Fjallkonan - 30.06.1903, Blaðsíða 2

102
FJALLKONAN
Draga drotning
var 15 árum eldri en konungur.
Hún var í æsku sinni hirðmær
Nathalie drotningar og lék orð á,
að hún hefði verið hjákona Milans
konungs. Seinna giftist hún manni
nokkrum, Maschin að nafni, og er
mál manna, að vingott hafi verið
orðið milli Alexanders konungs og
hennar, áður en hún varð ekkja.
Húq var kvenna fegurst og af
góðum ættum, þótt eigi væri hún
konungborin, og margir hlutir voru
hennni vel gefnir. Litlu láni átti
hún að fagna i drotningarsessinum
og var hún mjög höfð að háði og
spotti, bæði af æðri og lægri,
þótti hún með öllu óverðug þess,
að skipa slíkan sess. Hún var ó-
byrja ogjók það eigi all-lítið hæðni
manna og gremju hinnar serbisku
þjóðar, að hún lét þá sögu berast
út, skönamu eftir að hún varð
drotning, að hún væri barnshaf-
andi. Taldi hún einnig manni sín-
um trú um, að svo væri, og var
fögnuður mikill meðal Serba yfir
þvi að fá ríkiserfingja. En saga
þessi reyndist uppspuui einn og
blekkingar og jók það mjög óvin-
sældir hennar.
Orsakirnar til samsærisins eru
margar og skal hér að eins geta
hinna helztu þeirra.
Lengi heíir verið lítil vinátta
milli konungs og herliðsins. Þótti
hernum konungur of áhugalaus
um hermál öll og bera lítt skyn-
bragð á slíka hluti. Eigi bætti
heldur kvonfang hans samkomu-
lagið, því að Draga drotning var
mjög fyrirlitin af hernum. Enn-
fremur var konungur mjög yfir-
gangssamur í öllum stjórnarat-
höfnum sinum og fór lítt að vilja
þings og þjóðar. Sagt er, að
Milan konungur faðir hans hafi
einnig blásið að kolunum og hafi
jafnvel haft í huga að hefja upp-
reist móti syni sínum árið 1900.
Þegar Alexander konungur varð
þess vísari, gaf hann þá skipun,
að skjóta skyldi föður sinn, ef
hann stigi fæti sínum á serbiska
jörð.
Ekki batnaði þó samkomulagið
milli konungs og hersins eftir
dauða Milans. Einkum var her
inn konungi reiður af þeirri á-
ástæðu, að hann hóf Lunjewitsch,
bróður drotningar, til vegsog valda,
og þegar það var heyrum kunn-
ugt, að konungur hefði í huga, að
arfleiða hann að ríkinu eftir sinn
dag, jókst fjandskapurinn um all-
an helming og samsærið var stofn
að. Sagt er, að fundist hafi í
hirzlum konungs eftir morðin skjöl
nokkur, er báru þess vott, að hann
hefði afráðið að taka af lífi ýmsa
helztu hershöfðingja og fjölda
annara málsmetandi manna, til
þess að koma þessari fyrirætlan
sinni fram. Efasamt er þó, hvort
það er satt.
Hinn nýkosni konungur, Pétur
Karageorgowitsch, er fæddur 11.
júlí 1844. Á hann ætt sína að
rekja til Georg Czerny, sem í
byrjun nítjándu aldar í.félagi við
Ahlosch Obrenowitsch, forföður
Alexanders konungs, hóf uppreist
móti Tyrkjum. Gerðust þeir fé-
lagar foringjar uppreistarinnar og
hepnaðist þeim að lokum að nokkru
leyti, að frelsa Serba undan á-
nauðaroki Tyrkja. Samkomulagið
milli þessara tveggja ætta hefir
síðan verið mjög ilt. Hafa þær
kept um völdin í Serbíu og borist á
banaspjótum. Alexander, faðir Pét-
urs, var landstjóri í Serbíu frá
1842—1858; var hann þá rekinn úr
landi og Milan, sem var afkom-
andi Abrenotvitsch, settur til valda.
Pétur hefir verið í Frakklandi
msstan hluta æfi sinnar. Árið
1883 gekk hann að eiga Zorku,
dóttur Nikita, fursta á Montenegro.
Sagt er, að hann hafi verið mjög
frjálslyndur á yngri árum og hafi
jafnvel aðhylst rnjög stefnu socia-
lista. Hann hefir nú lýst því yf-
ir, að hann taki á móti konungs-
tign og lofar Serbum öllu fögru.
Tekur hann sér nafnið Pétur fyrsti
konungur í Serbíu.
