Heimskringla - 20.08.1896, Side 2

HEIMSKRINGLA 20 ÁGÚST 1896.
Heimskringla
PUBLISHED BY
The Heimskringla Prtg. 4 Pnbl. Co.
•• ••
Verð blaðsina í Canda og Bandar.:
$2 um árið [fyrirfram borgað]
Sent til íslands [fyrirfram borgað
af kaupendum bl. hér] $1.
••••
Uppsðgn ógild að lögum nema
kaupandi sé skuldlaus við blaðið.
••••
Peningar sendist í P. O. Money
Order, Registered Letter eða Ex-
press Money Order. Bankaávis-
anir á aðra banka en í Winnipeg
að eins teknar með afföllum.
• • ••
EGGERTJOHANNSSON
EDITOR.
EINAR OLAI^SSON
BU8INESS MANAGER.
• • ••
Office :
Comer Ross Ave & Nena Str.
P. O. Box 305.
Eitthvað rang .
Pað er óneitanlega eitthvað rangt
við stjórnarfyrirkomulagið á meðan
minnihluti atkvæðanna getur ráðið
hverjir skipa stjórn landsins. Það hafa
margir fundið að fyrirkomulaginu þeg-
ar þeir hugsa um það eitt eða taka það
eitt til greina, að eitt einasta atkvæði
myndar meirihlutann, sem allir hinir
(einum færri að eins) verða svo að lúta.
Það fyrirkomulag þykir illt og þvi hafa
svo margir hagfræðingar lagt sig öftir
að athuga hvemig megi fara að þannig,
að hinn virkilegi minnihluti fái for-
mælendur sinna skoðana á þingi og öðr-
um slíkum samkomum manna í réttu
hlutfalli við tölu þeirra í samanburði
við tölu meiri hlutans. Sé það rang-
látt að alt að því helmingur þjóðarinn-
ar verður að lúta í lægra haldi og
beygja sig undir ok örfárra manna,sem
mynda meirihlutann, hvað skal þá
segja um það, er meirihluti þjóðarinnar
eða kjósendanna, verður að beygja sig
undir ok minnihlutans ?
Einmitt það er það, sem Canada-
menn mega sætta sig við í þetta skifti.
Meirihlutinn verður að lúta minnihlut-
anum. Minnihluti atkvæða hefir nú
eins og svo oft áður annarsst. og í Ca-
nada, náð meirihluta þingmannanna og
—tala þeirra ræður hvor stjórnina hefir
á hendi, eins og fyrirkomulagið er nú.
Á sambandsþingskjörskrá 1 Canada
voru nöfn 1,858,785 kjósenda, en komu
ekki fram nema eins og hér segir:
Atkv. greidd.
í Ontario................420,026
“ Quebec ...............216,583
* • Nova Scotia...........100,695
“ New Brunswick ......... 66,800
“ Prince Edw. Island....18,672
“ Manitoba............... 32,884
“ British Columbia...... 17.762
“ Norðvesturhéruðunum 17,789
Alls 890,711.
Af þessari upphæð fengn eindregnir
conservatívar 413.006 atkvæði; ‘liberal-
ar’ og þeir af patrónum og óháðum
mönnum, sem með þeim eru taldir sem
vísir fylgismenn 397,194 atkv., allir aðr
irflokkar, patrónar, McCarthy-ítar og
óháðir menn 80,511 atkv. Séu frá þess
um hóp dregnir þeir menn, sem nokk-
urnveginn eru vísir að fylla flokk con-
rervatíva, — eins vísir þeim megin og
eru þeir menn úr sama flokki sem að
ofan eru taldir með 'liberölum’, þá fjölga
atkvæði conservatíva svo nemur 21,
455 og verða þá samtals 434,461. Þá
eru eftir 59,156 atkv., sem féllu til pat-
róna, er sendir voru af örkinni ýmist
iil að buga ‘liberala’. eða conservatíva-
sækjendur og fengu þeir til samans 27,
725 atkv. Annar flokkurinn sem með
hvorugum'eru taldir.eru McCarthy-sinn
ar, er fengu samtals 20,674 atkv., og
þriðji flokkurinn samanstendur af alls-
konar mönnum, er fengu samtalslO,
747 atkv. Þegar athugað er að Mc-
Carthy-sinnar vorusendirút í þeimeina
tilgangi að véla conservatíva og ná í
þeirra atkvæði, þá er að virðist ekki of
sagt þó gert sé ráð fyrir að conservatí-
var eigi helminginn af þessum 59,146
atkvæðum, sem hvorugum aðal-flokkn-
um eru helguð, eða 29,573. Séu þau
lögð við áður framtalin atkv. conserva-
tíva, verður tala conservativa atkv.
sem fram kom i síðustu [kosningum,
464,034 á móti 426,677, sem þá verða
-iiberal-megin—að eyddum öllum auka-
flokkunum. Sé þannig talið, eru con-
servatíva-atkvæðin, sem fram hafa
komið 27.357 fleiri, en atkvæðin sem
liberalar’ fengu.
