Heimskringla - 26.06.1913, Blaðsíða 2

2. BLS WINNIPEG, 26. JÚNI 1913.
HEIMSKRINGLA
Sigrún M. Baldwinson
^TEÁCHEROFPÍlANÓð
727 Sherbrooke St. Phone G. 2414
A. S. BARDAL
selur likkistur ojf annast um út-
íaxir. Allur útbúnaÖur sá besti.
Enníremur selur hann allskonar
tninnisvarSa og legsteina.
843 Sherbrooke Street
Pbone Oarry 2192
Lyf og Lækningar
eftir
Guðmund Hannesson.
Graham, Hannesson & McTavish
LÖGFRÆÐING AR
901-908 CONFEDEKATION LIFE BLDG
WINNIPEG.
Phone Maln 3142
GARLAND & ANDERSON
Arni Anderson E* P öarland
LÖGFRÆÐINGAR
204 Sterling Bank Building
PHONE: MAIN 1561.
Bonnar & Trueman
LÖGFRÆÐINGAR.
Sulte 5-7 Nanton Block
Phone Maln 766 P- O. Bot 234
WINNIPEQ, : : MANITOBA
J. J. BILDFELL
PASTEI0NA5ALI.
UnionlBank SthlFloor No. »2o
Selnr hús og 166ir, og annaB þar a6 lút
andi. Dtvegar ipeningalAn o. n.
Phone Maln 26S5
S. A. S1GURDS0H & CO.
Hnsnm skift fyrir lðnd og lönd fyrir hús.
Lén og eld»ábyrgö.
Room : 208 Carleton Bldg
81mi Main 4463
A. H. NOYES
KJÖTSALI
Cor, Sargent & Beverley
Nýjar og tilreiddar kjöt tegnndir
fisknr, fnglar og pylsnr o.fl.
SIMIjSHERB. 2272
R. TH. NEWLAND
Verzlar me9 fastelngir. fjArlúD ogúhyrgBlr
Skrlfetofa: 310Mclntyre Block
Taleimi Maln 4700
867 Winnlpeg Ave.
SEVERN TH0RNE
Selur og gerir við reiðhjöl,
mótorhjól og mótorvagna.
EEIÐHJÓL HBlIH DÐ FV KIE $1.50
651 Sargent Ave. Phone G. 5155
Gísli Goodman
TINSMIÐUR.
VERKSTŒÐI;
Cor. Toronto & Notre Dame.
Phone
Qarry 2988
Helmllls
Garry 896
tV. M. Church
Aktygja smifnr og verzlari.
8VIPDK, KAMBAR, BDSTAK, OFL.
Allar aðgeríir vandaðar. '
692 Notre'.Dame Ave. WINNIPEG
TH. J0HNS0N
JEWELER
SELDR OIFTINGALEYFISBRÉF
248 Maln St„ I- - Siml M. 6606
Panl Bjariasoii
FASTE16NASALI
SELUR ELDS- LÍFS- OG
SLYSA- ABYRGÐIR OG
ÚTVEGAR PENINGALXN
WYNYARD
SASK.
(Niðnrlag) _
Ég heíi nú talið flesta kvilla,
sem beinlínis má lækna með lyíj-
um, ogf mun flestum íátt um finn-
ast. T>ó er álitamál, hvort ekki
maetti telja nokkra flein, til dæm-
is blöðrukve^ sem vítissteinsvatn
læknar að öiium jaínaði, bráða
liðagigt, lekanda (gonorrhoe) o.
fl. F.n þetta skiftir litlu, því þó
alt sé tínt til, sem frekast verður,
breytist ekki það meginatriðí :
Við fæstum sjúkdómum
þekkjast lyf, er læ kdn i
þ á. Slík óbrigðul kraftalyf eru
að eins örfáar undantekningar. 1
öllum þorra sjúkdóma neyðast
menn enn þá til að bíða eftir
náttúrubatanum, ef ekki verður
ráðin bót á þeim með handlækn-
ingum. þ>ó þetta kunni að þykja
hart, er það eflaust öllum hollast,
að vita hið sanna í þessu e£ni, Nú
eyða menn miklu í óþörf lyf, og
treysta þeim framar öllu öðru,
enda finst flestum þeir fara erind-
isleysu til læknis, nema þeir fái
lvfjaglas. þessi lyfjatrú leiðir svo
til þess, aS sjúkrahjúkrun og nauð-
svnlegustu lífsreglur eru vanrækt-
ar, þó hvorttveggja skifti oft
miklu máli.
