Heimskringla - 27.12.1888, Blaðsíða 2

„HeimskriBila,”
An
Icelandic Newspaper,
PUBLIRHED
evely l'íiursday, by
The Heimskringla Phinting Co.
AT
35 Lombard St......Winnipeg, Man.
Subscription (postage prepaid)
One year...........................$2,00
6 months......................... 1,25
8 months............................. 75
Payable in advance.
Sample copies mailéd fhee to any
address, on application.
Kemur út (aS forfallalausu) á hverj-
um flmmtudegi.
Skrifstofa og prentsmiðja:
35 Lombard St.........Winnipeg, Man.
Blaði'S kostar : einn árgangur $2,00;
hálfur árgangur $1.25 ; og um 3 mánuM
75Jcents. Borgist fyrirfram.
Upslýsingar um verð á auglýsingum
í „IleimskrÍQglu” fá menn á skrifstofu
blaðsins, en hún er opin á hverjum virk-
um degi frá kl. 9 f. m. til hádegis og frá
kl. 1,30 til 0 e. m.
Utan á öll brjef til blaðsins skyldi
skrifa: The Heimtkringla Printmg Co.,
35 LombarA Street, Winnipeg, Man
LANDNÁMSSAGA ÍSLEND-
INGA í VESTURHEIMI.
Er f>að parflegt að eiga Jjví-
líka sögu? Fáir munu neita að svo
sje. L>að er tæplega hugsandi að
nokkur einn segði ógagnlegt að
eiga sögu íslendinga hjer í landinu
Það hlýtur að vera öllurn augljóst,
að sú saga er fyrir okkar þjóð að
minnsta kosti engu ómarkverðari en
landnámssögur annara [>jóðflokka,
er Jietta land hyggja. Jú, sagan
þyrfti að verá til. Það parf að
sjást, hverjir fluttu fyrstir af íslandi,
hvenær þeir fluttu og hvar J>eir
bjuggu fyrst hjer í landinu, hverjir
voru foringjar eða helztu leiðandi
menn á hinum ýmsu stöðum meðan
dreifiogin var hvað mest. Hún parf
og að sýna tildrög til útflutnings-
hreifinganna á íslandi, og hverjir
voru fyrstu hvatamenn Jjeirra. 1
einu orði, pað Jiarf að tína saman
alla pá atburði, sein eitthvað sögu-
legt hafa við sig, og færa saman
í eina heild, í landnámssögu hina
nýju-
Svona bók yrði ekki einungis
fróðleg og skemmtileg lesturs sem
söguhók, heldur yrði hún eirtnig
mjög gagnleg sem annálabók, svo
framarlega sein sögur ríkja og |>jóða
yfir höfuð eru gagnlegar, og pað
munu allir viðurkenna að sje. Það
er pví alveg sjálfsagt að efna til
peirrar sögu. íslendingar hafa
lengi verið taldir sögupjóð, og |>eir
eiga J>að með rjettu, pví yfir höfuð
að tala er óvlst að nokkur önnur
pjóð unni sögu eins mikið og ís—
lendingar. En J>eir kafna undir J>ví
nafni ef þeir láta sína eigin sögu
hjer í landi vera óritaða, geymda að
eins í minni einstaklinganna, Jjangað
til hún með tímanum hverfur ger-
sainlega.
En ]>að ]>arf að vinda að J>ví
bráðan bucr að fá hana samda. Þeir
menn seiu fyrstir komu til J>essa
lands eru óðum að hverfa og fyrr en
menn varir verða J>eir allir horfnir af
leiksviðiuu og með peiin saga hinna
fyrstu útflytjenda. I>að má hugsa
sjer að stöku maður láti eptir sig
danbækur vtir helztu atriðin á J>eirra
fvrstu árum í Ameríku, en á það er
pó valt að treysta, enda pau liand-
rit, [>ó tilværu, ekki opinber eign
nje máske þægilegt að liiina. Það
sem menn verða að treysta á fremur
en dagbækur og sögubrot einstakl-
inga er minni hinna ýmsu manna er
fyrstir fluttu. Eptir þeirra frásögn
verður að fara allt til pess tíma að
Framfari” fór að koma út og egin-
lega allt til J>ess er „Leifur” byrjaði
að koina út. En frá J>eim tíma til
]>essa er verkið vandaminna, par
sem helztu atburða er alltaf að ein-
hverju leyti getið í blöðunum. Vfir
allt hið fyrra tímabilið verða menn
sem sagt að treysta á minni ein-
staklingsins. Það er par, sem sagan
er bezt geymd [>ó í brotum sje.
