Heimskringla - 26.05.1894, Qupperneq 2

4
HEIMSKRINGLA 26. MAÍ 1894.
Heimáringla
komr dt á LaugardOgum.
The Heimskringla Ptg. & Publ.Co.
útgefendr.
[Publishers.]
og Banda-
Verð blaðsins í Canada
ríkjunum :
12 mánutSi $2,50 fyrirframborg. $2,00
— $1,50 ----- _ $1,00
6
3
$0,80;
— $0,50
Bitstjórinn geyrnir ekki greinar, sem
eigi verða uppteknar, og endrsendlr
J>ær eigi tiema frímerki fyrir endr-
sending fylgi. Ititstjórinn svarar eng-
um brófum ritstjórn viðkomandi, nema
í biaðinu. Nafnlausum bréfum er
enginn gaumr geiinn. En ritstj. svar-
ar höfundi undir merki eða bókstöf-
uin, ef höf. tiltekr slíkt merki.
Uppsögnógild að lögjm, uemakaup-
andi sé alvog skuldiaus við blaiSið.
Ritsjóri (Editor):
EGGEltT JÓHANNSSON.
tvö ár. Eitt þing hefir farið hjá síð-
an, svo að ekkert var gert, og hvers-
vegna ? Af því, að á þeira þing
tíma var frumkvöðull bryggjuraáls-
ins, Baldvin L. Baldvinsson, heima á
íslandi og gat því ekki rekist í því
máli eins og þurfti. í vetur hefir
hann verið hér og fengið í lið með
sér G. H. Bradbury. Baldvinson
vann að málinu með bréfaskriftum,
en Bradbury með samtali við ráð
heirana og afleiðingin er að fjárveit-
ingin er samþykkt af ráðaherranum
og upphæðin sniðin samkvæmt áætlun
verkfræðingsins, er kannaði bryggju
stæðin sumarið 1892. Tímalengdin
er þannig einu ári meiri en hún
þurfti að vera og hefði verið ef Mr.
Baldvinson hefði setið hör altaf síðan
hafnmælingin átti sér stað.
Þessum drætti dettur oss ekki í
hug að mæla bót, en leyfum oss í
þess stað að benda á, að undandrátt-
ur er ekki synd sambandsstjörnar-
innar einnar. Það er einnig liðin
nærri tvö ár síðan erindrekar Green-
way stjómarinnar lofuðu Ný-íslend-
ingum mörgum þúsundum dollars til
vegabóta ínýlendunni sumarið 1893.
Þeim peningum var lofað í ákveðna
kafla brautarinnar, en þeir sömu
kaflar era ósnertir enn og þeir eru
eins ófærir nú eins og 1892. Það
hefir enn ekki verið sýnd minnsta
löngun til að efna þessí tveggja ára
gömlu loforð. Að minnsta kosti varð
Þegar um opinber störf, eða I það ómögulega ráðið af orðum hins
fjárveitingar til opinberra starfa, er volduga Macdonnells þegar hann á
að ræða, sem heilu héraði eru til síðastl. vetri fór um nýlenduna í at-
augsýnUegra hagsmuna, viðurkenna kvæðaleit. Það eru líka liðin nærri
öll drenglynd blöð það sem vel er tvö ár síðan þingmaflnshneyksli Ný-
gert, enda þótt andstæðingar þeirra I íslendinga, Colcleugh, loftiðí, í pukri,
í pólitiskum skoðunum cigi hlut að 81,(XX) til bryggju-smíðis á Gimli.
máli. Þau bera ekki við að tileinka Þeir peningar era ekki korrrarir enn
framkvæmdirnar óhrcinum og óheið- ogdæmi maður af skoðun hansáum-
arlcgum hvötum, nema sérstök og i bótum Rauðár, þá mega Gimtungar
auðsæ ástæða sé til. Þau ganga ekki | bíða lengi eftir þeirri fjárveiting.
Káðsmaðr (Busin. Manager):
J. W. FINNEY
kl* 9—12 og kl. 1—6 á skrifst.
Peningar sendist í P.O. Money Or-
Uer, Registered Letter eða Express
Money Order. Ranka-ávísanir á aðra
banka, en í Winnipeg, eru að eins
teknar með afföllum.
653 Pacific Ave.
(McWilliam Str.)
Nýja íslands-bryggjurnar.
lengra í það skiftið, eii að segja það
seint og laklega uppfylta skyldu,
eða eitthvað á þá leið. Út á það er
ekkert að setja, þar sem um römm-1
ustu flokksblöð er að tala. En að
tileinka allar slíkar umbætur óhrein
um hvötum og engu öðru, það er |
með öðrum orðum ekkert annað en
að afbiðja allar slíkar uinbætur.
