Heimskringla - 02.04.1914, Blaðsíða 4

WINNIPEG, 2. APRÍL, 1914
HB1MSKB.INGCA'
Heimskringla
Pnblished every iThnrsday by
The Viking Press Ltd./flnc. l
Stjórnarnefnd; %
H. Marino Hannesson, forseti
Hannes Petursson, vara*forseti
J. B. Skaptason, sk^ifa^i-féhirf^ir,
Verö blahsins 1 Canada og Bandar
991.00 um árið (fyrir fram borgað).
Sent til Islands $2.00 (fyrír fram
boryaö).
Allar borganir sendist 6 skrifstofu
blaðsins. Póst eða Bánka óvísanir stýl-
ist til The Viking Press Ltd. ,
RÖGNV. PÉTURSSON2
E d it o r
H. B. SKAPTASON
Manager
Offlce:
729 Sherbrooke Street Winpipeg
iQI 3171. Talnfml Garry 4110
Nýju vegabótalögin.
i ....
1 þessu blaði birtum vér fyrri
bdminp þessara laga í íslenzkri
þýðingu. Ivöggjöf þessi er ein hin
tnerkilegalsta, er samin befir veriS
í Canada, og snerrir beinast allra
laga hinar þýíSingarmestu umbæt-
■ur fylkisins, en það er að koma
vegunum í sæmilegt horf. Án
samgöngu mögulegleika er fram-
(ör sveitanna sem uæst ómöguleg.
Og þess betri og meiri, sem sam-
göngufærin eru, þess ábatasamari
»g vistlegri er veran úti á land-
inu. því í eðli sínu eru landbúend-
nr nokkuð afskektir, en alla jafna
þnrfa þeir mikið hver til annars
að sækja, og ávalt að viða að sér
nauðsynjmn sínum og koma frá
sér vanungi sinum. þess betri, seml
samgöngufærin eru, þess féttara
veitist þeim alt þetta. þeir, engu
síður en þeir, se-m í borgum búa,
lifa ekki ánægjusömu og nytsömu
lífi, án alls félagsskapar. Og fyrstu
t>g helztu tengslin, er binda menn
satnan, er “greiður vegur granna á
tníUi’’.
alt verk núverandi stjórnar. það
er ekki verk flokksins, “sem lofar
öUu fögru en svikur svo alt”.
Og þeir eru óánægðir yfir því,
‘‘þeir frjálslyndu'", að lagt var fé
til umbóta vegum og samgöngum
í Nýja Islandi og norðurhluta
Gimii kjördæmis. Og þeir heita
því, að það skuli ckki verða gjört
aftur, fái þeir að rá'ðai. það ættl
ekki að hafa lítið að se-gja við
kjósendur við í hönd farandi kosn-
ingar.
* * *
það er einsog að stefnti “L-ib-
eral” flokksins sé að fara aftnr nú
á síðari tíð. Á þeirra guHaldar-
árum drógu þcir 'asnann og nautið
upp úr pyttinum, þó á Sabbats-
degi væri, cn' nti vilja þeir ekki
rétta Ný-Islcndingum sinn minsta
fingur, til að hjálpa þeim yfir fen-
in. það gagnar ekki, að skreyta
sig með.fjöðrum liðins frægðar-
dags, þegar afturförin er orðin
svona augljós.
það kvað • ganga á stöðugum
leikæfingum nú meðal forgöngu-
manna “liberal’” flokksins hér í
fylkinu. Stykkið, sem þeir eiga aö
læra og sýna, hvað vera mjög
vandasamt þeim, sökum þess að
svna þarf innvortis ástand, er út-
limaburður fær ekki vel leitt i
ljós. l/cik þenna kvað eiga að
sýna víðsvegar tim fylkið. Allir
Ieika sama hlutverkið, og kvað
þeim vera lieitið “turkey”, er
be7.t leysa það af ltendi. Leikuriuti
er gamall og heitir “Ilinn iðrandi
ræningi”. Var hann saminn löngu
áður en Grand Tmnk hneykslið
kom upp í þingintt í Ottawa, og
kvað því ckkert eiga skylt við
það mál. T/eikinn á að sýna víðs-
vegar um fylkið allan þenna mán-
uð, og líklega lengtir.
