Fjallkonan - 16.09.1902, Blaðsíða 1

Keinur út einu sinni
í viku. Verð árg. 4kr.
(erlendis ö kr. eð'a 1 */2
doll.) borgist fyrir 1.
júlí (erlendis fyrir-
fram).
Uppsögn (8krifleg)bund-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi kaup-
andi þá horgað blaðið.
Afgreiðsla: Þing-
holtsstræti 18.
XIX. árg. I Reykjavik 1(). sept. 1902 ! Nr. 36
Biðjið ætíð um
OTTO M0NSTEDS
danska smjörlíki,
scm cr alvccj cins notaérjúcjí og 6ragó~
gott og smjör.
Verksmið.jan er hin elzta og stærsta í Dan
mörku, og býr til óefað bina beztu vöru og ódýr-
ustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum
Forngripasafn opið md., mvd. og ld
11—12.
Landsbanlcinn opinn hvern virkan dag
ki, 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hrern virkan dag
k). 12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
rnd., mvd. og ld. tii útlána.
Ndttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
á sd. kl. 2—3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14 b.
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Aö segja þjóðiimi saít.
Fyrsta og æðsta skylda þeirra,
sem tala til þjóðarinnar í ræðu
eða riti er, að segja þjóðinni satt.
Leiðtogar hennar eiga að vera
sannorðir og réttorðir í smáu og
stóru. Alþýðan á siðferðislega
heimtingu á því, að þéir, sem tala
til hennar, fari aldrei vísvitandi
með rangt eða ósatt mál, geri
aldrei neinar tilraunir til að viila
hana og b'ekkja. Þegar orð þeirra,
sem tíðast tala til þjóðarinnar, ber-
ast alþýðunni til eyrna, þá á hún
ekki, ef ait er með feldu, að þurfa
að spyrja sjálfa sig með ótta og
efa, hvort óhætt sé nú að leggja
trúnað á ummælin. Hún á þvert
á móti að geta haft þá meðvitund,
að þeir, sem á annað borð ávarpa
hana, beri ekki annað en sannleik
á borð fyrir hana.
Það er ærið slæmt ástand, þeg-
ar alþýðan þarf með miklum heila-
brotum að vera að moða úr and-
legu fæðunni, velta fyrir sér, hvað
sé satt og hvað ósatt, hverju trú-
andi og hverju trúandi ekki. Þetta
er ærið slæmt, segjum vér, af því
það er stórum -siðspillandi. Það
verður til þess að koma þeirri
hugsun með tímanum inn hjá þjóð-
inni, að sannleikurinn eigi ekki
upp á háborðið hjá leiðtogum henn-
ar, það geri ekki sýnilega ýkja-
mikið til, þó hallað sé réttu máli.
Með þessu læðist lítilsvirðing sann-
leikans smámsaman inn i hugsun-
arhátt og sálarh’f alþýðunnar, og
er það meira en lítíð tjón. Qöf-
ugur hugsunarháttur og dreng-
lyndi, einurð og hreinskilni smá-
þoka fyrir lítilmensku og óeinlægni.
Uppvaxandi kynslóðin tekur þenn-
an vonda arf í heimanmund og
verður að sami skapi feðrum sín-
um lakari, sem hún ætti að verða
þeirn betri og fullkomnari.
Hvað á llka að draga menn til
að segja þjóðinni ósatt?- Ef menn
tala af ást til þjóðar sinnar, af
skynsemd og sönnum velvildarhug
til lands og lýðs, ef sannur til-
gangur orða og umrnæla er sá einn,
að efla það sem gott er, satt og
rétt, efla og styðja sannar fram-
farir í drengskap og dáðum, þá
fer enginn góður drengur að fara
með ósannindi; þeirra vopna á ekki
að þurfa og þarf ekki með. Þau
spilla, eu bæta ekki, þau snúast
fyr eða síðar í böndum þeirra, sem
sem bera þau, og særa þá sjálfa.
p]n séu aftur á móti hvatirnar
miðui góðar, séu þær eiginhags-
munir, ofurkapp eða blindur viga
hugur, þá sýna dæmin það oft,að
mönnum þykir sem fiestra vopna
verði að neyta, þó góð séu ekki.
En sigursæl verða þau vopn aldrei,
og það er og verður jafnan synd
við þjóðina, að nota ósannindin
nokkru máli til stuðnings. Þvíþess
ber að gæta, að afleiðingar ósann-
indanna bitna jafnan að lokum
þyngst á þjóðinni sjálfri, þótt þau
komi líka þeim í koll, sem borið
hafa þau fram.
»Já! En hvað vill þjóðin heyra?«
segja menn.
Því miður vili hún oft heyra
það lakara fremur en hitt, sem
betra er og sannara.
Því miður, segjum vér, því sú
fýsn er spiit, og það er vont verk,
að kitla hana og æsa.
Því miður vilja menn stundum
Heldur heyra skammir en skyn-
samlegar umræður.
Því miður vilja menn stundum
heldur heyra kringilegar hártog-
anir og útúrsnúninga en skýra og
sanna málsvörn.
Því miður vilja raenu stundum
heldur heyra meiðandi bituryrði en
hógværa og kurteisa röksemda-
færslu.
Þvi miður viija menn stundum
heidur heyra ósannar eða lítt sann-
ar aðdróttanir að Pétri og Páli en
nauðsynlegar umræður um gagn-
leg mál.
