Heimskringla - 07.05.1913, Page 1

XXVII. ÁR.
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN, 7. MAÍ 1913.
Nr. 32
H
KVEÐJA FRÁ HELGA MAGRA.
YKR sanwsögull leikur, er lif okkar sjálft,
setn lætur oss skilja þaS beitmr.
Sem yndis- ojj sorgdjúpi'S heilt jafnt sem hálft
við' hug- vorn í nátengsli setur.
Sem sýtxir oss drauminn, er dagurinn sá,
og drauminn, sem koldimma framtíöin á.
Ilver leikari sannur, er lærisveinn trúr,
sem listina mieistarans krýnár.
Sem leysir hvert hugitakið lesrúnum úr
■og■ lifandi bókstaf hvern sýnir.
Sean blossandi löngtin og þungdjúpa þrá
í þjóðanna íylgsnum oss kennir að sjá.
Og Guðrún þar áttu þér öndvegi glæst
á íslenzkum vorgróðurs löndum.
Nú er ekki svefnhöllin lengur stt læst,
sem listina gevmdi í böndum.
Og snildin fær sigur en heimskan flýr hljóð
írá hækkandi gróðri og vakandi þ.jóð.
'Og komatt þín var okkur Vestmönnum kær,
sem velkjumst með álfum og tröllum.
Ilviert svipbrigði þitt var sem sverðgiampi skær
og sólskin um vordag á fjöllum. — —
Ilver leikur hér þvrfti að laga oss með písl
■og- láta oss bretina og frjósa á vtxl.
Kú öyturðu á vori með fuglunum þeim,
sem fjallannr. í blámóðu leita.
Og þökk vor þér fylgir hin hlýjasta heim
um áafið til ættjarðarsveita.
þar á hún bezt heima vor íslettzka list.
]>ar öðlast liún gildi sitt síðast og fj-rst.
þ. þ. þ.
KVEÐJU-STAKA.
Ileim til Fróns með frama.
ferðu, sæmda verðust.
þér ást-þakkir færum
þarflegt hér fyrir starfið.
Biðjum gæfan greiði
gang þinn, æfi laitga.
Berðu heim til bræðra
beztu kveðjtt að vestan.
S. J. Jóhannesson.
Kftir tæpra fiögra mánaða veru
hér vestra, er leikkonan Guðrún
Indriðadóttir aftur á heimleið.
þó vera hennar meðal vor væri
að þessu sinni skammvinn, þá
mun hennar lengi minst, og það
með hlýleik og aðdáun.
tslenzkir listamenn eru hér fá-
tíðir giestir, en þe.ir sem kotna erti
oss jafnan kærir, og Guðrún Ind-
éiðadóttir heíir ílestum fretnur
gert sig verðuga þeirrar hvlli.
I/eiklist hennar hefir hrifið okkur
og persónuleiki hennar hefir ailað
hentti f.jölda vina.
þess vegna var það, að uim 100
mattns kom saman hjá G. P.
Thordarson ba k ar ameis t ar a á
fimtudagskveldið til að votta leik-
konunni vinarþel og árna henni
fararheilla. Santkvæmi þetta var
hið mvndarlegasta og fór veliram
Var leikkonttnni afhent að gjöf,
sem litið vináttumerki, vandað
hálsmen með keðju, og flutti hr.
Finnur Jónsson snjalla ræðtt ttm
leið og hann afhenti heiðursgestin-
umi gjöfina. Gttnnl. Tr. Jónsson
flutti leikkonunni kveðjuorð frá
Ilelga magra og las upp kvæði
það, er J>orst. J>. J>orsteinsson
skáld haíði ort að tilhlutun
klúbibsins. Annað erindi hafði og
skáldið Sig. J. Jóhannesson ort,
og birtast bæði kvæðin hér. Ung-
frú Guðrtin þakkaði gjafirnar og
kveðjuorðin með nokkrum vel-
völdttm orðttm, og sagðist mundi
seint gleyma því vinarþeli, sem
Vestur-íslendingar hefðu sýnt sér.
Samsætdnu sleit ttm miðnætti.