Eiginhagsmunir samfara dienglynd-
Það eru líka liðin nærri tvö ár
síðan Greenway sjálfur og hans um-
boðsmenn lofuðu upp á æru sína og
trú að fram skyldi verða skorinn fió-
inn fyrir norðan Argyle-nýlendftna,
með skurði miklum vestur í Souris
River. Skurðurinn var þá álitinn
bráðnauðsynlegur, landið kannað og
kostnaðurinn áætlaður S7000-—9000.
Síðan eru liðin tvö fylkisþing og enn
is tilfinningunni knýja þess vegna I heflr Greenway ekki minstá fjárv«it-
blöðin til að meta sem verðugt er
allar markverðar umbætur í þeim
héruðum, sem þau era útbreidd í.
Hvorugt þetta virðist hafa vak-
að fyrir vora heiðraða samtíðarblaði,
Lögbergi, þegar það í síðastl. viku
minntist á loforðin um fjárveiting til
bryggjugerðar í Nýja íslandi. Því
virðist óhugsandi að peningar fyrir
bryggjuna, sem það nú ekki er til-
búið með að trúa að sé meira en
kosningabrellur, séu veittir í öðrum
tilgangi en þeim, að fá í staðinn svo
eða svo mörg atkvæði. Og ástæðan
fyrir þeirri skoðun er sú, að stjórain
liafi ekki gert neitt sérlegt fyrir
Ný-íslendinga fyrri! Ef það er
gild og góð ástæða, þá hefir sam-
bandsstjórnin líka vaitt fé til járn-
brauta bygginga í Manitoba og op-
inburra starfa hvervetna í landinu, í
þeim tilgangi að kaupa atkvæði.
Þá er og að sjálfsögðu viðurkennt,
að hin makalausa ! Greenway-stjóm
hafi einnig veiít fé til járnbrauta-
gerðar í Manitoba í þcim eina til-
gangi að kaupa sér atkvæði, að múta
kjóscndunum. Þá er og auðsætt í
hvaða tilgangi Greenway-stjórnin
hefir veitt fé til vegabóta í Nýja ís-
landi. Eftir þessari röksemdaleislu
Lögbergs að dæma, hefir hún fram-
iagt það fé til atkvæðakaupa einung-
is, til að múta Ný-Íslendíngum, en
ekki af því að henni hafi verið sýnt
fram á og liún sannfærzt um þörf á
umbótum.
Þannig mætti lialda áfram að
útfæra þetta i það endalausa, alt svo
lengi að nokkur stjórn mannfélags-
ins gerir nokkrar umbætur á nokkr-
um stað. En það væri að skipa sið-
ferði og réttlætistilflnning manna æði
lágan sess, lægri sess en nokkur á-
stæða er til, enda þótt viðurkennt sé
ao hvorttveggja þyrfti að skipa æðra
sæti en það gcrir, að þvi er snertir
pólitísk mál sérstaklega. Staðlausar
tilgátur, eins og þessi í “Lögbergi,”
eru þessvegna hvorttveggja: banvænt
siðspillingar efni og ranglæti í sinni
fullkomnustu mynd.
En Lögberg forsvarar þessa á-
lyktun sína með tímalengdinni, sem
liðin er í aðgerðarleysi síðan stjórnin
fyrst gaf von um bryggjugerð. Það
cr satt, það eru þannig liðin nærri
mg til þessa nauðsynjaverks, eða
sýnt minstu merki til að viljá efna
loforð sín.
Alt þetta ætlaði fylkisstjömin að
gera fyrir Islenninga, sérstaklega.
Til stuðnings þessu máli rnætti til-
greina miklu fleiri loforð Greenway-
sinna, en þess gerist ekki þörf í þetta
skifti. Þessi upptöldu atriði sýna
Ijóslega, að sé sambandsstjórnin sck í
undandrætti, þá er fylkisstjórnin það
ekki síður. Munurinn er helztur sá,
að sambandsstjórnin sýnir þó viljatil
að efna loforð, en það gerir fylkis-
stjórnin alls ekki.
Leiðangur Coxey’s.
Það er margt talað um Coxey og
hans fyrirætlanir. Nokkrir halda því
fram, að repúblíkar sé rótin, að þeir
sé uppástungumenn og stuðningsmenn
alt í gegn, í því skyni að sýna afleið-
jngar af stjórnarstefnu Demókrata.
