Heimskringla - 26.11.1903, Page 2

HEIMSKRINGrJLA 26. NÓVEMBERBER 1903.
Heiiiisknngla.
PUBLISHHB BY
The Híimskriogla News & Fablishiog Co.
Verð blaðsins i Canadaok Bandar. 82.00
am árið (fyrir fram borgað). Sent til
fslands (fyrir fram borgað aT ka'tpend-
um blaðsins hér) $1.50
Peningar sendist í P. O. Moijey Order
Registered Letter eða Express Money
Odrer. Bankaávisanir á aðrabankaen í
Winnipeg að eins teknar með afföllum.
li. L. Baldwinsuii,
Editor & Manasrer.
Office : 219 McDermot Ave.
P o. BOX I 16
Bókvit í öskum.
Ef til vill er fyrsti flokkurinn
(-ýðingar og áhrifamesti flokkur
þjOðfélagsins. f honum brjótast
fram í stærstum og sterkustum
mæli «11 þau öfl sem prýða mann-
inn fram yfir dýrin, og á þeim
flokki hvflir mestur þungi Jieirra
hugsaua og starfslegra fram-
kvæmdasem heimsmenningin bygg
ist á. Hann er frömuður í hug-
vitslegum uppfundingum og fögr-
um listum, verzlun og framleiðslu
allri og samgöngufærum til lands
og sjávar. Upptökin að umbótum
og starfslegum framkvæmdum til
hagsmuna fyrir þjóðfélagið eiga
vanalega rót að rékja til þessa
flokks, án lians væri tilveran harla
auðvirðileg og lftilsnýt. bessi
flokkur hefir umráð yfir [>vf 'teg-
ursta göfugasta og gagnlegasta sem
mannsheilfnn og höndin haga eru
fær að afkasta. Hann er sjálf-
mentaður og bíi mentun verður
jafnan notadrýgst gegnum alt lffið.
Forlögin, sem svo eru nefnd, hafa
framleitt flokk þennan undir þeim
Iffskjörum sem bægði iionum frá að
mega njóta skólalærdóms, en eng-
inn veit eða getur sagt hvað úr
[>eim mönnum liefði orðið, eða
lærdómsþekkingin og mentunin.
Það eru hinir sannupplýstu menn.
Þessir menn eru að [>vf leyti í ná-
skyldloika við fyrsta flokkinn að
þeir eru mentaðir strax frá bam-
æsku; eðli þeirra er svo siðfágað
eg svo frásneitt og fjarstætt dýrs-
eðlinu að [>eir eru frá upphafi
vega sönn mannprýði; en þetta
eðli [>eirra glæðist enn því nreir
sem slíkir menn njóta meiri lær-
dómsþekkingar. Fyrir þeim liggja
opnar allar beztu stöður og em-
bætti sem þjóðfélagið hefir á valdi
sínu, og }>eir vinna verk sinnar
köllunar með alúð og skyldurækni
og vaxa æ þvf meir að virðingu og
tiltrú sem [>eir eru lengur og meira
og betur þektir. Hjá [>eim erbók-
vitið “látið í askana”, og eftir
dæmi þeirra, ekki s'ður en fyrsta
flokksins, eru örfandi fyrirmynd
komandi kynslóða.
nóg. Alt er komið undir [>ví að
Islendingar sjái hvað til þeirra
friðar heyrir, sjái að það er mögu-
legt að láta bókvitið f askana.
(julltekja í S.-Aí'ríku.