Það kann ef til vill nokkruin
að virðast. að saga vor hjer vegtra
sje enn pá ekki svo viðburðarík
eða svo markverð á einn eða annan
hátt, að hún sje pess verð að skrá-
setjast. Það er vitanlegt að [>að er
ekki frá neinum pvílíkum J>rekvirkj
um að segja, sem einkenna land
námssögu íslauds, en saga er æfin-
lega saga, pó ekki sje hún lík forn
sögunum, þegar vígaferlin ríktu og
sverðin og spjótin voru í allt of
mörgum tilfellum hinir æðstu dóm-
stólar. En pó sverðseggjunum sje
ekki lengur beitt og vopnfimin ein
ekkí lengur álitin hinn eini vottur
um atgervi mannsins, [>á er J>að
ekki sönnun fyrir að saga nj’byggj-
aranna á pessari öld sje ininna verð
en sú frá fyrri öldum. Það útheimt-
ir öklungis eins mikinn kjark nú að
yfirgefa alla sína og flytja vestur til
Ameríku, eins og forðum að flytja
úr Noregi svo tiltölulega fáar mílur
til íslands. Og pó .landið hjerna
sje ekki allskostar óbyggt, J>á verð-
ur Idutfall alls fjölda íslendinga, er
ekki setjast að í borgum og bæjum,
að nema land í lítt-byggðum og í
sumuiri tilfellum alveg óbyggðutn
hjeruðum. Hjer standa menn líka
uppi svo gott sem mállausir. Lífs-
kjörin öll eru öfug við það sem
mer.n áttu að venjast frá barndómi.
Allt J>arf að lærast að nýju, allt
J>arf að gerast í senn, en ekkert er
handa á milli til að vinna með og
vasarnir eru tómir. Allt parf að
sækja til hjerlendra, og pá brestur
málið svo pað, auk heldur annað
parf að lærast að nýju. Þetta er
hlutfall peirra íslendinga, er hingað
til lands koma. Og til að gegnum
ganga allt pað stríð er mætir manni
hvervetna á hinum fyrstu árum, að
gegnum ganga J>að allt, yfirbuga
örðugleikana og jafnframt poka sjálf
um sjer upp á við í menntalegu og
efnalegu tilliti, er vottur um kjark
engu minni en forfeðurnir sýndu,
þegar peir fyrir 1000 árum síðan
voru að gera sjer heimili út á ís-
landi. Saga vor hjer, }>ó í öðrum
stíl verði en saga forfeðranna, er
pess vegna fyllilega pess virði að
hún sje færð í letur. Hún er líka
sem sagt nauðsynleg. Dað er stór
minnkun, ef menn fyrir einberan
trassaskaji láta glatast jafn-tilkomu-
mikinn J>átt í sögu pjóðarinnar Og
landnáin vort hjer. Enn]>á finna
tnenn ekki svo mikið til J>ess, hve
nauðsynleg er skj'rsla yfir ujipruna
pessarar eða hinnar byggðarinnar o.
s. frv., af pví að enn eru svo marg-
ir uppi, seni muna J>að sjálfir. En
pað kemur sú stundin, að menn
finna til J>eirtar vöntunar, ef ekki
verður fyrir J>að byggt nú bráðlega
Og eptir að núveraiuli kynslóð er
liðin undir lok, fer afkomendunum
smámsaman að finnast pað meira en
lítill slóðaskajiur af menntuðum
mönnum á pessari öld, að levfa land-
námssiigu sinni að gleymast.
----------1 ^ I-----
MEIRA UM SKÓLAMÁLIÐ.
I>að er með mestu ánægju að
vjer tökuin ejitirfylgjandi greinar-
korn frá íslendingum í Brandon ujiji
í blaðið, og J>að gleður oss að sjá,
að sakaráburður Free /Veas-frjettarit-
arans verður eins röggsamlega rek-
inn til baka eins og gert er í pessu
brjefi. Og J>að er sannarlega heið-
ur fyrir landa vora í Brandon, að
hafa á sínuin fvrstu frumbýlingsmán-
uðum getað fullnægt kröfum tím-
ans um menntun ungdómsins jafn
rækilega og peir hafa gert.
