Heimskringla - 04.07.1918, Síða 3

WINNIPEG, 4. JÚLI 1918
HEIMSKRINGLA
3. BLAÐSIÐA
r
hægra fyrir með ivöruútvegun og
aðflutninga og taka þátt í verzlun-
inni að eins að svo miklu leyti sem
kaupmenn gátu ekki fullnægt
henni. Hún átti hægt nieð að hafa
eftirlit með vörubirgðum víðsveg-
ar á lanviinu og gat ráðið vöruverði
kaupmanna. Stjórnin gat einnig
haift ifyrirliggjandi vöruforða í land-
inu sem alt af mátti endurnýja, ef
ekki liefði þurft að taka til hans og
það án nokkurrar áhættu fyrir
landssjóð. Það hefði meira að
segja imikið fremur verið líklegt að
landssjóður hefði haft talsverðan
gróða af því l>ar sem vöruverð fór
síhækkandi og því mjög ilíklegt að
landssj. hefði getað selt þær kaup-
mönnum dýrara verði en hann
keypti þær í ihvert skifti. Ef stjóm-
in hefði haft þettá ihugfast og hag-
að gjörðum sínum samkvæmt því,
hefði áhætta landssjóðs verið marg-
fait minni.
En með árinu 1917 kemur illu
heilli, liggur mér við að segja,
þriggja ráöherra stjórn til vaida, og
©ftir það verður alger breyting á
landisverzluninni. Það verður ekki
annað séð, en að sú stjórn hafi sett
efst á prógram sitt “að verzla”
hvemig sem á stæði, hvort sem
þörfin væri mikil eða lítil, bara að
verzla, verzla, draga verzlunina úr
hönduin kaupmanna í sínar eigin
hendur. Þessi grein út úr lands-
sjóði, landisverzlunin, sem framan af
var Wtil, er því nú orðin að því helj-
arbákni, að ekki þarf mikið út af
að bera, til þess hún beri stofninn
ofurliði. Eg veit, að stjórnin held-
ur því fram, að hjá þessu hafi ekki
orðið ikomist, að þetta væri sam-
kvæmt ákvörðun þingsins o.s.frv.
En mér er óihætt að fullyrða, að það
hefir aldrei verið tilætian þingsins,
að verzlunin yrði rekin í þessu
horfi, og á síðasta þingi heyrðust
allháværar óánægjuraddir yifir
rekstri og tilhögun verzlunarinnar
yfir höfuð. Samvinnufélagshug-
myndin sem stjórnin Jmyndar sér
að styðja með þessu fyrirkomulagi,
getur verið nógu góð, en ef hún
ekki getur þrifist nema með undir-
okun allrar frjálsrar samkepni í
verlunarviðskiftum í landinu, þá er
hún óholl og þá á hún að vera feig.
Sá félagsskapur á að blómgast og
þrífast sem frjáls samkepni við aðra
verzjun.
Stjórnin segir: Yér höfum grætt
miijón króna á landverzluninni. Eg
segi: Yið höíum tapað ekki mi'ljón
heldur miiljónum á þeirri verzlun.
Það er sannanlegt, að kaupmenn
hafa selt vörur sínar með miklu
meiri hagnaði en þeir gerðu fyrir
stríðið og hafia þannig, um leið og
þeir héldu lffinu í landsverzluninni
með því að fylgjast með verði henn-
ar (auðvitað ekki af neinni um-
hyggju fyrir henni), grætt stórfé í
skjóii hennar. Landsverzlunin er
komin inn á öfuga braut, og það
mun sannast, að ef hún heldur á-
fram að teygja arma sína út yfir
alla verzlun 'landsins, þá mun sú
einokun hafa talsverðan keim af
einokuninni gömlu og verða til þess
að auka á en ekki draga úr dýrbíð-
Inni í landinu. Það hefir verið
fiundið ýmiS'legt að hinum einstöku
gjörðum stjórnarinnar í verzlunar-
miálum landsins isumt réttilegá en
sumt rangloga eins og gengur, en
á það skal eg engan ifrekari dóm
leggja að svo stöddu..—
Það sem aðallega kom mér til að
gera þessa fyrirspurn, er reglugerð
stjórnarinnar frá 23. jan. þ.á. um
úbhlutun og sölu kornvöru, sykurs
o. fl. Þegar eg hafði kynt mér þessa
reglugerð fór eg að velta fyrir mér
hvað hefði getað vakað fyrir stjórn-
inni. Alstaðar annarsstaðar í heim-
inum, þar sem matvöru hefir verið
úthlutað eftir iseðlum hefir það ver-
ið gert vegna matvælaeklu í land-
inu og þess vegna í sparnaðarskyni.