Kl. 5 síðdegis næsta dag kvaddi
svo Guðrún Indriðadóttir Winni-
peg, og þá vini sína, sem fylgt
höfðu henni á járnbrautarstöðina.
On- bar með var hún horfin Vest-
ur-íslendingum.
ekki tint að gefa neinum islenzk-
ttm leikara.
lig hika mér ekki við að telja
Guðrúnu Indriðadóttur mestu og
listfengtistu leikkonu íslands, og
eins og é.g hefi áður sagt ltér i
blaðintt, þá set ég hana fvrir
llöllu leik hennar á bekk með hin-
um beztu leikkonum, seitt é>g heli
séð, og ég hefi séð margar góöar.
Kn Gttðrún Indriðadóttir er
meira en leikari. Ilún er sá leik-
fróðasti kvenmaður, sient ég hefi
kvnst. Ilún er allstaðar heitna í
lteimi hikenda. Ilún er ktinnug
flestum niifiriháttar leikjum menn-
ingarlandanna, og fvlgist ágæt-
lega vel með tímanum í þeim efn-
ttm. Ilún jækkir alla merka leik-
ara, danska, enska, norská,
franska og ameríkanska að nafni,
osr veit ltvers konar leikarar þeir
eru, hvaða lilutverk láta þeim
bezt og fvrir ltvaða leik |>eir hafa
orðið frægastir.
Maudie Adaans, Viola Allen, Johtt
Drew, Robert Mantell, Nat Good-
win-og Lillian Russell ertt henni
gagnkttnnugar ]>ersónttr, þó hún
hafi séð þær fæstar. Htin hefir les-
ið ttm þær graiidgu'filega og veit
uppá sínar tíu fingtir fra'göarsög-
ur ’-eirra.
Guðrún Indriðadóttir er því
leikkona í orðsins fylsta skilningi.
Hún er lista-leikari og þekkir Leik-
heiminn.
J>ess vegna er það, að henni
fvlp-ja nú hugheilar óskir Vestur-
Islendinga um langt og frægt
skeið á listabrautinni.
G.Tr.J.
anna, bandaþjóðanna og Tyrkja
til að gera út um málin til fttlln-
ustu.
Kn hátt er nti ófriðar-blikan á
Kvrópu-h'imninum.
Fregn safn.
Markverðusru viðburðir
hvaðaníéfa
Nú vjtokkttr orð um Listabraut
Guðrúnar.
Ilvin kom fyrst á Leiksvið i Rvík
haustiö 1898, og .fékk }>egar •mikiö
lof. J>ann vetur Lék lnin í flestum
Leikjiun, sein leikfél. Revkjavíknr
svndi. En sumarið 1899 fór hún til
Winni]>eg með séra Jóni Bjarna-
svni, <>g þar dvaldi hún þar til
sttmarið 1903. Iæk hún nokkrnm
sinnttm á því tímabili og geöjað-
ist mönniim prýðisvel að leik henn
ar. Kr hún kotn aftur heim til
Rvíknr, fór Ltún að gefa sig að
leikstörfnm fvrir alvörtt, og varð
brátt annar lielzti kvenleikarinn í
Leikfil. Rvíkttr. Sérstaklega lét
lienni ágætlega að leika unigar
stúlkur, og tókst henni ætíð vel að
svna djúpar tilfinningar, svo sem
þá htin lék Glorv í Joltn Storm,
eða ‘The Christian’, setn sá leikttr
er hér kallaður. J>að hlutverk
geröi Gtiðrúnu fvrst viðurkenda
sem listfenga leikkontt.
Nú var Guðrún komin iiitt á
listabrautina, en htin þráði að
fullkomna sig frekar i leikmient-
inni. í því augnamiði fór hún svo
til Kattpmannahafniar haustið 1905
og dvaldi j>ar eitt ár, og naut
kensltt hins nafnkttnna konunglega
danska leikara Terndorfs. Kinnig
fékk hiin aðgang að æfingum við
]>jóðleikhúsið og frían .aðgang að
Koniinglega leikhúsintt. Daut alls
l>ess með eljtt og ástundun, fékk
hrós mikið hjá döttskum leikurum,
sem henni kvntust. Töldu ]>eir
hana hafa frábæra leikara hæfi-
leika.