TIL HVERS ERU þ>A LEKN-
ARNIR ?
Til hvers eru þá læknarnir úr
þvi þeir ekki hafa meðul við s'júk-
dómunum ? munu margir sþyrja.
þó kynlegt kunni að þykja, eru
þeir jafn nauðsynlegir fyrir því og
geta verið þjóðfélaginu til ómet-
anlegs gagns, ef þeir standa vel i
stöðu sinni. Eg skal skýra þetta
þetta stuttlega.
Fjölda sjúkdóma má lækna mcð
handlækningum, eða flýta fyrir
náttúrubatanum. Enginn er í vafa
um nytsemi læknisins, er hann
hjálpar konu í barnsnauð, kippir í
lið, bindur um beinbrot, stöðvar
blóðrás, sker í ígerðir, eða tekur
sulli eða aðrar meinsemdir burtu
úr líkamanum. þ>ó ekki væri ann-
að en þetta, myndu menn illa una
að vera læknislausir, og er þó
margt mikilvægt af sama tagi ó-
talið.
f>á er annað meginatriði í starfi
læknisins : Hann getur
læknað fjölda sjúk-
dóma, þó ekki hafi
hann lyf sem reki þá
úr líkamanum, eða geti
skorið meinsemdina burtu. Hann
getur á ýmsan hátt greitt götu
náttúrunnar með lyfjum og lífs-
reglum, og bjargað sjúklingunum
frá bráðum bana eða löngum sjúk-
dómi. Berklaveiki í lungum lækaar
hann þannig oít og einatt með
rúmlegu, góðu lofti og góðu við-
urværi ; meltingarkvilla með skyn-
samlegu matarhæfi ; húðsjúkdóma
og fleira með • lyfjuin, sem greiða
fyrir náttúrubatanum. /Við nálega
öllum kvillum hefir góður læknir
einhver ráð, og þó þau við ólækn-
andi sjúkdóma megni ekki annað,
á geta þau linað þjáningar og
bætt líöanina.
I>á er það og’ mikilvægt atriði,
að vita hvað um er að vera, hvað
að sjúklingnum gengur, hvort
treysta má náttúrubatanum eöa
serstakra lækninga þurfi með.
Jafnvel þó sjúkdómurinn sé ó-
læknandi, er það oft þýðingarmik-
ið fvrir vandamennina, að vita að
svo sé. Enginn ge-tur kyst vel úr
>essum spurningu'm, nema góðmr
og fróður læknir, og það getur oft
orðið að ómetanlegu gagni, að
jeim sé svarað rétt, t.d. ef drep-
sóttir koma upp, sem stöðva þarf
byrjun.
TIL HVERS ERU LYFIN ?
Von er þó menn spyrji : Til
hvers eru þau þessi ótal lyf hjá
læknum oy í lyfjabúðum, úr því
svo fáir sjúkdómar verða læknaðir
með lyfjum. Satt að segja eru
ur hlut hennar meltist áreynslu-
lítið í görnunum. Hér fylgjast að
matarhæfi, ákveðnar lífsreglur og
Ivf. Ekkert af þessu má missast
mörg ó'þörf og lítils nýt, en þó
eru þau ekki fá, sem að góðu
gacni koma, jafnvel þó þau lækni
ekki sjúkdómana. Mörg eru svo
dýrmæt, að til vandræða horföi,
ef vér mistum þau. Eg skal drepa
nokkur dæmi.
Til þess að geta hreinsaö hendur
op- hörund við skuröi, eru notuð
s .* yg
SHAW’S
Staersta og elzta brúkaðra
fatasölubúðin f Yestur Canada.
47» Notre límae.
óttkveikju drepandi
1 y f. Ef bau væru ófáanleg, væri
að miklu levti fótunum kipt und-
an skurðlækningum og sótthreins-
un. Meðan á skurðinum stendur,
eru sjúklingarnir svæfðir með
svæfingarlyfjum. En án
>eirra mundi fáum þykja fýsilegt
að leita handlækna.