Það mætti nú búast við, iað eitt-
hvað svipað hefði vakað fyrir
stjórn þessa lands. En >of reglugerð-
in er athuguð með hliðsjón af á-
standinu í landinu, efns og þá var,
þá sýnist ráðstöfun þessi vera harla
einkennileg.
Þegar reglugerðin var gefin út, var
engin sérfeg vöruekla í landinu.
Hins vegar getur verið, þótt eg hafi
ekki heyrt neinar gr-einilegar fregn-
ir um það, að þá .hafi verið útlit
fyrir úbflutningstregðu eða 'bann á
einni eða fleirum vörutegundum
frá Ameríku. Hafi nú svo verið, var
aldrei nema rétt og sjálfsagt íyrir
stjórnina að gera einhverjar ráð-
stafanir til sparnaðar í landinu, en
hafi stjórnin hugsaö að fyrnefnd
reglugjörð yrði til þess, þá hefir
henni hrapallega skjátlast.
Það er þá fyrat, að eftir reglu-
gerðinnl er enginn munur gerður á
matars'kömtum í kaupstöðum, kaup-
túnum og isveitum, enginú munur á
þurrabúðarmanninum, daglauna-
manninum og bóndanum. Yið fs-
lendingar lifum ekki, fremur en aðr-
ar þjóðir á einu sariian brauði,
heldur einnig á ýmsuim öðrnm af-
urðum, er 'landið gofur af sér.
Stjórninni var vorkunnarlaust að
vita það, að yfirfeitt kæmist bænd-
ur af með mikið minni kornvörur
en kaupstaðarbúar; sá mismunur
er svo mikill, að meðalbóndi mundi
geba haldið lífinu í sér og fjölskyldu
sinni að mestu ileyti án kornvöru-
neyzlu, þar sem þurrabúðarmaður
ætti mjög erfitt með það. Þess
vegna átti kornvöruskamturinn
að vera mismunandi í sveitum og
kauptúnum og kaupstöðum.
En þótt nú sé gengið fram hjá
þessu atriði og litið á komvöru-
skamtana eins og reglugerðin á-
kveður þá, þá dylst manni ekki, að
þeir eru svo ríflegir, að ekki getur
komið til má'la, að um nokkurn
sparmað sé að ræða. Það er nógu
fróðlegt í sambandi við þetta að at-
huga, hve miklu landsmenn hafa
eytt af þessum vörum fyrir stríðið,
meðan þeir máttu ráða því sjálfir,
Ihlutunarliaust frá landsstjórnar-
innar hálfu.
Árin 1910, 1911 og 1912 fluttist
kornvara til landsins er samsvaraði
117—118 kg. á hvern mann á ári; en
1913 fluttist inn nokkuð meiri korn-
vara, þó alt virðist benda til þess
að sú kornvara, sem fluttist hingað
1910—1912 hafi verið nægilega mikil,
enda var ekkert harðæri eða sultur
hér á þeim árum. Samkvæmt reglu-
gerð stjórnarinnar er hverjum
manni ætlað 214 kg. af kornvöru á
viku eða 130 kg. á ári. Þó að stjórn-
inni 'hefði verið ókunnugt um, hvað
maðurinn kæmist af með minst af
kornvöru, þá skyldu menn þó ætla,
að hún hefði eklki fiarið ifram úr því,
sem reynslan hafði sýnt að menn
létu sér nægja. Sama má segja um
sykurskamtinn Sykureyðslan hefir
farið sívaxandi í landinu. Árin 1880
til 1890 var sykureyðslan 7—8 kg. á
mann á ári, en 1914 er hún komin
upp í 29 kg. Sykur er mönnum
nauðsynileg fæðutegund, og það er
enginn vafi á því, að fram að síð-
ustu áramótum hefir sykureyð'slan
f landinu ekki mátt vera minni en
hún var; en eftir aldamótin vex
hún hröðum skerfum, og er orðin ó-
þarflega mikil áður en stríðið
byrjar.
