn Soissons, sem hafði veriðþví til fyr-
ú’stöðu, að þeir Blucher og Schwarzenberg
drægi lið sitt saman í eitt, gafst upp þegar
minst varði.
Thiers segir um þetta: „Það var alveg
víst, að Blúcher hefði beðið ósigur. í fyrsta
sinn í þessari herför vóru allar sigurhorfur
Napoleons megin — þar var herkænskan meiri,
eins og vant var, og þar var líka meira lið.
Hvað gat valdið því, að ástæður og forlög
breyttust svo skjótt? Veiklegur mrður, sem
þó var hvorki svikull né huglitill, og heldur
ekki svo lólegur hershöfðingi, lót hótanir ó-
vinanna telja sór hughvarf. Þannig varð þessi
atburður, hinn hörmulegasti í sögu vorri fyr-
ir utan þann, sem varð árið eftir milli Wavre
og Waterloo".
Menn skyldu nú lesa söguna, eins og hún
er sögð í bezta riti um hana, ritverki Henri
Houssaye’s: „1814“.
Þessi kastali hafði ætíð verið talinn mjög
mikilsverð stöð á ófriðartímum. En fyrir 1814
hafði mönnum ekki komið til kugar, aðreyna
að gera svo við kastalann, að hann væri fær
til varnar. Hverjum kom til hugar, að ráðist
yrði á Frakkland! Var nú farið að gera við
hann og var sá starfi falinn Moreau hershöfð-
ingja — sem var ekki í ætt við hinn fræga
mann með því nafni. í kastalanum var ekki
margt manna; 700 Pólverjar, djarfir og reynd-
ir hermenn, en hálfsturlaðir út af óförum föð-
urlands síns, þó þeim þætti vænt um Nap-
oleon; 140 gamlir skotliðsmenn og 80
riddarar. Þeir höfðu 20 litlar kanónur.
Þar vóru því 900—1000 manns að sam-
töldu. Úti fyrir kastalanum stóðu 60,000
manna; Rússar, sem Winzingenrode róð fyr-
ir, og Prússar, sem Blúcher réð fyrir, skot-
lið með 40 miklum kaaónum. Siothríðin hófst
2. marz kl. 11 árdegis. Á hádegi voru flest-
ar kerrurnar skotnar undan kanónum kastala-
manna, og fjöldi af liði þeirra óvígt. Á nóni
sóttu Brássar að; 300 Pólverjar ráku þá af
höndum, og róð ofursti Koszynski fyrir þeim.