Hvernig sem tölunum er velt eru
conservatívar á undan. Einsamlir hafa
þeir nærri 16000 atkv. umfram ‘liber-
ala’ og alla vísa fylgismenn ‘liberala’ í
flokki patróna og óháðra. Og séu con-
servatívum taldir þeir menn úr sömu
aukaflokkum, sem víst þykir að verði
þeirra megin, og sem ekki er nema
sanngjarnt þar sem ‘liberölum’ eru
taldir nokkrir þeirra, þá hafa conserva-
tívar 37,267 atkv. um fram ‘liberala’,
Og samt nru þeir í minnihluta á þingi
"Liberalir” eru þar þeim mun liðfleiri,
að þeir hafa 13 fylgjendur umfram con-
servativa og alla auka-flokkana til sam-
ans, eða svo er talið : 113 á móti 100.
Að þetta og þvílíkt getur átt sér
stað sýnir, að ábótavant er enn, að nið-
urjöfnunin er hvergi nærri eins full-
komin og réttlátt eins og hún ætti að
vera. Galdurinn er, að sjá meinabót-
ina sem hrífur og að afla hennar.
í sambandi við þetta er fróðlegt að
sjá hvernig atkvæðin skiftust í Mani-
toba, af því þessi skýrsla er tekin eftir
háttstandandi st j órnarembæ t tismanni
í Ottawa, sem hefir á hendi það verk
að safna slikum skýrslum. Það er þess
vegna hættulaust að fara eftir þessari
skýrslu :
1 Winnipeg fengu conservatívar
2,961 atkv., en ‘liberalar, 2,835.
í Selkirk fengu 'conservatívar 1,712
atkv., en ‘liberals’ 1713.
í Provencher fengu conservatívar
1476 atkv., en ‘lib.’ 810.
í Lisgar fengu conservatívar 2,603
atkv., en ‘lib., 2,657.
í Brandon fengu conservatívar 2,
738 atkv., McCarthy-sinnar 3,073, pat-
rónar 1002.
í Macdonald fengu conservatívar
2,436, ‘lib.’ 2,038, patrónar 1,259.
í Marquette fengu couservativar
1533 atkv., ‘liberalar’ 1466, patrónar
472.
Gjaldeyris-málið.
Bandarikjamenn margir eru með
því marki brendir að vilja ekki takaupp
þá siði sem í öðrum rikjum gilda. nema
þau ríki skari stórkostlega fram úr.
Heldur ekki langar þá til að sniða lög
sin eftir lögum annara þjóða, enda þó
samskonar lög séu viðurkend góð og al-
þýðu í Bandarikjunum gagnleg. Þetta
er afsökunarvert, ekki sizt þegar hin
æskilegu lög sem þénað gætu sem fyrir-
mynd eru í gildj og eiga uppruna sinn
hjá smáþjóðunum í samanburði við
Bandaríkja-þjóðina. En það sannast
æði oft málshátturinn, að það sé oft að
finna i koti karls, sem ekki er í höll
konungs.
Það er eitt það lagasafn í gildi í Ca-
nada, sem Bandarikjamenn oft og ein-
att hafa dást að og sýnt fram á, að
samskonar lög mundu hin gagnlegustu
í Bandaríkjum, Það eru bankalögin.