Aðrir halda því fram, að í fiokki
Coxey’s séu fáir ærlegir og nýtir menn
en að þeir só allir letingjar, sem aldrei
nenni að taka handtak. í>ví til! sönn-
unar sýna þeir fram á, að i héruðum
þeim, er austurríkja-“her” þessi geng-
ur um, sé bændum alt að því óoaögu-
legt að nota jarðir sínar fyrir vinnu-
mannaþröng. Enn aðrir halda þvi
fram, að þetta samsafn iðjuleysingja
sýni betur en alt annað, hve ófull-
komið að se stjórnarfyrirkomulag
Bandankjanna, og hve nærri borði sé
algert stjórnleysi. Auk þess er alment
hlegið að fyrirætlunum þessara göngu-
manna, að því er snertir umbæturn-
ar, er þeir biðja um, sérstaklega að
því er snertir fjárframlögur til braut-
argerða út um alt landið.
í raun og veru eru krö#fur þessara
manna og aðferð þeirra engu hlægi-
legri en var aðferð og kröfur umbóta-
mannanna, sem undir forustu John
Frost röðuðu sér í fylkingar um þvert
og endilangt England árið 1838, í þeim
tilgangi, að halda til Lundúna og heimta
af þinginu lög samkvæm kröfum þeirra.
Kröfur þeirra voru helztar þessar : að
allir karlmenn hefðu atkvæðisrétt, að
þing kæmi saman á hverju ári, að
þingkosningar færu fram á seðlum, að
kjörgengi þingmanna væri ekki bund-
ið við eignir, að þingmönnum væri
launað, og að landinu væri skipt í
kjördæmi svo að öll væru sem jöfn-
■ ust að stærð og mannfjölda. Úr göng-
unni til Lundúna varð ekki neitt, því
yfírvöldin bönnuðu liðsöfnuðinn og
handtóku fyrirliðana flesta. En kröf-
urnar aðhyltist alþýða, enda eru þær
flestar nú innibundnar í gildandi lög-
um á Englandi. í 9 ár samfleytt var
þessu máli haldið áfram, og við al-
mennar kosningar 1817 vor.u fylgis-
mennirnir svo margir, að þeir komu
mörgum sínum mönnum i þingmans-
stöðu. Að kosningunum afstöðnum
gerðust þeir hugdjarfari en áður. Á-
settu þeir sér þá að safna 5 milj. nöfn-
um undir bænarskrá, ef heimtaði kröf-
ur þeirra samþyktar, og skyldu 150,000
félagsmenn þessir koma saman á til-
settum degi í Lundúnum og safnast
umhverfis þinghúsið, til að sýna stjórn-
inn, að þeim væri alvara. Á þessa
fyrirætlan leizt stjórninni ekki, en gat
ekki að gert nema búast sem bezt
heima fyrir, og var það falið á Kend-
ur járnhöodinni Wellington hertaga.
Hann skipa,® þé 175,000 auka lögreglu-
þjóna, vopnaða eins og hermenn tili að
vernda borgiana, en lög voru samin> í
flýti, er fyrirbuðu mannsöfnuð og
fundahöld í grend við þinghúsið. Allt
ur þessi viðbúraaður reyndist óþarfurr
því þegar til kam, komu aldrei nema>
25,000 þessara uimbótamanna til borg-
arinnar og öll fyrirhöfn þeirra varð
til einskis í það' akiftið, þó, sein sagt,
kröfur þeirra væru smátt og smátt
upfyltar síðarmeir.
Getur ekki veríð að kröfur Coxey’s
verði teknar til graina ú sama hátt,
og það áður en laragur tími líður ?
Það er enginn hlutur sennilegri. • At-
riðið um vegagerð þykir hlægilegast.
En í sömu andránni eru menn, sem þykj-
ast Coxey langtum rraeiri og vitrari,
í fullkominni alvöru að framsetja til-
lögur um, að ríkjastjórnimar þurfi, til
að byrja með. að byggja upp á sinn
kostnað 2 brautir gegn um hvert County
í ríkinu, þannig, að hver þverskeri
aðra í miðju héraðinuj- Þessu er hald-
ið fram sem bráðnauðsynlegu verki,
brautirnar, eins og þær séu nú, sé
ófærar að kalla, nema i þurviðri, og
að fjárskorts vegna sé- sveitafélögun-
um ómögulegt að gera þær úr garði
svo nokkur mynd sé á.. Þetta er ó-
neitanlega að vinna í söanu áttina og
trúarvingullinn Coxey. ABur munur-
inn er, að Coxey álítur þetta sjálf-
sagt verk alríkisstjórnarhanar, þar sem
hinir álita það sjálfsagt verk hinna
sérstöku ríkisstjórna.
