Heimskringla - 30.04.1896, Side 2

HEIMSKRINGLA 30. APRÍL 1896.
Heimskringla
PUBLISHED BV
Thc Heimskringla Prig. & Publ. Co.
oe *«
Verð blaðsins í Canda og Bandar.: «
$2 um árið [íyrirfram borgao] ^
Sent til íslands [fyrirfram borgað
af kaupendum bl. hór] $1*
Uppsö^n ógild aö lögum nema
kaupandi sé skuldla'us viö hlaöio. ^
••••
Peningar sendist i P. O. Money §
Order, Registered Letter eða Ex- ®
press Money Order. Bankaávis- •
anir á aðra banka en í Winnipeg $
að eins teknar með afföllum. ®
eo c® J
EGGERT JOHANNSSON ®
EDITOR. ®
EiNAR OLAFSSON
BUSINESS MASAOUR.
• • ••
Office : •
Comer Ross Ave & Nena Str. %
1». O. Box »05.
••••••••®9»99a«9099899®*
Fram eða aftur.
EC ‘libera 1’-bíöðunum er að trúa,
■sérstaklega Jieim sem lítið vit er gefið.
en þeim mun meiri partiska, þá stendur
alt í stað í Canada eða fer versnandi.
Og alt það ilía er því að kenna, að conj
servative-flokkurinn hefir enn ekki
slept lyklavðldunum við hina ‘liberölu’,
sem í stefnuleit sinni eru enn að ráfa
“frá einni plágu tii annarar .
t>að er vitaskuld satt, að framfar-
irnar befðu máské getað verið meiri, en
þœr hafa verið á undanförnum árum.
Að minsta kosti hefðu sjálfsagt allir
«em í landinu eru getað þegið að þær
•hefðuverið meiri. En að þær hefðu
verið meiri undir stjórn ‘liberala’ er ó-
sýnt. Svo mikið er vfst í því efni að 4
ára stjórn þeirra ber ekki vott um það.
Hið opna bréf Edw. Blakes, þeirra lang
mesta manns, þegar hann var að yfir-
gefa flokkinn vegna stefnu hans þá,
ber heldur ekki vitni um traust á meiri
framförum, en verið hafa og eru, þó ‘li-
beralir’ réðu. Bréf hans ber vitni um
einmitt það gagnstæða. ber vitni um að
stefna flokksins leiði til hrösunar, til
falls fyrir Canada. Pess vegna treysti
hann sér ekki lengur að fylla þoirra
flokk.
Yér höfum ekiri við hendina ná-
kvæmar skýrslur til yfirstandi tíma.
En þær scm vér höfum, sýna þó að
framfarirnar eru æði miklar, eða svo
mundi þvkja i ýmsuin öðrum löndum
og íikjum, þar sem andvígismenn
stjótnanna þó ekki útbreiða þær ósann
indasöeur, að riki þeirra annaðtveggja
standi í stað, eða fari aftur á bak í vel-
megun allri og iðnaði og verzlun. En
hér í Canada eru stjórnarandstæðing-
arnir svo gráðugir og svo heiftræknir,
að öllu er snétið öfugt við án nokkurs
tillits til þess hvort það er ríkinu til
skatnmar eða skaða. Af því það kling-
ir alt, af, að alt SÓ að fara í mola, að alt
gangi aftur 4 bak, en ekki áfram í Ca-
nada, af því conservativar enn hafa
haft ráðin, setjum vér hér einstöku
sýnishorn af ástandinu. Sem sagt höf-
um vér ekki seinustu skýrslurnar við
hendina enn þá. En það gerir ekki
mikið til. Pó hart hafi verið í ári síð-
an 1898, hefir velmegun öll heldur auk
izt en rýrnað síðan.
Árið 1878 var síðasta stjórnarár ‘li-
berala’, og því tökum vér það til sam-
anburðar í fylgjat.di skýrslum. Því
miður getum vér ekki sýrit síðasta
stjórnarár l«ess flokks sem nú rétt ný
lega befir rofið þingið og efnt til nýrra
kosninga.