Á ársþingum bankafélaga allra i Banda
ríkjum hefir það mál verið rætt á und-
anförnum árum og niðurstaðan, sem
fínanzfræðingarnir hafa komizt að, er
ávalt sú, að Bankafjrrirkomulagið í Ca-
nada sé svo nærri því að vera alfull-
komið, sem framast má verða. Og.á
síðastl. tveimur ársþingum hafa virki-
lega komið fram uppástungur um að
búa til nýtt bankalagasafn fyTÍr Banda
ríkin og sníða þau að sem mestu leyti
eftir bankalögunum í Canada. En við
það situr svo enn. Mönnum leizt ekki
á að sníða bankalög fyrir hin voldugu
Bandaríki eftir samskonar lögum í jafn
litlu ríki, tiltölulega og Canada er. Og
nálgaðist frumvarpið Canada-lögin tals
vert, sern fínanzfræðingarnir voru að
bögglast með, en sem ekkert varð úr, á
Baltimore-fundinum í fyrra. Þannig
stendur það mál í stað, en í millitíðinni
ærast menn og tryllast út af silfurmál-
inu, en sem aðal-aflið mundi dragast úr
væri þar áþekt bankafyrirkomulag og
er í Canada, — svo eftirgefanlegt, Jað
að það getur aldrei orðíð algerð pen-
ingaþröng í nokkru héraði, þar sem úti
bú einhvers stórbankans er stofnsett.
En þessi sífeldu ummæli um bank-
ana í Canada [er heiður sem Canada-
menn með réttu geta stært sig af. Og
í þessari sókn í Bandaríkjunum er Ca-
nada-bönkunum liælt svo mjög, að hjá
því getur ekki farið, aðCanada hafi hag
af því, og fj-rir vasann er það meira
virði en allur heiðuiinn. Bandaríkja-
blöðin eystra flj-tja dú í hverri viku
meira og minna af ritgerðum sem
snerta Canada-fyrirkomulagið og við
samanburðinn á þeirra eigin fyrirkomu
lagi verður hagurinn >llur Canadameg-
in. í langri grein um þetta mál, fór-
ust verzlunarblaðinu ‘Commercial’ í
Buffalo, New York, þannig orð, 4. þ.
m.: “Vér hérmegin línunnar megum
í mörg ár berjast við allskonar villidýr
vanþekkingarinnar, við missýningar
ogvið óráðvendni, áður en vér fyrir
kostbæra reynslu fáum í gildi eins góð
fínanz-lög og í gildi eru hjá vinum vor-
um i Canada”. Samskonar ritgerð, en
orðfleiri miklu og vandaðri að öllum
frágangi, birtist f Júlí-útgáfu tímarits-
ins ‘Appletons Popular Science Month-
lý”. Og niðurstaðan þar verður sú
sama, að bankafyrirkom ulagið í Cana-
da sé ómælilega miklu betra en í Banda
ríkjunum. Þeir sem um þetta rita eru
þeirrar skoðunar, að væri fj-rirkomu-
lagið líkt og í Canadá mundi silfuræðið,
sem núætlar öllu að eyða, helzt ekki
vera w; eðaeftil, þá samt svo vægt,
að þess gætti ekki.
Það eru allmiklar líkur til að Cana-
da hafi eins mikið gott af silfur-æðinu,
eins og Bandaríkin hafa illt af því og
misskilningnum öllum í því sambandi.
Pyrst og fremst streyma menn nú á
hverjum degi meðpeninga sína á bank-
ana í Canada og það lengst [sunnan úr
suðurríkjum. Það er vottur um traust
sem er meira en lítilsvirði. og það er
ekki ólíklegt að af því leiði, að afgjald
peninga lækki er fram liða stundir, —
ef þeir liggja nógu lengi, og sem komið
er undir kosningaúrslitunum. I öðru
lagi eru nú auðmenn og meðalgangarar
(Brokers) úr Bandaríkjunum að streyma
til Toronto og Montreal og aðrir að
skrifa þangaö—og allir í einum og
sömu erindum—, að kaupa skuldabréf
fylkja, bæja. sveita, eða almennra
hlutafélaga. Eins og stendur þora þess
ir menn ekki að hætta peningum sínum
i Bandaríkjunum, en draga þá burt
þaðan jafnótt og þeir losna. Að þessir-
menn þá flýja til Canada er gagn fyrir
ríkið og meira en svo, að það verði met-
ið sem verðugt er i upphafinu. Jafn-
framt er það órækur vottur þess, að
Bandarikjamenn bera traust til banka
fyrirkomulagsins í Canada, því þaðer
því að þakka fremur en þeim sannleika,
að gull er varðmiðill í Canada, að þeir
flýja hingað þegar þeir eru hræddir við
silfuræðið heima. Þeir álita sem sé, að
eins og fyrirkomulagið er í Canada ggti
silfuræðið ekki náð þeim viðgangi sem
það hefir náð í Bandarikjunum, ©g þess
vegna auðvitað, að hér er ekki til sú á-
stæða sem er svo víða til í Bandaríkj-
unum, þar sem smá-bankar einir rikja,
er ekkert bolmagn hafa og geta þess
vegna ekki hjálpáð þegar i nauðirnar
rekur. Og einmitt í þeim héruðum þar
sem bankarnir eru smæstir, og þar
sem gyðinga-eðli eigendanna samtímis
kemur eðlilega græskulegast fram, þar
einmitt er silfuræðið stórkostlegast.
