Heimskringla - 07.10.1891, Page 2

HEm»KRIKULÁ, WINKIFK6 3IAS., 7. OKTOBER 18»1.
„HeisMa”,
kemur nt á hverj- AnlcelandicNews-
um miðvikudegi. paper.
Published e v e r y
Útgefendur: Wednesday by
Tbe Heim8kringi.a Printing & Publ. Co’y.
Skrifstofa og prentsmiðja:
Lombarl St. - - - Winnipeg C'tnada.
Blaðið kostar:
Heill árgangur........... $2,00
Hálf ar árgangur.......... 1,00
Um 3 minutSi.............. 0,65
Skrifstofa og prentsmiðja:
151 Lombard St.....Winnipeg, Man.
tyUadireins og einhverkaupandi blaðs-
Ins skfptir um bústað er hann beðinn atí
eenda hina breyttu ítanáskript á skrif-
»>tofu blaðsins og tilgreina um leið fyrr-
frandi utanáskript.
Aðsendum nafnlausum greinum verð-
sr ekki gefinn gaumur, en nöfn höf-
undanna birtir ritstjórnin ekki nema
með sampykki þeirra. En undirskript-
ina verða höfundar greinanna sjálfir að
til taka, ef þeir vilja að nafni sínu sje
Xeynt. Ritstjórnin er ekki skyldug til
ats endursenda ritger'Sir, sem ekki fá rúm
íblaðinu, nje heldur að geyma þœr um
lengri eða skemmri tímij.
Upplýsingar um verð á auglýsingum
i ^Heimskringlu” fá menn á afgreiðslu-
•tofu Olaðsins.
BUSINKS3 MANAGER:
Þorstemn Þórarinsson.
Hann er að hitta á afgreiðslustofu
blaðsins hvern virkan dag kl. 9 til hádeg-
1e og frá kl. 1—6 e. m.
Utaráskript til blaðsins er:
Xhe B eimskringla Printing&PuhlishingCo.
P. O. Box 305
Winnipeg. Canada.
V. ÁR. NR. 41.
TÖLUBL. 252.
Winnireg, 7. október 1891.
Dpplai ,HeMrá|lf
frá byrjun sðgunnar:
UPÓLSKS BLÓÐ"
höfum vjer orðið að stækka, sökum
kaupenda-fjölgunar og sjáum oss
f>ví fært, að bjóða nýjum kaupend-
um, sem borga fyrii-fram næsta
árgang uHkr.”, blaðið ókeypis frá
byrjun sögunnar fram til nýárs.
Sagan er J>ýdd af hinum lærð-
asta og mesta málfræðingi vorum
hjer á slóðum, og er í sjálfu sjer
ágætisverk.—Þessu boði fylgir og
að sjálfsögðu, hluttaka í dráttum
um muni J>á, sem auglýstir eru á
fyrstu síðu uHkr.”
SYNINGIN
í
WINNIPLG.
I>essi fyrsta iðnaðarsýning, sem
haldin hefur verið hjer í bænum, er
nú um garð gengin. Aðgangur á
sýningarsvæðið var opnaður næstlið-
inn miðvikudag og stóð sýningin
yfir fram að helginni.
Petta er fyrsta og helzta stórhá-
tíðin, sem vjer Winnipeg-búar höf-
um lifað í borginni, enda var held-
ur gleðibragur á blessuðu fólkinu.
Fjórir dagar í rennu og allt hátíðis-
dagai, dagar, sem allt af bjóða aug-
auu nýtt og nýtt efni til að skoða og
skemmta sjer, J>ví enginn rannsakar
allt á sýningu, pó hún sje ekki
stærri en pessi var, á minna en fjór-
um dögum—J>að er hreint dæmalaus
hátið í Winnipeg.
t>ó maður legði nú saman öll
t<pic-nic” ársins, allar innanbæjar-
samkomur, nllar jarðarfarir stórhöfð-
ingjanna, allar skrúðgöngur dátanna
alla guðspjalla-leiki sáluhjálpar-
hersins, allar hergöngurnar á vagn-
stöðina til að sjá nýkomna innflytj-
endur, öll kirkjuping, messurnar,
vígslurnarog slengdisvo íslendinga-
deginum ofan á allt saman—pá ber
sýningarhátíðin langt af öllu pessu.