Árið 1878 voru í Canada 5,378 póst-
hús og það ár var tala bréfa, blaða og
allra bðggla, sem á þau voru latin til
flutnings 91,302, 212. Áriö 1892 voru póst
húsin orðin 8,223, og bréfin, blöfin og
bögglarnir sem teknir voru til flutnings
með pósti 222,103,311. 80. Júni 1895
'voru póstbúsin alls 8,882.
Ávið 1878 voru í Canada 6,143i míl-
ur af járnbrautum og með þetm voru
það Ar fluttirbi milj.farþegja, af vötum
um 7\ tons. Árið 1892 vom járnbraut-
milurnar orðnar 14.558, og með þeim
fluttu : 131 milj. farþegjar og vörur
^>itons. Tekjur þeirra samtals 1878
voru 820,520,078, en 1802 voru tekjur
þeirra 851,685.768 (30. Júní 1895 voru
járnbrautarniíiurnar orðnar 16.090J).
Hvorugt þetta bendir á hrörnun,
eða só það hrörnun, er það tegund
hrörnunar sem æskilegast er, aðhaldiá-
fram sem jafnast, Hvorttveggja þetta,
umferð á járnbrautum og póstflutning-
ur, er hvervetna talin áreiðanlegur
mælikvarði, er sýnir ástæður alþýðu og
þar af leiðandi ríkisbeildarinnar. Sé
það gildandi mælikvarði, þá hlýtur það
einnig að vera það í Canada.
Ábyrgðargjald manna, hvort held-
ur til lífsábyrgðarfelaga eða eldsábyrgö-
arfélaga, er og annar inælikvarði. Það
er hverjum manni auðsóð, aö só menn í
peningaþröng, minka menu ábyrgöar-
gjöldin. Reynsla hvers einasta mauus
sýnir það og sannar, að lífsábyrgðin og
eldsábyrgðin situr á hakanum, þegar
litlu er til að dreifa. Daglegar þarfi
til fæðis og klæðis sitja þá æfinlega f: r-
ir. Af þessu aö ráða er þá ekki fremur
hrörnun í þessum areinum en öðrum í
Canada, eins og fylgjandi tölur sýna :
Árið 1878 greiddu Canadamenn som ár-
gjöld í lífsábyrgðarsjóði 82,610,677. Ár-
ið 1892 greiddu þeir í þann sjóð $8,4l7,
702. Samlögð upphæð lífsábyrgða í Ca-
nada sem í gildi var 1878 var $84,751,
957, en 1892 var satnlögð uppbæð þeirra
orðin $261,475,229 (í árslok 1895 voru
lifsábyrgðir í gildi upj> á $819,366,000).
Eldsábyrgð liefir ekki vaxið að
sama skapi á sama tímabili, en þó er
vöxturinn ekkert smáræði. 1878 greiddu
Canadamenn í brunaábyrgðarsjóði sam-
tals $3,368,430, en 1892 greiddu þeir til
þess $6,108,716.
í lífs- og eldsábyrgðarsjóði borguðu
Canadamenn þannig samtals $5,979,107
árið 1878, en $14,526,148 árið 1892, eða
rúmlega 8A miij. dollars meira en t lok
hagsældarstjórnaráranna hjá ‘liber-
ölum’.
X bygginga og lán-félögum áttu
Canadamenn árið 1878 samtals $36,893
908. Árið 1892 var sú upþhæð orðtn
$125,041,146.
Á stjórnarbönkum (á stjórnarspari-
bönkum og á pósthúsasparibönkum) átti
alþýða í Canada samtals $8,497,013,35
árið 1878, en $39,529,547 árið 1892. Síð-
an hafa margir sem áður skiftu við
st jórnarsparibankana eingöngu flutt við-
skifti sín til lögheimilaðra banka prívat
félaga og er sú ástæða til þess, að fyrst
og fremst er takmörkuð upphæðin, sem
hver einn má liafa á stjórnarbanka og i
öðru lagi gefur stjórnin lægri vexti af
því fé, þó litlu muni, en almennu
bankafélögin, Stjórnin sem sagt má
ekki greiöa ltærri vöxtu af fé í spari-
sjóði, en hún borgar af lánsfé i útlönd-
ura. Þessi ákvæði hafa orðið til að
rýra að mun innlegg í stjórnarbankana
í seinni tíð. Samt sem áður fara inn-
leggin á stjórnarbankana vaxajidi ár
frá ári, einsogsézt af því, að við lok
stðasta fjárhagsárs (30. júní ’95) átti al-
menningur þar als $44,450,408,85.—Við-
skiftamenn stjórnarbankanna í lok árs-
ins 1878 voru 25,535; höfðu fjölgað svo
nam 1241 á 4 stjórnar-árum “liberala”,
eða svo nam 310 á ári að meðaltali. I
árslokin 1895 voru viðskiftamennirnir
120,628, en það er fjölgun svo nemur
5.593 á hverju ári að meðaltali á þeim
17 árum sem conservativar höfðu haft
stjórn á hendi í lok síðasta fjárhagsárs.
