Fjallkonan - 30.09.1902, Blaðsíða 2

2
FJALLKONAN
Biðjið ætíð um
OTTO MONSTEDS
danska smjörlíki,
sam ar alvag ains nofaórfúgf og Bragé-
cjoft og smjör.
Verksmiðjan er tiin elzta og stsersta í Ðan
mörku, og býr til óefað liina beztu vöru og ódýr-
ustu í samanburði við gæðin.
Fæst hjá kaupmönnum
rétt reiknað. Það þarf ekki að eyða
orðum að því, hvílíkt voðatjón all-
ur þessi flutningskostnaður er, en
létta mundi mega hann alt að
helming, væri vegagjörð komin
svo langt, að flytja mætti á vögn-
um mestan hluta vegarins. Að
þessu hafa lika stefnt hinar helztu
tillögur um vegagerð i Árnessýslu
ofanverðri, sem mér eru kunnar,
og skal eg nú nefna þær og fara
fáum orðum um hverja þeirra fyr-
ir sig. (Frarah.).
Ný Ijóðabók.
Guðm. Friðjónsson.
TJr keimahögutn.
Rvík. (ísaf.prsm.) 1902.
»Ein kvæðabókin enn«, geri eg
ráð fyrir að margur segi, þegar
farið-verður að hafa þessa bók á
boðstólum. Mönnum er heldur ekki
með öllu láandi, þó þeir þráí eitt-
hvað annað, eða að minsta kosti
einhverja tilbreytingu í þessu sem
öðru. Þessi þjóð hefir hlotið ríku-
legan kvæðaforða að vöxtum, og
líklega líka að gæðum að tiltölu
við aðrar þjóðir, sem eðlilegt er,
þar sem braglistin er nálega sú
eina íþrótt, sem tíðkuð er og þrif-
ist hefir getað á Islandi; enda get-
ur fullkomnun í þeirri íþrótt orðið
þjóðinni eins heillavænleg og sóma-
samleg eins og fullkomnun i ein-
hverju öðru. En ennþá má von-
ast eftir að braglistin eigi framtíð
fyrir höndum, og enn þá erum við
íslendingar langt frá fullkomnun-
artakmarkinu, einnigí þessari grein
— ef það annars er nokkuð til.
En ljóðagerð vorri fer stöðugt
fram. Alþýðan, sem er dómarinn
yfir öllum vorum ljóðum, er orðin
miklu vandlátari en hún áður var.
Nú er meiri vandi að yrkja, svo
það hljóti náð fyrir hennar aug-
liti, en það var fyrir nokkrum ára-
tugum. Þessu hafa okkar ágætu
þjóðskáld komið til vegar með
ljóðum sínum, jafnframt þvi sem
þau hafa leiðbeint ljóðagerðartil-
hneiging alþýðunnar í rétta og
heppilega átt, svo á meðal henn-
ar hafa komið fram margir ágæt-
ir hagyrðingar, sem standa þeim,
sem á undan þeim voru, langt um
framar í list sinni.
Flest slík alþýðuskáld eru í Þing-
eyjarsýslu. Þeir eru þar margir
sem yrkja lagleg kvæði, t. d. Sig-
urður Jónsson á Helluvaði, sem
nýlega hefir birt á prenti í Sunn-
anfara eitthvert hið fegursta kvæði
sem eg minnist að hafa lesið ný-
lega. Laxá (Sbr. Sf. þ. á. árg.).
En Quðmundur Friðjónsson ber
þó höfuð og herðar yfir þá alla,
einkum þegar til þess er litið, hve
mikið liggur eftir hann, og af því,
sem eftir hann liggur, eru ljóð hans
bezt; enda er það sá hugsanabún-
ingur sem íslendingum er orðinn
tamastur. Þeim er nú safnað hér
saman í eina bók, og þótt marg-
ar kvæðabækur séu fyrir, sé eg
þó ekki eftir að þessi hefir bæzt
við, enda er meira hægt að segja
um þessa bók bæði með henni og
móti, en um allan fjöldann af hin-
um, og þess vegna álít eg að hún
eigi erindi inn á sera flest heimili.
Bókin er rúmt háift þriðja hundr-
að (260) bls. að stærð í heldur
litlu broti; all-álitlegt sirpusafn að
stærðinni til. Hún hefði sjálfsagt
getað orðið stærri, því meira en
þetta hefir G. F. ort, ef alt væri
tíl tínt. En eg skal geta þess nú
strax, að eg álít, að hún hefði líka
mátt vera minni, án þess orðstír
höf. sem skálds rýrnaði við það.