ATHUGASEMD.
Á öðrum staS f þlaðinu birtist
grein með fyrirsögninni, “Bölva ís-
lendingar mest allra þjóða í heimi?”
Er það aðfinsla við stólsræðu er
prestur flutti norður í Nýja íslandi.
Ræðu þá heyrðum vér ekki, en at-
hugasemdir þessar falla oss ekki.
Félög geta myndast og samið
sér löng og ítarleg geundvallarlög.
En lögin halda ekki félaginu sam-
■an. það, sem félögum heldur be/t
Presturinn hefir þar ekki gengið
lengra en hann hafði leyfi til eftir
því sem greinarhöfundi segist frá.
Er það kyrkjunnar óðal að vanda
saman, cr bein og glögg braut frá
garði nágranna til nágranua, frá
búsi til húss. Og fyrir það er verj-
andi miklu fé, því góður fclags-
skapur er heillaríkasti þátturinn í
‘öllu sveitalífi. ttlaga og afdalur
bygð er auðkend með þvi, að þar
Hggja engir vegir. þar er hcldur
ekkt siöað mannfélag. Auðkcnni
siðmenningar landanna eru braut-
irnar og vegirnir. þes.s hærra, sem
sú siðmenning stendur, þess greið-
ari eru samgöngurnar orðnar.
þegar þjóðirnar vorti á villistigi,
voru ettgar braiutir. þegar þær
fyrst koma inn á svið sögunnar,
eru þær að reisa sér hús og
byggja brautir. IKð fvrsta, sem
breytir mentaþjóð í viðundur- og
villiþjóð, er vegleysið. Gamla spak
yrðið . Lyrir naglann tapaðist
skeifan, fyrir skeifuna týndist hesrt-
arinn, fyrir hestinn tvndist riddar-
inn” — hefði átt að byrja : “fyrir
vegJeysur tapaðist naglinn”.
* * *
Möuntun ætti að vera það sann-
arlegt ahtigamál, að koma vegun-
um f sem allra bc/.t horf, þvf þá
fara menn að geta veitt sér mikiö
td htn sömu þægindi, sem bæjirnir
hafa að bjóða, - auk h]ululind.
amia, sem sveitin ávalt t
hoít loftslag og holla fæðu.
um vér því, að menn hefði
af) að kynna sér þessi 1
veitaj þeim mögulegleika til
kvæmda í þessa átt. þótt
skifji ensku, skflja þeir þó
ver íslenzku, og með þ'
geyma blaðið hafa þejr löj
valt handbær, er annars kyr
ur að vera.
Eitt af þvf, sem menn :
gjarnan hafa hugfast, er, at
réttarbót og framfara-tilra
bændum ætti sérstakleg;
þykja vænt um, er verk núv
stjórnar. Með talsímakerfi
ins er nú tengir saman fjarla
staði, er gjörir það mögule;
menn geta heiman af rúmi
talað við menn á hvaða sta
*er, og bættum, vegnm, s'v
íjarlægðir hverfa, við það sei
tur var, er nokkuð nnnið í
almennings, og til viöreisna
ihjálpar bændastéttinni. En ]
um með siði manna og víta ósiðina.
Ýmsir þola það ekki, en ekki getur
kyrkjan farið að því, nema að öð-
rum kosti hún taki upp þann sið-
innað tala elnsog hver vill heyra. Er
svo helzt að skiljast að margír vildu
það helzt. En frá voru sjónarmiði
væri kyrkjan ])á að svíkja sína
köllun.
ósæmilegt orðbragð er engum
j sæmd.þó færa megi það til staðar
' að einhvcr kunni að hafa ijótari
munnsöfnuð. íslendingar eru
i ekkert betur settir ])ó þeir séu ekki
j orðljótastir allra manna í heimi,
því séu þcir orðljótir er það blettur
á þeim, og siðfágunar skortur. Og
þeir sem svo eru meðal þjóðar vorra,
cru okkert upp úr þvf vaxnir að
þeim sé sagt til í því efni eða fund-
ið að við þá. Til hinna tekur ]>að
ekki.
