Fjallkonan - 17.02.1903, Blaðsíða 1

Kemur~iiUeinu sinni
i viku. Yerðárg. 4kr.
(erlendis 5 kr. eða l^/a
doll.) -borgist fyrir 1.
júlí (erlendis 'yrir-
fram).
H
U
BÆNDABLAÐ
.A. JL w
VERZ LUNARBLAÐ
Uppsögn (8krifleg)bnnd-
in við áramót, ógild
nema komin sé til út-
gefanda fyrir 1. októ-
ber, enda hafi kaup-
andi þá borgað blaðið.
Afgreiðsla: I»ing-
holtsstræti 18.
XX. árg.
Reykjavik 17. febr. 1903
Augnlœlming ókeypis 1. og 3. þrd. 1
hverjum mán. kl. 11-1 i spltalanum.
Forngripasafn op'ð mvd. og ld 11 12.
Landakotskirhja. Guðsþjónusta kl. 9
og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landsbankinn opinn bvern virkan dag
hi 11—2. Bankastjórn við kl. 12 1.
Landsbókasafn opið bvern virkan dag
í 41.12—2 og einni stundu lengur (til kl. 3)
md., mvd. og ld. til útiána.
Náttúrugripasafn, i Doktorshúsi, opið
á sd. kl. 2-3.
Tannlœkning ókeypis í Pósthússtræti 14 b
1. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11 1.
+

Þann 30. septbr. síðastl., andað-
íst heiðursekkjan Ragnheiður Ein-
arsdóttir á Fífustöðum í Barða-
strandarsýslu.
Hún var dóttir séra Einars, son-
ar séra Glsla, setn var prestur í
Selárdal. Séra Einar var giftur,
og hét kona hans Ragnhildur
Jónsdóttir.
Ragnhildur sál. var fædd í Sel
árdal 1817, og ólst hún þar upp,
hjá afa sínum og ömmu, þar til
hún var fjögra ára, þá fór hún
til foreldra sinna, sem þá voru
komnir i Laugardal í Tálknafirði.
í Laugardal dó móðir henpar.
Flutti faðir hennar þá að Selárdal,
og hún með honum, og var hún
þá 17 ára að aldri. Þar var fað-
ir hennar aðstoðarprestur hjá föð-
ur sínum, og síðan prestur. Ragn-
heiður Einarsdóttir var hjá föður
sínuro, þangað til hún giftist í
Selárdal Jóni syni Arna Gíslason-
ar hreppstjóra og bónda á Neðra-
bæ, og var hún þá komin yfir
tvítugt. Þau hjón bjuggu alla
sína búskapartíð á Skeiði. Jón
Árnason var rnjög lengi hrepp-
stjóri, og alla tið merkisbóndi.
Þau hjón áttu 12 börn. Þar af
lifa nú fjögur, en hin átta eru
dáin.
Hún misti mann sinn eftir fjöru-
tíu ára ástrika sambúð árið 1883,
og var hann þá 64 ára gamall.
Hún hætti þá að búa, en sonur
hennar, Gísli, tók þá við búi á
Skeiði, og bjó hann þar nokkurn
tíma. Hún fluttist að Fífustöðum
1890, með Gísla syni sínum, og
var hún þar hjá honurn alt til
dauðadags. Þegar hún tók að
eldast, misti hún sjón sína, og á
síðustu árum æfi sinnar varð hún
starblind. I átta vikur lá hún í
rúminu, og úr þeirri legu dó hún.
Þetta bar hún alt með frábærri
stillingu og hugprýði. Alt þetta
sýnir hið mikla vit, sem hún hafði
af guði þegið.
Það má þvi með sanni segja,
um þessa konu, að hún var guð-
hrædd, hjálparfús, velviljuð, vin-
sæl, gestrisin og hreinlynd kona.
Guð blessi minning hennar.
o. o.
Yfiriit ársins 1902
i
Landhreppi.
Niðurl.
Verzlunarfélagsskapur
hefir og nokkur verið. Undan-
farið verzluðu Landmenn, eins og
fleiri, mest i Zöllners- eða Stokks-
eyrarfélaginu, en undu þar eigi
lengur en fram á árið 1900. Síð-
an hafa þeir aðallega verzlað í
innbyrðisfélagsskap, og hafa með
því hér um bil hin beztu fáanlegu
verzlunarkjör. Hafa þeir haft sér
góðan formann, Eyúlf í Hvammi,
en hann aftur leitað verzlutiar-
frétta og samninga við kaupmenn.