Alkunnugt er það, að mörgum
sjúkdómum fylgja miklar þrautir
og- þjáningar, sem stundum geta
varað svo dögum og vikum skift-
ir. Nálega undantekningarlaust
má með yerkeyðandi lyfj-
um lina allar þjáningar og breyta
hörmungaræfi í sæmilega líðun
Mörgum mundi bregða við, eí
bedm væri kipt í burtu. Með lyfj-
um má nálega undantekningar-
laust draga úr hitasótt, ef
þess gerist þörf, stöðva h ó s t a
sem gengur of nærri sjúklingnum
veita honum væran s v e f n , ef
hann getur ekki sofið, stöðv
niðurgang, bæta h æ g S a
1 e y s i o. s. frv. þessi fáu dæmi
sýna það elögglega, að þrátt fyr-
in alt eru lyfin verðmæt og vand
ræði að vera án þeirra.
Og lyfin geta oft læknað sjúk-
dómana, þó þau eigi ekki beinlíni
við þeim! Sem dæmi þess má
nefna botnlangabólgu. Sóttkveikj-
ur setjast að í bröngum botnlang
anum, inni í kviðarholinu, og valda
þar bólgu, sem oft verður að
gerö. Nú vofir meSal annars su
hætta yfir sjúklingnum, að ígerðin
brjótist gegnum botnlangann og
út í kviöarholið, og er þá alla-
jafna dauðinn vís, Nú hefir reynsl
an sýnt, að ópíum er máttugt lyf
yiö veiki þessari, ef hún er ekki
því ákafari, og þó getur það
hvorki tæmt gröítinn burtu eöa
drepiö sóttkveikjurnar. I.yf þetta
hefir þau áhrii, aö hreyfincar garn
anna minka eða hætta. Alt verður
kyrt og- rólegt umhverfis botn
langann. Stundum vaxa næstu
garnirnar viö hann, og vernca
þannig kviðarholið, en viö' hreyf
inp-arleysið ýfist bólgan minna og
lækningaviðleitni náttúrunnar nýt-
ur sin betur. Smám satn m dr( pa
hvít blóðkorn sóttkveikjurnar og
ígerðin eyðist, eöa utan rtn l ama
vex þétt tengivefshúð, sem þær fá
ekki brotist gegnum og veslast
þær þá upp m,eð tímanum. ILé
rvöur lyfið náttúrubatanum' braut
og baö hefir nægt til þess að forða
óteljandi mönnum frá yfirvofandi
lífshættu. Og þó myndi lyf þett
fá litlu um þokaö, ef sjúklingurinn
borðaöi óhentuga fæðu, eða reyndi
að vera á fótum. Hvorttveggja
gæti valdið hættulegri ýfingu og
esnað bólguna. En jafnframt þv
sem lækndrinn gefur sjúklingnum
ópíum, skipar hann honum að
liggja hreyfingarlaus í rúminu og
sveltir hann eða gefur honum
mjólk af skornum skamti, en mest-
eða vanrækjast, ef tilgangurinn
að nást : að greiða lvrir náttúru
batanum og rvðja því úr vegi
sem einkum hindrar hann. það er
allajafna svo, að miklu skiítir
hversu með sjúklinginn er farið
veikindum hans, hvað hann borð-
ar, hversu andrúm.sloftið er
hversu um hann er búið, hve mik
ið oe hvernig hantt revnir á sig
Alt þetta er undir hjúkruninni
komið, og sé hún í ólagi, er oft
vanséð, að hvaða gagni lyfin
koma. þau eru að eins einn liðtir
í langri keðju.
STÆRSTI SIGUR LEKNIS-
FRÆÐINNAR.