Viðvíkjandi danzi er það fremur
j hártogun en rökærsla að segja að
j prestar séu yfirleitt því mótfallnir,
að efnt sé til opinberra danza, við
öll mögulcg og ómöguleg tækifæri,
! vegna þess þeir sjálfir hafi ekki
ieyfi til að danza, og líti svo aðra
öfundaraugum, er þess einkaréttar
njóta. Því svo framast sem vér
vitum er hvorki til heimild eða lög
er slíkt geta banrr&ð. Og allra
sízt ættu þau safnaðarbörn er mest
halda með almennum dönzum að
fá sér það til þó presturinn þeirra
fylgjist með í danzi.
Hitt mun frekar vera ástæðan, að
almennir danzar einsog þeir eru oft-
j góðum siðum. En kyrkjunni ber
að gæta þess að lýsa ekki velþókn-
an sinni á neinu því sem að því
stuðlar að veikja eða niðurbrjóta
alment velsæmi. Má hver dæma
þar um sem sýnist, en þetta er
ástæðan. Allmennur danz, þar sem
öllum er heimilaður aðgangur, ef
þeir aðeins borga fyrir sig fáein
cent, þangað sem menn koma ölvað-
ir og haga sér einsog skepnur, er
ekki siðmenninga athöfn. Danz af
]>essu tagi er og hefir ávalt verið
leikur og þjónn lágra hvata, og því
ekki eingöngu afsakanlegt, heldur
sjálfsagt að kyrkjan reyni heldur að
sporna á móti að slíkar samkomur
verði mjög tfðar. Þeir sem hnýta
að kyrkjunni fyrir að hún er and-
víg þessháttar samkomum, kasta í
hana steini, af því hún er að gegna
skyldu sinni, og er henni það eng-
inn bagi. Væri óskandi að fslend-
ingar væru orðnir svo andlega
þroskaðir að þeir gætu séð þetta,
og að sem fæstir yrðu til þess að
mæla, því sem miður er bót, og
gylla það í almennings augum.
Hver dollarinn hjálpar
öðrum.
Eftir Isaac Marcosson.
(Framhald).
Pincus sagði þeim, að ]>eir
skyldp hafa blaðið fyrir torg sitt.
þeir vskyidu segja honum öll sín
vandkvæði, — hann skyldi hjálpa j
þeim það sem hann gæti,
Svo þýddi haun fyrir þá stjórn-
arskýrslur, svo að þeir gætu fylgt
rannsóknum stjórnarinnar í akur-
yrkjumálum, o- svo sýndi hann
þeim í orði og verki, hvernig þeir
ættu að sá og uppskera, og liag-
nýta áburð á akrana, og hvernig
þeir skyldu brijka landið.
Brátt íóru bændur að spyrja
hann, og sögðu honum vankvæði
sín. En Pincus lét ekki hér vitir'
sitja : hann fór að ferðast um frá
einum bóndanum til annars, og
guðspjall hans var þessi nýja bú-
skapar- og, jarðrxktar-aðferð. —
Hann vakti þekkingarlöngunina
hjá þedm (og Gyðinga hungrar og
þyrstir eítir ]>ekkingu). Og hann
vakti félagslöngunina hjá þeim.
Hann fór að spyrja þessa einangr-
uðu bændur, hvort þeir þektu ná-
granna sína, og þegar þeir svör-
uðu, að þeir þektu þá ékki, þá
spurði hann, hvernig á því stæði.
“Við erum svo önnum kafnir að
vimia”, svöruðu þcir.
“En hvernig færi, ef þú eða
fólkið þitt yrði veikt?” þá gátu
þeir ekki svarað, og þá fór hann
að berja það inn í þá, að þeir
yrðu að takal höndum satnan og
ganga í félag.
Eftir leiðheiningu hans komu nú
bændurnir saman úr ýmsum sveit-
um og gjörðu félög með sér. Voru
þau í líkingu við aiðrar bænda-
stofnanir, en fengust þó rneira við
fjármálum, því að þetta varð
grundvölluriun, sein á var reist
hin nýja bygging, að sjá bændum
fyrir peninguin til þess að geta
búið vel búi sínu, sér sjálfum og
félaginu til efliugar.
