Fjallkonan - 11.08.1903, Qupperneq 3

FJALLKONAN.
127
ganga í framkvæmdinni; það, sem
veitir fljótastan og vissastan arð, og
það, sem hefir almennust og víðtæk-
ust áhrif á hverja einstaka atvinnu-
grein eða á hjóðarhaginn í heild
sinni.
Nefndin játar það fúslega, að með
frumvarpi hessu eru gerðar þungar
fjárkröfur til landssjóðs næstu árin,
og vegna margra annara stórfjárveit-
inga, sem þingið hefir nú með hönd-
um, og enn annara fult svo stórra,
sem ekki verður komizt hjá til
lengdar, þá eru hinar fjárhagslegu
ástæður vorar lakari en skyldi til
þess að ráðast í mjög stór fjárfram-
lög; en þar sem vér sjáum mjög vel:
1) að hér er um stórkostlegt og al-
þjóðlegt framfaramál að ræða, 2) að
fæstar af fjárveitingum þingsins geta
komið þjóðinni að jafn- miklu gagni
og borið jafn fljótt og jafn verulega
ávexti sem þessi, og 3) að vegna
hinna þungu útgjalda landssjóðs í
ýmsum öðrum efnum, þá verður
livort sem er, að auka tekjur hans
að miklum mun, og að líkindum til
bráðabirgða að taka meira eða minna
lán, þá getum vér ómögulega faliist
á að þetta mál eigi eitt að sitja á
hakanum, vegna núverandi fjárskorts
landssjóðs.
Oss er það líka full ljóst, að ein
hin allra hættulegasta meinsemdin,
sem þjáir þjóð vora nú, er æðial-
rrient trúleysi á framtíð iandsins, og
þó einkum og sér í lagi að því, er
landbúnað snertir. En sem betur
fer, virðist lítið bera á þessu trúleysi
meðal þingmanna, enda væri þá illa
farið, ef löggjafar þjóðarinnar og leið-
andi menn, hefðu mist trú áframtíð
landsins. En til þess að löggjafar-
valdið sýni það í verkinu, að það
hafi trú á framtíðinni, má það ekki
skera við neglur sér fjárframlög
landssjóðs til þeirra framkvæmda,
sem telja má skilyrði fyrir ræktun
landsins, og þar með er hyrningar-
steinninn undir framförum landbún-
aðarins, og sem vakið geta trú og
traust þjóðarinnar á framtíðinni, á
hinum mörgu og miklu kostum, er
land þetta hefir sér tii ágætis, og
um leið verðum vér óhikað að ætla
þjóðinni í heild sinni, að hún vilji
leggja eitthvað á sig, til þess að unt
verði að styðja slík framfarafyrir-
tæki, er hún óskar og þarfnast opin-
berrar hjálpar við. Nefndin hefir þó
haft fjárspursmálið alvarlega fyrir
augunum, og reynt að taka svo
mikið tillit til þess, sem hún sá sér
fi^amast mögulegt, án þess að víkja
frá því takmarki, sem ætlast er til
að frumvarpið nái. Vér leggjum það
því til, að sú breyting verði gerð á
frumvarpinu, að það hundraðsgjald,
sem ætlast er til að h\íli á öllum
ábúendum jarða, er njóta slíkrar
hjálpar frá landssjóði, verði 5 kr. í
stað 4 króna, og greiðist í 41 ár í
staðinn fyrir 30 ár, sem þýðir auð
vitað elcki annað en það, að þá er
fjárframlr-g landssjóðs orðið aðeins lán
með 4°/0vöxtum, enenginn gjafastyrk-
ur. Með þessu er féð orðið lán ekki ein-
ungis til allra jarða, sem einstakir
menn og stofnanir eiga, heldur einn-
ig til sjálfra þjóðjarðanna, sem fyr-
ir þessa þýðinganniklu jarðabót vaxa
þó óútreiknanlega að verðmæti og
áliti, landssjóðnum sjálfum til tekju-
auka, auk þeirra tekna, sem hann í
framtíðinni getur notið af aukinni
framleiðslu landbúnaðarins, er að öll-
um líkindum leiðir af slíkum um-
bótum.