Það er einkennilegt. aðgömlu lögin,
sem fyrirbjóða mannsöfcnuð og funda-
höld á þinghúsvellinum í Washington
og sem beitt var gegn. hinum vopn-
lausa her Coxey’s, eru samin og sam-
þykt rétt eftir að mannsöfnuðurinn
mikli var væntanlegur að umkringja
þinghúsið í Lundúnuirt. Það er svo
að sjá, sem þáverandi Bandaríkjastjórn
hafí æðrast ekki síður en Englastjórn
og að henni hafi virsfc mögulegt, að
einhvem tíma kynnii ameríkanskur
lýður að hefja ferð til- Washington í
einhverjum slikum erindum.
Brotið á baít aftur.
Bindindismenn í Iowa hðu stóran
ósigur á nýafstöðnu ríkisþingi í Iowa.
I því ríki hefir verið algert vínsölu-
bann um síðastl. 10 eða 12 ár, en nú
voru þau lög numin- úr gildi og önn-
ur staðfest, er leyfa> vínsölu. í bæum,
sem hafa fleiri en 5000 íbúa, útheimt-
ist ekki annað en samþykki bæjar-
stjórnarinnar, til þess að fá vínveit-
ingaleyfi, og er gjaldið $600, en ekki
þarf í senn að greiða nema fyrir hvern
ársfjórðung fyrirfram. í smærri bæj-
um og úti á landebygðinni fær enginn.
vínveitingaleyfi fyrri en hann kemuc-
með skriflegt sajnþykki 65 af hverjuna
100 kjósenda ikjördæminu. Þetta oru
ákvæði hinna nýstaðfestu vínsölulaga,
og hvað skilmálana í smáþorpum scart-
ir er greinilegt tillit tekið til yilja
bindindismanna. Hvað stórbæina snert-
ir, þá er vilji þeirra alveg borinn fyr-
ir borð. Það er hreinn og beinn hag-
ur þeiiya er stofnsetja vilja lægstu og
skaðlegustu knæpurnar, að þurfa ekki
að borga meir en ársfjórðungsgjald í
senn. Lög þessi sýnast þvi sniðin eft-
ir þörfum þessara náunga, fremur en
þeirra, sem efni hafa til að borga ár-
gjaldið alt fyrirfram. Árgjaldið í heild
sinni, $600, sýnist líka æði lágt og
sérstaklega þegar skilmálarnir við að
ná leyfinu eru ekki aðrir en samþykki
meirihlutans í bæjarráðinu. Nágrannæ-
ríkin að norðan, vestan og sunnan
(Minnesota, Nebraska og Missouri) hafa
aldrei stært sig af tilhneiging til að
útbola víninu, en öll hafa þau búið
vínbyrlurunum þrengri kosti. í þeim
ríkjum kostar vínsöluleyfið líklega
hvergi minna en $1000 um árið, og
verður alt að borgast fyrirfram.
Þegar á þetta er litið, verður ekkki
annað sagt, en að Iowa hafi dottið úr
háum söðh. En vorkun er stjórninni
nokkur, þó hún ekki væri strangari
en þetta, ef litið er á ástandið eins
og það var. Altaf meðan vinsala var
bönnuð, voru knæpurnar galopnar í
stórbæunum og var það auk heldur
orðið að gildandi regíu, að láta lög-
regluþjónana ganga um og innheimta
frá eigendum knæpaaí>na $50 á hverj-
um mánuði. í stað þess að draga þá
fyrir lög og dóin að raánsta kosti einu
sinni í mánuði. Ef tiill vill hefir það
því vakað fyrir stjórninni, að úr því
bæjarstjórnirnar skeytrlfu- ahs. ekkert
um að hlýða lögum rikisins á meðan
vínsala var bönnuð, þá- mundu þær
ekki gera það fremur framvegis, þó
ríkisstjórn ákvæði leyfisgjaldið $1000
eða meira. En vanmáttug stjórn virð-
ist það vera, er þannig lietur fóttroða
lög sín og skiftir sér ekkert af. Mann-
skapslegri var aðferð riltisstjóriins í
South Carolina um daginn, Hversu rétt-
lát eða óréttlát hún í sjálfu sér ann-
ars kann að hafa verið, þegar hann
bauð hernum út til að hjálþa lögregl-
|unni við að fá framfylgt lögunum á-
hrærandi vínveitingar. Sú aðferð sýndi
þó æfinlega einbeittan vilja til að
Kíýðnast gildandi lögum.' Þann vilja
hsfir ekki verið að finna í töwa, og
því1 er komið sem komið er. -
Hlutdrægnislaust skoðað* virðsst
eirmig þessar ófarir (?) í lówa Ijós
vottnr þess, að alþýða sé ekki enn sem
komið er móttækileg fyrir ’ágskipað
bindíndí, hvað sem kann að verda á
ókonMium árum.