Samsafn af öllu, góðu og illu, sem
einhver maður yrkir eða hefir ort
um dagana, og sem annaðhvort af
honum sjálfum eða öðrum er hrært
saman í eina bók, er eitthvað það
andstyggilegasta, sem fyrir mín
augu ber. Þess vegna get eg ekki
þolað útgáfu Jóns Ólafssonar af
kvæðum Páls bróður hans, nálægt
mér.
Um ytri frágang þessarar bókar
skal eg vera stuttorður. Hann er
vandaður, en þó engan veginn alls
kostar lýtalaus. Prentvillur hefi
eg hitt fáar — enda ekki hirt um
að tína þær saman.
ínnihald bókarinnar finst mér
aftur á móti vert að segja álit mitt
um, úr því mér hefir að þessu
sinni verið trúað fyrir því verki.
Bókinni er skift í fjóra — ekki
jafna, heldur — ójafna kafla. Ó-
jafna, í hvaða merkingu sem orð-
ið er tekið, en ekki sízt að um-
fangi. Fyrsti kaflinn er minstur
fyrirferðar, hinn síðasti stærstur.
Auk þess er aftan við bókina efn-
isyfirlit, og framan við hana tvö
eða þrjú titilblöð, ávarpsorð í Ijóð-
um og mynd höfundarins. Bókin
yrði ekkert óeigulegri í mínum aug-
um þótt þetta alt væri rifið fram-
an af. Mér finst það aldrei eiga
við, að setja myndir höfunda á
bækur þeirra; þær eíga betur
heima í tímaritum eða blöðum, þar
sem um þá er ritað. Þeð er eins og
ef ritstjóri setti mynd af sér í blað
sitt. Auk þess er þessi mynd lík-
legaekkigóðfrummynd.— Ávarps-
orðum eða formála fyrir kvæða-
bókum finst mér líka vera ofauk-
ið; þær eiga að tala fyrir sér sjálfar,
og gera það líka hvort sem þetta
er eða ekki. Öðru máli er að
gegna með tileinkanir.
Fyrsta kaflann eða kvæðaflokk-
inn í bókinní finst mér langtnest
til um. Hann heitir »Móður minn-
ing« að eins tvö kvæði, sem fyrir-
sögnin nægilega skýrir að inni-
haldi. Þar eru hvorttveggja, hugs-
anirnar og búningurinn »úrheima-
högum«, og það gerir kvæðin frum-
leg, fögur og áhrifamikil, þótt þau
séu að mörgu leyti ekki betur ort
en mörg önnur kvæði í bókinni.
En hugmyndirnar í þeim kvæðum
eru hlýjar og fagrar, og jafnframt
frumlegar og einkennilegar, og víða
er þar eins og annarsstaðar snild-
arlega að orði komist. Eg get
varla látið vera að tilfæra nokk-
ur erindi úr fyrra kvæðinu sem
sýnishorn. Hann segir meðai
annars:
»Á degi eirmm presturinn kom og marg-
ir menn,
hve mér er stundin sú í fersku minni.
í lokrekkjunni svörtu eg lít þig, mamma,
enn
er læst var henni fyrsta og hinsta sinni.
Hve fölvi dauSans birtist á farardaginn
þinn,
að fjallabaki sólin gekk í leyni;
og foldin lá í hlekkjum með frosin tár
á kinn
og fannakjólinn strengdan inn að beini.
— Frá dauðra manna vitum í djúpri
grafarþró,
menn draga ei andann sér til heilsuþrifa.
En höfuðkúpu mömmu eg heldur kysti þó
en hláturvarir þeirra kvenna’ er lifa.
— En ef til vill dagar þó eftir hinstu nótt
og endurfæðist hrumur vonarkraftur.
Á ljósvaka dynum þá ruggarðu mér rótt
og réttir að mér móðurbrjóstið aftur«.
Seinna kvæðið »Á leiði mömmu«,
er þó ort með enn þá raeiri þýð-
leik. Þar talar skáldið við móður
sína, sem aftur er horfin í skaut
hinnar eilífu móður, náttúrunnar.
Margt er þar fallegt sagt um sum-
arfegurðina, en fegurst þykir mér
þó líkingin i seinasta erindinu, þar
sem honum skilst það loks, að móð-
ir sín er að birtast sér í öllu þessu,
er hann sér og verður gagntekinn
af; þar segir hann:
»Augnaráð þitt sé eg í sólu
en sorg þína í dögguin,
bros þitt í glóandi geislum,
í golunni andann.