Framburði jiróf. Bryces hefur
áður verið hrundið, að J>ví er snertir
tölu peirra íslenzku unginenna í
Winnijieg, sem á alpýðuskólana
ganga, og nú er framburði Free
/braa-frjettaritarans í Brandon einn
ig hrundið. Þetta ósannindahróf
J>essara tveggja nianna er pví lirun-
ið, svo að ekkert ^stendur ejitir, og
er pað vel farið.
En pó nú svona sje komið, pá
mega menn ekki að heldur gleyma
því, að einmitt í pessu rnáli eru ís-
lendingar veikastir fyrir, sjerstaklega
í Winnipeg og Nýja íslandi. En
til pess eru vítin, að varast pau. [Það
er vonandi og óskandi, að allt J>að
umtal, sem spunnizt hefur út afpess
ari árás prófessórsins, verði til pess,
að menn reyni að fá sjer skjöld til
að bera fyrir sína veiku hlið, en sá
skjöldur er: áhugi og fraínkvæmdir
í menntamálum vorum. Ef menn
gera það, J>urfa menn ekki að óttast
samskonar áhlaup, sem síðar kunna
að verða gerð; pau gera þá ekkert
til.
Að því er próf. Bryce snertir,
getur pá skólatnálið heitið útkljáð.
En allt erekki búið fyrir pað. Sagn-
ir hans um hina íslenzku kirkju og
um sjera Jón Bjarnason sjerstak-
lega eiga eptir að vera reknar til
baka. Hann á eptir að sanna að
prjedikamr sjera Jótis sjeu kaldar
og kristindómslausar, og að rjettu
lagi ætti hann að gera það. Mað-
ur í þeirri stöðu sem jirófessórinn er
í ætti ekki í svona málum að fleipra
með það sem hann getur ekki sann-
að. En petta atriði vitanlega
snertir sjera Jón sjálfau mest, og
pví fyrir hann að afráða, hvort vert
er að rekast í pví máli eða ekki,
svo hefur og söfnuðurinn íslenzki,
vitaskuld nokkuð að segja líka.
En pað er hvorttveggja, að
vjer álítum sjera Jón Bjarnason
fullkominn jafnoka prófessórsins og
pess vegna fyllilega færanu til að
sækja sitt mál eða verja án vorrar
hjálpar, og hitt, að vjer höfum á-
sett oss að vasast ekki nema sem
minnst í kirkju-pólitik, hvorki lút-
erskri eða annari, enda viljum vjer
helzt láta pessa guðfræðislegu hlið
málsíns að mestu afskiptalausa. Það
eitt skulum vjer segja, að ef alþýðu
úrskurðar væri leitað, teljum vjer
alveg sjálfsagt að prófessórinn í
pessu máli færi alveg söinu förina
eins og í skólamálinu.
Að síðustu skuluin vjer geta
pess, að vjer höfum orðið við áskor-
un landa vorra í Brandon með því í
blaðinu Free J'ress að benda á rang-
hermi frjettaritara J>ess blaðs 1 Bran-
don.
* * * ; ■.
Til 41ffei.Mkrintjlu".
Hjer með leyfum vjer oss ls-
lendingar í Brandon, að beiðast
pess af hinum heiðruðu útg. uHkr.”
að þeir rjetti hluta vorn í blaðinu
Free IJress, sem eptir grein peirri,
er stendur í 48. tbl. uHkr.” ber oss
á brýn deyfð og skeytingarleysi í
pví að leita börnum vorum hjer uj>j>
fræðingar, eins og sama blað ber
löndum vorum í Winnipeg á brýn,
par eð hvert einasta íslenzkt barn,
sem í Brandon hefur verið petta ár
á J>eim aldri, hefur sumpart notið
uprívai” tilsagnar hjerlendra manna,
sumjiart skólamenntunar og sum-
jiart hvorttveggja.—Þetta óskum
vjer að hinir heiðruðu útg. uHkr.”
setji bæði í blað sitt og F'ree 1‘ress,
pví þó byggð vor sje bæði fámenn
og ung, J>ykir oss engu síður nokk-
urs umvarðandi, hvort hjerlendir
menn minnast vor til ills eða góðs í-
opinberum frjettablöðum, eigi hvað
sízt, J>egar ranghermt er á oss vita-
vert skeytingarleysi.
