Heimskringla - 03.12.1903, Blaðsíða 2

HEIMSKRINGLA 3. DESEMBERBER 1903.
I
PUBLISHED BY
Th« Heimskringla News 4 Pahlishiag Co.
Verð blaðains í Canadaog;Bandar $2.00
am árið (fyrir fram borgað). Sent til
íslands (fyrir fram borgað af kaupend-
um blaðsins hér) $1.50,
Peningar sendist i P. O. Money Oider
Registered Letter eða Express Mouey
Odrer. Bankaávísanirá aðrabankaen í
Winnipeg að eins toknar með afföllum.
R. L. Kaldwinsoii.
Editor & Manager.
Offioe ; 219 McDermot Ave,
P o. BOX 11«
Gamalmennin.
Bóknámið og alrnenn mentun
við lestur góðra blaða og bóka,
skerpir skilniug manna og eykur
þakkingu þeírra á ýmsan hátt, En
euginn er sá maður fæddnr sem
fengið getur fulla pekkingu á fram-
þróun einstaklinga, landa eða
|>jóða nema með Iffsreynslu og ná-
kvæmri eftirtekt. Af bókum má
þekkja hvemig þjóðirnar hafa
myndast og þroskast og hver til-
drðg orðið hafa til hvers sérstaks
frainfaraspors f tilveru þeirra. En
engin bók kennir neitt um f>að
hvað framtfðin geymir f skauti
sfnu fyrir einstaklinginn eða þjóð-
félagið. Eirigöngu J>eir menn sem
gamlir em og reyr.dir og aflað hafa
tér mikillar þekkingar bæði með
lestri bóka og nákvæmri eftirtekt á
viðburðunum f lffinu, geta nokkuð
getið til um frarntfðina með þvf að
miða við liðna tfmann og það sem
þeir hafa veitt persónulega ef'tir-
tekt. Þcss vegna er það á meðvit-
und manna alment að það beri að
heiðra gamalmennin, ekki íyrlr
það að þeir séu í sjálfu sér nekkuð
betri en hinir, sein yngri eru,
heldur vegna þess að þeir era
nokkurskonar vakandi og gang-
andi viskubrunnar, sem einatt
slökva fróleiksþorsta ungdómsins,
og þeirra sem vilja læra af þeim.
Með þessu er ekki átt við öll gam
almenni, þvf sum þeirra, og í raun
réttri alt of mörg, eru brend með
pví marki að þau hafa ekki vaxið
að visku með aldri, og verða þeim
mun sljófári sem þeir eldast meir.
En hér er átt við þau gamalmenni,
sem um daga sína hafa lagt sig
eftir fróðleik. oð tamiðhugsana og
rökleiðsulöflin eftir því sem vits-
mutrir þeirra hafa orkað, Þetta
eru mennirnir sem vel ber að
geyma eins og gamlar bækur, af
því þeir bera með sér fróðleik og
higgindi sem aðrir ekki hafa. Það
er þvf ætfð gott að hlynna að gam-
almenuunum og fara vel með þau:
frœðast af þeim og taka tillit til
sagna þeirra og ráðlegginga, svo
var það talið heima á Islandi og
svo er [>að talið hér í landi og
sjálfsagt víðar um lönd. Einatt
er það er það og svo að |>ótt þeir
söu hœttir nð hafa framkvæindar-
valdið }>á ráða gömlu mennimir
meiru en almenrring grunar þvf til-
lögur þeirra prívatlega gefnar þeim
sem starfa, hafa f sér hyggindi sem
knýja þá yngri til að taka og
breyta eftir þeim.
En að þvf er oss íslendinga
hér snertir, þá hefir þetta ekki al-
veg aama gilcli eins og heima á
föðurlandinu. Allir, ungir sem
gamlir, koma hingað með tiltölu-
lega lftilli þekkingu á þessu landi
eða lifnaðar og starfshátturn hér-
lendu þjóðarinnar, gamalmennin
standa þvf ekki eins vel að vfgi
hér og þau gerðu heima, og þokast
enda því meir aftur fir f þekking-
arlegu tilliti, sem þau eru hér
lengur. Þau fylgja ekki með tfm-
anum eins og unga kynslóðin gerir
og geta þvf ekki verið henni sam-
kyns leiðarstjama og þeir voru í
heimahögum. V estur-í slendingar
verða [>vf að líta til {>eirra ein-
göngu með saðningu á fróðleiks-
fýsn sinni og framtíðarspádóma
sem, hvort þeir eru ungir eða
gamlir, búnir eru að af!a sér niestr-
ar reynslu og þekkingar hér vestra.
