Heimskringla - 22.02.1893, Blaðsíða 2

HIEIII^SIB^RIIISrGKLi-A. OG OIiIDITsT, 'W_I3SriSriI3EGI-3 22 FEBE. 1893.
“ Heiinskringla
&
Öldin”
kemr út á Miðvikud. og Laugard.
A Semi-weekly Newspaper pub-
iehed on Wednesdays & Saturdays J
The Heimskringla Ptg. & Fiibl.Co.
útgefendr. [Publishers.]
Verð bjaðsins í Canada og Banda-
ríkjunum :
12 mánutSi $2,50; fyrirfram borg. |2,00
6 --- $1,50;--------- |1,00
3 --- $0,80; --- —
Á Englandi kostar bl. 8s. 6d ; Á
Norðrlöndum 7 kr. 50 au.; á lslandi 6
kr. — boreist fyrirfram.
Senttil íslands, en borgað hér, kost
árg. $1,50 fyrirfram (e)la $2,00)._
Kaupendr, sem vóru skuldlausir 1.
Jan. p. á. þurfa eigi að borga nema $2 fyr-
ir þennan árg., ef þeir borga fyrir 1. .'úlí
p. á. (eða síðar á árinu, ef þeir æskjaþess
gkriflega).
stupidity til, að láta frá sér annan
eins viðundrs-frágang, eins og petta!
Næst koma „f>rjú kyrajuleg fram-
faramál“, rítgerð eftir séra HjOrleif
Einarsson. Vér skulum ekki svo
mikið sem minnast á fyrsta „kyrkju-
lega framfaramálið“. Það er að voru
áliti ekki f>ess vert.
' En vér ætlum að drepa lítið eitt
við öðru málinu: skólamálinu vestr-
heimska.
„Það hefir glögglega verið tekið
fram af inum ágætustu mönnum vor-
um, bæði hver f>örf sé á pessu, og
að það sé brýn og bein skylda f>j<5ð-
kyrkju vorrar að láta [>etta mál til
sín taka í orði og verki“, segir höf.;
og svo bætir hann við: „og enginn
hefir hingað til orðið lil að mótmæla
Kaupandi, sem skiftir um bústað,
verSr afi geta um gitrnla pósthús sitt
ásamt nýju utanáskriftinni.
Hitstjórinn geymir ekki greinar, sem
eigi verða uppteknar, og er.drsendir
þær eigi nema frímerki fyrir endr-
sending fylgi. Ritstjórinn svarar eng-
um brófum litstjórn viðkomardi, nema
í blaðinu. Nafulausum brófuin er
enginn gaumr gefinr. En ritstj. svar-
ar höfuiídi umiir merki eða bókstöf-
um, ef höf. tiltekr slíkt merki._______
Uppsögnógild að lögjm, nema kaup-
andi sé alveg skuldlaus við blatfið.
Auglfjsingaverð. Prentuð skrá yíir
það send lysthafenduin. ________
Ritstjóri (Editor):
JÓN ÓLAFSSON
venjul. á skrifst. bl. kl. 9— 12 og 1—6
Ráðsmaðr (Busin. Manager):
EINAR ÓLAFSSON
kl. 9—12 og kl. 1—6 á skrifst.
Auglýsinga-agent og innköllunarm.
EIRÍKR GÍSLASON
Advertis. Agent & Collector.
Utanáskrift á bréf til ritstjórans :
Editor Heimskringla. Box 535.
Winnipeg.
Utanáskrift til afgreiðslustofunnar er:
The lleimskringla Pitg. Puhl.Co.
Box 305 Winnipeg, Man.
Peningar sendist í P O. Money Or-
der, Registered Letter eða Express
Money Order. Banka-ávísanir á aðra
banka, en í Winnipeg, eru að eins
teknar með afföllum.
Gffice :
146 I*riiice»» Str.
„Sameiningin‘í kemr til vor í
Janúar undarlega tvílit á svipinu.
Það eru að ytra frfigRnginum
tveggja ólíkra manna handaverk á
henni. Fyrst er f>ar liinlestr lof-
söngr eftir biblíu-skáldið séra Valde
mar Briem. Hann byrjar á f>essari
óskiijaníegu vitleysu:
“Lofa guð pinna; hvar?