Morðin 1 Serbíu hafa vakið mjög
mikið umtal um allan heim, sem
von er. Eru dómar flestra blaða
mjög vægir í garð Serba og má
af því marka, hve afaróvinsæl
þau voru, Alexander konungur
og Draga drotning. Engar líkur
eru til þess, að hryðjuverk þessi
komi Serbum í klandur við aðrar
þjóðir. Keisarar Rússa og Aust-
urríkismanna hafa þegar sam-
þykt kosningu Péturs konungs,
en þó hefir Rússastjórn kraflst
þess, að morðingjunum skuli refs-
að. En eigi þykir liklegt, að sú
krafa verði uppfylt eða Rússar
haldi henni til streitu, því að hún
þykir litt framkvæmanleg og hætt
við, að það kunni að draga illan
dilk á eftir sér og koma af stað
innanlandsóeirðum í Serbíu, ef gera
ætti gangskör að þvi að hegna
morðingjunum, þar sem þeir virð-
ast hafa framið verk þessi í fuilu
samræmi við vilja þjóðarinnar og
hafa með þeim áunnið sér fremur
hylli en hatur landsmanna sinna.
Englendingar hafa látið í ljósi
óþokka sinn á morðunum i Beigrad,
og vilja eigi að svo stöddu sam-
þykkja kosningu Péturs konungs.
Fullyrt er, að hinn nýkosni
konungur hafi engan þátt átt í
samsærinu móti konungshjónun
um. Hann er væntanlegur til
Belgrad á miðvikudaginn kemur,
og á þá aö vinna eið að stjórnar-
skrá Serba og takast stjórn lands-
ins á hendur.
Fólksþingkosníngar í Danmörku.
Hinn 16. þ. m. fóru frain kosn-
ingar til fólksþingsins hér í Dan-
mörku. Eru kosningar þessar að
þvi leyti merkilegar, að það er í
fyrsta sinn, sem vinstrimenn og,
socialistar hafa staðið andvigir í
kosningabaráttunni. Hafa þeir til
þessa barist undir sama merki við
kosningar, en nú sögðu socialistar
sig úr lögum við vinstri menn, og,
þótt undarlegtsé, hafa hægrimenn
og socialistar í sumum kjördæm-
um kosið sömu menn. Er orsökin
til þess sameiginleg óvild til stjórn-
arinnar, þvl að öðru leyti eru
stefnur þessara tveggja flokka svo
ólíkar sem mest má vera, eins og
kunnugt er.
Flokkaskiftingin i hinu nýkosna
fólksþingi er nú þannig:
Vinstrimenn 71
Hægrinrenn 9.
Frjálslyndir hægrimenn (Fri-
konservative) 3.
Socialistar 16.
Utanflokksmenn 13.
Fyrir kosningaruar var flokka-
skiftingin þannig:
Vinstrimenn 77.
Hægrimenn 5.
Socialistar 16.
Að öðru leyti eins og nú.
Hér í Kaupmannahöfn náðu að-
eins 2 vinstrimenn kosningu. Auk
þeirra voru kosnir 4 hægrimenn
og 10 socialistar.
Af vinstrimönnum, sem fallið
hafa við kosningarnar, má einkum
nefna Hage, fjármálaráðherra, og
Madsen, hermálaráðherra. Hage
bauð sig fram hér í Kaupmanna-
höfn, en Madsen í Randers.
Af kosningum þessum má sjá,
að vinstrimannaráðaneytið situr
nú sem áður fast i sessi, og þótt
þeir hafi nú fjórum mönnum færra
en áður I fólksþinginu, hefir það
litla sem enga þýðingu^fyrír flokk-
inn. Hægrimenn og socialistar
pykjast þó hverjir um sig hafa
unnið stóran sigur. Einkum láta
socialistar hið dólgslegasta og
þykjast færir í flestan sjó. Telja
þeir það frama eigi allítinn, að
hafa komið sinum mönnum að í
10 kjördæmum af 16 hér í Höfn.
Enn frernur fagna þeir mjög ósigri
Madsens hermálaráðherra, sem
þeim er mein illa við, sakir stefnu
hans I hermálum, og fer það að
vonum.
Próf landa við Kaupmanna-
hafnarháskóla:
Halldór Gunnlögsson hefir lokið
prófi í læknisfræði með fyrstu
einkunn.
Einar Jónasson hefir tekið fyrri
hluta lagaprófs með annari eink-
unn.
Próf í heimspeki hafa tekið:
Jakob R. V. Möller og Þorsteinn
Þorsteinsson með ágætiseinkunn.
Ólafur Björnsson og Sigurður
Guðmundsson með fyrstu einkunn.
Björn Þórðarson með annari
einkunn.
Alþingiskosningar.
Austur-Skaftfellingar hafa kosið 6.
þ. m. Þorgrím lækni Þórðarson á
Borgum með 58 atkv.
Þorleifur Jónsson hreppstj. í Hól-
urn fekk 39 atkv. Jón próf. Jónsson
í Stafafelli hætti við framboð sitt.
Norðmýlingar hafa kosið þá Jóhann-
es sýslumann Jóhannesson með 181
atkv. og síra Einar Þórðarson í Hof-
teigi með 112 atkv.
Síra Einar próf. Jónsson í Kirkjubæ
fekk 107 atkv. og Jón Jónsson lækn-
ir á Vopnafirði 43 atkv.