Það er einkenni alþýðunnar f öll-
um löndum að líta helzt til þeirra
sem sýna sig f því að hafa skarpa
hugsun með hyggindum og starfs-
þreki og framkvæmdaafli. Það eru
mennirnir sem einatt skara fram
úr og verða sjálfkjörnir leiðtogar,
og slíkir inenn eiga þeim rnun
hægra með að beita áhrifum sfn-
um sem þeir eru betur mentaðir
og upplýstir. Það er frá þessum
flokki inanna sem endrum og sinn-
um rísa upp menn sem svo að
segja skapa, eða réttara sagt, end-
urskapa þjóðirnar, af J-ví að f þeim
koma fram í einni sameiginlegri
heild öll J>au öfl og hæfileikar sem
einkenna öll mikilmenni, svo sem
djúphygni, skarpskygni, mælska
og metnaðnr. Já, metnaður; sum-
um kann nú að finnast að liann
mætti missa sig, en við nánari yfir-
vegun munu flestir sannfærast á
því að hann sé einna nauðsynleg-
astur til framþróunur, og að án
lians sé ekki mikil von til framfara
eða heilla. Það er óvfst að Vestur-
Islendinga skorti nokkurn eigin-
leika meir en metnaðinn, eða það
að vilja ætfð og alstaðar vera öðr-
um jafnsnjallir eða rúmlega f>að;
og fólki voru er óhætt að taka J>að
sem óyggjandi sannleika að metn-
aðar eiginleikinn, J>egar honum er
hyggilega stjórnað, er hyrningar-
steinn undir vexti og viðgangi
þjóðflokks vors f þessu landi-.
Menn verða að hafa það hug-
fast að land þetta er að byggjast
af allra þjóða mönnnm, að á meðal
hinna ýmsu þjóðflokka eni margir
skarpir gáfumenn gæddir ' djúp-
sæjuin hyggindum og framsóknar-
þrá, slfkir menn beita áhrifum
sfnum á landsmenn sfna og leiða
[>á með sér til allra nytsamra fram-
kvæmda. Islendingar sem hér eru
og hingað koma framvegis, v«>rða
nauðugir viljugir að flytjast með
straumnum, og undir leiðtogum
þeim er þeir framleiða hér f landi
er það komið hvort þeir berast á-
fram með jöfnam hraða og aðrir
}>jóðflokkar eða dragast aftur úr.
Að þessum tíma hafa leiðtogar
landa verra hér vestra verið nienn
sem fæddir voru og upp aldir á
íslandi, og það má óhœtt segja
þeim til hróss að J>eir hafa lagt sig
alla f'ram til þess að hefja fólk sitt
til vegs og irama og að tryggja
framtfð þess sem allr bezt og fast-
ast; en eftir hinu alþekta eðlislög-
máli þ't má vænta að [>essara manna
missi við innan nokkurra ára, og
verður þá verk þeirra að takast upp
af hérfæddum ungmennum sem nú
eru í uppvexti. Þess vegna ber
hin mesta nauðsyn til þess að þeir
skilji köllau sfna og þekki siun
vitjunartfma. Það þarf ekki að
efa að laudar vorir hér eigi í hópi
sfnum inarga unga menn, sem
gæddir eru ölfuui þeiin náttúru
hæfileikum sem nauðsynlegir eru
til þess að gera þá að góðum og á-
hrifamiklum borgurum. Eu það
er afarnauðsýnlegt að æfa og temja
þessa hæfileika. Okkar ungu
menn þurfa að skilja að á herðum
þeirra hvflir ábyrgðin á framtfðar-
heill og heiðri Vestur-fslendinga.