Þar er einn votturinn um hina óbæri-
lega iilu stjórn conservativa, að á
þeirra stjórnarárum fjölga viðskifta-
menn stjórnarbankanna að meðaltali
um 5,593 á ári, á móti 310 á stjórnarár-
um “liberala”! Og annar votturinn er
það, að innleggið á stjórnarbankana
eykst á stjórnarárum conservativa um
82.114,910 á ári að meðaltali, en á stjórn
arárum "liberala” um $331,458 á ári að
meðaltali! Með öðrum orðum: Á
stjórnarárum conservativa hefir inn-
legg aukist sem svarar $6.75 á móti
vexti á stjóruarárum “liberala”, og
viðskiftamennirnir liafa fjölgað sem
svarar 18 manns á móti 1 á stjórnarár-
um hinna aðdáanlegu, lýðhollu ‘liberala’.
En svo er það máske að kenna vaxandi
óstjórn conservativa og þar afleiðand1
vaxandi neyð alþýðu, að hún á þessum
“síðu8tu og verstu” dögom consirvative
stjórnarinnar, getur lagt af mörkum
í lífs og eldsábyrgðarsjóði $3 mótil;
4rið 1892. Er það laglegur viðauki á
17 árum. Á sama tíma hefir seðilmergð
þe3sara banka í veltu aukist um 13i
milj. doll., úr $19,351,109 árið 1878 í
$32,614,799 árið 1892. Stjórnarseðlar i
veltu 1892 voru og nær $19 milj. (en ekki
nema 10| milj. 1878) og voru þá seðlar í
veltu als upp 4 $51 423,306. Á sama
tima jukust eignir bankafélaganna um
$U6J milj., úr $175,473,086 árið 1878 í
$192,054,017 árið 1892. Alc þetta er
vottur um framför en eklci afturför og
það enga smáræðisframför heldur.
Það stendur á sama í hvaða skýr^lu
maður lítur. Vöxtur og þroski er hver-
vetna«/nilegur, bæði að því er snertir
iðnað og verzlun. Vérhöfum ekki við
hendina nákvæmar skýrslur er sýna
ástæðurnar, að því ersnertirhinar ýmsu
iðnaðar-stofnanir. Þess eins má geta,
sem d., að á 10 ára tiinabilinu, frá 188 L
til 1891 fjölguðu vinnumennirnir svo
natn 15,602 í þremur verksmiðjadeildun-
um: Tóvinnu og vefnaðar verkstofum,
akuryrkjuvéla og vagnasmiðjum als-
konar, járnverkstæðum alskonar, að
undanskildum plötujárns og pjátur-
verksmiðjum. Á sama t.íma jukust
launin, sam greidd voru vinnumönnum
íþessum þremur verksmiðjudeildum svo
natn $7,811,359. Og stofnfé þessara
verksmiðjudeilda var a sama aratug
au^ið svo nam meir en $36 milj. Fram-
haldið síðan (frá 1891) hefir verið að
sama skapi. Sézt mismunurinn bezt
þegar litið er á, t. d. að 1878 unnu 1,310
manns á léreftsgerðar-verkstæðum t
Canada og fengu i vinnulaun $276,000.