ASdáunarvert er það og krafta-
verki næst, að fundist hafa slík
læknislyf, sem barnaveikis blóð-
vatn oe salvarsan, lyf sem stein-
drepa sóttkveikjurnar í líkaman-
um, en skaða hann lítiö eða ekki
Hugsandi er það og vonandi, að
slíkum lyfjum fjölgi, þó er hitt
víst, að stærsti, langstærsti sigur
læknisfræðinnar er ekki sá, að
lækna sjúkdóma oe finna lyf við
þeim, heldur að afstýra
þ e i m , varna því að menn sýk-
ist. Geysilegt verk ex ennþá ó-
unnið, er að þessu lýtur, en svo
mikið er þegar af hendi leyst, að
fæstir hafa nokkra hugmynd um
það. Áður geysuðu drepsóttir við
oe við yfir lönd öll oe strádrápu
landslýðinn. það nægir að minna
á svartadauða og bólusóttirfa,
sem bárust hingað fullum fetum,
þó samgöneur vorar við útlönd
væru næsta litlar. Menn stóðu
varnarlausir fyrir þessum ófagn-
aði, oe engir vissu af hverju hann
eiginlega stafaði. Nú má heita að
þessum ósköpum sé létt af. Sótt-
ir þessar lifa enn og gera endar
laust vart viö sig, en læknarnir
þekkja þær út og inn og þeim hef-
ir tekist að halda svo í hemilinn
á þeim, að þrátt fyrir allar sam-
göngur, þúsyndfaldar við það, sem
fyr gerðist, breiðast þær ekki út,
eða eru fljótlega stöðvaðar. Hve
mörgum mannslífum hefir verið
bjargað á þennan hátt og miklum
hörmungum létt af þjóðunum get-
ur enginn talið. Og það eru ekki
eingöngu næmu drepsóttirnar, sem
menn hafa að miklu leyti losnað
við, heldur margs konar kvillar
annarar tegundar, sem fyr voru
algengir, t. d. skyrbjúgur og ýms-
ir barnasjúkdómar. það er vel
þess vert að athuga að enningu,
með hverjum vopnum þessir óvin-
ir mannanna hafa verið lagðir að
velli.
BÖLUSETNING.
Hvílíkur vogestur bólusóttin
var, sézt bezt á því, að í Stóru-
bólu dóu hér á landi 18,000 manns
eða nærfelt þriðjungur landsbúa.
Og bólan fluttist hingað hvað eft-
ir annað. Við veiki þessari fanst
nú það ráð í lok 18. aldar, að
setja mönnum kúabólu, en hún er
í raun og veru ekkert annað en
afar-væg bólusótt. í bólusott
sýkjast menn ekki oftar en ednu
sinni, því sterk varnarefni mynd-
ast í líkamanum. Varnarefni þessi
mvndast og við kúabóluna, þó
ekki séu þau jafn sterk. Síðan
bólusetning varð almenn, hefir ekk-
ert kveðið að bólusótt í saman-
burði við það- sem áður var, og
bóluóttanum er létt af þjóðunum.
Svo mikilsvert hefir þetta þótt,
að marrir telja bólusetninguna við
bólusótt stærsta afreksverk lækn-
isfræðinnar.
það er svo sem sjálfsagt, að
sama aðferðin hefir veriö reynd
við aðra sjúkdóma. Kunnust er
bólusetning Pasteurs við h u n d s-
æ ð i, og hefir hún reynst ótvílug,
ef hún er framkvæmd nógu
snemma. þá hefir og bólusetning
reynst gagnleg til þess að verja
menn kólerusótt, taugaveiki, blóð-
sótt og svartadauða, en alment
gagn hefir þó ekki að því orðið.
Hér á landi hefir bólusetning við
bráðafári á sauðfé orðið að miklu
liði. í útlöndum hefir bólusetning
við miltisbruna og nokkrum- öðr-
um húsdýrakvillum gefist ágæt-
lega.
SOTTVARNIR.
Öll alþýða hefir nú orðið all-
ljósa hugmynd um það, hversu
sóttir berast með samgöngunum,
og hvernig þær má stöðva með
samgöngubanni eða samgönguvar-
úð. þetta er óbrigðul aðferð við
fiestar landfarsóttir, ef henni er
stranglega beitt, en framkvæmdin
er erfiö eða ómöguleg, nema al-
þvöan styðji læknirinn örugglega
og hlýði fyrirskipunum bans. þá
þekkja og flestir sótthreinsun, sem
ætluö er til þess, að útrýma sótt-
kveikjunum, þegar sjúkdómurinn
er afstaðinn. Kg skal ekki fjölyrða
um þetta, sem flestir vita nokkur
deili á, en drepa á tvö önnur
dæmá. þau gefa glögga hugmynd
um, hvað læknisfræðin megnar á
vorum dögum, þegar vel .gengur.