Til þess ennfremur að gera lands-
sjóði nokkuð hægra fyrir með fjár-
framlag þetta, leggur nefndin til, að
því verði skift jafnt niður á öll ár-
in 1905-1909, en næsta ár (1904)
ætlum vér einungis til undirbúnings
bæði fyrir landsstjórnina og eins fyr-
ir sýslunefndir og sjálfa lánþegana.
Nefndin gerir ráð fyrir, að upphæð
sú, sem landssjóður muni þurfa að
leggja fram í þessu skyni, muni
naumast geta yfirstigið 100 þús. kr.
á ári eða 500 þús. kr. alls.
Andmæli.
í „Þjóðólfi" 17. þ. m. hefir hr.
Magnús Jónsson á Klausturhólum
gert grein mína í „Fjallk.“ 16. f.m.
um samgöngur í Árnessýslu, að um-
talsefni. — Þessi grein hr. M. J. er
svo úr garði gerð, að eg vil ekki
láta henni ósvarað með öllu. Hann
segir, að eg hafi í grein minrii að
miklu leyti sneitt hjá sannleikanum,
en ætlar svo vitanlega sjálfur að leiða
hann í ljós, og skal ég nú sýna fram
á, hvernig honum tekst þetta.
Hann byrjar á að neita því, að
Géysisvegurinn sé aðal-kaupstaðarleið
Grímsnesinga og Tungnamanna, en
færir þó enga sönnun fyrir þessari
neitun. Eg get nú fullvissað hr. M.
J. um, að til þessa hefir öll Miðdals-
sókn, mestur hluti Mosfellssóknar og
nokkur hluti Klausturhólasóknar haft
aðal-viðskifti sín við Reykjavík og
notað Geysisveginn, og verður þetta
æði mikið meira en helmingur, auk
þess sem nokkrir bændur í Búrfells-
sókn einnig nota þann veg hér um
bil eingöngu. Honum dugir ekki að
neita þessu útí loftið, verður heldur
að sanna, að eg fari hér með rangt
mál. í Tungum játar hr. M. J. ó-
kunnugleik sinn og get eg því slept
þeim. Eg á við það, sem verið hefir
og er, en ekki það, sem verða kann
einhvern tíma; í þær eyður vil eg
láta M. J. einan um að spá.
Ummæli hr. M. J. um Eyrarbakka
og Stokkseyrarverzlanir og samband
á þeim við verzlun í Reykjavík, álít
eg gripin úr lausu lofti. Yerzlanir
þessar vantar flest ef ekki öll skil-
yrði fyrir því að geta kept við Rvík.
Hafnir eru þar lélegar, og ábyrgð-
argjald því æði mikið hærra, sam-
göngur við útlönd afar-mikið strjálli
en frá Rvík o. fl., o. fl.; alt þetta
hlýtur að hafa mjög mikil áhrif á
verzlunina. Þegar hr. Ásgeir Sig-
urðsson í Rvík hafði til umsjónar
svo kallaða „Edinborgar“verzlun á
Stokkseyri, sem nú er hætt, sagði
hann mér sjálfur, að alt smátt og
stórt, yrði að seljast þar nokkrudýr-
ara, en hann seldi sjálfur í Rvík,
og virðast slík ummæli annars eins
manns góð og gild sönnnn fyrir því,
sem nú hefir verið sagt. — Að byggja
nokkuð á því, að dugnaðarmannin-
um Gesti Einarssyni hepnaðist í þetta
sinn að leggja gufuskipi framundan
Eyraibakka, vitanlega þó úti á rúm-
sjó, álít eg barnaskap. Líklegt er,
að slíkt mishepnist jafnvel oftar en
það hepnast.