Hvar skal lofa drottinn?“
Hen^iingin fyrsta er atkvæði of
stutt, og jrfnframt alveg meining-
arlaus. Séra Valdemar lætr aldrei
sllka handaskömm frá sér fara; hann
er hvorki leirskáld né heimskingi.
Ritstjóri Heiinskr. er ekki biblíu-
skáldlega vaxinn; en svo mikið skyn
Og skáldskapar^it hefir hann, að
hann getr séð, að séra Valdimar hefir
auðsjáanlega kveðið pannig :
„Lofa guð J>inn herra; hvar?“
o. s. frv. Það parf séra-friðriks-lega
f>vl“.
Það vill nú svo undarlega til, að
|>að hafa æðimargir gerzt til að mót-
mæla pörf pessa máls og skyldu ísl.
kyrkjunnar í f>ví efni. Hér vestan
hafs hetir t. d. útbreiddara og merk-
ars blaðið, f>að blaðið, er hefir meiri
hluta landa vorra að bakhjalli, skýr-
lega og skorinort mótmælt f>ví. Og
að prestum kyrkjufélagsins frá tekn-
um, hetir mátt segja að flestir máls-
metandi menn hér vestrasé nú and-
stæðir skólastofnun kyrkjufólagsins.
Meira að segja; blaðið, sem sonr
höf. er og hefir verið ritstjóri fyrir,
hefir látið I ljósi (1890) megna óá-
nægju yfir fyrirhuguðu fyrirkomu-
lagi skólans, og f>að hefirsíðan ekk-
ert birzt frá hálfu ritstjóra pess
blaðs, sem votti, að hann só orðinn
á það sáttr nú,að pað só óskaðlegt
(pví síðr rótt), að styðja að stofnun
skóla til að berja inn í fólk ofsta-k-
isfulla tegund af einstrengingslegri
biflíutrú.
Það vita, meira að segja, allir,
að f>að verðr aldrei neitt úr neinni
6TofAi/e-stofnun íslenzkri hór. Það
trúir varla nokkur maðr hér vestra
á pacu hégóma lengr, nema ef vera
skyldi einstaka skynsljóvar kerling-
ar. Það vita allir, að þessutn sam-
skotum verðr að eins haldið fram
meðan einstöku fáráðlingar finnast,
sem láta ginna frá sér nokkur cent.
Svo þegar bólan loks brestr—og
þess getr aldrei orðið ýkja langt að
bíða úr þessu—svo að allir sjá, að
hér er ekki nema húinbúgg á ferð-
um, þá verðr náttúrlega samskotun -
um sópað í kyrkjusjóð, og varið til
að halda lífinu í einhverjum pokan-
um, sem enginn söfnuðr metr svo
inikils, að hann vilji gefa honum að
éta.
Þriðja málið „kristniboðsmálið11
hefir aldrei komizt lengra inn 1 með-
vitund landa vorra, en á „forundrun-
ar-stólinn“. Þar sitr það, og þar
má það sitja fyrir oss.
Sóra Hjörleifr fræðir oss á því í
„Sam“. síðustu, að það só til „lands-
kyrkjur“ í Vestrheimi. Það er ekki
gott að vita, hvað hann á við með
því orði. Hann virðist vera að tala
um Bandaríkin og Canada sórstak-
lega, og, eins og allir oettu að vita,
er þar engin kyrkja viðrkend,
hvorki: af ríkisvaldi (í Bandar.) né
af fylkisvaldi (1 Canada) néaf alríkis-
stjórninni í hvorugu lai.dinu. Hvað
er það hér í Vestrheimi, sem hr próf-
astrinn kallar ,.landsk'yrkju“?
Þessar „landskyrkjur11 virðast,
eftir hugmynd prófastsins, vera
einhverskonar kyrkjufélög — „kiisti-
leg“ — auðvitað! Ekkert slíkt
„landskyrkjufélag“ á eftir hans orð-
um, að „standa á föstum gr jndvelli“
hór, ef það vantar college (latínu-
skóla). t>að er, eftir hans skoðun,
ekki trúin, sem er grundvöllr kyrkj-
unnar, heldr„lærðu skólarnir“.