Verzlunerdeyfðin í Huður-
Afríku er orðin óbærileg. Vinnu
menn til að vinna í námum þar eru
ófáanlegir. Námaeigendur, kaup-
menn, og allir [>eir yfirleitt sem
bera hag landsins fyrir brjósti
hafa haft ýmiskonar samtök til
þess að ráða bót á þessu en alt
hefir borið að sama brunni. Engir
menn eru fáanlegir til þess að
stunda atvinnuvegi landsins. Þess-
ir atvinnuvegir voru í góðu á-
standi áður en stríðið hófst þar, en
j allri st irfsemi var hætt meðan
stóð á ófriðnum. Það var alment
Þessar hugleiðingar, þó [>ær1 álitið bæði á Bretlandi og f S-
séu hér stirðlega framsettar, eru
þess verðar að þeim sé veitt alvar-
legt athygli. Vér íslendingar—
fyrsta kynslóð vors þjóðflokks hér
f laudi — verðum að gæta þess að
afkómendurnir sem nú eni í upp-
vexti séu jTaumgæfilega athugaðir,
Það var sá tfmi á íslandi, og
sjálfsagt vfðarum heim, að sú skoð-
un var ríkjandi meðal alþýðunnar
að bókvitið yrði ekki látið f askana, llverjum ^tórverkum þeir hefðu
eða með öðrura orðum að lærdóm- i Setað komið tíI leiðar’ ef ÞeiAefðu
ur og bókleg þokking væri f&nýtt! &tt ko8t á b&skólanámi, án þess við
prjál, sem ekki veitti mönnum líf- í kað að taPa uokkru a£ ^amkvæmka | það bezta 8em f þeim býr
vænlega atvinnuvegi eða lffsupp- °- starfshæfileikum sfnum. ÞflB
eldi. Sjálfsagt hefir þessi skoðun!,ná se^a 11111 Þennan flokk að
þá verið eins og hún er enn, rétt! Þekking han8 og menning er sjálf-
aðþviersuma menn snertir, þvf | fnunleidd og alin; á herðum hans
að þeir eru til sem ekki virðast! hvflir umsjá £yrir tilveru og vellfð-
hafa lag á þvf að gera sér lærdóm an als þe8s ðtfiluleSa ^nngrúa,
sinn og þekkingu að nokkrum sem ekki ha£a gæddir verið 8álar‘
verulegum notum, og [>vf síður að ! þreki tíl að skaPa sér sérstaka at‘
Afríku að þegar bundinu væri
endi á hernaðinn og landið komið
uudir yfirráð Breta, þá mundi
verða svo mikill innflutningsstraum
ur fólks úr öllutn áttum f landið að
allir atvinnuvegir þess mundu ekki
að eins komast f samt lag aftur,
og sem flestum þeirra sé beint á þ& heldur taka míklum og skjótum
náins eða lærdómsbraut sem lfkleg-1 framförum. En reynslan hetir orð-
ust er til að knýja fram hjá þeim þar öfug við voriir nianna, því að
Sum ! strax og friður var kominn á þá
I börn eru þannig gerð að náttúru- tóku menn fyrst fyrir alvöru að
fari að þ/ðingarlaust er að ætla hvfla sig. Enginn fékst til að
þeim að stunda háskólanám svo að j g(;ra neitt svo orð væri ágerandi;
nokkru verulegu liði megi verða; verzlanir urðu gjaldþrota og sá
en þessi sömu börn geta haft f sér j litli iðnaður sem f landinu var
efni til að verða listamenn eða | stöðvaðist nálega algerlega. Kafl'-
hagleiksmenn, og }>á er skylt að : irar þeirj sem áður unnu að nárna-
látaþauganga þá braut sem þar j greftri-- en námavinna eða gull-
aðrir hafi gagn af þeim. En þess- j vinnu vtgí_’ en ‘ ru Þ0 nýtir og j jytur. Það er vfst að landar ; tekja or aðalatvinnuvegur lands-
ir menn eru, sem betur fer, undan- j nau^8ynleKir sem vinnuafl í hönd- i vorir ern ;ilment þeirrar skoðunarjins—hafa verið ófáanlegir til að
tekningar. Alment er sú raun 4.!U!nÞ<irra er mtð kunna að fara. i að bókvitið verði látið í askana. taka á ný til starfa. Þeir eru latir
að lærdómur og aukm þekkragj TT. „
, . . ,, Hinn annar flokkur manna
bætir og göfgar manninn, víkkar!, ,.
. lærðir menn ómentaðir, eru ems og
og breikkar sióndeildarhrmg hans,! „ , . , , .
, , . ; tram var tekið, undantekning frá _ „
skerpir skilninginn og 1/sir UPP! almemiu reglunni, en eru þó alt of á æðriskólum' Til dæmis hefir j eins og Ii.díánar á eigin reikning,
1 enginn Islendingur hér vestra lagt j þó það gefi þeiin minni peningaarð.