Bæði árin 1900 og 1901 náði hann
svo góðum samningum við Evrar-
bakka kaupnlenn, að alls eigi var
tilvinnandi að leita lengra, og árið
1902 gat hr. Ólafur kaupmaður á
Stokkseyri gefið svo góð kjör, að
betri fengust ekki yfir höfuð í
Reykjavík. Vörur hans hata þó
reynst ágætar, nema bankabygg
þótti gefast misjafnt.
í þessura innsveitis verzlunar-
félagsskap hafa yfir höfuð verið
helzt hinir efnasmærri og alt upp
að hinum efnuðustu. Þeir hafa
sfzt verið með, því miður, enda
geta hinir stórefnuðu, hér sem
annarstaðar, velt sér effir vild;
þeim verður vanalega ekki mikið
fyrir, að fá bærilega prísa. Þó
munu utanfélagsmennii nir ekki
hafa fengið betri kjör en félags-
menn. Fæstir af félagsmönnum
gátu borgað við móttöku varanna;
en við því var gert með þvi, að
formaður útvegaði peningalán til
haustsins, og með því náðust hin
góðu kjör. Allir f'engu að vera
með, hinir efna minstu, sem aðrir,
og engum meinað að taka vörur
sem. næst eftir þörf. Með þessu
lagi fengu allir félagsmenn í eínu
lagi, á hentugasta tíma, vorinu,
næstum allar árs nauðsynjar sín-
ar úr kaupstað með hinu lægsta
verði, sem yfir höf'uð var unt að
fá. Að öðrum kosti hefðu margir
af þessum mönnum orðið að draga
að sér í mörgu lagi, á öllum árs-
tímura, sumir sitt i hverjum stað,
og þá auðvitað margt af' þvf með
versta verði. Þannig er og alstað-
ar þar, sem hinir efnaminni eru
látnir einir sér, og efnamennirnir
rétta þeim ekki bróðurlega félags-
hönd; en við þetta minkar aftur
óseganlega mikið bolmagn hinna
efnasmáu við fátæktinni, burðar-
magn þeirra í f'élagsþarfir og einn-
ig velvilji þeirra til félags síns
lamast, og sjálfstæðis- og sjálfs-
bjargarviðleitnin dofnar, en alt
bitnar svo á sveitarfélögunum
sjálfum, nauðugum viljugum. Alt
þetta skilur og sér E. í Hvammi
og engan þekki eg, sem meir og
betur vill og reynir að koma í
veg fyrir slikt. Sjálfur er hann
vel efnum búinn, og gæti því vel
»potað sér« að góðum kjörum,
eins og svo margir efnamenn gera.
En slíkt er honum fjarri; hann
vill vera með hinurn smærri, styðja
þá með sínum félagsskap, og láta
þá njóta með sér þeirra kjara;
sem hann getur bezt fengið. Og
enn þá hefir hann ekki rasað um
ráð fram. Allir hans félagar, og
það hinir efnaminstu hafa komist
fram úr að standa i skilum, svo
að honum hefir sjálfum ekki þurft
»að blæða«, enda er öll hans að-
ferð alveg löguð til að hvetja og
hjálpa til skilsemi og drengskap-
ar. Og það er enginn efi á, að í
þessu Eyúlfslagi liggur rótin til
hinna jöfnu afkomu Landmanna.
Þeir væru fleiri fátækari, og færri
efnaðir, ef hans hefði ekki notið við,
endamunuflestirLandmenn kannast
við þetta, ef i alvöru fer, og allir,
væri hann dauður. Þessa er ekki
getið til að smjaðra fyrir E., held-
ur öðrum oddvitum, og sveitar-
höfðum til athugunar.
Búnaðarfélag hefir og verið
með Landmönnum um undanfarin
ár með Eyúlf í Hvammi fyrir for-
mann. I því eru flestir Land-
menn. Hefir talsvert verið i því
gert. Stærsta viðfangsefni þess er
sandvörnin, og hefir langmest
verið að henni unnið þetta ár 1902,
enda hefir góður styrkur fengist
til hennar frá »Búnaðarfélagi ís-
lands«. Er sandvörnin einkum
fólgin i garðhleðslu um sandgár-
ana þvera. Er þegar fengin tals-
verð reynsia fyrir, að að þessu
er hin mesta vörn. Safnast stær-
sti og hættulegasti sandurinn und-
ir garðana, og stöðvast þar, en
það. sem lengra fer, er fínna og
skaðminna. Síðasta vor var með
mestu sandfoksvorum hér, en undra
lítið varð þó að, þar sem garðar
voru fyrir. En annarstaðar gekk
mjög á. Er þvi nú talinn enginn
eða lítill vafi á, að væri sandgarð-
ar nægilega margir, þá hætti að
fjúka að ráði, en færi að gróa.
