Fjallkonan - 12.07.1907, Qupperneq 3

FJALLKONAN
111
Lögregla.
(Kafli úr bréfi utan af laudi).
... »Lögregla« svo kölluð er í
öllum siðuðum löndum; þar með er þó
ekki sagt, að lögreglan sé alstaðar
»siðuð,« því að margt er siðleysið
jafnvel meðal menningarþjóða. En
dæma má þjóðirnar að ekki svo litlu
leyti — siðmenningarstig þeirra —
eftir því allsherjargæzluvaldi, er þær
setja sér, hafa og halda við, þ. e.
hvort og hvernig þær þola siðlausar
»lögreglur.« Sannmentuð þjóð lætur
ekki gæzlu sinna helgustu boðorða,
vernd réttinda og laga, í hendur
ruddamennum. Rússneska »lögregan«
er alræmd — en hún er lika svo úr
garði gerð, skipuð siðleysingjum, í
alákveðnum tilgangi af stjórnarinnar
hálfu: Til þess að brjóta á bak aft-
ur rétt einstaklingsins; þar er réttleysi
almenning's valdhafanna líf, og þorri
þjóðarinnar sefur og lætur sér á sama
standa. Þvi að 'ekki héldi þessu fram,
ef þjóðin vildi það öðruvísi. I öllum
löndum eru það þjóðirnar, sem ráða
— almenningurinn —, ef viljinn til
þess aðeins er nógu sterkur. Hver
þjóð hefir ráð á sinum þjónum, ís-
lenzka þjóðin líka; þess verða þær
ekki hvað sízt að vera sér meðvitandi
gagnvart sínum lögregluþjónum, ef
þær hafa ekki ætlað þeim að vinna
hið rússneska starfið: Að drepa nið-
ur rétti manna. heldur að halda hon-
um uppi, vaka yfir því, að hverjum
veitist óskertur sá réttur, er hann á
tilkall til. Almenningur á ekki að
þola það, að ímynd landslaganna birt-
ist í lítt tnentuðum mönnum; þjónar
lögreglunnar verða að kunna manna
siðu — eiga að kunna þá öðrum
framar — ella er hætt við, að virð-
ing fólksins fyrir lögunum færi út
um þúfur og litt verði skeytt að hlýða
þeim reglum, er þeir eiga að halda
uppi. Og er þá ekki, ef svo fer,
starf »lögreglunnar« orðið nokkuð
neikvætt og fráleitt því, sem það átti
að verða samkvæmt vilja þjóðfélagsins?
Hversu oft hafa menn ekki heyrt
eða lesið um lögreglumenn og lög-
regluþjóna í ýmsum löndum, sem
bæði voru þrælmenni (við undirmenn)
og höfðu þrælslund (gagnvart yfirboð-
urunum). En skyldu þessa hvergi
finnast dæmi hér, á voru landi?
Skyldi hvergi hér á landi ríkja spill-
ing og siðleysi hjá »lögreglunni«
— og það frá toppi til táar ?
(Ekki er það kunnugt. Ritstj.). Skyldu
menn hvergi hafa rekið sig á lög-
reglustjóra, sem hagaði sér þannig,
eins og ofstopiun væri hans aðalhlut-
verk — eins og lögreglan væri inni-
falin í gauragangi? Lögreglustjóra,
sem með ærnum bæxlagangi þeystist
um allar trissur, til þess að reyna að
veiða breyzkar mannskepnur, skap-
rauna illa á sig komnum aumingjum,
svo að þeim gæfist tækifæri til að
draga þá í svartholið? Lögreglustjóra,
sem þætti það yndi og hin mesta
upphefð, að geta sýnt »vald« sitt á
þann hátt, með því að annarskonar
vald væri honum ekki auðið að öðl-
ast yfir nokkrum manni ?