Vitsmunir þeirra leyfa þeim ekki j og makindagjarnir að náttúrufari
að hugsa öðruvísi. Eu [>að ei ' og fellur illa að vinna undir stjórn
fleira bókvit é«i það sem nurnið erannara; vilia heldur stunda veiði
alt hugsjónalífið. Maðuriun verð-
ur upplýstur við aukinn lærdóm og
vaxandi þekkingu, og að öllu leyti
færari til þess að færa sér og öðr-
um í nyt öfl þau sem f honum
sjálfum búa og f heiminum um-
hverfis liann Það er þekkingin
sem fœst moð lærdómi, sem gerir
honum mögulegt að gera sér jörð-
inna undirgefna, þvf að hún er
undirstaða þeirra hugsana sem
starfs og framkvæmdalíf þjóðanna
byggist á. Þekking sú sem menn
öðlast við bóknámið veitir mönn-
fyrir sig verkfræði, sem }>ó er eins! Þeim nægir ef þeir að eins geta
göfugt og þarflegt starf og hvert j dregið fram lífið á einhvern hátt
annað f landinu, og útheimtir þess: Fjöldi þeirra í landinu er nægi
margmennir af því þeir eru svo ó.
nýtir sjálfuin sér og öllum öðruin.
Þeir eru þrotaflök mannlffsins; eðli gÖÍUgt °g Þarfltígt 8tarf °g hvert 1 d^ið fram lífið á einhvern hátt
þeirra er stundum spilt frá upp- j
hafi vega, þeir eru menn að einum ! utan mikla bÓkIega meutun' Það jlega miki11 tíl Þe88 að vinna alla
þriðja. en dýr að tvem, þriðju hlut-! er er kominu meir en tfllli ti! l’es8! uáma sem Þar eru, en letin bannar
i , . , . , I að einhverjir af vorum efnilegu! þeim I>að.
um. I [>eim si>eglar sig fmynd r 1
þess sem ætfð leiðir laðar og tog- UUgU m'ÍnnUm taki að 8ér að nema Það evu uokkrir mánuðir sfð-
þær fræðigreinar. Það er engin
manninn aftur og niður, en megn-
ar ekki þess að lyfta eða hefja j
liann upp f það veldi sem lær- j
dómsþekkingin ætti að leiða til.j
.Slfkir menn geta lært og náð próf-
sjáanleg ástæða þvf til fyrirstöðu
að vér, eftir nær 30 ára dvöl hér
í landi getum ekki átt f vorum
þjóðflokki menn f öUum greinum
áti námaeigendur auglýstu að þeir
yrðu að fá námamenn og sögðu þá
afdráttarlaust að ef Kaffirar væru
ófáanlegir til að vinna, þá yrðu
þeir að fá menn t'rá Kínuog Japan,
! um;
, , það er mannsparturinn f þeim! verklegrar Þekkingar. Maehinists, en þetta hafði engin áhrif. Breta-
um aðgang og gjonr þa liæfa til að j ^ ^ ^ ^ ^ hafo hvorki j Draftsmen, Engineers, Surveyors, j stjórn setti þá nefnd til að athuga
gegna ýmsum stððum og stíir£um: stillingll H,, framkvæmdaafl til: Architécte’ Eíeetricians °g ýmsum j atvinnumálið og ráða ef inögulegt
sem annars væru huldar eða lokað-!
ar fyrir þeim. Á þann hátt er það
fyrir löngu sannað að bókvitið
verður og er stöðugt "látið f ask- >
ana”. Við lærdóm, eða það að \
þess að beita þekkingu sinni svo í
■j öðrum verkfræðigreinum sem jafn-! væri fram úr vandræðunum. Þesi
Þá skortir |an veita góð laun 1x11111 8em £ull‘ nefnd er nú sem dðast að starfa, en
f þeim. Eu eins ogja meðan eru námaeigendur
numa eru
og
vera lærður maður, er alment skil-
íð það að maðurinn hafi numið og
tekið próf við einhverja viður- j
kenda mentastofuun f ákveðnum
j að liði megi verða.