Sýkurskamtur stjórnarinnar er,
eins og menn vita, Vá kg. á mann á
viku, eða 26 ikg. á ári; það er svipað-
ur skamtur og menn eyddu á árun-
um 1911—12 og voru þó íslendingar
áreiðanlega komnir framarlega í
sykureyðslunni.
Af þessu má nú sjá, að það fer
fjarri því, að þessi vöruúthlutun
landsstjórnarinnar hafi haft eða
muni hafa nokkurn sparnað i för
ineð sér. Það lítur miklu fremur út
sem það sé verið að sýna þjóðinni,
að nógar vörur séu til í landinu, svo
að óhætt sé að eyða. Þá hafa aðrar
þjóðir farið ofurlítið öðru vísi að;
þeim hefir skiliist, að til þess að fyr-
irbyggja hungursneyð, yrðu þær að
leggja eitthvað á sig ,neita sér um
jafnmik'lar ibirgðir og þær hafa liaft
á eðlilegum tfmum Hjá Norðmönn-
um er kornvöruskamturinn alt að
því ihelmingi minni en hjá okkur og
sykurskamturinn helmingi minni.
Skyldu Norðmenn vera þeirn mun
fátækari eða neyzluminni en ís-
lendingar.
Það er því sannanlegt að vöruút-
hlutunin hafði ekki við neinar gild-
ar ástæður að styðjast, þegar reglu-
gerðin var gefin út. Það er sann-
anlegt, að hún hefir komið ranglát-
lega niður á hin ýmsu héruð lands-
ins, og þar er enn ifremur sannanlegt,
að hún hefir verið gagnslaus að því
loyti, sem hún engan sparnað hefir
haft í för með sér. En það er ekki
nóg með þetta. Það má enn fremur
sanna það, að hún ihefir orðið til að
tofja fyrir viðskiftum innanlands
og hindra aðflutning til landsins.
Eg veit það með vissu, að ekki all-
fáir kaupmenn hafa .hætt við að
flytja miklar vöruibirgðir inn í land-
ið, sumpant vegna þess, að þeir hafa
ekki treyst sér til að liggja lengi
með ]>ær óseldar, en sumpart af því,
að þeim hefir hreint og beint verið
ráðið frá þvi af landsstjórn eða
landsverzlun og því barið við, að
það væri samkepni við landsverzl-
unina. Menn iskyldu því æjla, að
það væri helgasta skylda lands:
stjórnarinnar á dýrtíðarárum að
stuðia að þvf, að sem mestar nauð-
synjabirgðir fiyttust til landsins,
en láta sig 'hitt minnu skifta, 'hver
innflytjandinn væri.
Ef istríðið heldur áfram má telja
víst, að það kreppi svo að lands-
mönnum, að sparnaður verði nauð-
syn'legur meir en hingað til heifir
átt sér stað. En þá þarf að haga
matarúthlutuninni á alt annan hátt
cn ihngað til og um fram alt leggja
aðalkapp á það, að þær vörur, sein
yfir höfuð eru fáanlegar, flytjist til
landsins, hvort sem það eru kaup-
rnonn eða landsverzlun, sem eiga
kost á þeim.
Erjáls sainkepni í verzlunarvið-
skiftum verður að lifa, það verður
landsmiönnuim alt af hollast og ekki
sízt nú á þessum vandræðatímum.