á akólana, hvetja þá til þess að fara
veli með kennaranai, og láta sér ant
um> þá, því að þeir ættu að sjá það,
að þeir geta gert óraetanlegt tjón börn-
um sínum með því að halda þeim frá
skólagangi, og vekja vantraust hjá
þeim á kennurum þeirra. Góður kenn-
ari er sannarlega sá nauðsynlegasti
maður £ hverri bygð, og seint er of
vel með’ hann farið. Feður og mæður,
sem elska> börnin sín, ættu. jafnt að
hafa það hugfast, enda er þaö ætlan
mín, að þar sé oss íslendingum helzt
framfara von, því þótt vér séum ekki
praktiskir ag séum klaufar að bjarga oss
í samanburði við innlenda menn, þá
munum við' hafa alt að einu hæfileika
til Jiess að mentast, eins og innlenda
þjóðin. En. það er eins og fjöldinn
hugsi htið úöí þetta. Foreldrar barn
anna koma sjaldan eða aldrei á skól-
ana til þess að vita sjálf hvernig kensl-
an fer fram, áhuginn er ekki nógu
mikill að láta börnin ganga á slfcólana,
menn hugsa of htið út í það, að ment
unin er sá besti arfur, sem menn geta
látið börnum sínum í té. En það er
vonandi, að þetta fari altsaman að lag-
ast, og menn verði einhuga í því, að
hlúa að skólwnum og kennuruaum,
sem hinum þövfustu mönnum sveit-
arinnar. Það rná geta þcss, að við’’eitt
prófið, sem inspectorinn var við, voru
fluttar ræður á ensku af tveimur möhn-
um, Gesti Oddléifssyni og Tóraasi
Björnssyni. Þakbaði annar fjTÍr börn-
in en hinn fyrir foreldrana. Kom það
flatt upp á inspestorinn því hann hafði
ekki búist við að'1 hitta íslenzka bænd-
ur, sem töluðu jafngóða ensku og
þessir.
Þetta lofsort> ætti að vera hin
sterkasta hvöt fyrr»> oss alla, að halila
nú rösklega úfrara- í þá áttina að ljós
mentunarinnar megisem skærast skína
fyrir börnum vorara.i
S.
Orða-bclgriniú.
[Cfibm, sem sómasamlega rita, *sr
velkonáð að “leggja orð í belg;” án nafsr
greina verðr hver höf. sig við rit.stj1.,
þótt ckfti vilji nafngreina sig í öláðinu.
Engin áfeöis-ummæli um einsrtka meaa
verða tekin nema með fullu nafni undir.