1 nenning og þess vegna menning
til að Leggja fram þá kraftá sem f j £ram ertekið þá þurfa menn sem | verzlunarmenn að gera alt sém f
slfkar greinar læra að hafa náð all- ] þeirra valdi stendur til að minka
náms eða fræðigroinmn. Standist
hann prófið þá er hann þar með i
útskrifaður úr þeiin sðóla og er
| þeim búa sér eða öðrum til hags og
j nota; hjá þeim er bókvitið ekki
“látið f askana”. Þeir eru það j
sem á hórlendu máli nefnist
“parasites” á þjóðlíkamanum. Þeir
! hafa lærdóininn en þá skortir
háu mentastigi. Þess vegna ber j vandræðin og að fá stjórnina til að
löndum vorum að gæta Þeirrar samþykkja að þeir megi fá Kín-
skyldu að veita t/'rnum sfnum,! verjH f þúsundatali inn f landið
stúlkum jafnt sem piltum þá nauð- un(1ir vinnusamningum f n&mum
synlegu mentun sem útheimtist j þeirra. f fyrstu var þeSBU tekið
til þess að þau geti tekið tilsagnar! rnjög fjarri, eu eftir þvf sem nefnd-
alstaðarsú hugsjón mannsins að f t**9™ M,kn nám8greinum'i in starfar lengur, eftir því minkar
starfasérog öðrum til nytsemda,! En fyrir ÞaU 6em 8ýna hœfiIelka j mótspyrnan gegn innflutningi
| vera heldur veitandi en þurfaudi.! 4il æðrl eða háskólamentunar’ ÞájÞessum. Það eykur og á vand-
verðalættiað Vera’ frá £oreldra og að" ræðin aði fyrirhugaðar járnbrauta-
þeir skufi ekki heimta þessa
drengjatöhi og yfirleitt gera alt
sem í þeirra valdi stendur til að
hlynna að brautalagningu félag-
anna. Á hinn bóginn verða náma-
eigendur að fá sirin skerf af öllum
vinnandi mönnum svo áð sá iðnað-
ur fái þrifist að einhverju leyti og
stjdrnin eða umbóðsmenn hennar f
Afríku hafa tekið að sér að sjá
um að öllum fáanlegum mönnum
verði skift sem jafnast niður meðai
verkveitenda, það erað segja þegar
völ er á nokkrum verkamönnum.
Td að sýua hve skaðleg áhrif
stríðið hefir haft á gulltekjuiðnað-
inn þar syðra, má geta þess á ár-
unum 1897—8 -9 var gulltekjan
[>ar ll^ 16 miliónir og 15| mil.
punda, en árið 1900 og 1901 að
eiris 1 milión pnnda hvort af þess-
um árum, en í fyrra varð hún 5-Jj
milión punda eða sem næst | við
það sem var áður en stvíðið hófst.
Annar nftmaiðnaður þar eru kol,
silfur og gimsteinar. I síðastl.
mánuði varð kolatekjan 220,000
ton. silfurtekja 30,000 únzur og
demantatekjan 24 þús. punda virði.
Demantsnámar landsins eru taldir
ágætir; ein demantsnáma í Pretoria
héraðinu er riýfundin, hún gaf
2 [>ús. punda virði á fyrsa tnánuði
en 15 )>ús. þunda virði næsta mán-
uð (Okt, sfðastl.). I þessari námu
eru talin ómælileg auðæfi og allur
námaiðnaður í landinn er enn f
bernsku. Það er því ti Ifiunanlegt
tjóu fyrir íbúa landsins að eiga
ekki kost, á nægum viuuukrafti til
að taka úr því það gull og þá
gimsteina sern þar eru f ómæfilega
rfkum mæli, og þnð þvf fremur
sem vinnulaun eru talin há og því
ábatasamt að vinna [>ar syðra fyrir
al!a sem nenna því.