»Því miður, því miður«, segjum
vér um alt þetta, því þessi löng-
un er spilt og sprottin af röngum
og öfugum hugsunarhætti, hugsun-
arhætti, sem þarf að lagast og
batna, svo framarlega sem fram-
tíðarhorfurnar eiga að lýsast og
börn vor og niðjar að taka feðr-
um sínum fram.
Hvert gott, satt og rétt mál sigr-
ar á endanum fyrír kraft sann-
lejkans, ef liðsmenn eru trúir og
leggja ekki árar í bát; um það
þarf trauðlega að efast. Osann-
indi gera aldrei annað en spilla
málstaðnum ogmannskemma bæði
þann, er lætur þau úti, og alþýð-
una, sem þau eru ætluð.
Það er heimskulegt, að ætla sér
þá dul, að byggja sigurvon nokk-
urs máls á ósannindum; að vfsu
getur tekist að villa og blekkja al-
þýðuna um tíma; en loks brestur
undirstaðan, fyr eða seinua. Augu
alþýðunnar opnast og sannleikur-
inn sigrar. Þá koma skuldadag-
arnir, og þeir verða því þyngri,
sem meira hefir verið brotið móti
þjóðinni.
Satt er það, að ekki er það jafn-
an beinasti vegur til bráðra vin-
sæida, að segja þjóðinni satt; en
það er vís vegur til varanlegra
vinsælda, er fram líða stundir, og
það er meira um vert. íslenzka
alþýðan veit það yfir höfuð að
tala, að »sá er vinur, sem til
vamms segir«; og þegar hún þreif-
ar á, að ummæli í hennar garð
eru af velvildarhug sprottin og
hafa það markmið, að laga og bæta,
þá þarf því varla að kvíða, að hún
misvirði sannleiksorðin, þótt henni
hafi einhverju sinni þótt þau bitur
í svipinn, sem auðveldlega má
vera.
Sannleikurinn er oft beiskur á
bragðið, en hann er holl fæða.
Fyr eða seinna metur islenzka ai-
þýðan það, bvað borið hefir verið
á borð fyrir hana á hverjum tíma.
Allar þjóðir komast á endanum að
raun um það, að það er sannleik-
urinn, sem gerir mennina frájlsa
bæði í andlegum og líkamlegum
skilningi.
Slátrun í Reykjavík.
Svar til Guðjóns Guðmundssonar.
II.
Herra Guðjón talar um fyrir-
komulagið í útlöndum og sína
miklu þekkingu á sláturhúsum og
mörkuðum þar. Hann blýtur þó
að vita þnð, að hvergi í útlöndum
liggja slátrunarhús fyrir utan bæ,
og hvergi eru þar slátrunarstaðir,
þar sem slátrurum bæjarins er
bannað að slátra sjálflr eða láta
sína menn slátra kindum þeim, sem
þeir selja kjötið af. Það er langt
frá mér að vilja jafna fróðleik
mínum við herra Guðjóns, en lít-
ið eitt hef eg þó séð á ferðum
minum, einkum á ferð, er eg tókst
á hendur á eiginn kostnað til að
rannsaka söluskilyrði fyrir íslenzkt
fé á Þýzkalandi, Hollandi, Belgiu
og Frakklandi. Þá kom eg í
hvert einasta sláírunarhús í bæj-
um þeim, er eg fór um, og al-stað-
ar lágu þau inni í borgunum, og
öllum var frjálst að slátra þar,
sem vildu. Þó ekki sé farið lengra
en til Kaupmannahafnar, Berlinar
og Parísar, þá sést það á bæjar-
uppdráttunum, sem hér munu víða
vera til, að slátrunarhúsin liggja
þar inni í borgunum, en ekki fyr-
ir utan þær. Vera má að slátr-
uuarstaðir fyrir aðflutt fé séu á
Englandi skamt fyrir utan borg-
irnar, þar sem lóðir og lending
hefir þótt ódýrust, en hvergi hafa
borgirnar tekið sér einkaleyfi til
að láta slátra fyrir reikning bæj-
arsjóðs og banna borgurum bæj-
arins að reka atvinnu sína.
Okkur kemur líklega ekki sam-
an um að byggja slátrunarhús fyr-
ir fólkið inni í bænum með frjálsri
aðgöngu fyrir alla, sem þurfa að
brúka það. En hvernig væri þá
til bráðabirgða að sníða okkur
stakk eftir vexti, eða reyna að
gera við gömlu flíkina, svona rétt
á meðan að hinar háfieygu grund-
vallarreglur Guðjóns væru að ryðja
sér til rúms meðal hins fáfróða og
skilningstrega almennings.
Herra Guðjón segir reyndar, að
kaupmenn geti að eins eftir hinu
nýja fyrirkomulagi »með góðri sam-
vizku fullboðið sína vöru sem hreina
og holla, sem nú er langt frá að
vera tilfellið«. Sumir kaupmenn
hafa reyndar viljað halda því fram,
að þeir hafi mjög góða sam-
vizku hvað hreinlæti og hollustu
snertir á kjöti því, sem þeir hafa
haft á boðstólum, en það kemur
líklegast til af þvl að þeir brúka
alt annan mælikvarða fyrir sam
vizkusemi og áreiðanleik en herra
Guðjón !
Kaupmenn geta látið slátra langt-
um ódýrara en aðrir, með þvf að
þeir þurfa ekki að reikna sér húsa-
leigu og fólkshald nema fyrir
þann stutta tíma, sem á sjátrun-
inni stendur, en einokunarbúsið
þarf að láta alt standa ónotað
næstum alt árið. Það er því dá-
lítil reikningsvilla hjá hinum hátt-
virta búfræðingi, þegar hann held-
ur þvi fram, að eg hafi þurft að