Lögreglustjóra, framhleypinn í smá-
munum, ónýtan í stórræðum, mest-
an í munninum, er þættist alt geta,
gera og hafa gert, en komi í ljós
sem hinn auðvirðilegasti hugleysingi,
er á hólminn væri skorað eða nokk-
uð á reyndi — staðinn að roluhætti,
þar sem verulega þyrfti að taka í
taumana? Lögreglustjóra, sem auk
alls annars svifist þess ekki, ef færi
gæfist, að traðka hlífðarlaust niður rétt
manna og frelsi, og væri reiðubúinn
til þess umsvifalaust að hneppa hvern
og einn í fangelsi, ef orðinu hallaði
og einhver veslingur ætti í hlut?
Skyldu menn aldrei hafa hitt slíkan
»lögreglustjóra«, sem, í einu orðisagt,
veitti ekki af að komast undir lag-
anna svipu fyrir alls konar svívirð-
ingar, opinberar og leynilegar? —
Þótt svo væri, að Islendingar hefðu
aldrei þekt lögreglustjóra þann veg
úr garði gerðan, (gera það sjálfsagt
ekki. Ritstj.) þá mega menn þó eiga
það víst, að til eru þeir í heimi þess-
um, og sakarpví eigi að vera á verði.
En ef þetta á sér nú stað, hvernig
geta menn þá ekki búist við, að hinir
séu, er lægra standa — lögregluskó-
sveinarnir ? Hví skyldi það ekki vera
svo þar, eins og i ótal öðrum þátt-
um mannlífsins, að »limirnir dönsuðu
eftir höfðinu ?« Hinni verstu siðspill-
ingu má» auðvitað búast við, þótt mik-
ið sé þar komið undir upplagi manna,
og allir þekkja, að undantekningar ern
hvarvetna. Heyrt hafa menn getið
um »lögregluþjóna«, sem gerðust
hundar »lögreglustjórans«, boðnir og
búnir til allrar ósvinnu, er »að ofan«
var skipuð eða hugsanlegt var að vel
þokkað væri hjá valdhöfum; lögreglu-
þjóna, er lögðu sig í framkróka til að
fremja ranglæti gagnvart alþýðu, espa
með atferli sínu saklausa menn til
óhlýðni, hyggjandi sig vera drottna,
þótt þrælar séu! — Slíkir götqpnápar,
einatt rostafengnir og róggjarnir, álíta
sig hafa velferð heiðvirðra borgara í
höndum sér, víla ekki fyrir sér að
ógna skikkanlegu fólki með hand-
járnum og fangelsisvist.-----------Þess
háttar menn væru vísir til þess, í
hvaða landi sem væri, að láta hafa
sig til skerðingar á stjórnlagalegu
frelsi manna og sjálfsögðum réttind-
um; mundi t. d. í Rússlandi ekki
verða flökurt af því m. a. að leigja
sig í þarfir pólitískrar »klíku« til að
meina siðsamri alþýðu aðgang að op-
inberum mannfundum o. s. frv. o. s.
frv.
»Mikil er spillingin meðal heims-
ins barna«, kveða hinir trúuðu — og
lögreglan tekur. undir, hvarvetna um
víða veröld, og þykist útvöld til þess
að forða almenningi frá hinni timanlegu
spillingu. En þar sem lögreglan sjálf
þyrfti að beitast l-ö-g-r-e-g-l-u ? —
Þar sem svo er ástatt, er það bótin,
að það er altaf almenningurinn, sem
ræður, ef hann vill — eðameinið,
að hann notfærir sér ekki þau ráð !
G.
Stúdentar.
f>essir útskrifuðust í lofe f. máu. úr
Mentaskólanum svo nefndum (hinum
almenna), 9 utan skóla og að eins 4
innan skóla (stjörnumerktir):
Magnús Jónsson .... I. 100
Sveinn V. Sveinsson*. . . I. 98
Ólafur P. Pétursson*. . . I. 97
Alexander Jóhannesson . . I. 95
Pétur Halldórsson* . . . I. 92
Ásgeir Gunnlaugsson . . . I. 88
Olafur Gunnarsson . . . I. 86
Sigurður Jóhannesson . . II. 78
Árni B. P. Helgason . . . II. 77
Sigfús M. Jóhannsson . . II. 77
Jón Jónasson II. 73
Björn Jósefsson .... II. 71
Haraldur Jónasson* . . . III. 55
Búnaðarþiiigið
hófst 28. júní og stóð yfir til 6. júlí,
Á búnaðarþinginu voru þessir 12
fulltrúar:
