Fjallkonan - 31.07.1908, Blaðsíða 1

Landíð vort skaf aldrei okað
undlr nýjari hlekk,
ei úr sporl aftur pokað
ef að fram pað gekk.
Hafnarfirði, 31. júll 1908
Nr. 81
XXY. árg.
JÓNATAN ÞORSTEINSSON
Laugaveg 31 Reykjavík.
Stærsta og ódýrasta úrval af alls
konar húsgögnum.
Skriflð eftir verðskrá með
myndum, sem sendist ó k e y p i s.
Þeir eiga það helzt skilið!
Dönsku nefndarmennirnir lýstu því
yfir skýrt og skorinort í vor, að
þetta, sem þeir vildu gefa (!) oss með
Uppkastinu, það gæfu þeir ekki af
því, að þeir viðurkendu nokkurn sögu-
legan eða lagalegan rétt vorn til
meira sjálfstæðis en vér höfum.
Danir þykjast eiga þetta land með
alveg eins miklum rétti og íslend-
ingar. Deir gera kröfu til þess, að
mega nota sér gæði þess öll til jafns
við landsmenn sjáifa, og þeim mun
ríflegar þó, sem þeir hafa meira afl
þeirra hluta, sem gera skal.
Þeir meta einskis öll söguleg rök
fyrir því, að íslendingar eigi ísland
fremur en Danir.
En hvað segir sagan?
Húu segir, að menn þeir, er stukku
'orott úr Noregi undan ofríki Haralds
hárfagra leituðu út til íslands, er þá
var nýfundið og óbygt, og námu það.
Þeir tóku það ekki herskildi af
nokkurri þjóð, sízt af öllu Dönum.
Peir köstuðu eign sinni á óbygt
land, og höfðu til þess fylsta rétt,
endi mælti enginn á móti.
Þetta land hafði verið ókunnugt
heiminum alt til þess, er Norðmenn
fundu það, Það er eins og æðra
vald hafi haldið huliðshjálmi yfir þvi,
unz að því kom að á því þurfti að
halda til þess að verða griðastaður
frelsisins, hreystinnar og dreng-
ekaparins. þegar frelsinu var hætta
búin í Noregi.
„Feðurnir frægu og frjálsræðishetj-
urnar góðu“ gátu eigi unað yflrráð*
um Haraldar hárfagra, af því, að
hann gerði þá að ófrjálsum mönnum.
Pegar þeir komu „austan um hyl-
dýpi3haf hingað í sælunnar reit“ (=
frelsisins reit) og „reistu hór bygðir
og bú í blómguðu dalanna skauti
þá vakti fyrir þeim helg og göfug
hugsjón: þetta land, sem af náttúr-
unnar hendi var engum böndum tengt
nokkm öðru landi í heiminum, það
skyldi nú verða framtíðarland sjálf-
stæðisins, sem þeir voru sviftir í
Noregi, Hór áttu niðjar þeirra að
búa við þau lífskjör, sem þeir sjálfir
sköpuðu, og aldrei bindast neinum
fjötrum við nokkra aðra þjóð í heim-
inum. Þjóðin átti að vera eins sjálf-
stæð andlega og líkamlega og landið
sjálft var óháð öðrurn löndum.
fessi hugsun vakti glögt fyrir ís-
lendingum alla söguöldina — gull-
öldina. Seinna tóku þeir yfir sig út-
lendan konung, en þeir hafa aldrei
gefið nokkurri útlendri þjóð minsta
rétt til að eiga hlut í máium sínum
Danir hafa slett sér fram í mál ís-
lendinga í heimildarleysi; notað sér
hörm ungarástand landsins á mesta
niðurlægingartímum þess til þess að
kúga landsmenn á ýmsar lundir og
sjúga út úr þeim fé. En enga iaga-
heimiid hafa þeir nokkurntíma halt
til að leggja undir sig neitt af gæð-
um landsins.
í slenzka þjóðin hefir íhlut-
unarlaust af annara hálfu bygt þetta
land, og hjálparlaust haldið uppi bygð
þess og verndað þjóðerni sitt og tungu
fram á þennan dag, þrátt fyrir marg-
háttaðar raunir og hörmungar.