Haustið 1906 ltvarf Guðrún aft-
ttr heim til Islands og tók að
leika fyrir leikfél. Rvíkur, og frá
þeirri stundu þar til hún lagði í
vesturförina í sl. desember, hefir
luin verið aðal-leikkona þess og
leikið hvert vanda-hlutverkið eftir
annað, og allaiafna hlotið mikið
lof.
Kn hátindi frægðarinnar aetn
leikkona náði hún þá hún fyrst
svndi sig sem Halla í ‘Fjalla-Kv-
vindi. Allir voru einróma tím, að
aldrei hefði nokkttr íslenzk leik-
kona sýnt þviltka list fyrri, og
höf. leiksins kvað ltana leika Höllu
betur en hin fræga norska leikkona
frú Jóhann Dybwad, siem þá hafði
nvlokið við að Leika hann í Kaujv
mantiahöfn, — og meira ltrós var
Dr. Frederick Franz Fried-
mann, tæringarlæknirinn þýzki,
hefir nú ferðast víösvegar um
Bandaríkin og Austur-Canada og
gert tilraunir á sjúklingum með
læknislvfi sínu, en misjaínlega hefir
bað gefist. Krtt nú flestir læknar
kotnnir á J>á skoðttn, að það sé
engan veginn óbrigðult, og komi
að eins j>eim sjúklingutn að liði,
sem ekki eru langt leiddir af sýk-
intti. Dr. Friedmann heldur því
samt fram, að lyfið sé óbrigðult
fvtir sjúklinga á fvr.sta stigi, —
lækni svkina í flestum tilfellum á
öðrtt stigi, en kekni ekki á þriðja
stigi. Revnist þetta satt vera, er
mikiö ttnnið, en margir eru van-
trúaðir, og lítill bati liefir enn
svnt sig á sjúklingtim þeim, sem
Dr. Friedmann hefir haft með
höndum. Nú segja fregnir frá New
York, að doktorinn hafi selt upp-
götvun sina, og að hér eftir verði
leyndardómur lyfsins kunrtigerður,
og geti þá allir læknar notað það
við tæringarsjúklitiga sína.
— Ilinn nvd Bandaríkja forseti
Woodrow Wilson ltefir gert ýmsar
brevtingar frá því, sem áður hefir
tíðkast í Hvitahúsmu i Washing-
ton. Sú brevting, er mesta eftir-
tekt hefir vakið í Bandarikjnnum
og raunar um heim allan, er sú,
að Mr. Wilson hefir ákveðið, að
aldrei skuli víttdropi á borðttm í
vedzlum sinum. ITtanríkisráðgjaf-
inn, Wm. J. Brvan, hefir lýst iþví
satna vlir, og nima fyrir skötnmu
Huerta stjórninin, er hún gaf þeim *hélt hami sendiherrum þjóðanna
skipttn umj að ráðast á móti | veizlu mtkla, en ekkert var þar af
uppneristarmönnum í Cltihuahua öjfön'utm eða víntegundum á
fvlkinu. Salazar hershöfðingi, er i borðttm. Ýimsum blöðum annara
stýrði þessutn stjórnarhersveitum, ' þjóða mislíkaði þetta, og sögðu,
var tekinn til fanga af sínum e.ig- að þó Bryan sjálfur neytti ekki
in mönnum og drepinn, og síðan víns, þá hefði hann engan rétt til
gengu hersveitir J>essar í lið trveð að þröngva bindindisvenjum sin-
uppredstarhernum. Margar orustur ttm uppá gesti sina. Aftur eru það
hafa háðar verið á Jvessum slóð- j fleiri blöð, bæði utanlands og inn-
ttm, og liefir uppreistarmönnum an, sern hæla Wilson og Brvan
veitt l>etitr, svo nti er mest alt f>-rir að hafa gert Bakkus iitlægan
alt Norður-Menico á valdi Jieirra. j úr stjórnarsölunum.
Uppreist í Mexico.