Thomas Shahpe.
mentun. Henni fylgir ætíð og
j Með heilbrigðum vitsmunum
þessir menn ekki skoðaðir í fcðru
það vottorð eða sannanagagn sem j
hann jafnan sfðar notar sem lykil
að veglegustu vanda og ábyrgðar-
mestu stöðum eða embættum sem
þjóðfi'lagið hetír f gáfu sinni.
J : fcðrum td viðvorunar en ekki til
Mentun ]>ar á móti er annars1 eftirbreyt.ni.
eðiis, alt er mentun sem mannar
eða mennir og siðfágar manninn . Þriðji flokkurinn, mentaðir
og göfgar hann sem veru. Sú! íærdóæsmenn, eru í hæsta máta
mentun getur fengist án skóla- fyrirlnynd mannlegrar tilveru. í
göngu eða mikils bóknáms
Það [má skjfta
i standenda h&lfu, opinn aðgangur
byggingar þar syðra geta ekki haft
ljósi en því að þeir aéu hér settir'að Þ‘‘im sto£mmum- Hafandl framgang vegna mannleysis. Rétt
jafnan hugfast að afkomendur Is-, nýlega hafa komið saman forstöðu-
lendiriga geta því að eins á kom-
menn þessara jámbrautafélaga í
flokka:
j slfkum mönnuin er vanalega sam-
,, einað alt eða flest það sem göfugt
mHnnum f 3
er og gott og nytsandegt í mann-
eðlinu. Hjá þeim kemur fram á
mönniim,
jandiárum haldið óskertum hluta I Oiange River og Transvaal ríkjun-
mót annara þjóðflokkum hér í j um Ug lagt vandræði sín fyrir
landi, f bar&ttunni fyrir tilverunni, stjórnina. Umhoðsmaður hennar
að þeim sé veittur frf og frjáls að- i lofaði að ekki flejri en 1() [)íisuncl
gangur að allri þeirri mentmi sem j •‘drengir” skyldu teknir í vinnu á
hæfileikar þeirra gera }>á meðtæki-
lega fyrir, og að þeir séu Örfaðir
til [>ess að stunda hyerjar þær
sJál£' hæsta ftigi jafnvægið sem á og j n&msgreinar sem eðli þeirra eru
þarf að vera milli sálar og lfkams- j eiginlegastar. Þá er framtfðarvon
1. Ólærðum
mentuðum.
2. Lærðum miinnum ómentuð- hæfileikanna. Það eru samræmis-1 fyrir vort hér, og vissa fyrir
nm og ! mennirnir, [>ar sem hvortveggja j vellíðan þess og upphefð.
3. Mentuðum lærdómsmönnum. | vex og þróast jöfnum höndum,! Landíð er gott, tækifærin eru
brautum stjórnarinnar svo að fé-
lögin gætu fengið alt, sem fram
yflr þá tölu væri, en stjórnin hefir
ekki enn * þá náð upp þessari
drengjatölu, svo að félögin hafa úr
engu að velja, og alt stendur í stað.
Nú hafa umboðsmenn stjórnar-
innar samið við félagssstjórana að
A iiðrum st.að í hlaðinu er
beiðni fiá herri Thomas Sharjx’
til kjösenda ( Winnijicg að kjósa
sig í borgarstjörastöðuua fyrir
næsta ár, Vér sýnum h> r mynd af
manni þessuin, sem búinn er að
verall ar f Winnipeg, og orðinn
svo vel Uyntur að hann hefir ferið
kosinn bæjar fulltrúi 2 oða 3 sinn-
um, Mr. Sharpe er hœfileikanmð-
ur og röskur f öllum embættis-
i
rekstri. Hann er yerkveitandi og
hefir haft marga landa vora f
vinnu á ýnisum tfmuin og reynst
þeim vel. Hann er vel fær um að
gegna stöðu þeirri er oann sækir
um og er alment talinn viss að ná
kosaingu. Vrér teljum hann hæf-
astan allra þeirra er nú sækja um
stöðuna og óskum að íslendingar
greiði honum atkvæði BÍn
The Icclandic
Association,
of th«
IJNIVERSITY OF N. DAKOTA,
byrjaði annað ái’ tilveru sinnai með
fundi þann 9. þ. m. Sex nýir nem
endur bættust í hópinn, sem ekki er
enn þi stór, og tagnar því betur
hverjum nýkomanda. Einnig vom
lagðar fram íj&i hagssk/rslur félags-
ins, sem sýndu að á síðastl. ári hafa
inntektir félagsins numið $310,05,
útgjöld að eins fyrir póstgjiild, skrif
færi og þvl,: $40,f>l. Þar að auki &
það í loforðum, sem borgast eiga fyr
ir fyrsta Janúar næstk. $55,25; og
hjá stjórrnanef'nd skólans $500, sem
verða til reiðu þegar á þarf að
halda. AIis eru í sjóði og loforðum
til bókasafnsins $824.69.