Þegar svona stónfenglegar ráð-
stafanir eru gerðar, eins og hér um
ræðir, þá á þjóðin heimtingu, að
ekki sé rasað að þeim, hún á heirnt-
ingu á, að þær byggist að minsta
kosti á lieilbrigðri skynsemi, en séu
ekkert fálm út í lofitið, og þar sem
nú þessi seðlareksbur um landið
þvert og endilangt hefir mjög mikla
fyrirhofn og kostnað í för með sér,
þá verður sannarlega ekki annað
sagt, þegar litið er á árangurinn, en
að ver hafi verið farið en heima
setið.—Lögrétta.
-------o----
Umboðsmenn
Heimskringlu
. m..— i ■■ - , ,,
I Canada:
Árborg og Eramnes:
Guðm. Magnússon .. .. Framnes
Magnús Tait.............. Antler
Páll Anderson ____Cypress River
Sigtryggur Sigvaldason .. Baldur
Lárus F. Beck_________ Beckvilie
Hjálmar O. Loptsson.._ Bredenbury
Bitröst og Geyisir:
Eirfkur Bárðarson........Bifröst
Thorst. J. Glslason________Brown
Jónas J. Hunfjörd._.... Burnt Lake
Oskar Olson ...... Churchbridge
Guðm. Jónsson........Dog Creek
J. T. Friðriksson_______ Dafoe
O. O. Johannson, Elfros, Sask
John Janusson ______ Foam Lake
B. Thordarson______________Gimli
G. J. Oleson.......... Glenboro
Geysi:
F. Finnbogason.. .
Jóhann K. Johnsen
Jón Jóhannsson ...
F. Finnbogason__
Husawicik:
Sig. Sigurðson ... Wpg. Beach
Andrés J. J. Skagfeld Hove
S. Thorwaldson, Riverton, Man.
Arni Jónsson Isafold
Jónas J. Húnfjörð Tnnisfail
.lónRS Samson Kristnes
J. T. Friðriksson ...... Kandahar
ó. Thorleifsson Langruth
Bjami Thordarson, Leslie
óskar Olson ..._ Lögberg
P. Bjarnason Lillesve
Guðm. Guðmundsson Lundar
Pétur Bjarnason Markland
E. Guðmundsson Mary HiU
John S. Laxdal Mozart
Jónas J. Húnfjörð .._ Markerville
Paul Kernested Narrows
Páll E. Isfeld
Andrés J. Skagfeld Oak Point
St. O. Eirfksson
Pétnr Bjarnason Ott.o
Jónas J. Húnfjörð Red Deer
Ingim. Erlendsson Reykjavík
Gunnl. Sölvason Selkirk
Skálholt:
G. J. Oleson,...........Glenboro
Paul Kernested____________Siglunes
Hallur Hallsson .......Silver Bay
A. Johnson -------------- Sinelair
Andrés J. Skagfeld .... Stony Hill
Halldór Egilson .... Swan River
Snorri Jónsson___________Tantallon
Jón Sigurðsson_______________Vidir
Valgerður Josephson
1466 Argyle Place
South Vancouver, B. C.
Pétur Bjarnason__________Yestfoi "
August Jóhnson .... Winnipegosis
Ólafur Thorleifsson____Wild Oa.
Sig. Sigurðsson--Winnlpeg Beaei
Paul Bjarnason_____________Wynyar.
HAFIÐ ÞÉR BORGAÐ
HEIMSKRINGLU?
Skoðið litla miðann á blaðinu
yðar — hann segir til.
Fyrir höfuðverk—hér er
orsökin og lækningin líka.
Flest fólk þjáist meira og minna af höfutWerk, — óregla í
maga, lifur eöa meltingarfærum er orsökin — allir geta
oröiö læknaöir—ein kona segir: “Charmberlain’s Tablets
gjöröu mér meira gott en eg gat vonast eftir — lælrnuöu
höfuöverkinn — vindþembu — og hrestu upp allan líkama
minn — og eg er oröin önnur manneskja.” Ekkert tilfelli
of hart fyrir þessasr litlu rauöu heilsu-uppsprettur. 25 cent.
glasiö. Hjá lyfsölum eöa meö pósti, frá
Chnmlierlaln Medicine Company, Toronto.
