Heimskringla - 19.05.1904, Blaðsíða 2

HEIMSKRlNGrLA 19. MAÍ 1904,
Heimskriugla.
POBLISHED BV
The Heimskringla News 4 Pablishing Co.
Verö blaösins í Canada og Bandar. $2.00 um áriö
(fyrir fram borgað). Senttil íslands (fyrirfram
borgaö af kaupendum blaösins hér) $1.50.
Peningar sendist í P. O. Money Order Registered
Letter eöa Express Money Order. Bankaávís-
Onir á aöra banka en 1 Winnipeg aö eins teknar
meö afföllum-.
B. L. BALDWINSON.
_ Editor Sc Manager__
iFFICE:
219 McDermot Ave.
P. O. BOX 110.
Winnipeg.
Framþróun
endilega vilja fá útdrátt úr ræðu
þessari, skal hann hér settur eins
nákvæmlega réttur eins og vér
munum hann bezt.
Ræðumaður S. B. Benedictson
hvað sér Ijúft að minnast Sig. Júl.
ekki aðeins vegna þess að hann
hefði stofnað Hagyrðingafélagið
og hefði í þeim verkahring orðið
sér að góðu kunnur, heldur sér-
staklega vegna þess, hve góðan
stöðugur og gerst áhrifamikill leið-
togi verkamanna, eins og kvæði
Hjálms ljóslega vottaði.
En sér væri ánægja að geta þess,
að jafnvel þessi lofsverða stefna
hefði ekki algerlega fullnægt fram-
sóknarþrá vinar sfns Sigurðar, svo
að hann hefði að sfðustu hafist yfir
hana og orðið anarkisti. En f>að
kvað ræðumaður vera hið göfug-
asta trúarástand, sem nokkur mað-
mann hann hefði að geyma, og hve ur gæti komist °S Þvf til sann-
mjög lofsverðan dugnað til fram- indamerkis bauð hann hverjum
fara og siðbetrunar hann hefði!sem vildi kynnast anarkista-kenn-
sýnt sfðan hann tók að starfa með-' ingunni, að finna sig heima hjá
al þjóðflokks vors hér vestra, og sér’°S skildi hann Þar veita ókeyP-
vegna þess einnig hve göfagt eftir- kenslu 1 h°irri fræðigrein.
dæmi hann með þessu hefði gefið
fylgjendum sínum og dýrkendum. I
Ræðumaðurinn mintist þess hve
mjög miklum menningar og menta-:
Það var lítið lófaklapp gert að
ræðu þessari. Flestir munu hafa
verið óánægðir með hana. Það
mun aðallega hafa verið skilið svo
legum framförum Sig. Júl. hefði áheyrendunum, að ræðumaður
tekið sfðan hann kom hér vestur, j findi aðalágæti Sigurðar liafa kom-
efnalegum, trúarlegum, siðferðis- j 'ð fram f því, að hann, f framsókn-
HeimSkringlu hafa borist kvart-
anir yfir kvæði þvf í sfðasta blaði um'
eftir Hjálm Þorsteinsson, sem hahn
flutti á skilnaðarsamkomu Sig. Júl.
Jóhannessonar fyrir skömmu. Því
er haldið fram, að kvæðið sé alt oi!
langt og þreytandi, að efni þess sé um
óhafandi fyrir ofsalegar hugsjónir
og órökstudd gifurmæli í tvennum
skilningi; bæði séþarofmikið álas
á þjóðarástandið og hugsunarhátt
inn og einnig alt of mikið hól um
S. Júl. Hann sé gerður þar að
hetju og þjóðlegum leiðtoga langt
framyfir |>að, sem hófi gegni.
Satt er J>að, að kvæði Hjálms er
langt og að oss virðist nokkuð
öfgafult og stóryrt; en á hinn bóg.
inn hafa öll kvæði Hjálms þann
kost, að þau bera vott um skoðana
sjálfstæði höfundanns og yfirleitt
er allmikið vit í J>eim.
Svo hefir það og verið fundið að
Heimskringlu, að ekki hafi verið
getið um ræður þær, sem fram fóru
á ofangreindri samkomu, eða efnis
þeirra getið að neinu leyti. I sam
bandi við þessa kæru hefir verið
skorað á blað vort að birta útdrátt
úr ræðu herra S. B. Benedictsonar,
■sem hann flutti við það tækifæri.