Árið 1895 voru vinnumennirnir á þess-
um verksmiðjum í rikinu 8,216 og fengu
í vinnulaun 2,102,330. Árið 1878 var
ekki eitt dagsverk unnið á sykurgerðar-
verksmiðjunum, sem til voru þá að
nafninu. Árið 1891 unnu á þeim 1,927
menn, er þá bjuggu til yfir 300 milj.
pund í stað 22 milj. 1879. Væru skýrsl-
ur fyrir hendi mætti þannig halda á-
fram að sýna framför, stöðuga og jafna
framför, í öllum iðnaðargreinum. En
svo gerist þess ekki þörf. Þar sem um
framför er að ræða og hana stórvægi-
lega í þeim greinum öllum, sem taldar
hafa verið, þá ræður að líkum, að ekki
sé afturför í öðrum
‘Liberal’ sparsemi.
bygg nga og lánfélög$3J móti einum 1;
og í stjórnarsparibanka $5 á móti $1 á
Imgsældarárum ‘ ‘liberal”stjórnarinnar.
En sé svo, þá er hér um þá óstjórn og
þá neyð að ræða, sem allflestir kjósa
sem al’ra mest af, svo framarlega sem
þeir meta velgengni sína og sinna nokk
nrsvirði. Það eru flestir svo eigin-
gjarnir og það að réttu, að þeir vilja
heldur eiga $5 í sjóði en $1.
Hvað mikið alþýða étti á spari-
hönkunum í sambandi við lögheimilaða
banka, höfum vér ekki tæki á að sýna,
en alt innlegg alþýðu á þeim bönkum
var $71,900,195 áriðl878, en $171.157,053
Meðal annara saka sem bornar eru
á conservative stjórnina er það, að hún
sé óhófsöm og hafi hlaðið skuld á skuld
ofan. Það er satt að hún hefir aukið
ríkisskuldina og það að mun á sínunt
17 ára stjórnartíma. En þegar litið er
á hvað hún hefir gert fyrir þá peninga,
þá er skuldaaukningin hvergi nærri
gífurleg. Að minsta kosti er sumt af
þeim skuldum þannig varið, að það er
fagnaðarefni að þær eru til og fara
vaxandi. Þær upphæðir eru sem sé
þessar:
1. Seðil-peningar stjórnarhankans-í
veltu 19,520,233.12 (sú upphæð 187S —
$10,460,734,81). Þessi sk'dda aukning
hja conservativum er þess > egna rúmar
$9 milj. "
2. Innlegg alþýðu « sparibanka
stjórnarinnar $-44.450,4!^ ‘í5 (su upp-
hæð 1878 — $8,497,013,35;. Þef-i skulda
aukning hjá conservativum þess vegna
nærri $36 miij.
3. Ábyrgðarsjóðir o. þvl. í höndum
stjórnarinnar $10,263,694,31 (sú upphæð
1878 _ $6,960,331,40). Þessi skulda-
aukning hjá conservatívum þess vegna
nærri 3Jmilj.
4. Sjóður fylkjanna í vörzlum sam-
bandsstjórnarinnar $16,407.031,65 (sú
upphæð 1878 - $13,313,435,34). Þe«si
skulda-aukning hjá conservatívum þess
vegna rúmar $3 miij.
Þessir 4 liðir hafa á 17 stjórnarar-
um conservatíva aukið ríkisskuldina
svo nemur fyllilega 851J milj, en ein-
kennilega sinnaðir itljóta þeir að vera,
sem kvarta undan þeim skuldavexti.
En svo er það satt, að ríkisskuldin
sem slculdabréf standa fyrir.Jhefir á 17
árunum aukizt svo nemur $95 milj., er
nú $225i milj. En á móti því iná leggja
$2281 milj., sem veitt hefir verið til
járnhrauta og skipaskurða gerða, án
þess nokkur önnur kostbær stórvirki, er
unnin hafa verið, séu talin, og allar
aðrar fjárveitingar til opinberra fyrir-
tækja.
Þetta ofbýður ‘liberölu’ gæðingun-
um, eins og alt annað, sem conserva-
tiva-stjórnin gerir. Ert það sannast á
þeim málshátturinn, að það er hægra
að sjá fiísina í auga bróður sins, en
bjálkann í sínu eigin. ‘Liberal’-stjórn-
irnar, sem ráða lögum og lofum í flest-
um fylkjunum, komust flestar á veldis-
stólinn fyrir sparsemisópið, sem hver-
vetna glumdi við. En hvernig hafa þá
‘liberalar’ framfylgt sparsemiskenningu
sinu sinni í fylkjunum, sem þeir
stjórna?