Hr. M. J. rengir það, að Tungna-
menn hafi lýst því yfir, að brú á
Sogi væri feim gagnslaus, fengist
ekki upphleyptur vegur jafnframt
upp Grímsnes. Sannleikurinn er, að
fyrir sýslunefnd lá þessi yfirlýsing,
undirskrifuð að mig minnir af öllum
(7) hreppsnefndarmönnum. Sýslu-
nefndarmaðurinn (Eiríkur í Miklaholti)
ætla eg að einnig sé í hreppsnefnd, og
er því mjög ótrúlegt, að hann hafi
komið svo fram sem hr. M. J. segir,
enda man eg ekki eftir því.
Þá telur hr. M. J. það fjarstæðu,
að eg hafi sagt, að ekki mundu allir
Suður-Grímsnesingar nota brú á Sog-
ið til aðdrátta einvörðungu. Orðinu
„einvörðungu" sleppii hr. M. J. vilj-
andi eða óviljandi; hefir máske þótt
það þægilegra. En þessi ummæli
mín bygði eg, auk annars, á fram-
komu og ummælum Suður-Gríms-
nesinga sjálfra og vona, að hr. M. J.
telji það ekld slaka heimild. Yorið
1902 sendu Suður-Grímsnesingar
sýslunefnd, samhliða bæn um brú á
Sogið, bæn um akveg frá Hraungerði
upp að Arnarbælis ferjustað. Hafi
þeir ætlað að nota þennan akveg
samhliða hinni eftiræsktu brú — og
annars hefðu þeir líklega ekki beðið um
hann — finst mér þeir sjálfir sanna
þessi ummæli mín svo vel sem hægt
er. En þar að auki lýsti Gunnlaug-
ur hreppstjóri Þorsteinsson á Kiðja-
bergi því yfir á fundi að Stóruborg
síðastl. vetur, að hvorki hann né
Stefán í Arnarbæli mundu nota
Sogsbrú að nokkrum mun, þótt hún
kæmist á. En sömu játningu hefðu
óefað fleiri getað gert.
Þá finnur hr. M. J. mér það til
foráttu, að eg tel krók mörgum Suð-
ur-Grímsnesingum út á Sog eða vænt-
anlega Sogsbrú, en snýr svo út úr
þessum ummælum mínum að eg á-
líti brú hjá Alviðru á óhentugum stað
fyrir þá, sem fara yfir Sogið. Þetta
hef eg aldrei sagt og aldrei komið í
hug. Leyfi mér því að skoða það
sem bull, talað út í hött, og ekki
svara vert. — Hitt fullyrði eg enn,
að úr öllum eystri hluta Suður-Gríms-
ness er svo mikill krókur út á Sog,
þegar farið er til Eyrarbakka eða
Stokkseyrar, að menn mundu tæp-
lega vilja vinna til að fara þennan
krók, þótt brú væri kominn, nema
þá í viðlögum; enda hafa þeir játað
þetta sjálfir eins og áður er sagt.
Um ísinn á Hvítá get eg verið fá-
orður. Það vita allir og líklega hr.
M. J. líka, að vötn á voru landi leggja
í frostum, einkum jökulvötn eins og
Hvítá. Eg hef nú kynst henni nær
40 ár og reynt hana að því, að vera
fljóta að leggja og íssæl, einkum fyr-
ir sunnan Hestfjall. Hr. M. J. mun
hafa kynnst henni 6—8 ár, en af
þeim árum hafa nokkrir vetur verið
óvenjulega frosta litlir, og af þeim
dregur hann líklega ályktanir sínar;
en við betri umhugsun vona eg, að
hann kannist við, að þetta er rangt.
Tilboðið um að sameina sig um
dragferju nálægt Arnarbæli bar eg
fram frá fundi, sepi haldinn var rétt
áður hér í Laugardal. Það er því
alveg rangt að kalla þetta einstaka
rödd.