í mörgum lieitu löndunum er
suöræn gulusótt (febris flava)
voðaleg landplága. Nálega helm-
ingur sjúklinganna deyr. Við veiki
þessari hafa engin lvf fundist og
sóttkveikjuna heíir enginn séð, því
hún er svo lítil, að hún er ósýni-
leg í beztu smásjám. Samt kom
ust menn að því, að mýfluguteg-
und nokkur flytur hana á menm,
en aftur breiðist veikin ekki út
mann frá mánni. í mýflugurnar
komast sóttkveikjurnar úr blóði
sjúklinga, sem þær bíta. það var
því auösætt, að væri mýflugunum
útrýmt myndi veikin hverfa. Nú
voru allir lifnaðarhættir mýflugn-
anna athugaðir, og sást þá meðal
annars, að lirfurnar lifa ætíð í
vatni. það ráð var þvi tekiö, að
þurka allan iarðveg sem bezt og
líða hvergi vatnspolla, sem mý-
bitið gæti vaxið í ; en þar sem
þessu varð ekki komið við, að
hella steinolíu í vatnið, svo lirf-
urnar kæmust ekki upp úr þvi lif-
andi. Jafnframt var þess gætt, að
flugurnar kæmust ekki að sjúk-
lingunum. Fvrir glugga alla og
hurðir í herbergjum þeirra var
strengdur visinn dúkur, sem þær
n-átu ekki smogið í gegnum. Hvar
sem þessum ráðstöfunum var
beitt, mátti beita að veikin hyrfi
með öllu. 1 Rio Janeiro, höfuð-
stað Braziliu, dóu fvrir fám árum
um 600 menn á ári úr veikinni, en
síðasta árið enginn. Panama-
skurðinn hefðu menn tæplega get-
að grafið, slíkt pestarbæli er lánd-
ið bar, ef menn hefðu ekki kunnaö
jessi ráð og útrýmt mýbitinu. En
ráðið dugði og öll pestin hvarf
með mýflugunum. Allir sjá, að
>að er enn betra, að veta útrýmt
sóttinni bannig, en bó sæmilega
einhlítt Ivf hefði fundist til þess að
lækna sjúklingana.
Sem annaö dæmi má nefna út-
rýmingu köldusóttar í
Campagna di Roma, láglendum
héruðum nálægt Róm. Köldusótt-
in flyzt á sama hátt og gulusótt-
in, með mýbiti. Hér hefir því ver-
ið beitt svipaðri aðferð : Mýrar
og pollar.hafa verið þurkaðir, mý-
bitinu verið varnað að komast að
sjúklingunu og kíníni veriö út-
býtt ókeypís haMfla fólkinu í svedt-
um þessum, ea það er lyf se
bæði læknar veikina og er mikil
vörn gegn því að menn sýkist. Við
>essar ráðstafanir hefir á fám ár-
um skipast svo, að þetta illræmda
pestarbæli, sem allir flúðu nema
íátæklingar, sem ekki áttu annars
úrkosta, er nú nálega laust y*Ö
sóttina, blómgast og byggist óð-
um. Á 10 árum hefir mannfjöldinn
aukist full 14 þttsund. þrátt fyrir
>að, þó ágætislyf væri fundið við
sótt þessari, megnaði það ekki að
reisa sveitir þessar úr rústum, en
>etta kom af sjálfu sér, þegar
eikinni var útrýrnt.
Sullaveikin hefir legið hér í landi
öldum saman og drepið fjölda
manna. Langur tími er liöinn síð-
an vér fengum ítarlega þekkingu á
eðli og uppryna veikinnar. Ekkert
var auðveldara en útrýma henni
algerlega úr landinu, því það eitt
nægir, að hundar nái aldrei í sulli,
þegar kindum er slátrað. þetta
hefir verið ótal sinnum brýnt fyr-
ir mönnum, en mannrænu og
hirðusemi hefir skortað. Ef vér
tækjum oss fram í þessu, hlyti
að hverfa. þó þetta liggi næst,
gæti komið til tals að útrýma
hjá oss fleiri sóttum, t. d. tauga-
vedki og barnaveiki, en meiri erfið-
leikum er það bundiö.
BREYTTIR LIFNAÐAR-
T; Æ.‘I TIR.