í Prince Edward Island er tekju-
halli áreftir ár, nú siðast um $170,000
og engin ráð til aðauka tekjurnar nema
ef unt væri að auka tillagið úr sam-
bandssjóði. Það er ‘liberal’-stjórn, som
þar situr að völdum og sem komst að
þeim með þeim loforðum, að stjórnar-
gjöldin slryldu lækka. Þau loforð hefir
stjórnarformaðurinn. Fredrick Peters.
efnt þannig, að þar sem tekjur og út-
gjöld nokkurnveginn mættust áður en
hann tók við, er tekjuhallinn nú kom-
inn upp á $170,000, og það á þessum ör-
smáa hólma með 120,000 manns. Spar-
er þar !
Þegar W. S. Fielding náði stjórn-
taumunum í Isova Scotia 1884 með sam
einuðu ópi um sparsemi og aðskilnað
fylkisins frá ríkisheildinni (svo fylkinu
liði betur!), voru stjórnargjöldin $530
þús. og skuld fylkisins $371 þúsund.
Sparsemi hans í meðhöndlun hins opin-
bera fjár hefir verið svo aðdáanlog ! að
nú eru stjórnargjöldin orðin $830,000 á
ári og skuld fylkisins er komin upp í
$3,141,000. Á 11 árum hetír þessum
liberala’ höfðingja tekizt að auka
stjórnargjöldin um meir eu þriðjung og
gkuldina sem svarar 9 dollars móti 1.
Og þó hefir hann aukið skatta alstaðar
þar sem því hefir orðið við komið og
fundið upp nýja skatta, til að leggja á
allar iðnaðar- og verzlunarstofnanir í
fylkinu, sem áður voru skattfríar.
í New Brunswick komst A. G.
Blair að völdum 1882 með sömu loforð-
um—sparsemi og ráðvendni í meðhöndl-
un alþýðu fjár. Meiri hluti hans á
þinginu hefir samt verið svo lftill, að
hann hefir haft menn úr andstæðinga-
flokknum (conservatíva) í ráðaneytinu
meðsér, ení minni hluta. Hvert sem
það er þeim mönnum i ráðaneytina að
þakka eða ekki, þá er það eitt víst, að
Blair heflr ekki verið eins ‘liberal’ í með
höndlun hins opinbera fjár eins og 1 iel-
ding í Nova Scotia. Þó hefir honum
tekizt að auka stjórnargjöldin svo nem
ur $180,000 á ári, úr $590 þús í $670,000
á ári. Og fylkisskuldina hefir honum á
sama tíma tekizt að anka um nokkuð
tneira ’ en helming—iír $1,228,000 í $2,
800,000. Tekjuhalli hans nú á síðustu
árum $80,000 til 890,000 4 ári. Þar er
hans sparsemi.
ÍQuebectók Iíonore Mercier við
stjórninni 1886 með sömu loforðunum—
um annað er ekki að tala, ekkert nema
sparsemi og ráðvendni ! Á 5 ára tima
tókzt Mercier og meðhjálpurum harts,
lautenöntum Lauriers, að færa stjórn-
argjöldiu úr $3,088,000 á ári upp í $5,
987.000; með öðrum orðum, nærri því
tvöfalda gjöldin á 5 ára tíma. Á sama
tím abili tókst honum og að gera nokk-
uð betur en tvöfalda skuld fylkisins,—
færa hana úr 11,389,000 upp í $24,238
þús. Sparsemi er að tarna, ekta ‘liber-
al’-sparsemi, enda er Mercier-stjúrniuui
viðbrugðið í því efni. Upphæðin sem
hann sóaði var mest, en þegar á alt er
litið er þó Fielding í Nova Scotia til-
tölulega hluthæstur. En svo er það
sannast að hann hefir haft meira svig-
rúm—fleiri ár—til að svalla, en Mer-
cier.