Þó Canadamenn kunni að mörgu
leyti að hafa meiri hag en óhag af silfur
æðinu, — af þessum Bryanismus, sem
veltir sér eins og flóðal'H j-fir Banda-
ríkin, þá hafa þeir þó . ... u atriði og
það ekki smá óhag af ]• í. ef Bryanis-
mus þessi nær yfirhö. • ni. Canada-
menn hafa keypt sér á 1. ;A—lífsábyrgð
eldsábyrgð, skipaábyrp •' !j-saábyrgð o.
s. frv., hjá ábj-rgðarfcl. m upp á svo
skiftir hundruðum n ii/na dollars.
Komi silfurítar því í lö, . nð 50 cents
virði af silfri gildi dolla . í Bandaríkj-
unum—þýðir það auðviiaó það, að Ca-
nadamenn fá félögunum 50 'cents fj-rir
hvern dollar. en ekki heldur meira,
nema ef þau vilja svo vel gera og lofa
viðskiftavinum sínum í Canada að
borga þeim ábyrgðarféð i gulli, Það
hafa þauekki gert enn, að undanteknu
einu. Auðvitað er það á valdi Canada-
stjórnar að skuldbinda félögin til að
greiða féð í gulli eða gulls í gildi, en þó
hún nú tæki það ráð, þá nær sú skuld-
binding ekki til nema þeirra ábyrgða,
er ritaðar verða eftir aðsú skuldbinding
er gefin, — nema sem sagt, að félögin
vilji svo vel gera.
Eitt stóra lifsábyrgðarfélagið. ‘The
New York Lifi’, hefir nú þegar verið
svo einlægt að senda öllum sínum hlut-
höfum aðvörun þess efnis, að verði
Bryan kosinn forseti, hljóti það að
borga allar skuldir sinar með 50 centa
dollurum popúlista.
Hvað þetta gjaldej-rismál snertir
og áhrif þess á yfii standandi tíma, þá
er það sannur vottur um áhuga, hvað
mörg félög og stofnanir, sem ekki eru
bundin einum flokki fremur en öðrum,
leggja sig nú fram til að greiða úr silf-
ur-misskilningnum. Lífsábyrgðavfélög,
bygginga- og lánfélög o. s. frv, vinna
nú eins og þau hafa aldrei áður unnið í
forsetasókn, og án þess nokkur hafi
hvatt þau til framgöngu. Bókstaflega
öll tækifæri eru gripin til að útbreiða
kenninguna. Til dæmis er þess getið,
að í New York er samnefnt lífsábyrgð-
arfélag að byggja stórhýsi eitt. Eins
og alment er, er húsið á meðan það er í
smíðum umkringt með hárri girðingu.
Á þessa girðingu er skráð með stóru
letri : “Sextán móti einum, að maður-
inn sem á marga dollara sveltur ekki,
þó verð þeirra sé rýrt um helming”.
“Sextán móti einum, að handverks-
maðurinn og daglaunamaðurinn svelt-
ur, ef laun þeirra eru goldin með 50
centa dollar”.
Og á öðrum stað : “Þegar sex
þumlungar gera eitt fet, þegar átta únz
ur gera eitt pund, þegar sextán pottar
gera eitt bushel, þágera fimmtíu cents
einn dollar, og þá stjórna popúlistarnir
Bandaríkjunum”.
“Greiðið atkvæði með góðum og
gildum peningum !”
Það líta flestir á þessi orð á girð-
ingunni, þegar þeir ganga hjá og marg
an vekja þau til umhugsunar. Þetta
er bara eitt sýnishorn af þvi, hvernig
enda félög sem annars taka aldrei þátt
í stjórnmálum ganga til verks og hag-
nýta öll tækifæri nú.
Silfur,
og þýðing atkvæðagreiðsl-
unnar á þjóðfundinum í
Chicago.
í 29. nr. Hkr. þ. á. hafið þér skýrslu
yfir atkvæðagreiðslu fulltrúa demókrata
á þjóðfundinum í Chicago. Þér segið
að sjá megi af henni greinilega hvaða að
ferð hafi verið viðhöfð með að útvega
þessa fulltrúa, að atkvæðagreiðsla á
fundinum sýni skipun þeirra er heima í
héruðum kusu fundarmenn, og ekkert
annað.