Ritstj. afsalarsér ahri ábyrgð á'skeðunr
um þeiia, sem koma fram í þessum bálkiJL
Um skólana í Nýja IsiandiL
Osst hefir lengi verið legið á hálfei
fyrir það Ný-Islendingum, sem ými»-
legt aniaað, að vér stæöum á baki aiin,-
ara landa vorra hvað uppfræðblu snerti,
og hefnr ekki vérið trútt um, að oss
hafi veriö hkt við "Halfbreeds’" í því
tilhti. Menn hafa farið mörgum orð-
um um. það, að vér hefðum óþrófgengma
íslenzlta kennara. Það væri því eng-
in von á öðru, en að alt gengi í ólagi,
engin» þessara kennara átti að vera
fær u» að kenna enskupa* sérstakliga
og lýjkt færir um að konna ýmsar
greinir aðrar. Hér hefir fnrið sem oft-
ar, að þeir hafa hæzt látið, sem nuinst
hafa borið skynbragð á það, og stund-
um liafa foreldrar, sem akki hafa get-
að lasið eitt orð í ensku máli, ekki
viljað láta börn sín ganga á skóJana
af þeirri ástæðu, að þeir héldíia, að
börn» sín lærðu þar ekkeot. Þetta hefir
verið okkar mesta mein, því þadhefir
verið orsök í því, að Serri hafa sótt
skóíbna, en vera hefði átt, og ná loks-
ins sjá menn, hve bSndir þeiar hafa
vo«jð, þegar vitnisburður skólaum.sjón-
armannsins er orðinni kunnur. Þessi
ótti fyrir óhæfileika kennaranaa var
orðinn svo mikill, að nsenn voru hrædd-
ir við það og kviðu því stóríega, að
unasjónarmaðurinn temi. Og loksins
kom hann til allrar hamingj.u, en þá
brá öðru vísi við, en menn höfðu ætl-
að, því að það vaar svo fjarri því, að
hann væri óánægður með skólana, að
honum hafði ekki komið tilhugar, að
þeir væru í jafea góðu ástandi og
reyndin sýndi. I vottorðum þeim, sem
hann skrifaði í bækur skóknna, segir
hann, að hann liíiti verið “much pleased
with the staading of the children”
(vel ánægður með kunnáttu barnanna),
“They are making good pregress” (þau
taka góðum framförum), segir hann. í
öðru vottorði segist hann, hafa verið
“both surprised and pleased with the
condition of the school” (bæði hissa og
ánægður yfir ástandi skólans), og bæt-
ir svo við: “The progress is exceed-
ingly satisfactory” (framfarirnar eru
fyrirtaks góðar). Munnlega sagði hann
við ýmsa, að skölarnir í Nýja íal,
stæðu framar öllum öði’um útlendinga-
skólum í fýlkinu, jafnvel hinum frönsku
skólum, sem alt til þessa hefðu verið
fremstir allra útlendinga-skóla hór.
Það er sannarlega gleðilegt þetta,
gleðilegt fyrir N.-ísh, gleðilegt fyrir
alla íslendinga, og sérstaklc-ga fyrir
kennarana, sem oft hefir verið gert
rangt til hingað til. Þetta ætti að
hvetja N.-ísl. til að senda börn sín
Ekkert Derby-. plötu-reik-
tóbak er ekta, nema á því
standi húfumjrndað merki.
e® þá er heldur eiki til neins að hjóða
þai öðrum, og á nweðan vér ekki skilj-
um þetta, mega þeir ekki
vér ek-ki trúuir. í blindmi.
oss þótt
ÞeA er svo langt frá því, að oss hafi
nokkur» tíma dottíð í hug að kvarta
yflr,^ að- ófrjálslyndi kyrkjufékigsins
komi fraai í þvi að setja ménnum of
ströng slalýrði við inngöngu í söfnuði;
oss er það kunnugt, að klerkar eru
mjög svo mjúkir á manninn þegar þeir
eru að fá menn til að ganga i söfnuði,
og það sýncffi framkoma séra Fr. B. á
Hallson-fundinum. Það er emm-itt hin
stranga bókstafekenning prestanraa, er
hljómar í hverri einustu ræðu og fyrir-
lestri, sem vér fihnum að og áliuum að
hljóti að fæla menn frá að vilja ganga í
söfnuð og yfir höfuð hljóti að vekja ó-
beit allra frjálsingsandi manna, sem
óska að frjáls hugsun geti þróast *g út-
breiðst hvar sem er. En vér bönnum
ekki frjálsa rannsókn, segja prestarnir.
Vissulega ekki. Þeir geta það ekki ; en
til hverra eru hin ifeisku orð tölmf, er
svo oft hrjóta af vörum þeirra, fL d.:
Þeir, sem hafna fj&rsjóði guðs rík.is—
kærleikans opinberun kristindómsins—,
verðskulda ekki að þeim sé gefin ein ein-
asta góð gjöf af aHnáttugum guði i
himninum” (sbr. Sam. nr. 2 bls. 131),
eða það er Fr. B. seghr í “Aldamótum”
1892 bls. 128—129 um> að kyrkjan liafi
fulla heimild til að nefna hina vantrú-
uðu “djöfulsins börn’V Hvað er meint
með þessu, ef ekki er Bér átt við menn,
er með frjálsri rannsókn hafa tapað trú
á sannleiksgildi þessu svo kallaða guðs
orði? Því hvaðer það'annað en bólo-
staflegur innblástur ritningarinnar, serni
aflur kristindómurinn er bygður á ? Á
því bygði Lúther og Cálvin og á þvíi
bygði sjálfur Joseph Smith. Og nú>
langar mig til að spyrja hinn heiðra.
ritstjóra E. H., er auðsjáanlega finnst
sér vera gefin sú gáfa, að athuga betur
og ljósar en aðrir um fiest mál. Á
hverju byggja prestar kyrkjufélagsins>
kenningar sínar, fyrst þeir ekki byggja.