Þessar aðfinningar hafa máske
við nokkur rök að styðjast. Það
var t.d. álitið ósanngjamt að neita
hagyrðingunum um að birta kvæði
sfn í Hkr., með þvf að blaðið bind-
ur sig að engu leyti við skoðanir
þær, sem koma fram í þeim, eða
samþykkir réttmæti þeirra að neinu
leyti. Hinsvegar er þvf svo varið,
að flestir þeir Islendingar, sem
hreyfa penna til að rita um opin-
ber málefni, kjósa að birta rit-
gerðir sfnar í Heimskringlu. Hún
er búin að ná viðurkenningu sem
fólksins blað, a£ þvíj^hún hefir
fundið sér skylt, að veita jjflestum
skoðunum aðgang, án tillits til
þess hvort þær samþýðast
skoðunum útgáfunefndarinnar eða
ekki.
legum og hagfræðilegum framför-1 arbaráttunni hér vestra, hefði, sök-
Hann hefði komið liingað : um sinna öflugu vitsmuna og göf-
gersamlega efnalaus, orðið að uRa manneðlis, hafið sjálfan sig
ganga part af veginum vestur. En hátt yfir algenga ísl. lúterska trú
nú væri öldin önnur eins og Sig. j °g Lögbergskan liberalismus, og
J6i. hefði sfnt með þvf hve míkl-1 að sfðustu náð því háleita sældar
efnum og tfma hann liefði takmarki að verða guðlaus
Socialismus
varið til
vestur.
náms síðan hann kom
anar ki s t i.
Þannig kom skoðun Sigfúsar
ljós á þessum fundi, og hann s/ndi
tilheyrendunum fram á réttgildi
þessara ákvarðana með því að segja
að “ Anarkisti væri að minsta
kosti eins góður eins og aftur
haldshundur.”
Þeim, sem ekki er kunnugt um
Siðfræðilegu hliðarnar rök-
studdi ræðumaður með því að
segja, að þó Sigurður væri trúlof-
aður einni myndarlegustu óg heið.
arlegustn ísl. stúlku hér í bæ, þá i
tryði hann ekki á hjónabandið. j
teldi það óhafandi og ekki sam-1
boðið þeim persónum, sem annars hætti Sig. Júl., skal hér bent á, að
bæru fult traust hvort til annars. þótt ótrúlegt sé, þá varð hann ekk
Sem dæmi upp á trúarlega fram- í ert UPP með ser at þessari lfsingu
för heiðursgestsins minntist ræðu- °g ekki sýndi hann meiri þakk
maður þess, að þótt Sigurður hefði' lœtisvott fyrir þessa lekandi blíðu
komið hingað beint frá íslandi Sigfúsar en svo, að hann gersam
gegnsósaður af þess lands úreltu1 lega afneitaði öllu hóli hans
trúarkreddum, sem þar væri nefnt Kvaðst hann als engann efahafa á
lúterska, þá hefði honum tekist,!tilveru g113® °S aldrei hafa l4tið
sfðan hann hefði fengið nánari jsllkt 1 Ijösi við nokkurn mann
þekkingu á hinni trúarlegu hreyf- Ekki heldur kvaðst hann að neinu
ingu nútímans, að komast útyfir | leyti vera samþykkur stefnu eða
barnatrú sfna. Hann hefði í einni slðfræðl anarkista. Og siðast lét
sviphendingu kastað af sér lörfum , hann þess getið, að hann ætlaði
lúterskunnar og gerst únitari, og1 sér ekki að afnema hjónaband f
síðar hefði hann við grandgæfilega ! Oanada.
rannsókn gnðfræðinnar komist svo
langt, að stíga upp úr únitarisk
Heimskringla hefir ekki að jafn-
aði verið á sama máli og Sig. Júl.
unni til efasemdar um það, að um almenn mál, en það getum vér
nokkur g u ð væri til, eða með sagt með vissu, að hann hefir ekk
öðrum orðum: Hann hefði gerst! ert á móti hjónabandinu, þó hann
guðlaus, eins og það væri kallað úlfti. að hin núgildandi hjóna-
á íslenzku kirkjumáli.