Mér er nú ókunnugt hvað þér mein
ið með þessari áminstu 'aðferð’, en ég
vil reyna að sýna lesendum Hkr. hvers-
konar skipun það er, og af hverju hún
er sprottin þessi atkv.greiðsla, því hún
virðist vera gerð skynsamlega og hafa
mikla þýðingu.
Vér sjáum að með frísláttu silfurs
greiddu atkv. að parti, eða öllu leyti,
þessi riki: Alabama, Arkansas, Florida,
Georgia, Illinois, Indiana, Iowa, Kan-
sas, Kentucky, Louisiana, Maiyland,
Delaware, Mississippi, Missouri, Ne-
braska, North Carolina, Ohio, Sonth
Carolina, Tennessee, Virginia og West
Virginia. Þessi 21 ríki gáfu meginhlut
þeirra atkv., sem greidd voru, með frí-
sláttu silfurs, eða 454 atkv.|af 628. Þessi
21 ríki gera meginpart af akuryrkju-
landi Bandarikja og innihalda hina
margbreyttustu náttúruauðlegð, sem
hægt er að finna og framleiða; hér um
bil alla þá hluti, sem þarf til lífsviður-
halds og lífs þæginda.
Þau ríki sem greiddu atkv. með
gulli og móti frísláttu silfurs, voru með
al annara : New York, Pennsylvania,
Maine, Connecticut, Massachusetts,
New Hampshire, New Jersey, Vermont
og Rhode Island. Þessi 9 strandríki
gáfu meginhluta þeirra at.kv. er greidd
yoru móti silfur-frísláttu, eða 229 atkv.
af 301. Þessi ríki eru ekki rík af nátt-
úruauðlegð, en þau 9 hafa aftur annað,
það er: aðseturstaði banka, lánfélaga,
járnbrauta og verksmiðjueigenda.Þessi
9 ríki hafa meginafl auðvaldsins í
Bandaríkjunum, en hin 21 hafa megin-
kraft framleiðslunnar.
Nú skulum vér taka fyrir fjárhags-
skýrslur Bandaríkjanna yfir tímabilið
frá 1880 til 1890 og sjá hversu jafnt só á
komið með auðsafn eða vellíðan þessara
tveggja ríkjaflokka.
Eg vil taka það fram, að ég hefi hér
skilið eftir þau ríki, sem framleiða silf-
ur, því það mætti álítast, að þau væru
að hugsa um sinn eigin hag án tillits til
þjóðarinnar. Einnig skil ég eftir þau
ríki, sem aðallega framleiða timbur, því
þau með sinn 82,00 verndartoll á hver
1000 fet, geta naumast komið inn i þenn-
an samjöfnuð. Líka skil ég eftir þau
ríki og territories, sem ekki voru aðal-
lega bygð 1880, af sömu ástæðu.
Hin þrjú aðalöfl er skapa fram-
leiðslu eru: land, vinna, peningar eða
höfuðstóll.
Af landi höfðu þessi 21 ríki 985,635
ferh. milur, en þessi 9 ekki nema 168,-
665, eða 6 á móti 1 í hag hinna fyrri.
Fólkstal var 1880 í hinum 21 rikjum
28,242,922, en í þessum 9,14,507,407 eða
2 á móti 1 í hag hinum fyrri.
Matsfé eigna í hinum 21 ríkjum árið
1880 var $6,889,554,628 og þessara 9 síð-
ari $7,559,928,915, eða nærri jöfn öfl hvað
stofnfé snertir.
FramJeiðslu ríkin höfðu því 6 faldan
land-kraft, tvöfaldan vinnu-kraft og
nærri jafnan höfirðstól til að byrja með,
og hefðu þess vegna átt að græða í það
rninsta 10 falt við auð-ríkin á tímabil-
inu milli 1880 og 1890. Eu það fór öðru-
vísi. Auð-ríkin, eða þessi 9, græddu
tvöfalt við hinríkin. ÞeSsi 9 græddu,
samkvæmt matverði, $3,054,762,722, en
hin $1,698,195,657.
I samanburði við öll Bandaríkin,
höfðu framleiðsluríkin 56% af allri fóiks-
tölu 1889, en gátu unnið að eins 23% af
allri verðhækkun eignanna. 9 auðriki
höfðu að eins 29% af allri fólkstölu, en
græddu þó 41% af allri verðhækkun
eignanna, Fólkið fjölgaði um 20% í auð
ríkjunum og 22% í framleiðslu-ríkjunum.