þcssi félög höfðu einnig andleg
álirif, því að þau drógu saman út-
lagana, sem áttu þarna saman
andlegan og fjárhagslegan arf, og
voru þarna að vinna hver að vel-
íerð annars.
þarna var jörðin góð að sá i
hana frækornum samvinnunnar.
Næsta starfið var að koma öll-
um smærri félögunum í eitt (en
þalu ern nú 62), í samband ' Gyð-
inga-bændantia (Federation of Jew
ish Farmers).
En þó að bændurnir væru þarna
sameinaðir, þá voru ]>eir scm
menn segja “grænir”. þeir voru
nýsloppnir úr járnklóm Rússa og
þrælavinnu í tiáraum og verk-
smiðjum, og nú voru þeir komnár
út á landið, blessað landið, með
hreina, sótlausa loftinu, út til
lækjanna, grundanna, blómanna,
akranna. En þeir vissu ekkert og
allir gátu haft þá að féþúftt, sem
verzluðu við þá og seldtt þeim út-
sæði eða verkfæri.
Oft var það, þegar þeir komtt í
búðirnar og báðu um Tán, að búð-
armennirnir sögðit við þá : “þú
ert svo 'græiin’ og óreyndur, að
þú getttr ekki haldist við á landi
•þínu, og ég þori ekki að lána þér’.
Og þegar bóndatetrið fékk það,
sem liann bað ttm, þá var það oft
af lakari eða lökustu tegund. —
Hann fékk sand fyrir áburð, og
illgresi fyrir útsæði. Og svo fengu
þeir náttúrlega enga uppskeru, og
fóru að kvarta ttm það við blað-
stjórann Pincus. Og, þá fór Pincus
að hugsa, að það væri til Utils,
að kenna þeim að búa, ef að þeir
hefðu ekki það rétta, ósvikna út-
sæði að sá í land sitt.
]>etta ástand vakti hann til þess
að mynda samvinnufélag til þess
að kaupa iuu aillar þær vörur,
sem bóndinn þurfti með. Tilgang-
urinn var sá, að gjöra bóndann
óháðan og óhultan fyrir svikum
og prettum búðarmanna og verzl-
unarmanna, og til þess, aö bónd-
inn gæti haft sem mest og bezt
upp úr vinnu sinni og vöru.
Jæja, þeir mynduðu félagið, og
skyldi hver meðlimur leggja í það
$5.00. þá átti hver bóndinn, sem
í þvi var, að geta fengið vörur
þær, sem hann þurfti. Og geti
bóndinn ekki borgað hlut sinn eða
inngangseyrir að fullu, þá dugar
að borga $1.00, og fær hann þá
full réttindi, sem meðlimttr félags-
ins, og getur notið allra hlunn-
inda, sem þvi fylgir.
Kn þetta er það, sem félagiö
gjörir : Kf að bóndi einn þarf að
kaupa sér “síló” eða herfi eða út-
ungunarvél (incubator) og upp-
hæðin er meiri en hann getur
borgað, — þá ábyrgist féíagið
borgunina, og lætur harnn svo
borga smátt og smátt, eftir því
sem hann getur. Með öðrum orð-
ud : Sá, sem selur vélarnar, leit-
ar borgunarinnar hjá félaginu, en
ekki bóndanum. En félagið hefir
gát 4 bóadanum og sér um að
hann borgi. Og þurfi hann að fá
borgunarfrest, þá sér félagið um
þqð, svo framariega, sem hann sé
þess virði. Eins fer um kaup á
útsæði og áburði öUum.
það, sem mest er varðalndi við
alt þetta er það, að með þessu
móti fxr bóndinu einmitt þá
vöru, sem hann ætiar að kaupa,
ó s v i k n a , því að kaupmenn-
irnir, sem selja vélarnar og út-
sæðið, treystast ekki til þess, að
svíkja félagið, því að þar eru
menn, sem vita hvað þeir kaupa.