Þessi stefna hefir aukið vinsældir
blaðsins, af því hún er frjálsleg í
eðli sfnu, en fólkið elskar frelsi og
frjáíslyndi, hvar sem það kemur
fram í s/nilegri og Jáþreifanlegri
mynd. En þó eru til þær hugsjónir
eða stefnur, sem blaðið kýs helzt
að leiða hjá sér, að getajum, að svo
miklu leyti og svo jlengi sem hjá
því verður komist.
Ein af þessum stefnum er an
arkista-stefnan, sem Hkr. telur
bæði ljóta og óholla, og af þessari
ástæðu var það, að ekki var talið
heppilegt eða nauðsynlegtjað geta
um efnið í ræðu S. B. Benedicts-
sonar, sem flutt var þar á samkom-
unni án fyrirfram umhugsunar og
sem þessutan var fremur prfvat en
almenns efnis.JEn til þess nú að
verða við tilmælum þeirra, sem
bandslög í Canada sé alt of ströng,
þ ir sem skilnaður er gerður nálega
ómögulegur, hversu illa sem hjón-
um semur og hversu mikil nauð-
syn sem mörgum þeirra væri á þvf,
að geta fengið löglegan skilnað.
I Eins má fullyrða, að hann hafi á-
kveðna guðstrú, liversu ómögulegt
sem hann kann að eiga með að
undirrita að öllu leytk allar trúar-
kenningar nokkurs sérstaks trúar
flokks. Hið trúarlega heróp Sig
urðar, eins og það hefir komið fram
f flestum kvæðum hans og mörg-
um ritgerðum, er yfirgnæfanlega
mannúðarskyldan og elskan til
I hagfræði eða pólitfk hvað hann
>ó heiðursgestinn hafa tekið lirika-
ega langstfgust framfarasporin,
eins og raun bæri vitni um. Þegar
hann hefði komið frá íslandi, hefði |
liann haft mjög óákveðnar skoð-
anir f hagfræðismálum eða pólitík.
En brátt hefði borið á þvf, er hann
fór að kynna sér þjóðmál þessaj
lands, að hann hefði aðhylst liberal-
flokkinn, og sfðar, er hann hefði
stúderað sig ennþá d/pra niður í
grunndjúp hagfrœðinnar, hefði
hann ekki getað felt sig algerlega
við stefnu liberala, sem undir | meðbræðranna, umburðarlyndið og
frjálsverzlunar yfirskyni hafa ár hjálp tii aHra Þei™, sem bágt eiga.
lega aukið og þyngt skattbyrði: • h n er f jær honum held.
fólksins, aukið tollbyrðina
utn
margar millfónir á ári og aukið
þjóðskuldina um nokkra dollars á j
hvert mannsbam f landinu, tæmt
1 ukon-landið af gulli sfnu og ekki
létt tollbyrðinni af nokkrum inn-
fluttum vöram, nema kampavfni,
blóðsugum og fs; en aukið toll á
ullardúkum og sykri og öðrum
nauðsynjavöram. Þetta kvað hann
réttlætistilfinningu heiðursgests-
ins ekki hafa þolað, og þvf hefði
hann afneitað liberalismus og
gerst sósíalisti eða jafnaðarmaður,
eins og það er nefnt á fslenzku.
í þeirri trú hefði hann svo staðið
ur enn sprengivarga- og mann-
j dráps-hugsun sú, sem anarkista
j stefnan byggist á. Þessvegna get-
ur Sigurður ómögulega verið an-
arkisti; enda bólar hvergi á þeirri
hugsun í nokkru því, sem hann
hefir eftir sig látið f bundnu eða
óbundnu máli.
Eðlisfar mannsins er óneitan-
lega það, að láta gott leiða af starf
semi sinm, en að það hafi tekist
eins og til var ætlast, um það geta
verið og eru deildar meiningar.
En það er ekki ætlun þessa blaðs
að ræða um það.
Blaðið Baldur á_ Gimli flytur 2.