Vesalings postulamir, sem ekkert
college höfðu. Það hefir verið auini
grundvöllrinn, sein þeir bygðu á
„Ktists kyrkju“ á sinni tíð. Og
sjálfr (timbr ) „mannsins sonr-, sem
aldrei gekk á college — það má
nærri geta, hvaða „grundvöllr“ það
hefir getað verið, sem hann gat
lagt.
Apropos! Vóru það annars ekki,
Coffe^e-kandídatarnir á hans tíma,
sem kallaðir vóru „skriftlærðir og
Farísear ?“
Prófastrinn fræðir oss uni enn eina
nýlundu, þá, að Danir, Norðmeun
og Svíar, og þó einkum Þjóðverjar
(hér vestra) eigi „margar og stór-
kostlegar þess kyns mentastofnanir“,
og—að „heimalöndin hafi álitið það
helga skyldu sína að leggja fé til
styrktar þeim, bæði af aimannafó og
af frjálsum samskotum“.
Vildi hr. prófastrinn láta svo
lítið að fræða oss um, hvenœr Danir,
Svíar, Norðinenn eða Þjóðverjar
hafi veitt styrk af aliiiánnafó (ríkis-
sjóði) skólum í Vestrheimi?
Oss fellr illa að bera sllkum guðs-
manni það á brýn, að hann só vís-
vitandi að Ijúga fáfróða landa sína
fulla. En ef hann ekki sætir allra-
fyrsta færi til,að finna þessum orðum
sínum stað—einhvern flugufót, þótt
ekki só meira—þá má hamingjan
vita nema freistnin verði sterkari en
svo að vór fáum staðizt hana.
Jg§F”Mrs. Ástríður Jenson 295 Owena
Str., veitir ungum stúlkum 10 ára
og eldri, tilsögn 1 hannyrðum, mál-
ara-list og guitar-spili, frá kl. 1—5
á hverjum virkum degi.
Mrs. Margrét Skaftason tekr
heim í hús sitt kjóla að sníða og
sauma og ungiinga fatnað.
295 Owena Str.
Smá-hugvekjur
um stór-mál.
II. Verkmannamálið.
Það eru eðlilega ekki auðmenn-
irnir helzt, sem brjóta heilann um
það, hvernig bót verði ráðin á fá-
tæktinni í heim’num. Það eru þeir,
sem lifa verða eingöngu á handafla
sínum, sem næst terðr fyrir að leita
úrræða um að bæta kjör sín.
Verkamenn í rúmum skilningi
eru allir, sem lifa á vinnu sinni;
allir, sem vinna verk.
En orðið er nú oft tíðkað í þrengra
sk’lningi, og þá haft til að tákna
þá menn, sem vinna 1 þjónustu ann-
ara fyrir ákveðið kaup, annaðhvort
sv® og svo n.ikið (eða lítið) fyrir
klukkutímaann, daginn eða mánuð-
inn.
Þeir hafa fundið t.l þéss, hve van-
megna þeir eru sem einstaklingr
hvor í sínu lagi, og því hata þeir
hvervetna samtök um það, að sam-
einast í félagsskap. Tilgangr þess
fólagsskapar er jafnan inn sami hver-
vetna, þótt hann lýsi sér með nokk-
uð ólíku móti á ýn.sum stöðum.
Hvað er það sem flestir eða allir
verkmenn þrá mest?
Oss er óliætt að segja, að svarið
mundi undantekningarlaust verða
hjá þeim þetta: Að vinna, sér
sem mest inn með sem minstri
fyrirhðfn.
Vér erum nú ekki alveg vissir
um, hvort þetta væri þó óyggjandi
rétt svarað af þeim.