Og pví pá?
Ja, af pví að: aldrei er fleira fólk
saman komið í borginni, aldrei renn-
ir maður augum í einu yfir eins
margvlslegar tegundir, sem land
vort ber í skauti sínu og íbúarnir
hafa unnið að, aldrei er framfús
maður eins knúinn og kitlaður til
metnaðar, til að stíga stórum í bjarg-
ræðis- og búnaðar-áttina. í einu
orði: aldrei eru hlutirnir, borcrin.
mennirnir glaðari og verulegri, en
einmitt á meðan sýningin stendur.
(lt>að var annars leitt”, sagði
kvennfólkið, sem ósköp langaði til
að fara á sýninguna, ((að svona skyldi
vera ópokkalegt og illt að fara”.
t>að var meir enn von, að Kvcnnfólk-
ið segði svona, pví enda hraustir
karlmenn veigruðu sjer við að fara
út í óláta-veðrið á fimintudaginn 1,1111
og föstudaginn var. En pó að ýms-
ir yrðu útundan, sýndist fullskipað
í sýningahöllinni, á gufuvögnum, er
uppihaldslaust urðu að flytja fólkið
á milli, og á strætum borgarinnar;
einkum var fas á fólkinu á Aðalstræti,
nærri eins mikið og pegar conserva-
tívar og líberalar eru að hlaupa fyr-
ir kandidatana sína kosningadaginn.
Piltarnir hlaupa og—stúlkurnar líka.
Það er ekki gott að geta gefið
skýringu í stuttu máli yfir sýning-
una eða pví sem fram fór á henni.
t>ví að sannast að segja er hún nú
ekki heldur svo stórkostleg, að hún
poli samanburð við ýmsar aðrar
sýningar, seir lesendum vorum eru
kunnar að frásögn eða peir hafa ver-
ið sjónarvottar að. En engu að síð-
ur er hún undur pýðingarmikil fyr-
ir pennan bæ og petta fylki. Með
henni er að líkindum lagður grund-
völlur til árlegrar sýningar í Wpg.
Fyrir sýninguna hafa ákaflega marg
ir mikilsháttar og góðir gestir kom-
ið og kynnt sjer borgina og litið
eptir hvað verið er að starfa, ekki ó
líklegt, að ýmsir peirra leióist til að
taka sjer bólfestu annaðhvort hjer á
staðnum eða I nágrenninu, sem að
peir sjá að er svo stórauðugt af
mörgum lífsnauðsynjum. Vegna
sýuingarintiar, hafa talsvert miklir
peningar runnið inn í bæinn og pað
sem pó er allra mest í varið með
mörgu fl. er pað, að einroitt bóndinn
bústólpinn, landstólpinn,hefur feng-
ið svo makalaust geðfelda viður-
kenningu fyrir meðferðina á hestin-
um sínum, uxanum, kúnni, kindinni
o. s. frv. og líka er húsfreyjan svo
glöðí bragði yfir fyrstu verðlaunun-
um,sem hún hefur fengið fyrir smjör-
ið sitt,tóið sitt, saumanasínao. s. frv.
Hann og hún reyna að vanda sig
enn pá meir, svo að pau fái enn pá
fleiri háu verðlaunin næsta ár.
Bánaóurinn og verzlunin græða
stórum á sýningunni, borgin fjölgar
fólki, fylkið safnai- gööum búhöld-
um.
og henda fiinlega á lopti loðið bein.
En eigendur seppanna eru alveg
eins hróðugir með 1. og 2. verðlaun
sem garmarnir hafa hreppt, eins og
t. d. málarinn, sem skoðar heiðurs-
lappann rauða, er hangir á mynd
inni, sein hann færði á sýninguna.
Þá er og skáli ineð ýmsum tömd-
um dýrum, hveiti-búr o. fl. hús í röð-
dyr á báðuin stöfnum, svo að
krókalaustmáhalda fram skoðuninni.
Við norðurhliðina vestast, eru 8
hesthús í röð og rúmar hvort peirra
30 gripi. Þar er Jarpur frá Calgary,
sem náði bezta dómsatkvæði. Hinu
megin við norðvesturhornið eru fjár-
húsin. Allar kindurnar kollóttar og
makalaust sauðarlegar á svipinn, pær
hugsaauðsjáanlagaekki hærra, enað
vera kindur; auðvitað má ráða pað
af yfirbragði hvíta hrússa, sem vegur
400 pd., að hann hefur aldrei slysast
með fjölskyldu sína á sveitina, hann
er bara prófastslegur á hnakkann.