]>ar er nú alt í báli og brattdi
og hallar á stjórnina. Margar af
her.sveitum stjórnarinnar, sem áð-
ur tilheyrðu iippreistarhernum á
tnóti Madero, haía nú snúLst gegn
Kftir að uppredstarmenn höfðu
tekið borgina Síinta Rosalio, gaf
forin.gi )>eirra Herattdez hershöfð-
ingi skipun um að skjóta alla yfir-
— Nýlega flutti Metschnikow
prófessor, liinn ágæti rússneski
læknir, erindi um tæringarsjúk-
... , „., . dóma. Taldi hann þann mann-
tnenn stjornarbers.ns, er til fanga , x , . ' ....
, • £.v. ' .v' . skæða ovin vera t renun t heimrn-
höfðu verið teknir, og var þeirri
skipun hans hlýtt með ánægju, og
innan klukkutíma lágu 60 lterfor-
iit'-iar dauðir á götunum. I.íkin
voru látin liggja þar í heilan
sólarhring, því upi>reistarforinginn
sagði að fara skyldl eins með
jtessa náunga, eins og farið ltiefði
verið með Madero. |
Hvervetna berast
báðum flokkum, og segja flótta-
rnettn, er náð hafa Bandaríkjunum
að margir ba'ir liggi í rústum og
sum' héruð áéu algerlega lögð í
evði.
Svðustu fréttir frá Me.xiico Citv
segja, að bandalagið milli Huertá
o~ Diaz sé kotnið út tttn búfnr,
og muni Dia/ líkle.gttT til aö
stevna Iluerta af stóli.
um, og til marks um það færði
hann fram sannanir frá Boston,
London, Hamburg og Kaupm.-
höfit. T.il dæmis hefir tæriugar-
sjúklingatalan í Hamborg á nokk-
, tirttm árum minkað úr 24 af hver j-
* ttm 10,000 íbúum, niðttr í 11 af
hverjum 10 þús., og í Boston á
, v .. ,sama tima mittkað tir 30 ofan í
hroðasogttr !12 af hwjub ]0 þ-s _ Jn,U;i er
j mikil rénun og gleðilegt tákn tím-
! anna.
Þetta er pokinn sem geymir
8em geymir mjölið setn gerir
léttasta og stærsta nrauðið.
Ogihie 's
Royal Hou$ehold
Fiour
\
ætti að vera á hverju heimili.
FÁIÐ ÞAÐ HJÁ MATSALANUM.
Ogilvie Flour Mills Co.L|J
Winnipeg, - Manitoba.
Reyndi nú Wilson forseti að fá j frelsaði saklausan mann frá gálg-
ríkisstjórann í California, Iliram ' anttm.
Johnson, til að afturkalla frum- j
varpdð, en hann svaraði illu einu. :
Sendi þá forsetinn Bryan utanrík-
isráðgjafa til Sacramento borgar,
þar sem þingið situr, og átti hann
með mælsktt sinni aö vinna bug á I
ríkisstjórninni og >meðhaiasmönti-
tim frumvarpsins í þinginu. Kn
ferð Bryans haiöi lítinn árattigur, |
þyi tveim dögum eftir burtför
hans samþykti þingið frumvarpið, /
og nú hefir ríkisstjórinn staöfest j
— Hæstiréttur í Wisconsin rík-
inu í Bandaríkjnnum hefir úr-
skurðað, að maðvtr og kona, sem
búa saman sem hjón eftir sajn-
komulagi, )tó aldrei hafi þau gifst,
séu hjón, og skuli slíkt samkomu-
lag vera fullgilt sem hjónavígsla.