Rödd þin í árniðnum ymur;
en ást þína mótar
kvöldroði á svefnhöfgum sævi. —
Eg sé, að þú vakir«.
Næsti kaflinn ^Muna-ðlóm*. er
allstór kvæðabálkur, en eftir mínu
áliti heldur rýr. Þar eru saman-
ofin ástamál og náttúrulýsingar, og
það,; ekki allstaðar svo fimlega
sem eg vildi óska; enda verður
það verkefni alt af örðugt viðfangs
og vanþakklátt. Víðasthvar gnæfa
náttúrulýsingarnar yfir, því það
er um þær sem höf. hefir sagt ein
fegurstuog kjarnmestu orð, en síð-
ur um ástina. Þó eru einnig í þess-
um flokki mörg erindi, og mörg
vísuorð, sem góð skáld mættu öf-
unda G. F. af t. d. erindið:
»Við skulum byggja vinnuskóla,
vilta krafta er hægt að beizla,
vinna úr blómum kostaklæði,
kniplinga úr sólargeisla«.
Eða visuorðin:
»Aftanroði árdagsbrún
er að faðma og kyssa«.
En í þessum kaflanum finst mér
þó mest bera á því, sem eg tel
lýta bókina, og sem eg skal minn-
ast á síðan, og það er einmitt mest
í þessum kaflanum sem eg vildi
gjarnan að kvæðin væru fæiri.
Næsti kaflinn heitir *Ddnardœg-
ur« og er einkennilegt og frum-
legt erfiljóðasafn. Sum kvæðin eru
sérstaklega vel gerð, og þar finst
mér fegurstu og tilkomumestu perl-
urnar í bókinni eiga heima, en
ekki í síðasta kaflanum, sem þó
hefir inni að halda mörg góð og
allveigamikil kvæði. Þau kvæðin,
sem mér þykir mest um vert og
sem bezt ei.nkenna kveðskap höf.,
eru »Þórunn Jómsdóttir«. og »-/cm
gamli«. Hvort þessara kvæða fyr-
ir sig hefir að geyma lífslýsingu,
sem er fyrst og fremst íslenzk, og
þar næst frumleg og gerð af mikl-
um orðhagleik, sem enginn, sem
nú yrkir eða hefir ort á þessu máli,
svo mér sé kunnugt um, hefir jafn-
góð tök á eins og G. F. Lífsskoð-
unin er svipuð því, sem sumstað-
ar kemur fram hjá Bólu-Hjálmarir
og það er eðlilegt, því það er það
sama sem hefir borið fyrir augu
beggja þessara manna, og hæfileik-
arnir til að veita því eftirtekt og
lýsa því, eru skyldir hjá báðum.
Sem dæmi upp á þennan hagleik
G. F. má nefna þetta erindi í ljóð—
unum eftir Svein Víking:
»Að þjóðarhofiS lekur og gliðnuS grind-
in er
þó gulli rend sé burstin — lá opið fyrir
þér,
og haglendiS, sem framleiSir handa fénu
blóm,
er holurS sundur grafin af bognum refa-
klóm«.
Lýsingar líkar þessu, bæði á líf-
inu og náttúrunni, er ekki sjald-
sénar í kvæðum G. F. og þær hafa
það mest til síns ágætir, hvesann-
ar þær eru og haglega orðaðar.
Það er sem kulda-hráslagi leggi
frá bókinni á móti manni, þegar
hann er að tala um klakann, sem
hnoðaðist í andlitið á Jóni gamla
og »mótbyrinn«, sem »kembdi hær-
urnar yfir kollinn, og lagði kamp-
inn að hálsinum«, um gamla grána
á gaddinum, þegar »skarabrattir
skýjadrangar, skögra fyrir ofsa-
byljum« og »dauðinn ríður bólstri
bleikum, ber og lemur fótastokk-
inn«, og »élin stuggu honum, eins
og táinn illhæringur«. — Það væri
gaman að hafa meira af þannig
orðuðum náttúrulýsingum í sam-
bandi við stórfeldari og meiri hug-
myndafjölbreytni.
Það, sem sagt hefir verið um
þenna kaflla á einng við um
hinn síðasta, að þvi undanskyldu,
að kvæðin eru tiltölulega færri
þar, sem mér þykir uppáhaldsverð.
Ekkert kvæði fann eg í bókinni,
sem ekki lýsir góðri hagmælsku
og vandvirkni; það er annað, en
það sem stundum hefir sézt, þar
sem allgóðum tilþrifum og römm-