En ltvað áburðinn á akrana
snertir, þá voru Gyðinga bænd-
urnir þar oft illa sviknir. þeir
þektu ]>etta ekki, og tóku, sem
góða og gilda vöru, hvað sem hin-
ir sendutþeim. En hér ttm bil æf-
inlega var það meira og minna
svikig.
En við þesstt sá félagið. það
jkeypti áburðinn í sekkjum, og
prófaði alt áður og merkti á sekk
hvern, livað mikil plöntufæða og
af hvaða efni væri í áburðinum,
og svo var fangamark félagsins
sett á þar til staðfestu. 3Ieð
þessu móti fengu bændttrnir ekki
einungis betri áburð, lieldur einnig
mikltt ódýrari, og spöruðu einn
fimta af því, sem þeir annars
] hefðu orðið að borga.
HvaÖ útsæði snertir, get ég
komið með dæmi. Bóndi einn ná-
lægt ö}-racuse keypti 200 pund af
' alfalfa útsæði fyrir 16 cent pttndið,
] og fékk þetta ltjá félagintt. Kn nú
I þurfti bann 50 ptind meira, og
] keypti það í verzlun einhverri ná-
: lægt sér fvrir 18 cents pundið.
| Svo sáði hann. Fékk hann beztu
j ttppskeru af blettínum, sem hann
í sáði félags-útsæðinu i, en af hin-
j um blettinum, sem halnn sáði 50
pundiinum í, fékk ltann ekkert
annað en illgresi eitt. það var
ekki ein einasta alfalfa-planta í
þeitn bletti.
Félagdð er ráðanautur þeirra. —
Dæmi : flóndi einn skrifaði I’in-
cus og bað um útsæði í 5 ekrur af
sneminvöxttum tómatós, og sagði,
að hann hefði heyrt, að þar myndi
gróði í vera. lin Pincus skrifaði
honum aftur, og spurSi hann,
hvort hann liefði vermireit aS sá
í. En bóiidagarmurinn vissi ekk-
ert, hvatð vermireitur var, og
hefði hann ekki notið félagsins
þar, hefði ltann tapað allri þeirri
uppskeru.
Svo lætur félagið prenta í Gvð-
ingia-blaðinu ráðleggingar um
plöntun, sáning, og liirðingu á
hinum og þessum tegttndum, og
svo hvenær skuli sá maisnttm,
byggÍmt, höfrunum.
Félagið er því vinur og leiðtogi
og ráðanautur bóndans, og bregst
hontmi aldrei. Á árinu scm leið
keypti það meira en 43 þúsund
dollara virði fyrir bændttr. ’ Af
þessu fórtt 20 þúsundir fyrir á-
burð og rúmar 11 þústtndir fyrir
útsæði.
En þó að öll þessi félagskatip
sétt ágæt og dásamleg, svo langt
sem þatt ná, þá var þó ein þörfin
| bændanna, sem þaltt gátu ekki
i leyst úr. 1 fáum orðum sagt var
það þetta : að útvega sveita-
bóndamnn lánstraust og sjá fyrir
sjóði, sem hann skyndiiega gæti
fengið peningalán úr, ef eitthvert
óhapp bæði að höndum, eða liann
þyrfti snögglega peninga með.
þess konar lánstraust fvrir
bændur er mjög mikilsvarðandi.
þegar vorið kemur, þá er bóndinn
oft ráðalatts, að kaupa sér út-
sæði, áburð eða borga fyrir vor-
vinnunai. Og dragist vorverkin,
eða standi t'íir lengur en skyldi,
þá getur hann ekki sáð í tíma og
verður á eftir ekki eimmgis þá,
heldur oft alt sumárið. það er
eins og alt gangi öfugt og í ó-
lagi, og hainn hefir ekki hálfan arð
af vinnu sinni. Svo kann hann að
tapa hesti ttm plægingatímann,
eða beztu kúnhi, þegar smjörið er
hæst i verði, eða afborgunin af
láninu kemur á halnn áður, en
hann getur liaft jreninga upp í
það, og geti hann þá hvergi flúið,
hafi hann ekkert hæli að leita í,
— þá er hann illa staddur.