Skuldir jukust nálægt fjórum sinnum
meir i framleiðslu-rikjunum en auð-ríkj-
unum.
Vér sjáum nú glögglega, að hér er
ójafnt ákomið. Einn hluti landsins, eða
einn flokkur fólks, hefir miklu erviðara
fyrir að vinna sér fjrrir velmegun, en
hinn. Eitthvert hulið afl dregur vel-
ferð frá einum parti til hins. Ríkdómur
náttúrunnar hefir lítið að segja. Auð
legð sú er hún og jarðyrkjumaðurinn
eða verkmaðurinn framleiða, hverfa
jafnóðum og dregst þangað sem ormur
gullsins seiðir hana. Verkamaðurinn
stendur uppi með bara sínar lifsnauð-
synjar þó hann erfiði án afláts.
En nú stansar hann og hugsar um
hvernig ástæðurnar séu, og hvert hægt
sé að ráða bót á þeim og tilraunir til
umbóta koma íram. Á Chicago fund-
inum greiða þeir málsaðilar, sem verða
fyrir ójöfnuði, atkvæði með frísláttu
silfurs. Atkvæðagreiðslan er spegill
hugsana þeirra, er sendu fulltrúa þang-
að. Hún er bergmál radda þeirra, er
hrópa um jafnrétti milli auðs og al-
múga.
Einhver kann nú að spyrja, hvað
fríslátta silfurs hafi að gera við þennan
mismun? Við skulum sjá. Annar þess-
ara rikja-flokka lifir mest megnis á fram
leiðslu og iðnaði eða aðallega jarð-rækt.
En hinn ríkja-flokkurinn mest megnis
af vöxtum af peningum. Sá ríkja-flokk-
urinn, sem lifir af vöxtum peninga,
græðir stór mikið meir en sá, sem lifir
af framleiðslu og iðnaði. Það er jafn-
vel ekki séð, ef skulda aukning og fólks-
fjölgun er tekin til greina, annað en
framleiðslu ríkin hafi tapað á umræddu
tímabili, og orsökin er, að rentuberandi
skuldabréf, gefa meiri hreinan ágóða en
landbúnaður og iðnaður. Með öðrum
orðum: peningar eru of dýrir eða fram-
leiddar vörur of ódýrar, til þess að geta
gefið jafnan hag, svo hinn hreini ágóði
dragist þangað sem renturnar fara.
Þannig dregst auðurinn frá almúganum
og safnast til hinna fáu auðmanna.
Nú gerir gnægð peninga þá ódýr-
ari og vörur sem seldar og kejcptar eru
fyrir þá aftur á móti dýrari, en skortur
á peningum gerir þá dýra, en vörurnar
ódýrari. Ef silfur stendur jafnhliða
gulli sem gjaldeyrir, gerir það gjaldeyr-
inn tvöfalt meiri, en ef silfur er tekið
burt og gull að eins haft, og gerir það
gjaldeyTÍnn helmingi minni. Þannig
gerir gull “standard” dýra alla peninga
en varning framleiddan ódýran, en frí-
slátta silfurs gerir peninga ódýra, en
framleiddan varning aftur dýrari. En
silfur getur ekki staðið jafnhliða gulli,
nema það fái sömu lagaréttindi til
myntar, nefnil. ótakmarkaða frísláttu
eins og gull hefir. Þessi frislátta var í
lögum í Bandarikjunum þar til 1873.
þá var hún fyrst takmörkuð, og siðan
alveg úr lögum numin, en ekki samt
með algerðum vilja þjóðarinnar. Það
voru margir merkir menn, sem mót-
mæltu þvi harðlega og sögðu að það
hefði eyðilegging í för með sér. Það er
máské ekki gott að framsetja álit þeirra
betur með sem fæstum orðum, en með
því sem J. G. Blaine sagði, 'og sem ég
hefi áður skýrt frá i Hkr. Hann sagði:
“Eyðilegging silfurs sem peninga og
stofnsetning gulls, sem hins eina verð-
miðils, hlýtur að hafa eyðileggjandi á-
hrif á allar eignir nema rentuherandi
skuldabréf; þau hljóta að verða verð-
meiii og ná ósanngjörnum hagnaði yf-
ir aðrar eignir. Ef, eins og skýrslurnar
sýna. að til séu nálægt 7 þúsund milj-
ónir dollars af gulli og silfri slegnu og
óslegnu í heiminum, nokkurnveginn
jafnt af hvoru, þá er ómögulegt að
taka helming þess burt án þess af því
leiði stórkostlegt eignatjón fyrir milj-
ónir manna”.