Oss kemr til hugar sönn saga,
sem vér lásum fyrir eitthvað tveim
árnm. Hún varsvona:
Það var auðugr maðr, stórauð-
ugr, 1 Bandaríkjunum einhversstað-
ar, en æði sérvitr um leið. Ein-
hvern dag kom til hans fátækr og
hungraðr verkmaðr, og bað liann
að hjálpa sér—ekki um ölmusu;
hann hafði rpeiri sórpatjlfiniiÍDii en
svo, heldr—um vinnu, um eitthvað
að gera, sem hann gæti unnið sér
björg og brauð með. Auðmaðrinn
tók þvi vel og sagði honum að
koma með sér. Hann fylgdi hon-
um inn í garðinn hjá íbúðarhúsi sínu,
setti þar fyrir hann stóran hverfi-
stein og sagði honum að snúa hon-
um; liann skyldi fá tvo dollara um
daginn. Verkamaðrinn varð feg-
ínn, helti vatni á steininn og beið
svo við. „Farfiu að snúa, lags-
maðr!“ sagði auðniaðrinn.—„Bara
að snúa?“ sagðihinn; „snúa tóm-
um steinum?11 „Ekkert annað“,
svarafii aufimafirinn, „snúðu til
kvelds og taktu svo við borgun
þinni“. Verkmafirinn gerfii sem
fyrir liann var lagt; hann snéri og
snéri, hamafiist að snúa—tómum
steininum. Það var létt verk, miklu
léttara heldr en ef einhver hefði
verið að leggja eitthvað á steininn;
það hefði bara þyngt snúninginn.—
Um kveldið fékk hann borgun sína,
og auðmaðrinn sagði honum að hann
mætti koma aftr næsta dag og svo
Iíeyrðu okkr
áfram meðan liann vildi vinna.
cvona leifi nokkra daga. Verk-
n.aðrinn undraðist sórvizku þessa,
að ekki skyldi vera reyntað hafa
gagn af steininuin og snúningn-
um.
„Það er lótt verk þetta“, sagði
liann einn dag við húsbóndann
„Það kemr ekki mér við“, svaraði
hinn. „Það kemr bara þór við-.
Satt er það, hugsaði verkmaðr-
inn með sér. Svo segir hann aftr:
„En hafið þér ekkert tii að leggja á
steininn, hníf eða skæri eða eitt-
hvað? Þér hafið ekkertgagn af öll-
um mtnum snúningi, ef ekkert er
lagt á steininn“.
„Það kemr ekki þér við“, svaraði
húsbóndinn; „það kemr bara mér
um hálft orð, vinr!
Oss langar til að vita, hvað auðið er
að fa marga kaupendr handa íslenzku
blaði hér. — Vér vitum, hve marga
vér hiifum ; en vér vitum ekki, hve
marga að mögukgt er að fá. — Bezti
vegrinn til þess virðist oss vera, að
bjóða nýjum kaupendum
«01» KJÖK.
Síðan í Marz 1892 til ársloka stóðu
i Hkr. sjo neðanmálssögur, samtals
610 bl».
Á sama tíma hefir blaðið flutt ofan-
máls heilar clleíu sögur sem sam-
svarar fyllilega 380 bls. með smá-
letri.
Alls ii iii !IOO blaðsíður af sögunv
við“.
Satt er það, hugsaði hinn meðsér, j
og fór nú enn svo fram um hríð að j
ekki bar til tíðinda. Verkmaðrinn I
snéri tómum hverfisteininum frá j
morgni til kvelds dag eftir dag og
fókk sfna tvo dollara um daginn.
Verkið var ekki þungt líkams-erf j
iði. Ýerkmaðrinn hafði vanizt
miklu harðara verki. En hann gat
ekki að sér gert að vera að hugsa
um það dag eftir dag, hvað sárt það
væri að eyða þannig tíma og kröft- j
um til einskis gagns — einskis
gagns fyrir nokkurn mann. Því að
borgunin fyrir verkið var gjöf en ekki j
gjald; það sem einskis er vert, verðr J
ekki borgað. Hann sá engan árangr j
áreynslu sinnar. Þessi hugsun varð
honum æ óbærilegri og óbærilegri,
svo að loksins einn dag fer hahn til
húsbóndans og biðr hann að gera
nú svo vel að láta sig fá eitthvað,
skæri, hnif, axarblað eða einhvern
þr«milinn, sem h.i.lj.j pj-i.fi.j, >U
leggja það á steininn; segir sér só .