* *
Það hefur áður verið drepið á pað
í blaði voru, að sýningarstaðurinn
er afmarkaður fyrir norðan og vest-
an aðal-bæinn, náttúrlega á renni-
sljettum iðgrænum fleti. 80 ekrur
er svæðið á stærð. i>að er ferhyrn-
ingur, umgirtur af háum skíðgarði
á alla vegu. Sunnarlega á austur-
hlið er höfuð-inngangur að sýninga-
skálanum eða höllinni, sem er fullt
svo vel valið nafn. Blasa dyr hall-
arinnar við manni, pegar inn um
hliðið er gengið. Höliin er átt-
köntuðað neðan og hjer um bil 360
fet ummáls. Uppi yfir átthyrningn-
um er lopt, kvist- eða kross-bygg-
ing, en upp af henni allhár sívalur
turn.
í beinni röð vestur frá aðalsýn-
ingarhöllinni eru minni skálar lopt-
lausir, með dálitlu miilibili og smá-
lækka og minnka eptir pví sem nær
dregur vesturjaðri sýningartakmarks-
ins og vestast við skíðgarðinn eru
svínastíurnar alveg paklausar og ná
manni eKki meira en í mitti. Næst
sýningahöllinni er blómhús: glugga-
blóm, garðfræ, grös, smáhríslur og
allar pær tegundir laufa og rósa,
sem vaxa í görðum og mest eru
höfð til prýðis, pá kemur skáli með
kartöflum, næpum, rófum, kálhöfð-
um, smjöri, par er stóra, verðlauna-
kálhöfuðið, yfir 60 pd. Þá alifugla-
skemma, pá baulu-básar. Þar er
mörg snotur búmanns eignin og par
eru allstaðar negldir á stoðir rauð-
ir miðar, með stóru letri: ((FJB8T
PRIZE". Þar vestur af standa
allar uxa- og bolabyggingar. Þar
liggur svarti boli spakur og spikað-
ur, og vill ekki róta sjer og par
er gamli Gráni á bAsnuin sínum og
((snússar” ofurlítið pegar strákarnir
eru að ýta við honum; hann horfir,
líkt og aldraður meðhjálpari útund-
an glerugum, á y>Hs-listann sinn—
ja, svo digur og mannalegur, eins og
lesa megi út úr sálarleysinu: ((Það
er ekki barnafæri að slást upp á hann
gamla bola, hann rámar í lögin”.
Fleiri hús standa í pessari röð t. d.
heilmikil hundastofa. Seppar haf-
ast ekkert að, nema dilla skottinu
Nú eru allar helztu búðir taldar,
og taka pær að sönnu upp mjög
lítinn part af sýningar svæðinu. En
hjer um bil ámiðjum fletinum, norð-
vestan við aðal-höllina, er aflangur
skemmtigarður (Park); hann er lengri
frá austri til vesturs. Fyrir vestan
hann á bersvæði standa alls konar ak-
uryrkjuverkfæri og tjaldaklasi.
Sunnan við sýningarhöllina eru í
langri röð veitinga-tjöld og einnig
reist tjöid yfir ýmsar stærri vjelar,
kol og fleira, sem engin hús voru
byggð fyrir. Austast í peirri tjalda-
röð, rjett við aðal-inngang í garðinn,
er ^Little World"\ Litla veröldin.