Að lyktum má telja Thomas Green-
whv, M.lessaðann sauðinn’, svo frábær
lega ‘liberuW bíðuu liauti æruleysis-
bragðu sinna vegna varð að flýja úr
flokki conservatíva. Það er kunnugra
*
en frá þurfi að segja, að hann náði
taumhaldinu í Manitoba með loforðum
sínum, að vera sparsamari en Norquay
stjórnin hefði verið. Hann hefir nú
haft stjórnina á hendi í 8 ár og á þeim
tíma heflr honum tekizt að færa stjórn-
argjöldin úr $520.000 í $800,000 eða um
það bil. Samtímis hefir honum og tek-
izt að auka skuld fylkisins svo nemur
$1| milj., að meðtaldri $2 milj. ábyrgö
inni, er hann batt fyllrinu á herðar á
síðasta þingi fyrir 125 mílna brautar
spotta á að heita má eggsléttri grund
Þetta er lítið sýnishorn af því, hvað
ekta ‘liberalir’ geta látið liggja eftir sig
á fárra ára tíma, þegar þeim á annað
borð er gefin laus taumurinn. í 4 fylkj
unum: Nova Scotia. New Brunswick,
Quebec og Manitoba, hefir þeim á 5—12
ára tíma, eins og að ofan er sýnt, tekizt
að auka fylkisskuldirnar samanlagðar
sem svarar 21| miij.; með öðrum oröum
að umhverfa tæplega $15 milj. skuld í
$36J milj. skuld. Og samtimis hefir
þeim tekist að auka gjöld stjórnanna á
ári hverju svo nemur $3§ milj,; með
öðrum orðum, um hverfa $4| milj. gjöld
um í nærri $8J milj. Þetta þrátt fyrir
það, að alíar þessar stjórnir komust að
völdum buudnar þeim loforðum, að
minka gjöldin, en auka þau ekki, að af-
borga áfallnar skuldir, en auka þær
ekki. Þetta litla sýnishorn sýnir ljós-
lega að sparsemisóp ‘liberala’ er ekkert
nema vindur, og loforð þeirra í þvi efni
ekkert nema tálsnara til að flækja fljót-
færna kjósendur i.
Það er ekki nóg að fjargviðrast yfir
því, að sambandsstjórnin sé ill, að hún
sökkvi ríkinu dýpra og dýpra í skuldir.
Það þarf að athuga hvaða likur eru til,
að þeir sem bjóða sig fram til að gera
betur, standi við þau orð sín. Reynslan
er ólýgnust og reynslan sýnir hvað vel
‘liberalar’ hafa efnt orð sín, að þvt er
aðgang að markaðinum á Bretlandseyj-
um með verkstæðavarning allskonar
með sömu kjörutn og sínum eigin verk-
smiðjueigendum. Legðu þeir toll á
verkstæðisvarning annara þjóða, er
enginn hlutur vísari en að þær þjóðir
tafarlaust legðu útflutnings-toll á alla
matvöru, sem til Englands ætti að fara
og sem Bretar mega til með að kaupa,
eða svelta að öðrum kosti. Af þessum
ástæðum lciðir það, að hvað háan toll
sem aðrar þjóðir leggja á verk.stniðju-
varning Breta, geta Bretar ekki endur-
goldið þá tolla í sömu mynd, með tolli
snertir ráðsmennsku .fylkjanna, eins og U verksmiðjuvarning annara þjóöa
að ofan er sýnt. En svo sýnir reynsl- l5eir mættu þá tafarlaust búast við tolli
anlíka, að á þeim tíma sem ‘líberalar’ U hveitinu, kjötinu o. s. frv., sem þeir
réðu sambandsstjórn juku þeir ríkis- l’nrfa að fá í útlöndum. En nú er
skuldina sem svaraði $8 milj. á ári, en l>essi satnkeppni mjög farin áð þrengja
conservatívar þó ekki nema $63 milj. að skó verksmiðjueigandanna á Bretlands-
meðaltali. Taki maður ‘liberal’-fyrir- eyjum og mun það með fram orsökin
mynd vesturlandsins, Thomas Green- ril Þess, að svo alvarlega er farið að tala
way og hans stjórn, til samanburðar, ™ samveldi þetta. En sá ltængur er
rekur maður sig á það, að á 8 stjórnar- U, að útríkin öll til samans geta ekki
árum sínum ltefir Greenwaystjórnin onn fuflnægt kröfum Breta hvað vista-
aukið skuld fylkisins sem svarar $20 á forða snertir. Þau hafa nóg af ákveðn-
nef hvért. Á 17 stjórnarárum sínum um fæðistegundum og enda meira til,