Vjer óskum og vonum, að hiu.
ir heiðruðu útg. uIlkr.” taki pessar
Hnur vorar til greina hið fyrsta.
/tlendínr/ar 1 Jírandon.
ÍSLA N DS-FRJ ETTIIi .
KEYKJAVÍK, 7. nóv. 1888.
Tiðarfar liefur verið ágætt í haust
um land allt, pað til hefur spurzt, og er
enn lijer um pláws, hema livað hríðnrkast
gerfii fyrir norðan 23. f. m.
Aflabrögð eru fyrirtak enn lijer vi®
Faxaflóa sunuanverðan, einna mest þó í
Leiru, Keflavik og Njarðvíkum, a!lt upp
S landsteinum. Einn formaður í Leiru er
búinn að fá 1400 S hlut á hauetvertítlinni,
meginpartinn porsk. Annar fjekk að
sögn 1000 í hlut á 3 vikum í Ketiavík. í
Ilöfnunum, par sem vetrarvertíðin var
svo rýr í fyrra, hefur líka verið ágætisatli
í haust; í sumar var sjór par lítið sein
ekkert stundaður, nema af einu 4 mannu-
fari stöðugt, enda fjekk pað 1000 í lilut
um heyskapartímann, par af 300 poisk.
Mannalát, Hinn 20. f. m. andnðist
í Munaðarnesi í Mýrasýslu fyrruin pró-
fastnrog prestur að Stafholti, sjera Stefdn
Þarvaldsson (Böðvarssonar sálmaskálds),
r. af dbr., fæddur afi Reynivöllum i Kjós
l. nóv. 1808.
14. nóv. 1888.
Skipströnd. Gufuskipið Lady
Bertlui, er laskaMst í sumar á Hrútatirtii—
misti stýrið— og lá á Borðeyri til 10. f.
m. , er annað gut’uskip enskt kom pangað
og teymdi pað á eptit sjer r.orður á Sauð-
árkrók, rak upp par á höfninni og brotn-
aði seint i fyrra mán., með nokkru af
farminum. Hitt skipið átti aS fata meS
fje, en uLady Berthui” að taka liesta
mestmeguis, hvortveggja fyrir Knudsen
frá Newcast’.e.
Laugardagsmorgun 10. p. in. sleit
upp skip á Keflavikurhöfn, Carl, er
pangað var nýlega komið frá Khöfn og
Englandi með kol og aðrar vörur til
Fischers-verzlunar. Skipshöfnin var öll
í landi. Vörur voru nokkrareptirá skip-
inu. Uppboð átti að liulda á öllu saman í
dag.
StyrktarsjóöurKristjánskon-
ungs hins níunda áfti í sjóði 31.
ágúst p.á.,eptir reikningi landshöfðingja,
rúmar 9,000 kr.
Landsbankinn átti 30. sept. p. á.
útistandandi í lánum 083 pús. kr. Svo
átti hann og í konunglegum ríkisskulda
brjefum 101 piís. kr. í sjóði átti liann
fyrirliggjandi 59 pús. kr.
Snma dag voru sparisjóðsinnlög inni-
standandi i bankanum 342 pús. kr.
Að meðtöldum varasjóði sparisjóðs
Reykjavikur var varasjóður iandsbnnkans
oröinn í árslok 1887 rúm 53 pús. kr.
í setílum frá lnndssjóði hafði tiank-
inn fengið í sejitemberlok 430 pús. kr., af
liálfri niiljón, er liann má fá alls.
Hvalur grandar bát. í fyrra dag
vildi pað til úti á Leirnum i Hafnarfirði,
skammt fyrir utan skipalogunp., að hval-
ur grandaði bát. Tveir menn voru á
bátuum, og sagði formnðurinn svo frá
síðan, að hann sá allt eíuu eins og ein-
livern svartan skúta yfir sjer, og i sama
vetfangi var hann kominn i sjóinn og
heyrði ógurlegt busl. Hásetinn, sem
fram í sat, fór lika í sjóinn, pvi báturinn
fór fyrst 1 kaf og kom svo upp apttir.