Þessi sannleikur þarf að brennast
inn í sálu þeirra og haldast þar
varanlegur, en það er verk hinna
eldri, síðasta og hollasta skyldu-
verkið sem þeim ber að inna af
hendi við þetta nýja föðurland og
fólkið f því. Skólarnir, kyrkjan,
blöðin, það eru öflin sem þetta eiga
tillits til þess hvort þeir hafa sjálfir
unnið þau nmbótastörf eða látið
aðra gera þau. Slík verðlaun eru
eins eðlileg eins og þau ættu að
vera örfandi fyrir bændur að vinna
til þeirra. Vitanlega er öll hús og
bústjóru algerlega á valdi bœnd-
nnna, þeir geta að sjálfsögðu látið
liirða fjós sín og áburð eins og
og þurfa að vinna í sameiningu og | J>eim virðist bezt henta, og þeir
einhuga. ’ ættu að fiiina skyldu sfna og á-
Unggæðisskapurinn og létt
lyndið er þeim ungu eiginlegt, al-
vara lífsins komst ekki að til að [ munur er á
fest.a rætur f hugum þeirra og I hirðusemi; en það að moka flór
og hjörtum fyr en aldur og lífs-1 og hirða fjós er 1 eðli sfnu svo ó-
reynsla færist yfir þá. En gamal-! vandað verk að það ætti ekki að
mennin getta þó sáð þeim alvöruJ Þurfa neinn sérlegan lærdóm til
og vcruleika frækomum f huga | Þ'-ss, og þess vegna er efamál hvort
ungdómsins sem atdrei hverfnr' nokkur nauðsyn ber til þess að
[>aðan algerlega sé það gert á rétt-
an hátt, og allra bezta ráðið til
þess er að efla og örfa metnaðar-
girnd einstaklinganna; kenna
þjóðirnar, en láta þess jafuan um
leið sjást Ijós merki að þeir séu
viðbúnir að beita hervaldi til þess
að hafa mál sitt fram ef nauðsyn
krefji. Iiússar byggja kalt og
hrjóstugt lnnd og það lék lengi orð
á því að þjóðin væri eins efnalega
fátæk eins og hún var talin menn-
ingarlega snauð. En á sfðari ár-
um hefir þessi skoðun breyst, þvf
hvað svo sem segja má um ment-
nægju í að það færi sem bezt úr ,un alþýðunnar þar, J>á er það vfst
liendi. Það er auðvitað að mikill! að embættismenn stjórnarinnar,
verklægni hjúa og ! hinir æðri, hafa bæði gáfur, ment-
un og þekkingu á móts við það sem
aðrar þjóðir geta bezt boðið, enda
hafa þeir úr miklu að velja þar
sem rfki þeirra hefir hundruð
milióna manna og nær yfir fullan
7. hluta als þurlendis á hnettinum.
I Að þeir séu afkastamenn vottar
I
meðal annars hin mikla Síberíu-
braut þeirra, sem tengir hjarta
þau verk hjúa þurfi sérstaklega að
vera verðlaunuð. Og enn meiri
efi er á þvf hvort sú verðlauna-
skylda ætti að liggja á búnaðar-1 Rússlands við Kína, og er á sjötta
deildar meiuingar um [>að hver
verðlauuanna væri verðastur. En
j>eim að það sé lítilmenska að lútaj félögunum. Svo gæti og orðið
jafnan öðrum og kasta allri fram-
kvæmdaáhyggju upp á þá; að [>tta
sé ósamboðið þeim þjóðflokki sem j kltt; er ékki nema sjálfsagt, að
sé eða geri kröfu til að vera kom-1 bændur finni skyldu síria í því að
inn af blóði konunga og arinara
stórmenna; en sverja sig á hinn
bóginn í ættina til hinna fomu
þræla, og þeirra, sem, eins og
Þorst. Erlingsson kveðnr um, eru
“kag hýddir langt fram f ættir'’.
Slíkan samanburð þarf að brýna
fyrir ungmennum þjóðar vorrar
og láta þá svo kjósa hvorum flokkn-
um þeir vilja lfkjast og til hvors
þeirra þeir kjósa að sverja sig í
ætt, Má þá vænta að þeir gefi sig
fyrst og bezt fram til að beita öfl-
um sfnum og hæfileikum til hags-
muna sér og öðrum, sem til þess
eru hæfastir og bezt kjörnir, en
lyddurnar eg heybrækumar haida
áfram að liggja í öskustónni og
gera hvergi vart við sig— til góðs.