Einkum ef fræsáning væri með,
sem og mun nú vera í ráði. Sá,
sem lengst og mest hefir glímt við
Landsandinn, fundið upp garðana
gegn honum, reynt þá, og barist
fyrir hindrun hans, er Eyúlfur f
Hvammi. Þetta er því lfka eitt
af hans mestu áhugaverkum, og
lifs eða liðinn sér hann Landsand-
ana gróna.
Nokkurskonar félag gerðu
líka Landmenn með sér það ár
1902 til skilvindukaupa. Til
þess tíma voru skilvindur eigi
nema á örfáum bæjum, þeim
stöndugustu, en nú fengu þeir sér
skilvindu, hver um annan þveran,
og hjálpuðu hver öðrum til á
ýmsan hátt, svo að nú má kalla,
að skílvinda sé á hverjum bæ,
viðast »Perfect«. Eyúlfur í Hvammi
studdi einnig þáframkvæmd manna
mest, og einum fátækasta bónd-
anum i hreppnum hjálpaði hann
beinlínis sjálfur, með sinni ábyrgð,
til að eignast eina. Þykja þessar
skilvindur viðast happakaup. Þær
skilja alla árstíma mjólkina jafn-
vel og betur en gamla aðferðin,
og auka með því rjómann og smér-
ið. Enn fremur hafa þær komið
af stað meiri og betri reglu og
meðferð á mjólkinni. Enn fremur
hefir þetta dýra áhald, því dýr er
skilvindan, einnig komið mörgum,
sem betur fer, til að spara meir
rjómann, hætta að éta smér með
kaffi og sykri, svo að þeir því fyr
fengju hið dýra áhald borgað, og
þvi fremur gætu eignast kaffilús
og sykurögn, eða þá annað, sem
ekki má án lifa. Og þetta sér líka
á alstaðar þar, sem búendur hafa
tekið þetta lag, þvi smérfram-
leiðsla hefir þar stóraukist og þar
með þá auðvitað miklir peningar
innunnist, þó ekki væri fyrir ann-
að en kaffi og sykur. Eitthvað
þarf líka fyrir það, því Landmenn
þurfa mikið af þvf margir, eins
og fleiri nú orðið.
Rjómabú vantar Landmanninn
enn; langar þó margan til þess;
en þvi miður, hefir en ekki feng-
ist nægur áhugi eða félagsskapur
til þess, að koma því á. Vonandi
verður það bráðum. Og annað
eins hafa Landmenn gert.
Mentun
Landmanna eða upplýsing er eins
og gerist, þó ekki miður. Lestra-
félagið hefir aukið mörgum tals-
verða þekking og vakið þekking-
arlöngun. Hvað unglingafræðslu
snertir, þá hefir þar verið mjög
ábótavant, eins og viða. Þetta
futtdu líka Landmenn vel sjálfir,
og því var það, að þetta ár 1902
kusu þeir menn úr sínu félagi, til
að búa til lög fyrir hreppinn um
kenslu barna og unglinga.
Voru þá slík lög saminn, í 20
greinum. Aðalefní þeirra er þetta:
Heimilin skulu sjálf annast um
uppfræðslu barna sinna til 11 ára
aldurs, en þó fá forskriftir frá
kennara, sem hreppurinn heldur 1
6 mánuði á vetri hverjum. En
f'rá því að börnin eru 11 ára og
til 14 ára aldurs, skulu heimilin
skyld til að láta börnin njóta
hreppakenslunar, og þá annað-
hvort gera þau út eða gefa með
þeim ákveðna upphæð á kenslu-
staðnum. En kenslustaðir skulu
vera mest þrír í öllum hreppn-
um. Ómaga og börn mjög fátækra
manna skal styrkja gefins styrk
af hreppssjóði. Þessi lög stefna
beint að reglulegum skóla. Þessi
lög voru lögð til umræðu og sam-
þyktar fyrir Landmenn fyrir slátt
á fjölmennum fundi. Mættu þar
hér um bil allir atkvæðisbærir
menn hreppsins. Og það manns-
bragð gerðu þeir þá, að þeir sam-
þyktu lög þessi í e i n u h 1 j ó ð i.
En því miður varð ekki hægt, að
koma lögum þessum í f'ramkvæmd
þetta ár. Vantaði undirbúnirtg, og
var því frestað. Nú halda þeir
til bráðabyrgðar 2 kennara 3 mán-
uði hvorn. Næsta ár munu þeir