óbærilegt að vinna svona alveg i
gagnslausa vinnu og árangrslausa.
Húsbóndinn neitaði því,sagði hann !
mætti hætta verki, ef hann vildi ekki
F R i T T !
Alt þetta ofanritaða inniheldr Hkr'.
frá í Marz 1892 til ársloka, auk fjölda
ritgjörða, kvæða o. s. frv. — Og alt
þetta gef'uiii vér ókeypis hverjum
nýjum kaupanda, seir ekki hefir keypt
blaðið síðasta ár. Og slíkum nýjum
kaupendnm seljum vér þetman árt>ang
(1893) fyrir
einungis $ l.OO,
ef borgað er um leið og pantað er, og
geluni þeim ennfremr
Ú R V ALS-K V Æ Ð I
Jóuasar Hallgrímssonar.
Fyrir
einn einÚNta iloilar
gefum vér nýjum kaupendum:
I.) Hkr. frá í Marz til ársloka 1892
með um 900 bls. af' sögum
(meðan upplag hrekkr).
■fA B kr. VIJL ÁVuJML
4.) 0 rvalskvœði Jónasar Hallgrímsson-
ar (alt það bezta, sem bezta skáld
Islands kvað).
SW Sendu dollarinn st rax, vinr. Þú
lifir það ekki að fá nokkurn tíma
meira upp úr honum.
vinna hjá sér; en honum væri vel-
komið að halda áfrain á sam hátt og
áðr.
Verkamðrinn reyndi enn nokkra
daga, en sto gafst hann upp; hann j
fór til húsbóndans og sagði npp
verkinu.
Svona hljóðar nú sagan*.
Vór viljum nú ekki fullyrða, að j
ekki só til menn, sem mundu hafa
sætt sig við að snúa hverfisteininum.
En óefað er það ríkt í mannlegri
*) Wheelbarrow : The Labour Ques-
tion. (Chicago. Open Court Co.).
fjiöniluni knn|>endnni, sem
borga oss þetta ár fyrir 1. Marz
eða g;ömlnni knnpenilnni, sem
borga oss skuld sína fyrir 1. Marz þ. á.
eða KÖmlnni kanpendnm, sem
Benda oss borgun frá minst tveiiu
nýjum kaupendum
gefnin vér
ÚR VALSLJÓÐ
Jónasar Hallgrímssonar.
Hkr. Prtg. & Publ. Co.
4 Ósjálfræði.
Svo leið eitt ár, þá tók Þórdís í Hvammi
jóðsótt. Læknirinn kom að eiris til að sjá lík
Þórdísar, því að hún var dáin áðr en hann fórað
lieiman frá sér.
Gunnsteinn og börnin grétu þungum og
beisknm tárum yfir líkinu. Gunnsteinn skalf
og titraði af ekka, liann vafði börnin að sér
eitt eftir annað. Og þó var Gunnsteini ekki
fisjað saman; iiann var enginn nýmödins
heigull, sem ekki gat þolað lífsnæðíng, án
þess að skjálfa. En þennan liarm þoldi
hann þö ekki, án þess að blikna. Það sló
engum vonarbjarnia yfir ógengna æfibraut
hans, hann var einmani mitt í barnahópnnm,
gat eigi fundið annað en skort og auðn á öllu
hér í heimi. Gunnsteinn bað guð um hjálp
og huggun fyrir sig og börnin, bað svo heitt
sem hann gat, en söknuðrinn var eins þungr
og áðr. Þórdís blandaðist innan um bænirnar;
liann vissi, að nú var hún í sæiu hjá ggði,
en hjarta hans var ekki búið að átta sig á
skilnaðinum. Honum fannst óíjálfrátl, að
hún eiga heima hjá sér enn, og þrifa til og
hagræða börnunum; meðan hann var að biðja
til guðs, var Þórdís á himnum, mitt í ba'ii-
inni og við búsýsluna í Hvammi, alt í einni
óleysanlegrí bendu. En eitt stóð fast og stöð-
ugt, eins og klettr í straumiðu, og það var
að dauðinn hafði gengið uin garð í Hvammi;
<>g önnur hugsun við hliðína á dauðanum. alt
aí við hægri hlið hans; óskiljanleg frá hon-
Minnisblöð Heimskringlu. 3
Sept. 11. Nýársdagr Gyðinga ár 5654.