Það er mála sannast. Hún er smá
pessi veröld, en hún er líka gerð
bara af manna höndum. Hún er I
tjaldi, sem tæplega rúmar 60 manns
og sjálf er hún um 2 áln. á lengd
og álíka breið. Hún stendur á borði
og er í lögun eins og hall-lok, sem
blasir við áhorfendum. En á pessu
hall-loki er allt á (leygi ferð. Þar
sjást byggingar, götur, brautir, og
hús í smíðum. Þar pjóta fólksvagn-
ar fram og aptur, standa við á vagn
stöðvum og um leið og farið er á
stað, veifar ferðafólkið klútunnm I
kveðjuskyni til kunningjanna, sem
eptir verða í bænum. Timburmenn,
sem eru að hefla, saga, kljúfa og
berja, p.irfa náttúrlega að hægja ögn
á verkinu, til að líta eptir lestinni,
pegar hún fer af stað.—Menn stýra
par gufubát, sem vaggandi líður
áfram. Þar situr gamla móa og er
að hugga og hossa keipakróanum
sínum. Stefán gamli, eða hvað hann
nú heitir, er sem allra óðast, að jeta
með spæni úrskálinni sinni. Viðar-
karlar slæpast við að smækka trje í eld
og skammt frá hamast járnsmiðir
og tegja ljen með hamri og sleggju
En dálítill strák angi hleypur milli
peirra sí-.slaðrandi til að tefja fyrir
Járnsmiðirnir hika ofurlítið augna
blik, pegar ((6parfur” kemur og gríp-
ur hendinm neðau undir steðjann,
en sögunarkarl og annar sem hegg-
ur eldivið, hætta að erfiða, horfaofur
letilegaí kringuin sig og er auðsjeð
að peim pykir ekkert fyrir, að fá til-
efni til hvíldar. Einn les par í bók,
annar hnoðar brauð, stúlka ekur
börnum um stræti, drengir renna
par á bjólum, lögreglupjónn stríðir
við að láta fant í fangelsi og aum-
ingja ólánsmaðurinn stimpast við og
spriklar öllum öngum pegar hann er
bundinn armi stóra og sterka manns-
ins. Þeir hverfa inn í fangaklefann
og hurðin fellur að stöfum eptir peim.
Einhver keyrir par Mósa litla ogsit-
ur logandi rogginn í skrautlegri
kerru. Margt er fleira í litla heim-
inum, sem oflangt yrði Upp að telja.
Og pað lítur allt ofur náttúrlega
út. Það er engin missýning, heldur
regluleg vjel og tilbúnir ofur litlir
menn oghlutir, mesta völundarsmíði.
Göngum pá í sjálfa sýningarhöll-
ina, parsein flestar tegundir eru sam
an komnar. Fyrir miðjum inngangi
standa prjár manneskjur, af ineðal-
stærð, hnoðaðar úr ((lími og leir” og
klæddar í fagran, loðinn, hjerlendan
vetrar-búning. Stúlka stendur í
miðið og hefur í hægri hendi Ijóin-
andi fallegann rósavönd, sem auð-
vitað er frá einhverjum piltinum. í
vinstri hendi blaktir rauði y>Hs-list-
inn. Hún er fremur borgirmiannleg
á svipinn, og hefði hún nú haft svo-
lltinn guðsanda-neista í brjósti, gæti
maður talið víst, að hún hefði fullt
svo háar hugmyndir um sjálfa sig
eins ogsveinariasem hjá henni standa,
tómhentir, verðlausir, en —má einn-
ig vera, að hún bara hugsaði sem
svo: ja, maður verður nú að gera
sjer pað að góðu hjerna inni, að
koma nálægt piltunum. Og pað
væru engin fjarmæli, pví hver kymi,
hvert gangrúm og hvert borðshorn,
sem ekki er skipað munum—allt er
troðfullt af listilegum samtvinningi
karla og kvenna, meðan á sýning-
unni stendur. Einginn mannlegur
kraptur, tæplega páfaorð, getur að-
skilið mann og meyju, á pessum stað,
eins og siðalögmálið heimtar.—Lít-
ið eitt innar í höllinni stendur grár
hestur altígjaður; iiann hringar makk-
ann og gerir sig líklegan, með fnæs-
andi nösum, að stökkva á stað. Kemst
auðvitað ekkert, pví að hann er al-
veg líflaus. Þá mæta auganu hjer
og hvar hornastórir dýrahausar, sem
gæjast út úr máttarstöplum undir-
byggingarinnar. Þá eru sýnishorn
jurta, ávaxta, hveitis og ýmsra fóð-
urtegunda. Þar er allra handa hús-
búnaður, borðbúnaðnr, föt, fataefni,
dýraskinn og m. fl. Þar eru hljóð-
færi slegin til gamans fyrir fólkið.