á bókstaflegum innblæstri ritningarinn-
ar? Það væri fróðlegt að heyra svar
hans upp á þessa spurningu fyrir þessa
bjálfa, er svo lagt standa í> augum rit—
stjórans með skilning á málúm og fram.
komu kyrkjufélagsins, en ekki má hann
búast við að vér tökumt’svar hans ó-
skeikult, jafnvel þótt vef geti verið, að
hann fái innblástur við og við—ekki.
beinlínis guðlegan samt—. Og ef E. H.
getur sannað, að það sé1 ait annað en
þet;a er ég hefi tekið fraan,- sem prest-
ármr byggja kenningar sínar á, þá
Verðum vér allir að játa, að vér höfum
verri sjón en E. H., jafnvel béum fædd-
ir blindi. En sé sá skififingur réttur,
er eg þegar liefx bent á hér að framan,
egsem E. H. viðrkennir sjálfur gagn-
vart eilífri fordæming, að prestarnir
haldi henni ákveðið fram, þá má E. H...
fdski lá oss, þótt vér bendúin á þá ó-
samkvæmni, er kemur fram í því, að>
taka ekkert tillit til þess, þegar þeir erur
að fá menn til að gangaí söfnuð, þvíi
rf þeim, sem ekki trua því, er liætta.
búin þegar þeir eru að ganga í söfn-
uðina eru litlar líkur til! að sú hætta,
minnki, þótt þeir skrifisti söfnuð. Það'
sýnist að minnsta kosti mega taka það>
svo, að þá sé prestunum jnest um hug-
að fá sem flesta í hópinn sökum penir.g-
anna, og það er einmitt þessi ósam-r
kvromni gagnvart kenningum prest-
anna, or vakti atygli svo margra, á.
framkomu séra Fr. B. á Hallson-fundL
E. H. og prestarnir, alþýð-
an og vísindin.
Herra ritstjór5Heimsktiin>gr,u.
Það væri eigi óh'kíégt að flestum al-
þýðumönnum væri faríð að leiðast hiö
sifelda raus úr E. H. og prestunum um
að vér “mösum um vásindi og rannsökn
ir”. Það á alt af að sitja svo illa á oss,
ef vér þekkjum inn á* visindi og rann-
sóknir, einkum er beiaat að þeim flokki
erleitast við að haldaíram frjálsri skoð-
un i trúarefnum og þykir kyrkjufélagið
—einkum prestar þe»—standa þar sem-
Þrándur í Götu, fyrstog fremst gagn-
vart þeim er þeir ná í kvíar sínar og í
öðru lagi hafa horn í< siðu þeirra allra,
er frjálslega hugsa. Það virðist núi
samt fremur bágt að'sjá, hvað það kem
ur visindum og rannsóknum við, hvort>
kyrkjufélagið íslenz'ia er frjálslynt eða
ekki, en þar í á öll vanhyggja þeirra að-
vera innifalin, sem “masa um vísindií
og rannsóknir”, effeir þvi sem E. II.
farast orð í 29. nr» Lögb. þ. á. Svc
leitast hann við aí sýna fram á, að
varaforseti kyrkjufélagsins hafi eklii
farið feti lengra áhinum nafntogaða
Hallson-fundi. en lrýrkjufélagið ákveð-
ur. Hann tekur grein úr “Aldamót- ínum og get ég ekkiiséð að slííkt lýsi
um” 1893 til að sanna, að séra Fr. J.. læinni “trúgirni eða líiiilli
Bergmann bindi sig ekki við bókstaflég-
an innblástur ritniiagarinnar. Það' vill;
nú svo vel tij., að vér sem mösum, um
vísindi og rannsóknir, höfum nokkuð
rannsakað )>au vísicadi er bjóðast í þess-
um “Aldamótum”T og oss getur ekki
betur skilist en að'allir prestar kyrkju-
félagsins séu þar 3ameiginlega að færa
rök fyrir sannleiksgildi þeirra bókstafa
og orða, er ritninigin hefir að geyma og
sem vefengdir hafa verið af hinum
frjálshugsandi naönnum eða af vantrú-
armönnum; og einmitt í hinum sama
fyrirlestri, er EiH. Jekur orðin, úr upp
í grein sína, or séra Er. B. að sanna
bókstaf Gamlá 'Testamentisins í orðsins
fylsta skilningi. Tökum t. di, þar som
hann leitast við að gera gott Ar sögunni
um lygaandaiua, er guð sendi í raimii