Það þarf að koma ungdóminum í
fastan skilning á pvf að ættgöfgi
þúsund mílur á lengd, öll bygð á
kostnað rfkisins. Það er fyrir
þessa braut að þeir hafa náð svo
afarsterkum tökum í Kínaveldi að
þeir eru mjög líklegir til að leggja
velja sem verklægnust hjú og að stóran hluta þess undir veldi sitt
borga þeim mest kaup sein bezt: áður en langt ltður fram á Jiessa
verk leysa af liendi, og í þvi eiga : öld. Hversu voldug þessi þjóð
verðlaun hjúanna að liggja að þau j hefði orðið ef hún hefði búið í
eigi jafnan kost á beztu vistunum j frjófsamara landi og hagfeldara
og hœstum vinnulaunum sem j loftslagi, verður ekki sagt; en með
vandast vinna verk sfn. Þegar sú j öllum J>eim annmörkum sem á
regla er orðin almenn þá skapast j landi þeirra eru, þá eru þeir samt
af sjálfu sér kapp meðal hjúa að i sem þjóð í stöðugri framför efna,
afkasta sem mestu og vandast
unnu verki fyrir húsbændur sfna,
og við þá samkepni verða þær um-
bætur til góðs í búskapnuin fs-
lenzka, sem þessi fundarsamþykt
ber vott um að sé nauðsynleg.
Rússar.
siðferðis og mentalega, Þeir sem
4
komið hafa til þessa lands, og það
mun yfirleitt vera fátækari hluti
fólksins, hafa sýnt sig vinnugefna
og duglega og hygna búmenn. Að
j /msir siðir þeirra séu frábrugðnir
| því sern hér viðgengot alment þarf
j ekki að efa. en hitt virðist gefið,
í að afkomennur þessarar fyrstu
kynslóðar, sem vitanlega alast hér
upp og mentast á hérlenda vísu,
þau verða eins og önnur börn út
Þeir hafa lengi verið olnboga-
böru annara stórþjóða og verið
hefir enga þýðingu f því að skapa *í'f"‘íð v,ð T-vrk] f tlu3tum «reln-1 lendra J>jóðflokka hér, algerlega
einstaklings lán eða gæfu, heldur j Um Uema mannt'Íf,1(la- Þa?’ er ekkl j innlent fólk, og þá jafnokar annara
eru [>að innri öfl hvers einstakl- r''ægt. að 8eg|a ®ð Þeir haíi venð | innfæddra manna f hvívetna.
ings, sem orka slfku. Það að hver hafðlr 1 he,ðn nf mentaþjóðum i Menonitarnir t. d., sem hingað
heimsins, hafa enda ef til vill ekki | hafa fluttf eru fyrir löngu í fremstu
röð bænda og kaupmanna hér í
fylkinu og hvergi f Manitoba er
land eins d/rt eins og einmitt í
bygðarlagi þeirra. Það má ganga
að því gefnu að Rússar hér í landi
s/ni sama dugnað, atorku og fram-
kvæmdaafl eins og þeir sýna f föð-
urlandi sínu. Þeir eru þegar bún-
er að ná hér ekki allftilli fótfestu,
og þeini er trúandi til að festa J>ví
betur ráð sitt’sem þeir eru hér
einstaklingur fáist til að nenna að
beita til fuls öllu því bezta sem f
honum býr. Það og ekkert snnað
er undirrót þess sem 1 á n nefn-
ist. Þegar búið er að festa þetta
óafmáanlega f hugum vorra ungu
hæfiieikamanna og helzt allra
vorra manna og kvenna, og fá þá
tll að breyta samkvæmt J>ví, þá J
mun sannast að vér drögumst J
hvergi aftur úr öðrum þjóðar-
verðskuldað það; þvf að siðferði
og stiómarfar í Rússlandi 'lieíir
lengi verið talið algerlega ósam-
boðið mentuðum þjóðum. En alt
fyrir það hafa Rússar setið við
sinn keip. Þeir hafa búið fyrir
sig. Verið “húsbændnr f sfnum
enda”, og látið sig það litlu skifta
hverja skoðun aðrar þjóðir hefðu á
þeim, landi þeirra eða stjórnhátt-
| um. Þeir hafa lítið J>urft til ann-
mönnum hér f landi, eg þá geta,
, , , . . , , ,I ara að sækia; en það sem þeir hafa
gömlu frumherjarmr lagst til .
til hvfldar f helgri meðvitund um
vel unnið æfistarf.