Uppi á hallarloptinu er undur
mikið af fögruin málverkum, bókum
í skrautbandi, pappír og ýmsum
forinuin. Þar er sýnt margs konar
handbragð kvenna, prjóules, balder-
ing, saumar, ábreiður og blæjur. Þar
eru fágætir steinar, fuglar og smá-
dýr (stoppuð ineð hári og gerð sem
allralíkustlifandi skepnum) o. m. fl.
Þar sitja sveinar tveir, er sýna
vindlagerð, einn býr til landamynd-
ir (Ameríku) úr einhvers konar leir
og gerir pær ofur náttúrlegar á lít-
illi stund. Húðdökk jómfrú (?) situr
par á einum stað með prjóna sína og
er frekar seinvirk, en hún er líka
að prjóna röndóttan sokk. Stelpu-
krakki, af líku bergi brotin, er að
vinda af snældu og gerir pað seint
og klaufalega eins og lötu börnin.
Margt og margt er ótalið og pó er
sýning pessi, eins og vjer höfum áð-
nr ávikið, ofur smávaxin. En á
næsta ári má búast við henni stærri.
Það liggur í augum uppi, að bygg—
ingar allar parf að auka minnsta
kosti um helming ef vel á að vera.
Muna-mergðin, aðsóknin og lífið
í borginni pessa daga, benda oss á,
að Winnipeg er að rakna úr rotinu.
Sýningar-aflið er máske eitthvert
sterkasta vöku meðalið.
Sannast að segja, er nú eins og
optar, dálítill óánægju-baggi bund-
inn við gleðina og gamanið. Menn
eru hálf-reiðir út af pví að ýmsir
munir koinu inn, sem ekki vorugerð-
ir hjer í fylkinu, segja, að hjer hafi
að eins átt að sýna fylkis-iðnaðinn.
Mönnum pykja byggingarnar óskipu-
legarog smáar; menn segja, að verð-
launum hafi verið útbýtt ranglátlega:
((Uxinn minn”, sagði Mr. Jackson,
((sem peir litu ekki við, var svo langt
um stærri, en verðlauna-Hjálmur
hennar Mrs. Schott”.— Allar pær
aðfinningar, sem á rökum eru byggð-
ar, mun forstöðunefnd sýningarinn-
ar taka til greina og búa svo í hag-
inn fyrir næsta ár, að minna verði
að fundið.
En pað er eitt, sem vjer erum
fálátir út af, og pað er, að landar
vorir hafa valla átt annan hluttök-
pátt I sýningunni en pann, að kaupa
sig inu á staðinn—fá reykinn af rjett-
unum. Vonandi að ástæðurnar leyfi
peim að auglýsa meira verkin sín
næstkomandi ár.
FERBaSMA 0(i UADLISIAO,
ejitir
II. L. Baldwinson.
Framh.
Frá Edmonton fóruin við austur
með Saskatchewan ánni 8 mílur til
Clewer Bar. Þar er útmælt bæjar-
stæði, en ekki er enn pá farið að
byggja par. 10 mílur lengra norð-
austur með ánni er Fort Saskatche-
wan; par er ((Mounted Police” stöð,,
og eru pað helztu bygglngarnar par;
annars eru par 2 búðir, pósthús,
telegraph stöð, járnsmiðja og timb-
urverkstæði, bakarí og hótel. Þar
vorum við einanótt. Þaðan keyrð-
um við I norðaustur að hinni svo
nefndu Sturgeon-á, 12 mílur, og
vorum við pá komnir 30 mílur í
norðaustur frá Edmoriton. Þaðan
keyrðum við í vestur tii St. Albert;
er pað porp 12 mílur norður af Ed-
monton. Þar dvöldum við 1 nótt.
Frá St. Albert fórum við vestur á
hinar svonefndu ((Stony Plains”, um
25 inllur vestur frá Edmonton; er
pað vestasta byggðin í Alberta-
hjeraðinu. Á Stony Plains fundum
við pýzka innflytjendur, er höfðu
sezt par að í mal i vor, alveg ný-
komnir frá föðurlandinu. Þeir voru
búnir að byggja sjer snotur hús og
höfðu talsverða akra, voru peir af-
bragðs vel sprottnir. Þar tókum við
sýnishorn af höfrum, hveiti, hampi
og tóbaki (hið siðasttalda ekki full-
sprottið). Síðan hjeldum við aptur
til Edmonton um kvöldið og höfð-
um pá verið 3 daga I skoðunarferð-
inni.