Danska þjóðin hefir aidrei feng-
ið lögheimild til nokkurra afskifta af
íslandi. Landið var ekki tekið frá
þeim og ekki hafa þeir heldur tekið
það herskiidi. Væru gerðir sam-
vizkusamlega upp reikningarnir milli
landanna mundu íslendingar miklu
fremur geta gert tilkali til Danmerk-
ur. Svo stór er sú skuld orðin, sem
þeir eiga hjá Dönum, ef rétt væri
reiknað, með vöxtum og vaxtavöxt-
um, að Danmörk yrði naumast dýr-
ar metin með öllum sinum gögnum
og gæðum.
Þrátt fyrir alt þetta eru Danir ó-
fáanlegir til að viðurkenna, að vér
höfum meiri rótt til ísiands en þeir.
Nú fara þeir fram á, að vér sam-
þykkjum það lögformlega — sem ís-
lendingar hafa aldrei gert áður —
að Danir eigi landið jafnt og íslend-
ingar með öllum þess gögnum og
gæðum.
Þeir ættu það heizt skilið, að vór
færum að gefa þeim landið með oss,
eftir alla meðferðina á landsmönnum
hingað tij!
Gleymnir eru íslendingar, ef þeir
gera það.
Nævn,- Gerðardómur.
Það varð ágreiningur um það á
þingmálafundi á Reynivöllum 26. þ.
m. milli ritstjóra þessa blaðs og
bankagjaldkera Halldórs Jónssonar,
hvaða merking felst í orðinu Nævn.
í Uppkastinu er það lagt út gerðar-
dómur, í íslenzku þýðingunni. Og á
því orði byggja Uppkastsmenn hvorki
meira né minna en það, að þeir segja
það eitt út af fyrir sig vera fulla
sönnun þess, að ísland eigi að verða
fullveðja ríki, því að gerðardómur sé
aldrei stofnaður til að dæma milli
annara en fullveðja rikja.
Ritstjóri Fjallkonunnar benti á það
á fundinum, að þetta orð gæti líka
þýtt blátt áfram nefnd, og í þeirri
merkingu hefðu dönsku neíndarmenn-
irnir haft það í fyrst.u frumvarps-
uppköstum sínum i vetur.
Út af þessu varð bankagjaldkerinn
allstórorður og þverneitaði þvi, að
orðið þýddi annað en gerðardómur
eða kviðdómur. Nefnd sagði hann
að það gæti ekki þýtt í Uppkastinu
meðal annars af því, að nefndir hefðu
aldrei neitt dómsvald eða úrskurðar-
vald (hann þekkir þá ekki sýslunefnd-
ir eða veit ekki að þær hafa úrskurð-
arvald!) heldur til þess að undirbúa
mál eða rannsaka. Og hann þrætti
fyrir það, að orðið Nævn kæmi fyrir
í Uppköstum dönsku nefndarmann-
anna í merkingunni nefnd. — Því
miður var Bláa bókin ekki við hend-
ina til að taka af skarið; umræðurn-
ar um þetta enduðu því með þrætni
gjaldkerinn greip alt af fram í fyrir
ræðumanni og sagði tilvitnanir hans
ósannar, enda þótt vitnisburður hans
væri studdur af öðrum fundarmanni,
sem málinu var eins vel kunnugur
(J. P. próf.).
Til þess að taka af allan vafa og
til þess líka að koma í veg fyrir
það, að Uppkastsmönnum haldist
það uppi fjamvegis, að nota þetta
orð til þess að telja almenningi trú
um, að í þvi felist fullveldi íslands
eftir Uppkastinu, er hér á eftir prent-
uð orðrétt siðasta greinin úr frum-
varpi, sem dönsku nefndarmennimir
lögðu fram 14. apríl í vor. Hún
hefir inni að halda fyrirmæli um það,
hvernig endurskoðun samnÍDgsins
skuli fara íram eftir 25 ár: að et
Nævn [þ. e. nefnd) skuli undirbúa
hana. Greinin hljóðar svo (sbr. bls.