Það eru nú liðin eitthvað um 20 ár
SÍðan þetta var talað, og við getum þvi
tekið reynslu þess tíma til yfirvegunar
og séðhvað sagan skrásetur. Arið
1873 var bóndanum borgað fyrir liveiti
bush. $1,10; árið 1889 fékk hann að eins
69 cents; árið 1893 var það bara 54 cts.
Árið 1873 gaf ekran af sér $15,50 í hveiti
mais, höfrum, b'ómull eða heyi, að
jafnaðartali. en árið 1893 að eins $8. —
Verðfall á 20 árunum þess vegna sem
næst helmingur á framleiddum varn-
ingi. Þar fyrir hefir verzlunarkraftur
þess hluta fallið um helming á því tíma
bili, og getutn vér þyí séð að það hefir
ákafleg áhrif á borgunarafl þjóðarinn-
ar. — Sá sem hefir skuld að borga þarf
helmingi meira af vörum til þess, en
hann þurfti fyrir 20 árum síðan. Bónd
inn hefir nú helmingi minni peninga til
að verzla með; verzlunarmaðurinn fær
frá honum helmingi minni verzlun og
hefir tiltölulega minni ágóða. Verk-
smiðjueigandinn selur tiltölulega minna
af varningi sínum og gefur þeim mun
minni atvinnu og hefir minni hagnað.
Flutningafélög hafa minni flutniuga og
þjóðin minni hagnað af út- og innflutt-
um varningi í samanburði við fólkstöl-
una. I fáum orðum: Þetta ákaflega
verðhrun vörunnar orsakar almenna
verzlunardeyfð, eða sem menn kalia
“daufa tíma’,. Áhrifin koma fram fyrst
á jarðyrkjumanninum, bóndanum,
fyrst vegna þess, að hann er fyrsta
hönd, sem verzlar með framleiclchir vör-
ur, og í annan stað vegna þess, að liann
yfir höfuð að tala hefir minstan höfuð-
stól. En á sínum tíma koma þau engu
síður skaðlega fram á verzlun og iðnaði
iandsins.
Um undanfarinn tíma hefir svo til-
hagað í Bandaríkjiunum, að flest fjrir-
tæki hafa verið stofnuð að miklu leyti
með lánsfó. Maður sem setur upp
verzlun, stofnar verksmiðju, byggir
skip, eða kemur á fót öðru fj'rirtæki,
tekur vanalega ekki minna en helming
höfuðstólsins til láns. Sá sem lánar
peningana álítur óhult að lána helming
af stofnverðinu á móti tryggingu í allri
upphæðinni, og hinn sem á eignina álit-
ur óhult fyrir sig að taka til láns þessa
upphæð.
En þessi ákaflega verðlækkun og
þar af leiðandi verzlunardeyfð, sem áð-
ur er sýnd, gerir halla á reikninginn.
Fyrirtækið gefur helmingi minni ágóða
höfuðstóllinn, stofninn, fellur í verði,
En það gerir samt ekki skuldin ; þvert
á móti liækkar hún. Að eigandanum
sofandi eða vakandi vex hún stöðugt.
og hafa víst allmargir íslenzkír landtak-
endur fengið tilfinnanlega að kenna á
því. Þeir hafa ekki getað borgað rent-
urnar, skuldin hefir hækkað, og fyrir
það að peningaþröng var og þeir dýrir,
var ekki hægt að endurnýja lánið. Og
endirinn verður sá stundum, og hefir
orðið í mörgum tilfellum, að eignin fell-
urí hendur lánfélaga undir lögtaki
skulda. Nú þegar svona er ástandið,
dregur það til þess, sem ekki bætir um,
nefnilega það, að auðmenn sækjast eftir
að leggja peninga sína í rentuberandi
skuldabréf, sem eru vel trygð, svo sem
“bonds ” og önnur slík, en vilja síður
leggja þau í atvinnugefandi iðnaðar
fyrirtæki, sem virðast ekki borga sig
vel og vera völt eign. En ef þeir gera
það, dregur til þess, að þeir vilja
tryggja sér sinn ágóða, með því að
mynda einstjórnarfélag yfir þá iðnaðar-
grein, og þar með ráða vöruverðinu.
Með öðrum orðum: Þeir mynda einok-
unarfélag.