1. Agúst Helgason bóndi í Birtingah.
2. Asgeir Bjarnason bóndi í Knararn.
3. Einar Þórðarson prestur á Bakka.
4. Eiríkur Briem docent.
3. Hjörtur Snorrason skólasjóri.
6. Jóhannes Jóhannesson bæjarfógeti.
7. Jón Jónatanss bústjóri í Brautarh.
8. J. Havsteen f. amtmaður,
9. Magnús Stephensen f. landsh.
10. Pétur Jónsson alþingism.
Xi. Stefán Stefánsson kennari og alþm.
12. Þórh. Bjarnarson lektor.
Auk nokkurra lagabreytinga, sem
gjörðar voru á fundinum var þar rætt
um sölu íslenzkra landbúnaðarafurða á
útlendum markaði, og þinginu send-
ar áskoranir um að hlutast _ til um
umbætur í þá átt. Yms önnur mál
voru tekin þar til umræðu, svo sem
kynbætur, ræktun landsins, fjárbaðan-
ir o. s. frv.
Nætur-hraðlestin.
Saga eftir F. Clemens.
---- Frh.
Hann ætiaði sér að kalla á lestar-
stjórann og fá hann til þess að benda
sér á annan klefa. Þetta varð þó til
einskis, því að hraðlestin staðnæmd-
ist ekki, heldur hægði aðeins lítið eitt
á sér, meðan hún var að fara um
einnlítinn járnbrautarstöðvarbæ. Eng-
an brautarstjóra gat að líta. Þar að
auki varð sí og æ dimmara, alveg eins
og altaf bættust nýir skuggar við þá,
sem þegar voru, eða eins og vind-
arnir flyttu altaf á vængjum sér dekkri
litarefni, til þess að fylla með þeim
stöðugt hið dökkva loft.
Verzlunarráðið varpaði sér aftur sár-
lega blektur í sæti sitt. Hann fann,
að hann hlaut að lúta í lægra haldi
fyrir valdi þreytunnar. Augu hans
drógust saman eins og með segul-
magni, með erfiðismunum hélt hann
meðvitund sinni lítið eitt vakandi, og
þótt hann reyndi til þess að hugsa
rökrétt, þá rugluðust öll hugmynda-
samböndin á svipstundu, og hann
varð að hafa sig upp til þess að kom-
ast aftur að því atriði, sem hugsun
hans hófst á í upphafi.
Meðan hann var svona hálfgert ut-
an við sig, gat hann eigi hrint þeirri
hugsun frá sér, að þetta deyfiafl, sem
alveg ætlaði uð verða honum ofjarl,
ætti sér enga eðlilega orsök í raun
og veru, heldur stafaði að einhverju
leyti frá hinum undarlega, ókunna
manni, sem ef til vill hefði eitthvert
deyfimeðal á sér, er væri hættulegt
þeim, sem í kringum hann væru.
Samt sem áður gæti hann þó ekki
haft slíkt meðal, því að það hlyti þó
lika að hafa áhrif á hann sjálfan. En
Börner hafði heyrt og lesið svo margt
um dáleiðslu og- hugstol, og vera
mætti, að þessi grunsami maður not-
aði þessi dularöfl á hann.
A meðan hann var hálfruglaður að
íhuga þenna möguleika, er hann skifti
svo miklu, varð þessi hræðilegi draum-
ur, án nokkurra sýnilegra millistiga,
alt í einu að veruleika. Ókunni mað-
urinn fór úr sæti sínu, teygði fram
hendurnar að honum, og honum fanst
eins og einhver undarlegur vökvi
streymdi út úr þessum höndum og
læstist inn í limu sína. Armar hans
og fætur stirðnuðu, brjóstið hertist
saman, hjartað hætti að slá, blóðið stöð-
vaðist í æðunurn og eins os aus-
un ætluðu að þrýstast út úr höfðinu.