Heilbrigði manna er mjög undir
lifnaðarháttum þeirra komin. það
skiftir ekki litlu máli, hvort viður-
væri er gott, húsakynni góð, og
hvort menn að öðru leyti lifa skyn
samlega eða ekki. AS mannsæfin
hefir lengst stórum hér á landi, er
mikið að þakka betra viðurværi
ungbarna og betri meðferð á þedm.
þó mjög sé ábótavant með hvort-
tveg.gja víða hvar. Með vaxandi
menningu og aukinni þekkingu er
vonandi að flest breytist stórum
til bóta í þessum efnum. Víðast
eru húsakynni vor léleg, fötin ekki
svo hentug sem skyldi, fæðið
hvergi nærri svo gott, sem vera
mætti. Ofan á þetta bætist, að
hreinlæti er víðast ifilög ábóta-
vant. Alt þetta þarf að breytast
til batnaðar og gerir það eflaust.
Og það er lítill efi á því, að htdl-
brigði manna batnar þá jafnframt
aö satna skapi.
þó það sé dýrmætt, að geta
fengið sem flesta sjúkdóma lækn-
aða og fundið lyf við þeim, þá er
þó enn betra, að geta afstýrt þeim
með öllu. Af þessu hefir árangur-
inn orðið mestur og þetta verður
aðaltakmark læonisfræðinmar á
komandi öldum.
Hvað er að ?
Þarftu að hafa eitt-
hvað til að lesa?
- ♦-
Hver sá sem viU fá sér
eitthvaö Dýtt aö lesa 1
hverri vikn,œtii aÖ gerast
kaopandi Heimskringlo.
— Hún fœrir lesendnm
slnnm ýmiskonar nýjan
fróöleik 52 sinnnm á ári
fyrir aöeins $2.00. Yiltn
ekki vera meö!
VO TIL ÍSLENDINGA vcipicitt _
N Eftirmaður Olafson Grain Co., Cor. King og. James
o St., Winnipeg, kaupir og selur allar tegundir af Heyi og
fóðri. Aðalverzlun með útsæði, Korntegundir, Hafra,
Barky, Flaxi, Timothy o. s. frv.
C/3 H. G. WILTON, eigandi.
Kaupið mál beint frá verk-
smiðjunni fyrir lægsta
peningaborgun.
Carbon Oil Works, Ltd.
66 King Street WINNIPEG Talsími Garry 940
WM. BOND
High CJass Merchant Tailor
Verkstæði
Aðeins beztu efni á boðstólum.
Yerknaður og snið eftir nýjustu
tízku. — VERÐ SANNGJARNT.
Room 7 McLean Block
530 Main Street

TH0RSTEINS0N BRO’S. & C0.
BYGGINGAMENN OG FASTEIGNASALAR.
Vér byggjum og seljum vönduð og góð hús og all-
ar tegundir af byggingum, og seljum lóðir og lönd,
útvegum lán á byggingar og lönd og eldtryggjum
hús og stórbyggingar. Vér skiftum bæjareignum fyrir
bújarðir, og bújörðum fyrir bæjareignir. Vér óskum,
að íslendingar tali við okkur munnlega, bréflega eða
gegnum sima.
815-817 Somerset Bldg.,
(næsta bygging austan við Eaton),
SKRIFSoFD SIMI MAIN 2992. HBIMILIS SIMI GARY 738.
JÓN JÓNSSON, járnsmiöur að
790 Notre Daine Ave. (horni Tor-
onto St.), gerir við alls konar
katla, könnur, potta og pönnur,
brýnir hnifa og skerpir sagir.
CANADIAN REN0VATING G0.
Litar og þurr-hreinsar og pressar.
Aðgerð á loðskinnafatnaði
veitt sérstakt athygli.
5»» Kllice Ave.
Talsími Sherbrooke 1990.
Það er
alveg
víst
að bað borg-
ar sig að aug-
lýsa i Heim-
skringlu !
Vér höfum fullar birgölr hreinustu lyfja
og meöala, Komiö meö lyfseöla yöar hing-
aö vér gerum meöulin nákvœmlega eftir
ávlsan læknisins. Vér sinnum utansveita
pönunum og seljum giftingaleyfi,
Colcleugh & Co.
Notre Dame Ave, & Sherbrooke St,
Phone Oarry 2690—2691.
Kaupið Heimskringlu. Borgið Heimskringu.