Um lýsing landsins frá Calgary
til Edmonton vildi jeg helzt geta
komist hjá að skrifa, pví pað er ekki
mitt meðfæri. Enda getur maður
ekki fengið neitt nákvæma hug-
mynd um lögun eða frjófsemi lands-
ins frá járnbrautarvögnunum. En
eptir pví sem sjeð varð, er landið frá
Calgary norður að Crossfield, um 30
mílur, allt ósljett, graslitið og send-
ið; enda fáir bændur með fram
brautinni á pessum parti. Frá Ed-
monton fer landið lækkandi norður
að Red Deer, sem er 95 mílur norð-
ur frá Calgary, og er landslag par
mjög fagurt með pörtum, pó ekki
sjáist pað alstaðar vel frá brautinni,
vegna skógarrunna, sem fara vax-
andi, er norðar dreg-ur. Landið er
öldumyndað og hallar til norðaust-
urs. öldurnar eru langar og flatar
og dældirnar milli peirra breiðar;
pannig má víða sjá frá 12—20 mílur
I austur frá brautinni; skiptast pá
skarplega á ýmist engjaflákar eða
skógarrunnar, en mest er sá skógur
smár og á pörtum Willow-kennd-
ur. Bændur fjölga og landræktin
eykst er norðar dregur. Frá Red
Deertil Edmonton hallar landi enn
I sömu átt, svo Edmonton er á ann-
að púsund fet lægra yfir sjávarmál
en Calgary. Mjer virtist landið
fríkka eptir pví sem norðar dróg, en
ekki varð jeg hrifin af fegurð pes»
eða frjófsemi fyr en komið varnorð-
ur að Leduc, 18 mílur fyrir sunnan
Edmonton. Þar álít jeg að sje suð-
urjaðar á hinu fegursta og frjófsam-
asta landi, er jeg enn hefi sjeð.
Þar hverfa hæðirnar og landið fer
að verða öldumyndað sljettlendi,
pannig, að öldurnar eru lágar og
sljettar og stórar um sig—frá 2—10
ferh.mílur að ummáli, eptir pví sem
sjeð varð, og lægðirnar, sem reynd-
ar eru lítið lægri en sjálfar hæðirn-
ar, eru rennisljettar og að mestu
leyti sama jarðlag og á hæðunuin.
Af hæðum pessum sjest víða 20—30
mílur I tvær áttir, helzt austur og
norður; hjer og hvar eru allvænir
engja-flákar, pó ekki betri en peir,er
jeg hef sjeð I Álptavatns- og sum-
staðar I Þingvalla-nýlendunni. Skóg-
ar runnar strjálir hjer og hvar og
hið ágætasta plógland á milli peirra,
sem hægt er að hugsa sjer; sást
pað glöggt á hinu stórvaxna og
margbreytta fjölgresi, er pakti allar
hæðir og fle«tar dældir, að undan-
teknum engjaflákum, sem jeghvergi
hef sjeð I likum stíl og par. Víða
var landslagið einna líkast pví sem
pað er víða á Skotlandi, að pví und-
anteknu, að pað er sljettara I Ed-
monton-hjeraðinu.—Flestnm Islend-
ingum, sem farið hafa uin Skotland
hefur borið saman um, að par sje
fagurt land. En naumast trúi jeg
öðru en að peir mundu viðurkenua
yfirburði Edmonton-hjeraðsins í
pessu efni, ef peir sæu pað.
Franih.