Hæstiréttur gaf þennan úrskurð,
er kona ein, Mrs. Klisabeth Becker
heimtaði skilnað frá manni sínum
og lífeyri. Charles Becker (svo hét
maðurinn) skvrði réttinum frá
það með undirskrift sinni. Japan-i þvi aö þau'h^öu aítKei' gifst, að
ar urðti þessum urslitum balreaðtr eins h0ig
og herbúast nú í ákafa, og sjálf
hefir Washington stjórnin séð
hættuna, sem yfir vofir, og hefir
sent hersveitir sttðitr til l’anuma-
skurðarins, honum til varnar, ef
til ófriðar drægi. — Japanar eru
Bandaríkjamönnutn gramir fyrir
tnargt annaö, því á undanförnum
árutn hafa Bandaríkjajnenn svnt
sig í mörgu fjandsamlegit gegu
þar búsettum Japönnm, og hafa
bægt þeim frá skóltitn og gert
saman eftir samkomu-
lagi. Dómarinn kvað það fullgilt
hjónaband, og dæmdi konunni
skilnað og lífeyri. Undirrétturinn
hafði áðnr kveðið upp samskonar
dóm.
Til kaupenda Hkr.
Élg vil biðja kaupendur Heims-
kringlu, er senda því peningaávís-
)>eim afar-örðugt fvrir að gerast ‘ul'r’ hafa þær þannig ur garöi
borgarar, eða jafnvel að fá land- í ~fr.öar' að Þ«r__séu borganlegar til
setulevfi. Kr því ekki að undra, þó
Balkan-málin.
Öll stórveldin hafa tilkvnt
Svartfellingum, að j>eir verði að
gefa upp borgiua Skútari, — og
Russar, vinir beirra, bættu því
við, að ef þeir ekki gerðu það,
vrði Montenegro afnumið sem ríki.
Vikufrestur var þeim gefinn til
umhugsunar, og er hann nú á
cnda, en engin merki þess hafa
Svartfellingar sýnt, að þeir ætli
að' láta undan.
Austurríki hefir dregið her mik-
inn saman rétt við landamæri
Svartfjallalands og stendur reiðu-
búið að ráðast á hina fámennn og
fatæku þjóð, hvenær sem er.
Hinar Balkanþjóðirnar eiga ettn
í illdeiltim út af skiftum landa
þeirra, sem þær unnu af Tvrkjum,
og bendir alt til, að stórveldin
verði einnig að blanda sér í þær
sakir og skifta reitumim.
Nú hefir verið ákvarðað, að
koma á friðarfundi í einívverri af
borgum Balkanskajgans, og eiga
að mæta þar fnlltrúar stórveld-
— Ástralíu-menn eru að fá nýja
hófuðborg. Melbourne hefir hingað
til verið höfuðstaðurinn ; en þar
sem jafnfratnt hún er höluðsetur
eins Ástralíu fvlkisins, þótti þtvð
ekki tilhlvðilegt, að hún væri jafn-
fram.t höfuðborg sanvbandsveldis-
ins. Helir því verið stofnað til
nýrrar borgar. Hún á að heita
Camberra. Var nýlega lagðvtr
livrninigarsteinn liennar við mestti
hátíðahöld. Camberra er nafn á
litlu þorpi, er eintt siitni stóð þar
sem nú á að rísa upp hin rnikla
o- fagra höfuðborg. Meðal ttaína
lveirra, sem stungið var up]>á, sem
lieiti höfuðborigarinnar, var Venus
og Shakespeare.
— Hertogafrúin af Contiaught
Hirgttr hættulega veik á Knglandi,
hafa verið gerðir á henni tveir
holdskttrðir, og telja lækttar tví-
svnt um líf hennar.
— Mikill úlfaþytur er nú milli
Bandaríkjanna og Japan, og á
þingið í Californítt sök á því. —
Fvrir láiigið þar var nýlega lagt
aí ríkisstjórninni frumvarp, seim
bannar Japönum og öðrum Aust-
nrlandamönmi'm, að gerast land-
eigendur í California. Japönvtm
þar bvisettum þótti þetta alar-
óréttlátt, úr því þegnréttur stóð
þeim opinn, að þeir skyldu ekki
mega verða landeigendur, ef þá
lysti. Klö'guðu þeir til stjórnar-
innar í Japan, sem aftiir klaigaði
fyrfr stjórninni í Washington. —
þetta síðasta bragð aesi gremjttna
o(r hatrið a'ð nýju. Sendiherra
Tapana i Washington, barún S.
Cindra, álitur stríð óhjákvæmi-
legt.