Verðlaun til vinnu-
iúa
hj,
Sú ályktun var samþykt
fundi er haldinn var á Suður ís-
landi að “Fundurinn skorar á Bún-
aðarfélögin f Árnes og Rangár-
vallas/alum, að J>au veiti vinnu-
hjúum verðlaun fyrir vel nnnin
fjósverk og góða áburðarhirðingu.
Jafnframt óskar fundurinn þess,
að búnaðarfélög íslands stuðli að
þvf, að þessi regla komist á ann-
arstaðar á landinu”.
Það er að þvf leyti vit f J>ess-
ari samþykt að hún viðurkennir
þörf á umbótum f hirðingu gripa
og áburðar á íslandi. Eri hvers
vegnu sú skylda ætti endilega að
leggjast á búnaðarféliög landsins að
verðlauna hjúurn bænda fyrir nnn-
ið verk f þeirra (bændarma) þarfir
er ekki í fljótu bragði ljóst. Að
þe8sum tíma hefir sú regla við-
gengist að verðlauna þá bændur
landsins, sem mest hafa skarað
fram úr f umbótum jarða ainna, án
lengur. Það eru forlö allra út-
! fengið hafa þeir borgað fyrir á|lendra þjóðflokkaj sen, hingað
! vanalegan hátt og ætíð haft hreina flytja) Qf, Rúsgar koma til að
reikninga við þjóðimar. Rússar, standa framarlega i þeirri fylkingu.
eru iðju og afkastameun, stórir
vexti, þunglamalegir, lfkamshraust
ir og lyndisgæfir. Þeir hafa fj
mörg ár lifað fyrir þá þjóðlegu!
hugsjón að verða voldugasta stór-
á! veldi heimsins. Allir þeirra stjóm- í
.,Gambiing(*.
Það er enskt orð og jafngildir
málamenn eru aldir upp í þeirri j íslenzka orðinu dubl. Að dubla
trú að vinn að útbreiðslu og efling; er ein af þeiin skemtunum, sem
ríkisins, með öllum beitanlegum ! nokkrir Islendingar eru farnir að
meðölum. Enda liafa þeir dyggi- temja sér. Enn þá er sá leikur
lega lifað og starfað samkvæmt rekin mjög prívatlega og helzt í
þessari trú. Því engir stjórnm&la- frítfmum manna, og þá að eins
menn f heimi eru stjórnkænni og I fyrir litlar uppliæðir. Eins og les-
undirförulli en Rússar, enda vinst I ondur vita, þá er áhættuspil eða
engri þjóð betur en þeim að fá j ,,gambliug“ fyrirboðið með Kigum
stefnu sinni og vilja framgengt i í Canada, hvort heldur leikurinn
er rekinn með vanalegum spihim
eða með teningum eða með hinum
ýmsu vélum, sem til þess eru gerð-
ar. í þessu landi er þetta skoðað-
ur glœpur og liggur þung hegning
við, fjársekt eða varðhald. Landar
vorir lfta nokkuð öðrnvfsi á þetta
mál,, heldur en hérlent fólk yiir-
leitt, af'þvíað á íslandi er alsiða
að sjiila fyrir peninga. Það er lit*
ið svo á að þeir sem takajþátt í
skemtaninni beiti meiri áhuga við
verkið, ef um eitthvert verulegt
þegar þeir í alvöru beita sér til
þess. Og einatt J>okast þeir áfram
og upp á við, auka vald sitt og
áhrif og virðingu meðal þjóðanna.