þ. m. nokkra smápistla um hag-
breyting einstaklinga. Fyrsti pist-
ill er um mann, sem hafði $450
mánaðarleg laun og frfan Jferða-
kostnað, en var svo einn góðan
veðurdag sagt upp vistinni af þvf,
að félag það, seni*hann”vann fyrir,
gerði samsteypu við annað félag
og þurfti þareftir ekkijmannsins
við. Annar pistill er um auðmann
einn, sem eyddi tíma sfnum |eða
nokkru af honum til ferðalaga um
lönd heimsins, en varð á elliárum
sfnum að aumingja af meltingar-
leysi og taugaveiklun, sem lækn-
arnir töldu orsakast af ofmikilli á-
reynslu; en samt lifði hann^nógu
lengi til að sjá tvo syni sfna verða
vitskerta. Þriðji pistill er'j{um
handiðnamann, sem komst yfir svo
miklar eignir, að hann áleit sig
vera í tölu auðmanna. Þessijmaður
hélt því fram, að engin ástæða
væri fyrir verkamenn að flæmast
út um vfða veröld til að leita sér að
atvinnu. Menn ættu að vinna í
sfnum eigin bygðarlögum, þar sem
þeir eiga heima. Nokkrir af sam-
verkamönnum hans töpuðu at-
vinnu sinni vegna umbættra vinnu-
véla; þeir báðu efnaða verkamann-
inn, að rétta sér hjálparhönd, en
hann kvað nei við. Bankinn, sem
geymdi fé þessa manns, varð gjald-
þrota og verkstæðið, sem hann
vann á, hætti starfi, svo hann varð
að ferðast til fjarlægra staða til
þess að leita sér atvinnu, og við
það eyddust öll efni lians, svo að
hann varð að lokum að alslausum
betlara.
Út af þ essum pistlum eða efni
þeirra segir svo blaðið:
“Hversvegna ekki að hjálpa okk-
ur til að koma socialismus á? Það
gæfi þér fulla tryggingu fyrir þvf
að þú og þfnir hefðu altaf vinnu,
stuttan vinnutfma og öll þau lffs-
þægindi, sem þið gætuð notað.
Það mundi borga sig fyrir þig að
veita þessu frekari eftirtekt.”
Ekki ber Baldur þess neinn vott,
að grein þessi sé aðsend eða tekin
upp úr öðrum blöðum eða ritgerð-
um og verður því að ætla, að hún
sé þar sett frá hálfu ritstjórnarinn-
ar og sé í samræmi við skoðanir
hennar og tilgang. Er það þá rit-
stjóm Baldurs þessi “okkur” sem
vilja koma socialismus á, og eru
það mennirnir, sem eru við því
búnir, að gefa f u 11 a tryggingu
fyrir þvf, að a 11 i r socialistar hafi
a 11 a f næga atvinnu, stuttan
vinnutfma og öl 1 þau lffsþægindi,
sem þeir geta notað ? Eða er
grein þessi sett til að fylla dálka
blaðsins aðeins og án þess að
hugur fylgi máli að nokkru leyti ?
Blaðið býður lesendum sínum að
veita þessu “frekari eftirtekt” og
við þeim tilmælum vill Heims-
kringlafyrir sitt leyti fúslega verða,
ekki eingöngu vegna þess, að það
sö svo algerlega vfst að það borgi
sig, heldur vegna þess, að almenn-
ingur á heimtingu á að mál þetta,
eins og önnur almenn velferðarmál,
sé skoðað frá öllum þeim hliðum,
sem blasa við heilbrigðri skynjan
manna.
Eftir þvf sem vér skiljum efni
pistla þessara í Baldri, þá er ekki
til eitt einasta atriði í þeim sem
sýnir það, að socialismus mundi
reynast töfralyf við meinum mann-
cynsins.
Pistill No. 1 sannar ekkert annað
en það, að þeir menn, sem vinna í
ijónustu annara, eiga æfinlega á
hættu að tapa þeirri atvinnu, þeg-
ar minst varir. Þetta hefir jafnan
svo gengið og er mjög lfklegt að
halda áfram að ganga svo. Social-
ismus, eins og hann hefir ennþá
verið skýrður af þeim, sem um
hann hafa ritað, gefur ekki að eins
ekki fulla tryggingu, eins og Bald-
ur kemst að orði, heldur gefur
hann als enga tryggingu fyrir því,
að þetta verði ekki þannig fram-
vegis.