— Kona ein í biFnuni Matton,
111., Mrs. H. Russell að nafni,
fæddi nvlega barn, sem læknar
segja að sé sú minsta maunleg
vera, er nokkru sinni hafi í heim-
inn kotnið. lJarnið viktaði að eins
~ únzur. J>að lifir og er ettginn
vanskapningur.
— Kvenréttindakonur bnendu
skólahús tnikið í Aberdeien á Skot-
landi á föstudaginn, og tveim öðr-
tttn stórbrunum ertt þær taldar að
liafa valdið í borginni Bradford á
Knglandi.
— Dáleiðslan kom nýverið manni
einum, Jose Comez, búsettum í
Havana á eyjuntti Kúba, að góðu
liði. Maöur þessi hafði verið
ilæmdttr til da'uða fvrir tnorð, án
þess þó aði lvann hefði játað á sig
sökina. það kom efa inn hjá sum-
um, og vildu því nokkrir að hann
vrði náðaður og skoruðu á for-
setann, aö breyta dómnuin í hegn-
ingarhússvist. Kn þetta treysti
forsetinn sér ekki íil að gera, því
morðið var óvenjulega grimdar-
legt. Hinn dæmdi maður átti
konu og börn á líli, og varð hon-
tim mjög um, er hann vissi, að-
engin undankoma var frá lífláti.
Ilann bað þá um, aö sér yrði
vei'tt eitt bótt fvrir aftökuna, og
hún var sú, að hann vrði dáleidd-
ur og spurður í dáleiðslunni um
tnorðið og atvik þess. J>essi bæn
var honttm veitt. Lækttir, prestur,
dómari. og réttarvitni voru við-
staddtr. 1 dáleiöslunni gat hinn
dómfeldi gefið fullar upplýsingar
ttm morðið og fært svo sterkar
sattnanir gegn öðrurn tnanni, að
líflátinu var frestað. Málið var nú
rannsakaö að nýju, samkvæmt
vitnisburði Trins dálieidda, og komst
l>á upp að hann var alsaklaus og
hinum seka varö náð og hann síð-
an tekinn af lifi. — Atvik þetta
vakti mjög mikla eftirtekt, og er
nu raett unv, að sakaitivemi íillir,
sem ekki játa á sig gla'pi þá, sem
á þá eru bornir, fái að láta dá-
leiða sig í því skvni, að }>eir geti
þá ef til vill fengiö sakleysi sitt
sannað. J>að hefir talsvert oft
komið fvrir, að saklansir trtenn
hafa verið teknir af lífi eða hnept- |
ir í fangelsi um lengri tíma, en
sakleysi þeirra svo sannast löngu
seinna, svo setn við játttingu ltins
seka á banasænginnr. í }>etta
skifti var það dáleiðslan, sem
Ileimskringla I’rtg. & Publ. Co.,
en ekki til mín. Kinnig að skrifa
utan á þatt bréf, sem að viðskift-
ttm lúta, til Heimskringla Prtg.
& Pttbl. Co. Aftnr allar grelnar
og fréttabréf, eða annað, sem viö-
kemur ritstjórninni, til mín.
Gunnl. Tr. Jónsson.
Bréf á skrifstofu Heimskringlu:
Mrs. Ingveldur Jónsdóttir.
Miss R. J. Davidson.
Brvnjólftir Egill Björnsson.
r
í
Fort Rouge Theatre II
Pkmbina og Corydon.
ÁGÆTT HREYFIMYNDAHÚS
Beztu myn lir sýndar Jtar.
J. Jonasson, eigandi.
i
r-
,EMP1RE ‘
Tegundir.
Þegar þér byggið hús.
gerið þér það með því
augnamiði að hafa [>au
gðð, og vandið þar af
leiðanrii efni og verk.
EMPIREiTEGUNDIR
—AF
Wall Plaster,
Wood Fiber
Cenient Wall
—OG—
Finisli
t Reynast ætíð ágætlega.
Skrifið eftir upplýs-
ingnm til:
Manitoba Gypsum Co. Ltd.
WINNIPEG. MAN.
1