Þetta er nú einmitt hið yfirstand-
andi ástand. Prisar á framleiddum
varningi hafa stöðugt lækkað síðan 1873,
hvort heldur demókratar eða republi-
kanar hafa verið við völdin og orsakað,
eins og áður er sýnt, almenna verzlunar
deyfð.
Vér þurfum nú ekki lengur að
hyggja álit vort á spádómum, heldur
höfum vér sögulega reynzlu; hina full-
komnustu sönnum. En það er enn ekki
komið eins langt og getur farið til eyði-
leggingar, ef ekki er við gert. Og skul-
um vér nú snúa huga vorum að auðsafni
i einstakra hendur, og þar af leiðandi fá-
tækt almúga. Vór skulum sjá hvar
komið er og hvar lent getur, ef ekki er
við gert.
Ástandið í Bandarikjunum er og
hefir verið nú að undanförnu, verzlun-
ardeyfð og “daufir tímar”. En engir
neyðar timar. Bændurnir eiga flestir
lönd sín og hafa nóg til síns viðurværis.
Þeir hafa bara þurft að fara á mis við
sumt af lífsþægindum, og líkt er ástatt
með vinnulýðinn.
I sumum öðrum löndum, sem leng-
ur hafa haft gull-“standard”, er öðruvisi
ástatt. Vér skulum taka til dæmis
England. Það þekkir hver maður á-
stand írlands, undir stjórn Englands,
og bændaflokkurinn og vinnulýðurinn
á Englandi er mjög lítið betur á sig
kominn en hÍDÍr sömu flokkar á írlandi.
Fáeinir auðmenn eiga svo að kalla alt
landið. Bændurnir eru leiguliðar, og
og lifa við skort. Fjöldinn af vinnu-
lýðnum með hið einfaldasta viðurværi,
veit ekki, sem sagt, hvað hann á að fá
til næsta máls.
Niðurlag á 4. bls.
Hið þrefalda samband
sem sigrað heíir í allri þraut
Hin þrjú miklu Suður-Ame-
ríku-lyí bregðast aldrei að
lækna gigt, nýrnaveiki og
hina vestu tegund melting-
arleysis.
Hin þrjú miklu Suður-Ameríku-lyf
hafa verið reynd við margan harðan ó-
vin, en aldrei enn hafa þau brugðisr. Ef
vér tökum Sjuth American Rheumatic
Cure, þá er sagan um lækning sjúkl-
inga þeirra er lyf það hefir læknað, sem
æfintvri eitt. Mr. D. Dessnetels frá
Peterboro, var svo voðalega þjáður af
gigtveiki að hann var tíu sinnum hvað
eftir annað brendur á ýmsum stöðum í
þeirri von, að hrekja sjúkdóminn úr
íkamanum- Hendur hans afmynduð-
ust allar og fingurnir krepptust. Utan-
um vinstri fótinn var gerð steypa af
Plaster of Paris og látið sitja mánuðum
saman. Eina vikuna eftir að hann fór
að brúka South American Rheumatic
Cure, var hann sem nýr maður og á
skömmum tíina var hann albata.
Þegar tala skal um South American
Kidney Cure, þá er það ólíkt pillnm,
dufti og öðrum þesskonar meðulum þvi
að það leysir undireins upp þvagsýkina
og hin hörnuðu efni, sem sýkinni valda,
og þegar líkaminn losnar við þau, þá er
batinn fenginn. Mr. D. J. Locke frá
Sherbrooke í Quebec segir, að hann hafi
eytt yfir $100,00 við nýinaveiki og ekk-
ert batnað. Þegar hann var búinn að
taka nokkrar inntökur af South Áme-
rican Kidney Cure þá fann hann furð-
anlegan bata ogeins oghann segir sjálf-
ur: "Eg hef nú tekið þrjár flöskur og
álít mig allækuaðann”.
Hin versta tegund af meltingarleysi
læknaðist af South American Nervine.
Það verkar á taugakeifin sem liggja
neðst í hoilanum eri þaöan spretta allar
tegundir taugaveiklanar og óregla í
maganum. Mrs. H. Staploton, Ving-
ham, Ont., segir: Árum saman hafði ég
þjáðstaf taugi.veiklun og liöfðu liinir
bestu læknar i Canada og Englandi
fengist við það. Mér var aáðið að taka
South American Nervine, og cg verð að
íáta, að ef að ég hefði ekki gert það, þá
leföi ég ekki verið lifandi fram á þenn-
an dag. Eg skal aldrei vera án þess.