Vanalega hefir þá bóndinn
neyðst til þess, að leita til ná-
granna síns, eða þá til okrar-
anna. En náunginn hefir sjaldan
brennandi áhuga að hjálpa öðr-
um en sjálíum sér, og okurkarl-
arnir eru gráðugri en úlfurinn og
slægari en refurinn, og sleppa
seint þetm, sem þeir festa höndur
á fyrri en þeir hafa reifi þeirra alt
í skolti sér.
í fvrstunai réði félagið fram úr
þörf þessari með þvi, að veita
bændunum lán, en þait vöru til
lengri tíma og lönd þeirra sett að
veði. En svo þégar á leið fóru
þau að koma úr öllum átturn
köllin um bráðabyrgðarlán. Og
þessir menn voru iangt í burtn,
svo félagið gat ekki vitað um
hagi þeirra og það hefði tekið of
langan tírna, en hins vegar gat
félagið ekki lánað þeim upp' á per-
sónuléga ábyrgð þeirra.
Fjöldi manna var nú að reyna
að ráða fram úr þessu, því að
mál þessi snertu sveitabændur,
hvar sem var. Bæði stjórnmála-
menn og fjárhagsfræðingar rann-
sökuðu þetta, og töluðu um það,
en gjörðu ekkert. En þá kom
fram I/eonard Robinson og fann
upp ráð við þessu.
þegair hann var að brjóta heil-
ann um þessi vandræði Gyðinga-
bændanna út úr bráðiabirgðarlán-
unum, þá varð hann að hugsa á
þessa leið : “Bóndinn er nú búinn
að læra, hvers virði það er, að
kaupal hlutina saman í félagi, 1 en
hvers vegna getur þetta ekki eins
átt við, að taka lán saman i fé-
lagi ?
Robinson vissi vel, að Evrópa
var full af samvinnufélaga láns-
bönkttm, eins og Raiffeisen bönk-
ttnum á þýzkalandi. þar leggja
bændur inn alt, er þeir geta spiar—
að, og lána öðrum bændum móti
persónulegri tryggingu. Alt, sem
gjöra þurfti, var að koma fyrir-
komulagi þessu í samræmi við
bankana hér.
Kom hann svo fram með cillögu
um, hvernig þeir skyldu vera, og
skvldu Gyöingabændurnir k'ina
sér saman um þá.
Fyrst ristt menn á móti þeim.
j þeir skildu ekki í því, hvernig fé-
lausir ménn gætu orðið lánveit-
endur, nieð liendur fullar af silfii
og gulli. En í Norðurálfttuni vortt
! menu búnir að reyna ]>etta og
; gafst vel. 1 tvö ár var hann að
i bíða þess, að löggjafarvaidið
í gjörði eitthvað í þessu, en ekkert
j gekk, og loks tók hann til sinna
j ráða. Árið 1911 stofnaði hann
! ltinn fyrsta lánsbanka bændafélags-
ins (Pioneer Co-operative Agricul-
tural Credit Bank) undir yfir-
stjórn styrktarfélags Gyðinga-
bændanna. Var það fríviljugt ó-
löggilt félag. Eu. það setti bænd-
ttmtm nýtt hámark og rttddi nýja
br;iut hverjum þeim bónda, sem
vildi losast úr skuldum og klóm
okurkarlamna.
En hvað eru þau þá þessi lán-
félög (Crcdit Unions) ? það er
hópur af tuttugu eða fleiri bænd-
um, sem búa skamt hver frá öðr-
um, og gjöra félag siiman að lána
peninga. Eignir þeirra byggjast á
sölu ]x-ssara hluta, sem þeir leggja
í félagið, or kostar ltver lilutur
j $5.00. Ilver félagi hefir að eins citt
atkvæði, hvort sem ltann á einn
hlut eða fleiri. Verðttr því stjórn
félagsins algjör lýðstjórni' þeir
lána peruinga frá 1—100 dollara
móti persónttlegri skuldbindingti,
og séu tveir ábyrgðarmenn eða
einn.
j En hver, sem tint lán biðtur,
verðttr að segja til ltvers hann
ætli lánið alð hafa. Fjórir helztu
embættismenn félagsins ertt í lán-
veitingarnefndinni og ræðtir hún
ttm lánveitingar ailar. En ekkert
er lánað, nerna til bráðusttt nauð-
j synja, eða til að koma verki ein-
. hverjti áfram. Lánin geta íengist
ttpp á. 6 mánttði og má þá endttr-
nvja þatt. En 6 prósent er leigau.