spámannsins,. Þar segir hann, að ]>að
sé satan, er, guð hafi senfe, því hann
brúki harm.tU að hegna syndurunam,
og einnig Þau, sem hann ejr að verja frá-
söguna umi glímu Jakofis við guðy og
segir hún, hafi verið aadleg, en þó í-
myndar harnn sér, að Jakob hafi hagsað
það væri.Esaú bróðir sinn er hann var
að glíma. við, en í nijðurlagi þessarar
rökfærslia verður það þó drottinn, sjálf-:
ur, sein, Jakob fékkst við. Vitiaskuld
reynir hann ekki afi sýna, hvernig á
því sfeóð að Jakob, var haltur á eftir-
Og enai segir hann, að bókstafurinn sé
ekki/ jétt þýddur, J>ar sem s.a,gt er frá
þvh að guð kendi eða skipaði Gyðing-
um> að stela frá Egyptum. Þetta heitir
nú víst ekki að ,fcinda sig við bókstaf-
issn eftir hinum vísdómsfufiia, skilningi
E. H. Yfir höfuð er ekki hægt að sjá
eða skilja annað en verið sé að sýna
fram á, hvaða skilning eigi að leggja
i hið l-innblásna” orð Gamla Testament
isins eftir f&ngum; en þau virðast hafa
verið fremvir léleg viðast hvar, einkum
þar sem hringsnuist er utanum bókstaf
inn og frásagnirnar og reynt að sýna
fram á, að vantrúarmenn skilji það
rangt, en þó kemst guðsmaðurinn að
lokuvn að sömu niðurstöðu og þeir í
flestum tilfellum, en másko það só svo
háfleygt, að engum sé unnt að skilja
það nema E, H. og sjálfum prestunum,
neinni ‘trúgirni eða lítálli hugsun”
E. H. bendir á.
Þetta er annars ekki í fyrsta sinni
að E. H. leitast við að gera Íítið úr öil8
um þeim er nefna vísindi og rannsókm
ú nafn. Einkum fá þeir að heyra, það,
sem eitthvað hafa út,á kyrkjufélágið að
setja; gagnvart þcim stendur E. H.
sjálfur “gapandi og gónandi” og segir:
“þeir skilja ekkert, .eru blindir, .hraidtlir
og heimskir”. Það> er eins og engum
sé ábótavant nema»þeim. Eg vil ispyr.ja:
Er þetta samboðið' lærðum ritstjórum,
sem eiga að gangai á undan ö3rum með
kurteisi og hvetja alla jafnt tál.að hugsa
og læra, en ekki aiðra þeim og leitast
við að draga út þeim kjarkinn? Að
minnsta kosti vildi ég heim.ta, að E. H,
kæmi með dálkið meira af vísindaleg-
ritgerðum í síbh eigin hlfiði áður en
hann fer að dylgja um, að menn hafi
þau orð um hö-nd. er þeir ekki skilji eða
tali um það ev þeir ekki þekki. Það er
oft svo að skilja, að engjnn megi nefna
vísindi á nafsi nema hanm.sé sjálf ur vís-
indamaður., Geti engjnn haft not af
vísindabók jm, hygg ég að til lídils væri
að gefa út vísindabækur. Þá yrði það
ekki nem&jþeir, erœíð einhverju móti
hafa komizt gegn um háskóla, sem
gætu notið vísindaana og hamrað á fá-
fræði alþýðu, án þess þó aðvita nokk-
uð um þeklring hennar, eða íeitast sjálf-
úr við að fræða hana að noklcru gagni.
Að endingu skora ég á alla, er
hugsa ogrita, að láta ekki slíkt aftra
sér eða draga úr sér kjarkinn, þótt
prestar og E. H. geri lítið úr þekking
vorri á vísindunum og því trausti, sem
vc>r hljótum að hafa á þeim gæðum og
blessun, er þeim fylgir. Að eins látum
það vera hvöt til að lesa og þekkja alt,
er í voru valdi stendur, því það er lúð
bezta rneðal til allra framfara í andleg—
um og líkamlegum efnum. Vér vitum
og skiljum allir, að vísindin eru betri
aðgöngu og léttari að skilja, heldur en
guð, sem engar líkur eru til að verði
þekktur eða rannsakaður, og því segi
ég : Það er betra að treysta á vísindin,
þótt vér þekkjum injög svo lítið til
þeirra, heldur en guð, er vér getum