Pistill No. 2 sannar aðeins, að
jafnvel auðugustu menn geta eytt
þvf, sem þeir eiga,- og geta tapað
heilsunni við ellina, og að menn
geta orðið vitskertir án tillits til
þess hvort feður þeirra eru rfkir
eða fátækir. Socialismus lofar
engri bót f þessu efni. Hann gefur
enga tryggingu fyrir því, að menn
verði ekki lasburða með ellinni og
tapi bæði meltingu og taugaafli
sínu, og því sfður gefur hann hina
minstu tryggingu fyrir þvi, að
menn geti ekki tapað ráði og rœnu
— orðið vitskertir, undirj hvaða
stjórnarfyrirkomulagi sem jfmögu-
legt er að hugsa sér. Það eru ekki
vitsmunir mannanna, sem bygðir
eru á stjórnarfyrirkomulagi land-
anna, heldur er það stjómarfyrir-
komulagið, sem bygt er á vitsmun-
um manna. Það gæti borgað [sig
fyrir útgefendur Baldurs aðjveita
þessu eftirtekt.
PistillNo. 3 sýnir stönduga hand-
iðnamanninn, sem rakaði saman fé
meðan hann hélt sér fast aðjvinnu,
en strax og hann gat ekki haft at-
vinnu fyrir annara útsjón og vits-
munalegar framkvæmdir, þá fór
j hann á flæking og gerðist betlari.
Nokkrir af samverkamönnum hans
| töpuðu atvinnu og heimtuðu tafar-
! laust skerf af þvf, sem hinn liafði
með dugnaði unnið sér inn og
með sparsemi dregið saman. Hvf
unnu ekki hinir mennirnir fyrir
sér? Var þeim ekki innan handar,
að skapa sér sjálfstæðan atvinnu-
veg, þrátt fyrir það þó nokkrir
vitsmunamenn gerðu umbætur á
verkvélum? Það er ekki að sjá á
þessuin pistli, að þeir hafi gert
nokkra tilraun tfl að bjarga sjálf-
um sér, heldur var þeirra fyrsta
hugsun sú, samkvæmt Baldri, að
heimta óverðskuldaðan skerf af
vinnuarði dugnaðar- og sparsemd-
armannsins. Ekki segir blaðið, að
þeirhafiboðið borguu fyrir lijálp
Þá, sem þeir heimtuðu, og má því
ætla, að það hafi heimtað verið
sem skyldugjöf. En hvað um það.
011 þungamiðja þessara pistla er
að s/na, að núverandi fyrirkomu-
jag mannfélags-skipunarinnar sé
or3ök í fátækt og volæði letingj-
anna, iðjuleysingjanna og eyðslu-
seggjanna, sem fyrir það, að þeir
misbeita starfsfærum s'ítium, and-
legum og líkamlegutn, eru sjálfum
sér ónýtir og öðrum til byrði.
Og lækning blaðsins við þessu
öllu felst í þvf herópi, sem það
endar pistlana með; “Gerist social-
istar! Þá þurfið þið engu að kvfða.
Þá hafið þið alsnægtir, vinnið lítið,
og getið lifað áhyggjulausu lffi;
og í þessu vmnuleysi og áhyggju-
leysi felst sú f u 11 a trygging, sem
blaðið básúnar um, fyrir framtfðar-
alsnægtmn og lffsþægindum.
En úr því að blaðið býður nú
lesendum sínum að veita þessu
“frekari eftirtekt,” er þá ekki sann-
gjarnt að biðja það um skýringu á
undirstöðu atriðum þessa töfralyfs,
sem veitir mönnum alsnægtir sem
verðlaun fyrir umhyggjuleysi og
iðjuleysi. Vér bfðum andsvara.
Þegar þau koma lofar Heimskringla
að veita þessu máli “frekari eftir-
tekt.”
Það gegnir annars furðu, að jafn-
skyrir menn og standa fyrir út-
gáfu Baldurs, skuli fyrstir allra ís-
lendinga senda út opinbert boð til
landa sinna, að gerast socialistar,
án þess að byggja það tilboð sitt á
einhverjum hagfræðilegri og vits-
munalegri grundvelli, en þeim, sem
fram er settur í þessum pistlum.