Allt petta var í einu vetfangi. Farviður
allur fór út um allan sjó. Mennirnir
náðu síðan í bátinn, sem marafii í kafi;
og paðan var peim bjargað eptir svo sem
10 mínútur frá pvi atS hvalurinn kom;
var svo farið i land með þá. En allt
kvölditS sáu menn, sem voru á sjó par ná-
lægt, hval vera að koma upp kringum
bátinn (sem lá kyr við stjóiann, en sást
bara á stafnana). í gær var báturinn
sóttnr. Var hann pá miki’5 til klotinn frá
stefninu að aptan, 1 umfar klofi'5 að apt-
an fram fyrir miðju, keypstokkur brotinn
öðrumegin, og' mest af farviðnum missti
eigandinn. Fjöldi báta sar á Leirnum,
og mikil stórflskagengd, en engum varð
pa5 að liaga nema pessum eina.
Aflabrögð. Laugardag 10. p. m.
varð vart við síld í Hafnarfirði og fjekkst
hlaSfiski á liana par i fyrra dag, 50—100 í
lilut (tvíróið). Ilnýsur voru par inni um
aila höfn, jpp undirlandi.
17. nóvember.
Riki sst j ór nar af mæ 1 i kon-
ungs. Fánar og veifur blöktu á hverri
stöng í bænum frá morgni dags hins 15.
p. m. til að fagna afmælinu, og í kring-
um Aust.urvöll voru reist?.r stengur me5
fánum.
Hátíðarleyfi var i skólum öllum og
búðir lokatíar eptir hádegi.
Um kvöldið kl. ö byrjafti uppljómun
bæjarius (miðkaflans), eins og.ráð var
fyrir gjört. Á miðjum Austurvelli var
nokkurskonar skálagrind. með uppmjó-
um mæni, utan yfir mynd Alberts Thor-
valdsens, og tjölduð öli ljóskerum ýmis-
legn litum. Svo voru og ljósker á stöng-
um krignum völlinn og l>lys á milli.
Upp yfir alpingishúsdyruntim sást kór-
óna af ljósrákum gjör ogineð fangamarki
konungs neðan undir og ártölin 1863 til
1888. Svipati „transparent” var og á
3 4 húsum öðrum (hjá yfirkennara H.
IL Friðrikssyni, konsúl Kruger, konsúl
G. Finnbogason, kaupm. J. O. V. Jóns-
syni), mest og fegurst á landshöfðingja-
húsinu. Öll hús umhverfis Austurvöll
voru uppljómuð liátt og lágt, með kert-
um í gluggum og ljóskerum, par á me5al
dómkirkjan og alpingishúsið. Með lik-
um hætti var og uppljómað hjer um bil
livert liús í premur liöfuðgötum bæjarins:
Austurstræti, Aðalstræti og Hafnarstræti
svo og austurkaflinn af Vesturgötu, auk
nokkurra húsa liingað og pangaS annars-
staðar.
Veður var blítt og fagurt, og var mik
ill mannfjöldi á ferli um miðbik bæjar-
ins, liklega hinn mesti, sem lijer liefur
sjez.t.
Á veggsvölum alpingishússins var
sungi'S á lú-Sra, af söngflokk Helga
Helgasonar, og paðan mælti bæjarfóget-
iun nokkur orð kl. 8 um tilefni hátíðar
pessarar og óskaSi Ilans Hátign konungi
vorum Kristjáni niunda langra lífdaga.
Tók mannpyrpingin fyrir neðan undir
pað með niföldu húrra.
Kl. 10 var Ijósaprýðin úti víðast livar
Þótti almenningi pað hafa verið einhver
hin bezta skemmtun, sem hjer befir
nokkurn tíma verið til stofnað.
Umbúnaðuriitn á Austurvelli með
ljósum m. m. var kostaíur af bæjarsjóði,
svo og kórÓQUinyndin á Alpingishúsinu,
en alla lýsingu í húsunum kostuSu ibú-
endur peirra eða eigendur sjálfir, nema
hvað bærinn lagði til kerti i 2—3 hús hin
ininnstu. Nam allur kostnaðurinn, er á
bæjarsjóð kemur, nálægt lý£ liundr. kr.