Hvað grynningar nálægt Arnar-
bælisferjustað snertir, er það hrein
og bein furða, að hr. M. J. skuli
leyfa sér að telja þær svo miklar,
að hvergi verði komið þar við1 drag-
ferju. Hann hlýtur þó að vita, að
á Skotabergi er aðdýpi við bæði lönd,
og líklega mjög heegt að koma par
á di-agferju; en Skotaberg er að eins
fá hundruð faðma frá Arnarbælis
ferjustað. Sama er að segja um
lýsingu hr. M. J. á veginum upp
sveitina; frá ferjunni á Arnarbæli og
sérílagi frá Skotabergi, má hafa góð-
ar heiðargötur mest alla leiðina upp
að þeim stað, sem rjómabú Suður-
Grímsnesinga mun eiga að vera; að
að eins eitt vont mýrarsund þarf að
brúa. Að gera vagnveg á því svæði
hefir mér aldrei komið ’ í hug. Það
er hætt við að hr. M. J. hafi í þessu
o. fl. strandað á sama skerinu, sem
hann vill dreyfa mér við — sneitt
hjá sannleikanum. Aðdróttanir hr.
M. J., um að eg láti „lítilfjörlega
eigin hagsmunasemi(!) sitja í fyrirrúmi
fyrir nauðsynlegum framfara fyrir-
tækjum" læt eg mér ligga í léttu
rúmi. Eg er svo djarfur, að gera
mér von um, að mjög fáir sveitung-
a-r okkar verði honum samdóma um,
að starfsemi mín, síðan eg kom í
þessa sveit, hafi verið þannig löguð,
að hún geti átt þennan ljóta vitnis-
burð.
Yildi eg fara í hnútukast við hr.
M. J. mundi eg aftur á móti geta
bent honum á ýmislegt í starfsemi
hans, sem sveitinni ekki hefir verið
sem hollast, en kemur þó ekki í hug
að hagsmunasemi(!) hans hafi þar ráð-
ið framkvæmdunum.
Kveð eg svo hr. M. J. í bróðerni.
31. júlí 1903.
St. Stephenssen.
alÞingi.
Þingmannafrumv'örp.
Um þingsköp til bráðabirgða fyrir
alþingi. Frá stjórnarskrárnefndinni
í e. d. um að ákveða megi með kon-
ungl. tilsk. þær breytingar á þing-
sköpunum, sem leiða af stjórnarskrár-
breytingunni.
Irv. til laga um viðauka við lög
imstofnun landsbanka 18. sept. 1885.
Flm. Tr. Gunnarsson, L. Bjarnason,
Hafstein, H. Þorsteinsson. Um að
landsbankanum í Rvík sé heimilt að
stofna sórstaka deild, er gefa má ut
alt að 1 milíón króna í seðlum, er
greiðist handhafa með gullmynt, ef
ekki verður stofnaður hlutafólagsbanki
á íslandi skv. lögum Nr. 11 frá 7.
júní 1902.
Lög frá alþingl.
13. Fjáraukalög fyrir árin 1900 og
1901.
* 14. Um stækkun verzlunarlóðar-
innar í Rvík. Austurtakmörk: Merkja-
skurður og garður austan við Rauðar-
ármýri frá sjó upp að Laugavegi.
Suðurtakmörk: Lína frá enda þess
garðs í Suðurhorn Grænuborgartúns
og þaðan lína með suðurjaðri Sauða-
gerðistúns vestur í Kaplaskjólsveg.
Vesturtakmörk: Lína aftur þaðan í
enda Framnesvegar við Grandabót.
15. Viðaukalög við lög Nr. 17, 13.
sept. 1901 um breyting á tilsk. 20.
apr. 1872 um bæjarstjórn í Rvík. í
byggingarsamþykt má ákveða hæfileg
gjöld fyrir leyfi, sem bæjarstjórn eða
byggingarnefnd veitir. Ákveða má
og hæfileg gjöld fyrir störf, sem bygg-
ingarfulltrúi leysir af hendi í þarfir
einstakra manna eftir beiðni þeirra.
Gjöldin renna í bæjarsjóð Rvíkur. —
Fallin frumvörp.
9. Frv, til laga um breyting á lög<
i