Slli.l HAFSTEINN
SlRA MAGNÚS SKAPTASON
Kirkjefjel. landa vorra vestan hafs
eða formenn þess hafa nú skýlaust lýst
því yflr, att sá maður geti ekki verið
prestur í lúterskum söfnuði, er ekki trúir
hverju atriði í Augsb.-trúarjátningunni,
en sjerstaklega ekkisá, er ekki trúir ei-
lífri útskúfun. Þetta mal vekur víst all-
mikla eptirtekt heima, því að þótt þeim
þyki það ekki tilkomumikið ogfremur
skoplegt en hitt, sem litlir kirkjuvinir
eru, þykir öðrum það mjög þýðingarmik-
ið, eins og það líka er. Þeir synir kirkju
vorrarhinir vígðu mennþar vestra, hafa
nú svo opt sent móður sinni tónmn yflr
hafið, að ekki ætti illa við, þótt hún svar-
aði nú við þetta tækifæri og segði: „Og
með ykkar anda!” Jeg, hennar minnsti
heimaalningur, hefl nú rinn verið svo
djarfurað fylgja dæmihins fræga Parr-
ars og biskupsins af Manchester og ýsmra
fleiri hálúterskra höfuðkennimanna 1
sjálfri biskupakirkjunni á Englandi—að
eg ekki nefni postula Unitaranna, „guð-
leysingjanna”, sem laudar vorir kalla—að
eg hafl opinberlega afneitað nefndum
iærdóini—eg þessi ótímabæri burður, er
síra Havsteinn ekki vill láta lifa á einu
saman brauíi —nei! ekki einu sinni á
brauði, nokkru lútersku brauði; eg skal
nú ieyfa mjerí meinleyi, en afdráttarlaust
að seeja þeim síra Havst. mína meining
um
síra
lega
atSferð þeirra—um leið og eg votta
Magnúsi Skaptasyni mína bróður-
hluttekning.
Að þetta barnunga kirkjufjel., sem r
hinu nýja, mikla freisislandi hefir sett
sjer það fyrir markmið, mikið og lofs-
vert markmið, að sameina í kristilegum
kærleika / og bróðerni sem lúterskt trúar-
fjel. sína tvistrutSu landsmenn,—að slíkt
fjel. skuii leggja svo allaaherzluáorðið
lúterskur og svo ramm-forna þýðingí
það orð, að þatl setji allt samkomulag,
frið og kristilegan kærleika í veð út af
einhver prestur þeirra segist ekki
trua slíkum iærdómi sem eilíf útskúfun.
Það virðist mjer vera bæði mjög háska-
leat og mikið gjörræði. Háskaleg er sú
aðferS fyrirpá sök, að slíkt hlýtur að
vekja hneyksli, sannfærir engan, sein efa
blandinn er, heldur æsir efa, og veikir
hættulegatrú mamia á öðru sem betia er
og síður má efa. HVað sýnir og sannar
reynslan eða sagan ljósara en þetta?Fyrsta
afleiðingin er nú orðin sú, afl fjelagi-5 er
dottið i tvennt, en ritdeila komin í stað-
in, sem fáum mun vera til uppbyggingar.
En gjörræðið í þessari aðferð, einkum
þessari „Inquisition” sira H. P. og par af
leiðandi stælu, er líka mikið ólútherskt
á vorum dögum. Það er fyrst gjörræ,si
gagnvart síra M. S. Hvað veit síra H. P.
meira en síra M. S. um ei]jfa útskúfun?
heflr hann og hinir, er honum fylgja,
nokku'S dómsvaldylir M. S. og hans söfn-
u5i? Þessi aðferð er gjörræði gagnvart
anda Lúthers og hans si«abótargrund-
velli. Hlýtur ekki hver inenntatfur mað-
ur, sem lesið hefir um hinn gamla, mikla
reforinator, að vera sannfærðum um, að
hefði hann Iifa5 á vorum dögum, hefðl
hann ekki trúað slíkum lærdómi? Og
grundvallarkrafa siðabótarinnar, er henni
ekki misboðií? Var liún ekki og er ennr
eða ætti að vera, sú, að leiða samvizkur
manna til frjálsrar hugsunar undan maun
legum og jafnvel pdfalegum valdboðum?
Hvor er lútherskari, síra M. S., sem að
Lúthers dæmi dirflst að afneita kreddur
er honum flnnst ekki einungis röng,held-
ur háski fyrir alla gu5s trú að prjedika,
eliegar síra H. P., sem vill láta slíka af-
neitun var5a æru- og embættismissi, og
fylgir sama anda, þótt með vægari aðferð
sje, og siður var fyrir hálfri fjórðu öld.