— 20. Imbrugagar.
— 22. Jafndægr. Kl. 3,1 in. síðd byrjar haustið.
— 29. Mikjálsmessa.
Okt. 21. Vetrardagr fyrsti (Isl.).
— 30. Chicago-sýningin hættir.
Nóv. 1. A llraheilagra-m essa.
Dec. 3. 1. sunnud. í jólaföstu. Jólasveinar komu.
— 20. Imbrudagar.
— 21. Sólhvörf. Skemstr dagr. Kl. 8,59 in. árd. byrjar vetr (að ensku tali).
— 23. Þorláksmessa.
— 24. Aðfangadagr.
— 25. Krists-messa. Jóladagr.
MANNTAL í C’ANADA.
1871 : 1881 : 1891:
3,635,024 4,324,810 4,832,679
Mannijölgun : 1871—1881: 18,97 af hundraði.
1881—1891: 11,74 — ---
MANNTAL í MANITOBA.
J871 : 18S1 : 1891 :
18,995 . 62,260 152,506
Mannfjölgun : 1871—1881 : 247,2 af hundraði.
1881—1891: 144,95— -----
2 Minnisblöð Heimskringlu.
Febr. 2. Kyndilmessa.
— 12. Langafasta (7 vikna fasta) [Föstu-inn- gangr.]
— 14. Sprengikveld.
15. Öskudagr.
— 18. Þorraþræll.
— 19. Góa byrjar.
* 22. Imbrudagar.
Marz 20. Góu-þræll. Jafndægr. Kl. 4, 14 m. árd. byrjar vorið.
— 21. Einmánuðr byrjar.
— 26. Pálmasnnnudagr.
— 30. Skírdagr.
— 31. Langi-frjádagr.
Apríl 2. Páskadagr.
— 20. Sumardagr fyrsti (Isl.).
- [28. Kóngsba nadagr.]
Maí 1. Chicago-sýningin verðr opnuð.
— 3. Kro8smessa.
— 11. Uppstigningardagr.
— 21. Hvítasunnudagr.
— 28. Trinitatis.
Júní 21. Sólstöður. Lengstr dagr. Kl. 12,10 m. Iiyrjar sumarið (að ensku tali).
— 24. Jónsmessa.
Júlí 15. Nýársdagr Múhamedsmanna, árlSll.
— 22. Hundadagar byrja.
Aug. 22. Hundadagar enda,
— 29. Höfuðdagr.
Ósjálfræði. 5
um, líkust skugga ins dimma dauðu. Ekkinn
varð þyngri, (árin beiskari. Gunnsteini rann
kalt vatn milli holds og hörunds. En um þa
hugsun talaði hannaldrei við nokkurn.
Læknirinn átti nú samt crindi í sveitina,
liann var íenginn til að bjarga Rögnu a
B>ekku úr harnsnauð; þáð var vinnnkona þar>
sem ól stúlku—l>ún var eðlilega látin lieita
Þórdís—. En b-mdinn á Brekku, liann Rútr.var
pabbi litlu stulkunnar.
Steinar á Brú íylgdi lækninurn heim aftr;
þeir urðu málkunnugir á leiðinni. Einu sinni
sagði svo læknirinn upp úr þögn:
„Mönnurn er ekki sjálfrátt með æxlunar-
fýsnina, það duga engin hött eða ráð við
henni“.
||A, sýnist yðr það, — það er alveg sama
aflið, setn hljóp pieð þau Gunnstein og Þór-
<lísi, þó opinn dauðinn stæði álengdar, og
með Rút og Rögnu, svo þau gáfu heiminum
mann í manns stað, öllum siðgæðisreglum til
ergelsis og ásteytingar. Það kemst eilginn
reikningr að, þegar svona hiti er í fólki____
Baranáttúran—beint áfram hún“.
„Já, hún starfar alt af áfram, hvað sem
menn reyna að hefta liana.—Óþægilegar af-
leiðingar, — mikið erfiðar“.