CHAMBERIAIN’S TABLETS
Klemens ThorleifssoD.
(I nafni móður hins látna.)
Skyndilega húmið harma
huldi bjarta gleSisól.
Svella tár um sollna hvarma,
sviSinn nístir hugans ból.
a
Undan .sjúkdóms oki hníga
---eftir stutta lífsins töf-
hjartans vin, og hlauzt því síga
harla skjótt í dimma gröf.
En vonin sú mér vissulega
veitir sanna hugarfró,
aS önd dín dvelur óravega
ofar þraut, í helgri ró.
Og síSarmeir þig hitta hljóta
hlýtt viS drottins náSar-skaut;
og meS þér sannrar sælu njóta,
þá sigruS lífs--er bitur—þraut.
Mér var sannur sálargróSi
á meSan þræSi æfistig;
ástúSip mér aldrei gleymist,—
endurskiniS hressir mig.
Mér var sannur sálargróSur
samvist þín á liSnri tíS.
Ástar þakkir, ástvin góSi!
öll fyrir gæSi fyr og síS.
Falinn sértu Ijóssins landa
—ljúfum—jöfur. Hvíldu rótt!
KveS eg þig meS kossi’ í anda,
kæri vinurl GóSa nótt!
Jóhannes HúnfjörS.
Hvernigfæstbezt
Samræmi ?
Þegar þú lyftir myndunum af veggj-
Sunum í vorhreinsun hússins og finnur
óupplitaðan vegginn á bak við þær,
hvernig ætlar þú að gjöra vegginn all-
an jafnlitan? Eina og bezta ráðið er
aö rífa af hinn upplitaða og óheilnæma
veggpappír og mála veggina með
SILKSTONE
FLAT WALL LITUM
—ifagrir, listilegir litir, hentugir á hvaða herbergi sem
er í húsinu. — SILKSTONE verður ekki fynr álinfum
gufp eða raka, og vegna þess hvað litirn-
ir eru æfinlega jafnir, má gjöra bletti, sem
að á kunna að koma, jafna öllum voggj-
unum. Hinir tuttugu og fimm litir gefa
nægilegt úrval til að skreyta hús þitt.
Silkstone er nútímans veggja farvi. —
Þegar þú ert til að brúka hann, þá
findu kaupmanninn upp á liti og bend-
ingar.
KAUPIÐ
Heimskringlu
Blað FÓLKSINS og FRJALSRA skoðana og elsta fréttablað Vestur-lslendmga
Þrjár Sögur!
Y
og einn árgangur af blaðinu fá nýir kaupendur. sem senda
oss fyrirfram eins árs andvirði blaðsins. — Fyr eða síðar
kaupa flestir Islendingar Heismkringlu. — Hví ekki að
bregða við nú og nota bezta taekifærið ? — Nú geta nýir
kaupendur valið þrjár af eftirfylgjandi sögum:
“SYLVIA.” “HIN LEYNDARDÓMSFULLU SKJÖL.” “DOLORES.”
“JÖN OG LÁRÆ’* “ÆTTAREINKENNIÐ.” “HVER VAR HON?”
“LARA.” “LJÓSVÖRÐURINN.” “KYNJAGULL” “BRÖÐUR-
DÓTTIR AMTMANNSINS."
Sögusafn Heimskringlu
Þessar bsekur fást
keyptar á skrifatofu
Hetmskrmglu, meSan
uppIagiS hrekkur.
Engmn auka
kostnaSur viS póst-
gjald, vér borgum
þann kostnaS.
Sylvía ............................ $0.30
Bróðurdóttir amtmannsins _____________ 030
Ðolores ............................ 0.30
Hin leyndardómsfullu skjöl___________ 0.40
Jón og Lára .......................... 0.40
Ættareinkennið....................... 0.30
Ljósvörðurinn........................ 0.45
Hver var hún?........................ 0.50
Kynjagull............................ 0.35
Mórauða músin ........................ 0.50
Spellvirkjamir ...................... 0.50
.. Hnausa
______Hecla
Holar, Sask.
_______Hnausa
9
/