þegar siðabótin var í vöggu? Þessi að-
ferð er gjörræði gagnvart samtið og fram
tíð. Öll slík aðferð, öll slik bönd til-
heyra horfinni og heimskari tíð. Hið
gamla er optlega gott og heilagt, en allt
gamalt, sem ekki verður varið með gó5u,
með röksemdum, það má ekkiverjameð
valdi. Lo’is erslik aðferð gjörræði gagn-
vart íslemku fólki sjerstaklega. Vi5 ís-
lendingar erum frá upphafl bókmenntað
fólk og okkar alþýða á færri spor til
sjálfstæ«rar og enda vísindalegrar lífs-
skoðunar en flest annaft fólk; vjer höfum
aldrei verið miklir biblíu-dýrkendur og
stöndum því allt öðru vísi að vígi en
Englar, Skotar, Norðmenn, Danir og Sví-
ar; hjá þeim trúirenn fjöldi af bænda-
alþýðunni, að öll biblían sje bókstaflega
innblásin. Hjá slíkum söfnu«um þykir
líka aðferð þeirra síra H. P. nærri því
eins og sjálfsög*, og klerkanna röksemd
er þessi: „Augsborgartrúarjátning á og
skal vera alla daga allra lútherstrúar-
manna trúarinntak. Þetta er sjálfsagt
lífsskiiyríi—ekki sízt hjer í Ameríku;
hjer einkum hljóta menn að vera strangir;
hjer er offrelsiö, tálið, trúleysið á allar
hliðar, allt fœri ella í uppnám, enginn
þekktisína, lýðurinn yrði úlfurn, hund-
um og hröfnum að bráð, og þar að auki
líkur safni á afrjett, afar-stóru safni af
eintómum ómerkingum. Ailt um það
viljum við og heimtum frelsi, vi« ney«-
um engan, fari þeir sem fara vilja, en
veri hinir kyrrir; við heimtum einungis
hreina játning, hreintborð, hreina reikn-
inga”. Svipa« þessu talar líka síra H.P.,
og því vil eg svara honum persónulega.
Já, kæri sira Bafsteinn, vi« sumir hjer
heiina þekkjum þessi svör, en við vitum
líka, að ykkur, og einkum ykkur löndum
voruin, er ómögulegt með þessari aðferð
og kenning að halda hreina reikninga.
Við vitum, að bi« búið innan um prest-
sligað og í trúarsknðunum ómyndugt
fólk og ófrjálsa söfnuði, þar sem snnnur
kristindómur er yfirskyn, þó bröstulega
sje láti«; vi« vitum að þið búið innan um
ríkari söfnu«i og leitið veraldlegrar virð-
ingar og inenningar; en þar sem au«ur
og vald, svik og sundurgerð, húmbúg og
lileypidómar ráða miklu meira en kær-
leiki, sannleiki, rjettvísi og hreinskilni,.
þar skapast ekki sannur kristindómur
með valdboðum, og það valdboðum, sem
nálega eingöngu eru studd með hjátrú-
arhótunum og fornri veuju. Hjá íslend-
ingum situr hjátrúaróttinn utan á og
tornvenjan líka; þeir standa ábetri merg
enaðrirogeru allir bóklæsir. Ofsatrú,
bjátrú, bókstafstrú er hinn versti klafi
þar er venjulega allt í suudurþykkju og
uppnámi, og þar á hinn gamli Belzibúb
ætíð opnar aðgöngudyr me« sjð anda
sjer verri. Hin ameriku blöð og bækur
bera vott um ógurlega spilling, öfgar
og sundurlyndi. Á borðinu fyrir framan
mig liggja tvö tímarit þaðan á ensku
máli, sem dável sýna tvennar öfgarnar.
Þau prjedika sína trúar- og iífsskoðun-
ina hvort fyrir sig; annað meinar, að sár-
fáar sálir muni að ölluin líkindum umflúa
eilífaófarsæld, og kallar sig póevangelist-,
hitt kennir, að enginn persónulegur guð
sjetilnje persónulegur ódauðleiki; það
kveðst vilja sættatrú og vísindi. Iiæri
síra Hafst., mundu þa« ekki vera þessar
og þvílíkar öfgar.sem lielzt bjóða liverar
öðrum heim? Og mundi ekki aðalhásk-
iun liggja í því, eins og fyrri, að gleyma
lífs-priucípi kristindómsins, þessu:,Bræð
ur, elskið hverannan?” Fá, allt of fá frið-
arins og kærleikans orð berast liingað
heim yfir hi« kalda veraldarhaf, frá hinni
ungu dóttur til hiunar gömlu móður.