Að eirus einu maður getur fengið
lán úr familíu ltverri, eða einn fé-
lagi, cf tveir eða fleiri eru í félagi
á sanin tíma. Kngir aðrir geta
I verið í félagi þessti, en ]x‘ir, sem
j ertt í bændafélagi Gyðinga í sveit-
| inni og standa þar vel. Til þcss
j að hjálpa félögum þessum ítfram,
j lánar aðalfélag bændanna þeim
j itelmingi mcira, en ]>essi $5.00 inn-
j lög þeirra nema, og tekur að eins
2 prósent í leigu.
Hagnaðurinn af lánunum skift-
ist milli meðlima félagsins, eftir
tölu hluta þeirra, sem þeir eiga í
félaginu. En flest-allar d'eildir fé-
lagsins hafa þó kosið, að láta á-
góðann kyrran vera ltjá ftltirði fé-
lagsins. — Geta iná þess, að á
þrettán mánuðttm varð hreinn á-
góði hinna upprttnalegu 17 félags-
deilda $1,317.93, eða 13J4 próseuti
á höfuðstólinn.
I/ánfélögin starfa nú á 18 stöð-
mn, og eru í þeim alls 600 með-
limir, en út hafa þau lánað 73
þústmdir dollara. Og bændttrnir
eru óháðir og sjíilfstæðir, það er
engin étngist eða kviði að hrekja
þá og slíta, þeir geta borið höfuð
hátt og litið beint framan í alla
menn, án þcss að blygðast. þeir
eru orðnir sínir eigin lánveitendur
og bankastjóra» og hafa fengið
traustið og trúna á sjálfum sér,
og auk þess hafa þeir sannað
heiminum enn þá einu sinni gildi
og ágæti samvinnufélaganna, þeg-
ar ærlegir og skynbærir menn
standa fyrir.
(Meira).
Fróði
auglýsinga-agents H. B, Breið-
fjörðs, herra Sig. Thorarensens 4'
Gimli, og útsölumanna víðsvega*
í sveitunum.
Fróði vill skýra fyrir mönnutt
hinar nýjustu uppgötvanir og.
rannsóknir vísindanna, sem óður.i,
eru að brei'ðast út hjá hinimn
mentuðustu og bez/t upplýstu með-
al þjóðanna og eru að festa rætur
fljótara og fljótara, eftir því seiri
menn þekkja það betur og betur.
Og ég vil geta þess, að aldred hef-
ir heaminum, hinttm verulega ment-
aiða heimi, fleygt eins óðfluga fratt ,
og einmitt nú. En það er hver ?
eins hlutverk, að velja eða hafna
eftir þvi, sem bonum réttast sýn-
ist, eða geðfeldast þykir. því að
hver og einn verður að berai á-
bvrgð fyrir sjálfan sig.
——— .Jjkjg
Rhodes
og demantanámur í Sudur-[Airík«
það eru nú í dag, 30. marz, Hð -
in 47 ár síðon fyrsti gimsteinmnu.
íanst í Vestur-Griqua landi í Suð-
ur-Afríku. Og urðu menn þá óði-
og uppvægir, svo gullíundurinn .
Californiu gleymdist og var að
engu talinn, Menu hópuðust þang-
að úr öllum heimi, og héldu Ma-
menn þar, að allur heimurinn vær*.
á leiðinni þangað, og væru aliic.
orðnir vitlausir.
þá fanst þar gimsteinninn, seto,
neíndur var : “Star of South Af-
rika, og vaf metinn Y úr miHóo.
dollara, eða $225,000. Og litlu eft
ir fundust námarnir í Transvaaí.
í Kimberley virtist jörðin full ai:
þessum dýrmætu steinum, og þaö
var sem alUr yrðu óðir og vit-
lausir að grafa og grafa.