Norðurþingeyingar hafa endurkosið
síra Árna Jónsson á Skútustöðnm.
Þá er frétt um kosningu úr öllurn
kjördæmum landsins.
Ekkert verður enn um það sagt,
hvernig skipast muni um flokka í
Þinginu.
Útskrifaðir í dag úr latínuskölanum:
Eink. Stig.
1. Geir Zoéga .... I ág. 106
2. GuSm. Hannesson. . I 101
3. Vigfús Einarsson . . I 100
4. Bogi Brynjólfsson . I 97
5. Jóhann Briem . I 96
6. Georg Ólafsson . . I 93
7. Guöm. Guðtnundsson. I 91
8. Guðm. Ólafsson I 87
9. Ólafur Þorsteinsson . II 83
10. Lárus Sigurjónsson . II 83
11. Haraldur Sigurðsson . II 77
Utanskóla:
12. Jónas Einarsson . . I ág. 105
13. Gísli Sveinsson. . . I 95
14 Konráð Stefánsson I 85
15. Jóhann Möller , . . II 63
ísleuzkt þjóðerni
heitir nýútkomin bók, sem Jón
Jótisson, sagnfræðingur, hefirsam-
ið, en Sifurður Kristjánsson látið
prenta. Bókir heflr inni að halda
alþýðufyrirlestra þá, sem hOfuud-
urinn flutti í vetur hér í bænum
og sem allir, er heyrðu, luku hinti
mesta lofsorði á.
Efni bókarinnar er eftir orðum
höfundarins sjálfs, »að rek ja helzta
þættina í lífi og sögu íslendinga
frá upphafi og fram á vora dagar
en þó um leiið sérstakl. taka fram
þá hliðina, sem snertir þjóðernið
sjálft og þjóðernistilfinninguna«.
Síðan bendir hann á aðaleinkenni
hins isienzka þjóðernis á söguöld-
inni einkum að því leyti, sem þau
komu fram í tornlslenzkum bók-
mentum og fornfslenzkri stjórnar-
skipun. Hann sýnir skýrt og Ijós-
lega, hvernig ættjarðarástin og
þjóðernistilfinningin vaknar hjá ís-
lendingum með stofnun allsherjar-
rikis á íslandi, hvernig þessar
dygðir dafna og blómgast við frels-
ið og sjálfstjóri.ina og spyrna lengi
vel móti öfllum tilraunum Noregs-
konunga til að beygja íslendinga.
undir veldissprota sinn, þangað til
loks að sundurlyndið og flokka-
drættirnir, valdafýsnin og stjórn-
lausar ástríður einstakra manna
leiða ógæfuna og ófrelsið yfir ís-
Jendinga. En þar er lika sýnt,
hvernig samt »andinn lifir æ hinn
sami«, að jafnan rýkur úr sjálf-
stæðiskolunum, 0g að sá neisti, sem
þar lifir þrátt fyrir alt og alt,
blossar upp við og við og streitist
móti þrældómnum og kúguninni,
sem útlenda höfðingjavaldið, oss
liggur við að segja böðulsvaldið,
beitir við þjóðina. Höfundurinn
sýnir fram á það með skýrum rök-
um, hvernig þjóðernistilfinningin
lifir gegnum alt myrkrið og hörm-
ungarnar, unz hún tekur aftur að
lifna, giæðast og aukast, og læsa
sig inn í sál og hjarta þjóðarinn-
ar með ljóðum skáldanna, eggjun-
arorðum ættjarðarvinanna og í
endurbornum bókmentum. Loks er
bent á, hverjar framtíðarvonir vér
getum bygt á fortíðarreynzlu vorri.
Höfundurinn hefir gert sér far
um, eins og hann segir sjálfur, að
rekja örlagaþráðinn í lífi íslenzku
þjóðarinnar, og vér álítum, að
honum hafi tekist það víðast mjög
vel.
Bók þessi tekur oss hugfangna;
maður á bágt með að leggja hana
frá sér aftur fyr en lestri hennar
er lokið til enda. Eins og það er
unaðslegt og lífgandi, að lesa um
kostina, dygðirnar og manndáðina
hjá forfeðrunum; eins líka vekur
hitt hjá manni brenr.andi sársauka,.
að sjá raktan sundur rauna- og
píflarferilinn, sem þjóðin hefir rat-
að út á fyrir lesti sína og ókosti,
að sjá gæfuleysið leggjast sem níð-
dimma nótt yfir landið, sem frá
skaparans hendi »var fagurt og
frítt«, en fyrir margföld sjálfskap-
arvíti landsins barna og þrælalund
og þrælatök útlendra böðla varð
þó að blóðistokknum vígvelli, þar
sem bræður berast á banaspjótum
og landsins börn eru hrakin og
hrjáð af miskunarlausum harð-
stjórum.
Það er sannarlega alvarleg hug-
vekja til íslenzku þjóðarinnar í
þessari bók. Hún þarf að verða
lesin og vér vonum, að hún verði
lesin af mörgum — afar mörgum.