En þeir auka lfka ótta þjóðanna
við 8Íg, og það svo mjög að óvíst er
að nokkur ein stór þjóð heimsins
muadi leggja út í ófrið við þá f von
um sigur, án þess að njóta utan að
komandi hjálpar. Stjórnmála-
menn Rússa hafa sérstakt lag á
því að slá úr og í, eftir ástæðum, i
öllum ágreiningsmálum sfnum við
happ eða óhapp er að ræða og er
sú skoðun siálfsagt rétt, enda er
það svo f öllu starfi sem menn taka
sér fyrir hendur, að þeim farnast
að jafnaði bezt sem mestan áhuga
leggja við starf sitt, enda verða
þeir menn jafnan leiknari í list
sinni, en hinir sem láta sig litlu
skifta á hverju veltur. Heima á
Islandi getur maður hvervetna séð
þar menn, það jafnvel embættis-
nienn og presta spila fyrir pen
inga, ekki að eins á rúmhelgum
dögum, heldur einnig á sunnudög-
um og stórhátíðum. Sumstaðar er
slfk spilamenska ef til vill eina
helgi- eða hátíðagleðin, sem þessir
menn njóta. Engum dettur f hug
að telja það glœp, enda er þá jafn-
an bvo litið lagt f hættu af pening-
um að htlu munar hvort einn sér-
stakur spilari tapar eða græðir og
aldrei heyrist þess getið að óein-
ing eða sundurþykkja verði meðal
manna þar út ef spilamensku. Þeir
veljast jafnaðarlega saman sem
þekkja hveriir aðra og nota skemt-
un þessa eingöngu til dægrastytt-
ingar, en reka hana ekki sem at-
vinnu til gróða. í þessu landi á
hinn bóginn er þessu alt öðruvísi
háttað. Hérer heill herskari af
inönnum, sem leggja spilamensku
fyrir sig sem lífsatviunuveg, ekki
með þvf að etja við þá sem þeim
eru jafnsnjallir, heldur ásælast
þeirmeð allskyns brögðum að kom
ast f kynni við þá sem hafa meiri
peninga heldur en hyggandi aflögu
og sem þeir fyrirfram eru búnir
að reikna út að hæglega má nota
fyrir féþúfu með að laða þá og
laiða að spilaborðinu. Þessir und-
hyggju og fjárglæframenn eru hin-
ir sönnu „gamblers“, og það er
[>eirra vegna, eða öllu fremur vegna
afleiðinganna af verkum þeirra,
sem lögnm rfkisins er beitt. Það
er viðurkent frumatriði i öllu við-
8kiftalífi manna á meðal, að engin
eigi heimtingu á því að fá eitthvað
fyrir ekkert, heldur hitt, að fyrir
hvern pening komi jafngildi hans
í vinnu eða varningi framleiddum
með vinnu, því eins og allirvita, þá
er löglegur gangeyrir s/nilegur á-
vöxtur vinnu eða þess sem fram-
leitt er með vinnu. En dublarinn
J>ar á móti er á sömu tröppu einB
og þjófurinn og raminginn, að
hann ásælist ogsvœlir undir sig
efni annara fyrir ekkert eða án
þess að láta nokkuð koma. á móti,
að eins er mismunnrinn sá að
duflarinn fær efni sfn með vilja
þess sem rúður er, þar sem á hinu
bóginn þjófurinn fær feng sinn
með leynd, en ræninginn með
valdi.
Enn þ& hafa engir landar vor-
ir lent f ónáð við lög landsins þessa
vegna, þótt sumir þoirra hali stund
um tapað skildingum við spil, en
svo liafa þá aðrir landar grætt
með köflum og það er sú hliðin
sem er sérstaklega varhugaverð,
því að skaðinn befir oftas) þau á-
hrif, að gera menn hygna. Þeir
sem tapa sjá sinn kost beztann í
]>vf að leggja ekki spilamansku 1
vana sinn, en þeir sem græða freist
ast til þess að halda áfram f von
um meiri gróða, og Þeiih er mest,
hætta búin, ekki að eins vegna
óvissunnar s&m ætfð fyígir hættu-
spilum, heldur einnfg [jjvegna þess,
að sá tfmí getur komið að þeir
gleymi svo sinu eigin velsæmi, að
þeir laðast út f að gerast duflarar (
orðsins lylstu merkingu, og þá má
gera ráð fyrir þvf að þeir leiði ó-
þroskaða unglingaí þá tálsnöru,
sem geturorðið þeim að failf. Þess
vegna telur Heimskringla það
nmðsynlegt og skylduverk að
Vara landa vora við þvf að láta
leiðast út f þá hættu, sem jafnan
vofir yfir þeim sem leggja epila-