En svo kom þar til Kimberkv
maður, sem þetta gimsteina-æð'c
hafði engin áhrif á. Hann var ró-
legur og kaldur, djúphygginn og
staðfastur, en ákafur að koma á-
formum sínum. íram, og hamn koir'.
fullur áhuga og framkvæmda, þc
að hann hirti ekki meira um gim-
stieiivana, en steinana og moldina.
sem hann gekk á, og ekki heMuc
ttm auðæfin, sem steinar þessic
geta veitt, að öðru leyti en þvi,.
að þeir gátu hjálpað honum tii
þess, að koma fram fyrirætlunuu;
síntim. En þær áttu-að koma hálf-
tttn hciinintnn að gagni.
þessi maður var Gecil Rhodo.
soin allur hinn mentaði heimuc
þekkir nú oröið. Fátækur sveita-
prestur á Englandi var faðtc
hans.
Áður íyrri brauzt Najxileo:
fram úr hintim óða og vígtrylta.
franskai lýð, þar sem hver viltb
tæta annan suudur og enginn öðr-
ttm hlýða. Kn hann kunni að lát«.
þá hlýða, og tír stjórnleysinti,
frelsisglamrintt og óskapnaðinum
bjó hann til hið franska keisara-
veldi. Eins fór nti, er Cecil Rhod-
es lagði lófa sinn á hinn æðis-
gengiva, tatimlatisa skril oupu-
anna, sem þarna voru að grafe.
upp dcmantana í Suður-Afríkv.
Hann gat spckt þá og stjórnafi
þeim og bætt einni milíóninni viff
aðra i kistur sínar af gulliuu, sear.i
hann hafði upp úr demöntuuiun,
Og þarna varð sonur fátækj.
sveitaprestsins að “demantakong-
inum’i, ríkasta manuinum í Suður
Afrikn, og einhverjttm auðugastn.
mánmi heimsins.
Og Rhodes var nú ánægður og
lukkulegtir, ekki fyrir það, að
hann væri ríkur, því að hann fyr-
irleit auðæfin, heldttr fyrir hitt, afi
hann sá, að með þessum milíóc
um gæti hann íramkvæmt fyrir
ætlttn sína, hvað mentun og hifiT
brezka veldi snerti. Ilann vildi
tryggja Suður-Afríkn Bretmm
láta þar koma brezka menning
brezkt ríki, með frjálstun lögunrs,
og frjálsu stjómarfyrirkomulagi
ILann trú'ði Bretum bettur fyrir því
en öðrttm. Og í því soyui vild-
hann bvggja járnbraut eftir end?
langri Afríku, til að tryggja sam-
bandið ög gjöra það varanlegt
Orr svo vildi hann tryggja ölluna
lieiminum framför og rannsóknir
tneð stofnunum sínttm í Oocford
(öixnaiurðu, sem forfeður vorir
kölluðu). Hltmi dó ungur, en hi*
þýðingarmiklu störf hans bera
vott um skarpskygni hans og
framsýni, og þau munu haldai naftu
hans á lofti ttm komandi aldir.
Athugasemdir'við fyrir-
lestur
| á nú að vera kominn út og á leið
: til vina sinna. Er þetta stærsta
j heftiið, sem út hefir komið, 100
blaðsíður, og myndir miargar alf
kunningjum sínttm ungnm og
gömlum.
þeir, sem vildu kaupa hann og
gjörast nýjir áskrifendur, geta snú-
ið sér til ritstjórans, 81 Eugenie
St., Norwood Grove, Man. Og í
Winnipeg til herra Sigmundar M.
T/Ottg eða Stefáns prentara OPét-
urssonar, Heimskringlu. Einnig til
síra Fr. J. Bergmanns.
“Unitaratrúin og guSshugmyndin’
þetta ianga erindi hefir Hkr. nú'
flutt í þremur undaníömum blöð
um. Fyrirlestur þessi var fluttur
á Menningarfélagsfundi bér í bæ
þann 23. febr. síðastl., og tók höf.
þar fram., að tilgangur sinn meö
þessu erindf væri s'á, að svara
fyrirlrstri, er vér fluttnm fyrir