Þannig lá hann með fullri meðvitund,
án þess að geta þó hreyft sig minstu
vitund. Ókunni maðurinn færðist
altaf nær og nær og andlitsdrættir
hans urðu altaf hræðilegri og hræði-
legri, eldur brann úr augum hans. í
hendi sér. sem hann hafði rétt út,
barhann hlaðna skammbyssu með skín-
andi björtu hlaupi. í skelfilegustu
dauðans angist beið verzlunarráðið,
eitthvert innra afl í honum streyttist
með jötunafli gegn þessari töfrun,
sem hafði náð yfirráðum á honum.
I einni svipan leysti hann sig úr læð-
ing, og þaut upp skjótur sem elding,
og reif upp augun enn þá eins og
hálfdreymandi.
Nú blandaðist veruleiki og draum-
ur aftur, eins og draumur og veru-
leiki áður.
Förunautur hans stóð fyrir framan
hann með dúk í hendi sér og úr
honum andaði sterkum þef.
Verzlunarráðið æfti upp yfir sig,
sem æðisgenginn væri. í sama bili
vaknaði hann aftur til sjálfs sín, svo
að honum varð fulljóst, hvernig hann
var kominn, og fekk full ráð yfir sér.
Járnbrautarræninginn hafði auðsjáan-
lega í hyggju að deyfa hann og ráða
svo á hann. Skjótur sem elding þreif
hann veiðihníf sinn úr vasanum, gekk
fast að ókunna manninum, æpti sem
óður væri á hjálp og svipaðist um
eftir neyðarbjöllunni til þess að fá
lestina til að stöðvast.
En ókunni maðurinn æpti líka hvert
neyðarópið á fætur öðru. Um leið
og hann varðist Börner, dróst hann
skref fyrir skref aftur á bak. Báðir
þrifu undireins til höldunnar, sem í
er tekið, þegar neyðarmerki er gefið
i járnbrautarvagni. í sömu svipan
gall við skrækur í eimvagninum. Lest-
in brunaði inn í eina stærri járnbraut-
arstöð og stöðvaðist af sjálfri sér.
Dyrnar voru rifnar upp, nokkurir
lestarstjórar og járnbrautarþjónar komu
inn.
»Hvað er hér um að vera — hver
kallar á hjálp ?«
Ferðamennirnir sleptu tökum hvor á
öðrum.
»Hann réðst á mig skyndilega, til
þess að ræna mig og myrða«, kallaði
ókunni maðurinn skyndilega og stóð
rétt á öndinni.
»Eg að myrða hann«? kallaði verzl-
unarráðið upp yfir sig, fokreiður af
þessari óskammfeilni. — »Nei, hann
ætlaði að myrða mig — eg, sem hefi
meðferðis 40 þúsund mörk í banka-
seðlum.«
Þetta eru refjar og ekkert annað«,
æpti ókunni maðurinn. Eg hefi líka
stóra upphæð meðferðis — yfir 50
þúsund mörk af fé stjórnarinnar.«
»Ósvífni, svik! Hann ætlaði að
deyfa mig. I töskunni þarna liggur
dúkurinn, sem er fullur af deyfimeð-
alinu. Eg var í fasta svefni, þá réð
hanA á mig, en sem betur fór, þá
vaknaði eg nógu snemma.«
»Komið þið með til stöðvarstjór-
ans«, var skipun lestarstjórans —
»Gætið þið þess, að hvorugur laum-
ist burt. Sannleikurinn mun brátt
verða í ljós leiddur.s
Ferðamennirnir fylgdu þjónunum
tafarlausttil skrifstofustöðvarstjórans.—
Báðir tóku þegar að ávarpa hann í einu.
»Bíðið þið við«, sagði maðurinn.
»Fyrst annar og svo hinn! Við skul-
um rannsaka málið almennilega. -—
»Hver eruð þér?«, sagði hann og
sneri sér að ókunna manninum.
»»Yfirstjórnarráð« v. Elbing frá Ber-
línc.
»Og þér?«