Etns og þessi skýrsla sýnir, má
óhikað kalla, að félaginu hafi geng-
ið vel á þessu fyrsta ári, enda andar
það að sér beztu vonum um framtíð
fyrirtækis síns. Nú í vetur í jóla-
frfinu fyrirhugar það að reyna að
halda nokkrar skemtisamkomur tii
arðs fyrir bótaiafuið, meðfll íilend-
inga í Pembina County. Ekki er
enn ráðið hvernig þeim ’vcrður> hag-
að, en vonað að upphaf og úrslit
verði „betri, hverjum draumi,*.
Vér vitum að Dakota íslending-
ar kunna vel að virða rétta stefnu
þessa félags, að efla fslenzkar bók-
mentir og stundun þeirra einmitt við
þann skóla, sem þeim stendur að
öllu leyti næst af hérlendum hærri
skólum. Vér treystum því fastlega
að þeir finni til þess að með því að
styrkja íslenzkt bókasafn hér, sýna
þeir tilhlýðilega rækt bæði til ís-
lenzks þjöðernis og sfns eigin ríkis.
Félagið byggir þvf örugglega á
slfkum grundvelli vonir sínar um
að þeir þekki sinn vitjunartíma f
vetur og styrki og sæki þessar til-
vonandi samkomur, eða fyrirlestra,
sem reynt verður að gera úr garði
eftir beztu föngum.
SVANHVÍT ElNAKSSON,
ritari félagsins.
A. T. Davidson
sækir um bæjarfulltrúastöðu fyrir
4. kjördeild fyrir komandi ár.
Hann mælist til að íslendingar
styðji að kosning sinui með at-
kvæðum sfnum og áhrifum ng lof-
ar að vinna eftir megni f þarfir
deildarinnar ef hann nær kosningu.
Mr. Davidson er einn sf bezt
þektu vinnuveitendum f þessum
bæ og hefir um margra ára tfma
gefið mörgum Islendingum atvinnu
og jafnan reynst þeim sem öðrum
áreíðanlegur f ölluin viðskiftum.
Davidson er velvaxinn fulltrúa-
stöðunni og vonar að fá mikið
fylgi hjá íslendingum.
Merkilegur spádómur,
Arið 1868 vöknuðu fbúamir f
þorpi einu í Servíu við f>að, að
maður hljóp snemma morguns þar
um strætin og lirópnði af öllum
inætti: „Það er verið áð drepa
konunginn! Það er verið að myrða
konunginn!’1 Og skömmu þar á
eftir var sú fregn flutt út um
heiminn, að konungur Serba hefði
verið inyrtur. Þessi tilkynning
mannsins þótti svo merkileg, að
stjórnin f Belgrade sendi eftir hon
um og lét spyrja hann ítarlega um
það, hvernig hann hefði fyrirfram
getað sagt, um dauða konungsins.
Svarið var það sem hér segir:
f r
„Eg fékk vitran. Eg sá kon-
ung, sem með harðstjórn sinni
hefir reitt Þegna slna svo til reiði,
að fólk hatis drap hann. Hann'
yar einnig ólukkulegur f hjóna-
bandi. Eg sá enn fremur son
þessa konungs taka við riki meðan
hann var enri á barnsaldri og síðar
giftast konu sein verður þess völd,
að bæði hann og hún verða drep-
in (hér er auðsjáanlega átt við AI-
exander og Drögu, sem nýiega
voru myrt í Servfu, fyrri konungur-
i