Það er að vísn satt, að enginn ís-
lendingur, sem fram að þessum
tíma hefir unnið að útbreiðslu
socialista stefnunnar hefir gert
hana svo skiljanlega, að almenn-
ingur hafi átt kost á að sjá virki-
legt eða ímyndað ágæti hennar.
Alt hefir verið þar svo óljóst og
á huldu, að menn hafa verið jafn-
ófróðir eftir alt, sem um það mál
hefir rætt verið, eins og þeir áður
voru. En þó hefir verið sfnu meira
vit í því, sem vér höfum heyrt í
ræðum þessara manna hér í Winni-
peg heldur en er í Baldurs-pistlun-
um, að það hefir ekki verið algerð
frágangssök að hlusta á þá.
Vér vildum mega benda Baldri
á, að ef nokkrum mönnum er nauð-
synlegt að veita socialista liug-
sjóninni “frekari eftirtekt” en enn
þá liefir gert verið, þá era það þeir
menn, sem liugsa sér að gerast
forvfgismenn þeirrar hreyfingar
meðal Islendinga. Það virðist
liggja fyrst fyrir að sýna lesendun-
um og sanna fyrir þeim með vits-
munalegri rökleiðslu hvað social-
ista hugsjónin eiginlega feli í sér
og hvernig hún í framkvæmdinni
geti komið þvf til leiðar, sem blað-
ið lofar fylgjendum sfnum.
Háskóla-prófin
Islendingar hafa að vanda sfnum
staðið sig vel við nýafstaðin háskóla-
próf hér í Winnipeg. Tíu íslend-
ingar skrifuðu á próf þessi og kom-
ust allir í gegn, og meir en það. Af
þessum 10 hlutu 4 verðlaun.
Einn, Stefán Guttormsson útskritað-
ist með Fyrstu eiokun (magna cum
laude) og vann silfur medalíu í verð-
laun,
Til skýringar fyrir þá íslendinga
er ekki eru kunnugir skólura hér,
eða hvernig einkunum þeim er varið
er nemendur hljóta þegar þeir kom-
ast f gegn um próf, rnætti hér segja
fáein orð.
Skólanum er skift niður í tvær
deildir, — Undirbúnings deildina
(Matriculation) og háskóla (Uni-
versity) deildina. Próf þau er ný
er afstaðin eru aðeins fyrir háskóla
deildina. Próf fyrir undirbúnings
deildina fara fram seint í þessum
mánuði. I háskóla deildinni eru 10
íslendingar er allir skrifuðu á próf.
Deild þessari er skift niður í 4
klassa er nefnast “ár” (lsta, 2að,
3ja, 4ða ár.)
Við próf í hverri eru gefin 100
mörk, ef nemandi fær 35 af þessum
100 kemst hann í gegn, en verður
þó að fá að meðaltali við alt próflð
100 mörk. Þeir sem fá minna enn
35 mörk í nokkurri grein eru
merktir fyrir þá grein með stjörnu
sem þýðir að i þessari grein hafi
nemandi fallið. Nemandi getur
komÍ8t f gegn við próf þó honum
hafl hlotnast 3 stjörnur, ef hanú
heflr tekið að meðaltali 40 mörk við
allt próflð. Fái nemandi fleiri en
3 stjörnur eða nái hann ekki 40
mörkum að meðaltali, heflr hann
fallið við prófln og er hans hvergi
getið, Hver sá sem komist heflr í
gegn, en heflr fengið eina eða
fleiri stjörnur þarf að skrffa aftur
f þeim greinum í hanst áður en skóli
byrjar, og standast próf f þeim
greinum, annars er honum ekkf leyft
að halda áfram námi sínu í hærri
bekk.
Sá nemandi er fær á milli 35 0g
50 mörk f nokkurri grein hefir
komist í gegn f þeirri grein með3.
einkum. Ef hann heflr fengið milli
oO og 65 mörk kemst hann í gegn
með 2. einkum; og hafi hann fengið
fleiri en 65 mifrk kemst hann í
gegn með fyrstu einkun. Fyrstu
einkun er svo aftur skift niður í 2.
klassa A. og B.,—B á milli 65 og 80
A 80—100.
Einn Islendfngur fékk að meðal-
tali við prófln IA einkun; 4 fengu
IB einkun, 4 fengu 2. einkun; 1.
þriðju einkun. Engin fékk *.