Það verður 10 aura gjald á hvern pann
bæjarbúa sein hefir 14—15 kr. útsvar, eða
eptir peirri tiltölu.
Y eizluhöld voru lítil sem engin: skóla
piltar höfðu dansveizlu á hótel ísland,
og kaupmenn 1 eða 2 heimiioð.
Aflabrög* mega heita framúr-
skarandi enn lijer um slóðir. Gæftir eru
raunar stopular með köflum, en uppgrip-
in mikil þess á milli. 29 kr. hlnt fekk
maður lijer á liöfninni fyrir 2 döguin af
fiski sem gekk í búð. Fyrir fám dögum
feltk og maður í Hafnarfirði, Gisli í Ós-
egrarnesi, 140 í lilut á einum degi af
porski, í tveiinur róðrum: 110 í fyrri
róðrinum—hafði nokkuð á seil—og 30
Iiinum síðari; ekki rói5 nema í fjarðar
mjmnið.
Ti ð a rf a r m. m. Öndvegistíð er
lijer enn dæmafá; grængrónir lilettir víða
nú i miðjum nóvember.
Sandfok mikið gjörði í MeðallandL
26. f.m. eða pá dagana enn á ný; „eyddi
slwgjur og hvitilfiml, en eettl bæi í kaf,
svo sem Slýju og Eystri-Lynga. Sandur-
inn er (par) jafnliár húsabustum; verður
pví að skríða inn um dyr, en hafa ljós i
liúsum um bjarta daga, því gluggum verð
elcki haldið uppi. Það er sá muuur
ur ásandi og snjó, að sandurinn hryn-
ur aptur og aptnr ofan í pað, sem búið
er a5 moka og fyllir allt jafnóðum, en
snjórinn stendur sem stöpnll pegar veðr-
inu slotar”. Skip fuku og brotnuðu í
spón á nokkrum stöðum; i Vík í Mýrdal,
i Reynisliverfi, og í Austur-Meðallandi.
Auslur-Skaftafellseýsla, 28. okt. „Hey
skapur varð með minnsta móti lijer í
austursýslunni, en fremur vel fenginu.
Fjártaka varð með mesta móti á Papós i
liaust, liðug 2000 fjár, a« heita allt tekið
á fæti. Þetta fje var úr Öræfum, Suður
sveit, Mýrum, Nesjum og Lóni; par að
auki var talsvert rekið af fje austur á
Ðjupavog, úr öllum þessum sveitum
nema öræfum. Líka kom enskurfjárkau-
maður suður í Nes og keypti sauði í
Nesjum og Lóni. Tvisvar i pessum mán-
uði (ll.°g 16.) liafa komið mikil skaða-
veður. Rauf pá víða hús, og sumstaðar
fauk hey úr görðum. Á SeySisfirði er
sagt að hafl fokið 2 hús norsk; annað
60 ál. á lengd og 20 ál. á breidd. Líka er
sagt að par liati fokið um 20 bátar. Mað-
ur par hafði riðift út S fjörðinn og
flriikknaði. Hann liafði verið ölvaðlir.
Baðstofa liafði nýlega brunnið S
Skriðdal á GeirólfsstötSum. Miklu var
bjargað af pví sem í lienni var”.
Lífið í lleykjavík. Fyrirlest-
ur um pa5 hjelt cand. phil. Gestur Páls-
son í Good-Templarhúsinu lijer í bænuni
10. þ- m.. fyrir liúsfylli, liátt á 3. hundr-
að manna. Með pví a'S ekki komust
nærri pví allir i,ð, sem vildu, varð nð
ítreku hann í gærkveldi, og komu pá um
120 manns. Fyrirlestur pessi varnokk-
urskonar „Reykjavíkur-bragur” í óbundn
um stíl, fjörugt framsettur og skáldlega
—lítið pó meira á löst en kostJReykjavík-
urlífsins. Einna skemmtilegastur var
kaflinn um aíal.skemmtunia „lyrir fólk-
iðn í Reykjavík: hjónnvígslurnar í dóni-
kirkjunni—fiknina i að liorfa á þær og
troðninginn í kirkjunni til pess ni. m.
21. nóv. 1888.
Tekjuskatturí Ileykjavík 1889,
í landssjóði, nemur eptir tekjuskattskrá