hefir conservative-stjórnin aukið skuld en af þeim sem mestu varða ekki likt
ríkisins sem svarar $23 á nef hvert. Því helminginn. Tildæmis má nefna
Með öðrum orðum, sambandsstjórnin Uveiti og hveitimjöl. Áhverju ári
hefir aukið sína skuld að eins Þurfa Bretar að kaupa í útlöndum ylir
$3 meira á mann á 17 árum, en Green- 100 mfljónir buslt. af hveiti og meir en
vaystjórnin á 8 árum. Hver gorir! 1 mllj- tunnur af hveitimjöli. Af þess-
betur ? um vöruteí?un<lum Seta útríkin (Cana-
da, Ástralía og Indland) ekki sem stend
ur látið meira af hendiraknaí meðalári,
Brezka samveldið. Ien svarar Þriðjungnum °B Þad llikle^-
Áþekkar eru ástæðurnar að því er fieiri
Þegar fyrir 10 árum síðan, eða svo, matvörutegundir snertir, þó ekki séu
að fyrst var stungið upp á sameiningu hlutföllin þau sömu. Vitaskuld getur
allra útríkja Breta og aðal-ríkisins i vesturlandið í Canada eitt t. d., íram-
eina heild undir einni sameiginlegri leitt allan þartn kornmat sem Bretar
stjórn, að því er snertir tollmál. verzl- þarfnast og meira til, þ. e., landrýmið
unarmál og—hermál o, s. frv., þá var er nóg til þess. En það er að gera við
tfllagan höfð í skopi og hvergi fremur þv; sem er^ ajj kornmatur er ekki
en á Englandi. Þegar á það er litið, framleiddur enn og verður líklega ekki
þá er einkenndegt með hvað mikilli al- Um mörg ókomin ár. Það má virðast
vöru það mál er nú rætt á Englandi. að útríkin ættu að geta framleitt alt
Það er næst því, ef blöðunum og stjórn- það smjör t. d. sem Bretar þurfa á ári
málamönnunum mörgum er að trúa, hverju, en þau gera ekkert likt því.
að þetta mál, sem svo var hlegið að fyr- Þannig færir Canadaríki alt Bretum
ir tæpum áratug síðan, sé nú óðum að ekki nema sem svarar einu smjörpundi
verða eitt aðalmálið á dagskrá þjóðar- 4 móti hverjum 6 pundum frá litlu
innar. Hvað það er sem veldur þessari Danmörku einni. Þannig er ástandið
skoðanabreyting er ekki gott að segja, nærri hvaða vörutegund sem maður
engetamá til að það sé hvorttveggja : tilnetnir,að útríkinhafaekkilíktþvínóg
vaxandi álit á útríkjunum og vaxandi af ltenni til að fæða Breta. Og einmitt
samkepjini annara stórþjóða i verzlun- 4 því skerinu er hættast við *ð sam-
inni hvervetna i heiminum. En hver veldishugmyndin strandi.
helzt sem ástæðan er, hvort heldur vax- Hinn þrepskjöldurinn sem menn
andi álit á útríkjunum, eða sá ótti, j óttast, er sem sagt, hinn sameiginlegi
þau smámsaman fari að bregða skær- herkostnaður. Útríkin eru orðin svo
unum á hið örgranna band sem tengir vðn vjg ag vera undanþegin alveg í
þau við Breta, eða hvort það er ein- þe;rrj greín, að þau mundu ófús til að
göngu af því hve aðrar þjóðir eru farn- laka s;nn tiltölulega hluta af þeirri
ar að rýra markað Breta í útlöndum og j,yrgi_ Væri ekki um meira aðgera þar
enda heima hjá þeim, þá er það víst að en rettan hlut af þeirri byrði Breta nú,
málið er komið á dagskrá. Meðal hinna yrg; það máské ekki stórvægilegt
stóru stjórnmálamanna. sem samveld- hvörtunarefni, en annað eins sambani
inu eru hlyntir. má nefna Salisbury og bér er talað um, hefðí margfaldan
sjálfan, Jos. Chamberlain og Roseberry þann hostnað i för með sór. Aðrar
jarl. Blöðin mörg hafa rætt það mál þjóðir mundu álíta þetta bandalag sem
við öll tækifæri um undanfarna mán- „erziunareinveldi, sem þyrfti að brjóta
uði, og í flokki þeirra, sem því eru & bak aftur, og af því Ieiddi að bæði
hlynt, má nefna ' blaðatröll Breta íand og sjó her þyrfti að margfaldast
‘Times’. I og allur útbúnaður sem hermennsku til-
Hugmyndin er tilkomumikfl heyrir.