151 í Bláu bókinni dönsku):
„Förandringer i denne Lov kunne
kun ske ved en almindelig Revision
af Loven, tidiigst i 1933, og kunne
kun flnne Sted ved at en af et Nœvn
af danske og islandske Mænd for-
beredt Lov vedtages overensstem-
mende af Rigsdagen og Altinget og
stadíestes af Kongen.
[Leturbr. gerðar hér].
í næstu grein á undan (7. gr.) er
mælt fyrir um, hvernig jafna skuli
ágreining um það, hvað séu sameig-
inleg mál, og þar kemur orðið Nævn
fyrir líka í sömu merkingu og i 8.
gr. Uppkastsins, sem nefndarmenn-
irnir hafa lagt út með íslenzka orð-
inu gerðardómur.
Finst mönnum það trúlegt, að
Danir hafi ætlað gerðardómi að und-
irbúa endurskoðun eða breytingu á
samningnum eftir framanprentaðri
grein ?
Nei, í þeirri grein þýðir orðið Nævn
ekkert annað en nefnd, hversu oft
sem bankagjaldkerinn þrætir fyrir það.
En þykir mönnum trúlegt, að í
næstu grein á undan eigi orðið að
þýða gerðardómur. Sama orðið
tvenns konar merkingu í sama frum-
varpinu — það ef ekki sennilegt,
sizt þegar þess er gætt, að rétta
danska orðið yfir hugtakið gerðar-
dóm er alt, annað.
Það er ómótmælanlegt, að orðið
Nævn er ótraustur grundvöllur til að
byggja á fullyrðingar um fullveldi
fslands.
„Pólitiskir afglapar“,
Úað er óhugsandi, að fá samið um
þannig vaxið samband milli íslands
og Danmerkur, að ekkert sé sameig-
inlegt nema konungurinn einn.
Þetta segja Uppkastsmenn nú. Og
þeir bæta við til áréttingar:
Slíkt fyrirkomulag (konungur einn
sameiginlegur) er orðið úrelt 1 heim-
inum. Engum heilvita manni dettur
lengur í hug að fara fram á það.
Það er svo „merkileg fávizka“ og
„ótrúleg heimska“ að nefna það, að
engum manni með heilbiigðri skyn-
semi dettur það í hug. Það er svo
auðskilið mál, að það eru ekki aðrir
en „pólitískir græningjar", sem klifa
á því.
Gaman er að börnunum, þegar
þau fara að sjá. sagði karlinn.
Hverir voru nú þessir „pólit.ísku
græningjar", sem fastast héldu að
Dönum kröfunni um að öll sameigin-
leg mál væru uppsegjanleg nema
konungurinn einn?
Það var ekki Skúli Thoroddsen einn,
sem það gerði.
Nei, fremstur í flokki þeirra manna
(að mannvirðingum) var Hannes
nokkur Hafstein, og dyggir fylgdar-
menn hans í þeirji kröfu voru allir
íslenzku nefndarmennirnir — Lárus,
Steingrímur, Jón Magnúss., Stefán og
Jóhannes, og Skúli.
Mestallan tímann, sem þessir
frægu nefndarmenn sátu á ráðstefnu
með Dönum úti í Kaupmannahöfn,
sat þessi „merkilega fávizka" og „ó-
trúlega heimska" svo föst í höfðinu
á þeim, að Danir gátu ekki þokað
henni þaðan.
Nærri má geta, hvort Danir hafa
ekki undir eins bent, þeim á, að þetta
fyrirkomulag væri orðið úrelt í heim-
inum og að engum heilvita manni
dytti lengur í hug að nefna það.
En það hreif ekki fyr en um „ell-
eftu stundu".
Þá hreif það líka svo að um mun-
aði. Þá kútveltast þeir allir í einni
þvögu — nema Skúli — í fangið á
dönsku ifiömmu, og þaðan æpa þeir
allir á Skúla, að hann hafi skorist
úr leik, rétt eins og leikurinn hafl
alt af verið til þess gerður að kút-
veltast með skoðanir sinar!