fögur. því er ekki að neita, frá Hvað verzlun snertir, er hagurinn
verzlunarlegu sjónarmiði er hún álitleg,,1 ugségur al siihu samveldi. Hanu er
ef að eins unt er að Bameina hugi j auðs£ður að því leyti, að útríkin,
eem nú eru háð öllum æðstu ráðum
Breta að þvi er snertir samninga við
aðrar þjóðir o. þvl., hverfa þá í yeldis-
heildina og færast á sama stig í öllum
stórmálum og Bretar sjálfir eru á nú.
Hvert ríki réði sínum sérstöku málum
eins og nú, en sendi að auki fulltrua á
allsherjarþing samveldisins, er þar
höndlaði um öll sameiginleg mál, bæði
að því er snertir utanríkis og innanrík-
isstjórn. Ensvodragi þessi samein-
ing marga óþæga dilka á eftir 'sér, sem
ekki er hægt að telja upp í stuttu máli,
og sem tnáske ekki er mögulegt að gera
sér grein fyrir eins og stendur.
Þetta mál er þess virði að því só
manna og vilja. Af þyi hafa greini
lega hugmynd um stærð og fólksfjölda
þessa umtalaða samveldis, er ekki ó-
fróðlegt að setja 'ier Þessa skýringar-
grein: Flatarmál landeignar Breta er
sem stendur rétt um il,340,000ferhyrn-
ingsmílur, eða iældur meira en einn
fimti hluti af öllu þurrlendi jarðarinn-
Xbúatala alls þessa landflæmis er
ar.
heldur meira en 402J miljón manns, eða
nokkuð meira en J hluti allra ibúa jarðr
arinnar. Vitaskuld er æði margt af
þessu fólki það, sem með réttu má kalla
barbara-þjóðir, en samt er liér um svo
mikinn fjölda að gera, að hann er álit
legur í tilliti til verzlunar og viðskifta.
Þessher og aðgæta, aðþetta veldi ræð
æta, að petta veiut ™ gefinn gaumur Það er lika eins víst
ur yflr meir en helmingnum af öllum j ^ ^ ^ þa0 lagt fyr.
ir almenning tilumræðu, ef ekki úrslita
skipastól heimsins og nærri hálfur auð-
ur alls lteimsins er innan fyrrgreindra
vebanda.
Það er aðallega tvent, sem enn
myndar óþægilegan þrepskjöld á vegin-
um sem á að leiða til þessarar veldis-, nei án umhugsunar
einingar : Ástæður Bretahvað viðsbifti | ___________________
snertir og niðurjöfnun herkostnaðar.
Bretar cru svo settir, að þeir þola ekki
eins eyris toU á nokkurri nauðsynja-
vöru eða svo sýnist það að vera. Það . ,
lætur líklega nærri að þeir þurfi að Hlliar beztU Og Vlðurkend-
kaupa í öðvutn löndum náiægt 1 hluta ustu tegundir
af öllum sínum vistaforða. Það er lífs 1 BtJÐ
spursmAl þeirra. .ins og "■ «» « L. (Jhábol,
þann varning allan sem odyrastan og . „
í því skyni að fá því framgengt neydd- ÖlJMain bt.
ust þeir til að gefa öUum öðrum þjóðum I Telephone 241. Gegnt City a .
í kosningasókn. En það er margt f þvi
sambandi, sem þárf að athuga, áður en
menn segja nokkuð ákveðið um það. I
öðru eins máli er ónóg °S ótækt að
©OGJMAC