Heimskringla - 04.07.1918, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 4. JÚLl 1918
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSIÐA
farinn aS hugsa, aS innan skamms
yrSi hann ef til vill miljónamær-
ingur. En svo tók þaS alt aSra
stefnu. þaS voru örSugir tímar
og Ioftkastalarnir, sem hann bygSi
meSan alt lék í lyndi, hrundu til
grunna. ÞaS sem honum féll
þyngst af öllu var, aS koma nú
heim aftur meS tvær hendur
tómar.
Þegar hann kom út á pallinn á
stöSinni, sem næst var heimili
hans, sá hann þar engan nema
hinn gamla Keyrslumann, sem um
fjöldamörg ár hafSi flutt póstinn
milli þessara stöSva og Lexington.
Steinsen gekk til hins gamla
manns og heilsaSi honum.
“Mér þykir vænt um aS sjá þig,
Jakob; hvemig líSur vinum mín-
um þar heima?”
“Eg held þeim líSi bærilega; en
mér blöskrar aS sjá þig; eg þykist
vita, aS stórborgarlífiS eigi ekki
vel viS þig.”
"Þú hefir rétt aS mæla, Jakob;
en þaS tekur ekki langan tíma aS
góSa loftiS heima fyrir komi mér
í samt lag aftur.”
Já, þaS er áreiSanlegt, og þaS
mun gleSja vini ySar, aS þér
komiS til baka. En hafiS þér eng-
an farangur?”
“AS eins þaS sem eg held á."
“Já, já; viS förum þá strax á
staS."
Vagninn rann af staS; vegurinn
til Lexington lá fvrst í gegn um
stórgerSan greniskóg. Steinsen
hallaSi sér upp aS sætinu og dró
hiS hressandi skógarloft aS sér í
djúpum teigum; vegurin lá hærra
og enn hærra og loftiS varS jafn-
framt meir og meir hressandi og
örfandi. MeS fram veginum rann
lækur, og þaS rifjaSist upp fyrir
Steinsen aS hann hafSi oft fiskaS
í honum, þegar hann var drengur.
Þegar þeir komu upp á hæSina
var sólin í þann veginn aS síga
bakviS vesturfjöllin; þeir stönzuSu
hjá uppsprettulind og drukku
nægju sína af hinu svala og hress-
andi vatni.
Steinsen fann, aS hugsanirnar
urSu æ skýrari, og hin stóra borg
meS manngrúann og peninga-
græSgina birtist honum svo afar-
langt í burtu.
Hestarnir töltu viS fót ofan
brekkurnar hinu megin í hálsinum.
Fuglarnir sátu syngjandi á grein-
um trjánna, aSrir kvökuSu lengra
inni í skóginum. Hversu langt
var ekki frá því hann hafSi heyrt
þennan söng. Nú heyrSi hann
einnig niS árinnar, sem féll hvít-
fyssandi örskamt frá veginum;
slíka hljómfegurS hafSi hann ekki
heyrt lengi.
Loksins sá hann álengdar nokk-
ur ljós, sem sannfærSu hann um,
aS nú væri ferSinni fyrirhuguSu
bráSum lokiS. Ljósin leiftruSu
og urSu stærri og skýrari; hann
heyrSi hund gelta og sá nokkra
kvenmenn, er komu út úr húsun-
um til aS sjá, ' er pósturinn iæri
hjá; en Steinsen horfSi einungis
upp á hjalla, sem þar var til hliS-
ar, og hjarta hans sló örara, er
hann kom auga á Ijós þar upp frá.
"Jakob,” kalIaSi hann til öku-
manns,” eg fer hér af vagninum;
viltu taka dótiS mitt meS þér
heim til mín, og segSu aS eg komi
eftir litla stund.”
Jakob horfSi á eftir honum
augnablik og sá aS hann stefndi á
hús, sem var uppi á hjallanum,
mjög nærri heimili hans.
Steinsen gekk hratt; áreynslan,
sem hann var óvanur í seinni tíS,
hitaSi honum mjög. Svo sá hann
eitthvaS Ijósleitt, sem kom hlaup-
andi á móti honum.
“ó, Tómas” kallaSi stúlkan,
um leiS og hún stanZftSi viS hliS
hans.
I svipinn varS hann orSlaus;
hann horfSi einungis inn í stóru
bláu augun stúlkunnar; en svo sá
hún aS þaS var eins og skuggi á
yfirbragSi hans, og hún hálfhrökk
til baka.
“HvaS gengur aS þér, Tóm-
as?” hrópaSi hún; “fyrir hverju
hefir þú orSiS ? ”
Hamn slepti höndum bennar,
eins og hann hefSi mist rétt sinn
til aS halda þeim.
"Eg hefi orSiS fyrir því versta,
sem fyrir mig gat komiS; eg gaf
mig viS gróSabralli og tapaSi.”
"TapaSirSu?” hvíslaSi hún
spyrjandi.
“Já, eg tapaSi.”
“Áttu viS, aS þú hafir orSiS
gjaldþrota?” spurSi hún og færSi
sig nær honum; en um leiS varS
hún miklu fölari en áSur.
“Já, svona hér um bil; eg hefi
mist alt."
"Tómas," hvíslaSi hún, “hef-
irSu virkilega mist alt?”
“ó, nei, svo illa fór þaS nú
ekki; eg hefi ekki eytt einu ein-
asta centi af annara fé.; þaS voru
mínir eigin sem fóru - og sýnist
þér þaS ekki nógu slæmt?"
RoSinn færSist á svipstundu
yfir andlit stúlkunnar; og er hann
hafSi sagt henni alla málavöxtu,
sagSi hún: "Ó, Tómas, eg er him-
inglöS eins glöS og eg get mest
veriS; þú hefir sýnt þig sem sann-
heiSvirSan mann og ekki falliS
fyrir freistingunum, sem valdiS
hafa tímanlegri og andlegri eySi-
leggingu ótal margra. HorfSu í
kring um þig, Tómas; sjáSu hvaS
tilveran er skemtileg og nóg eru
verkefnin til aS vinna sig áfram;
þaS er ekki alt innifaliS t því aS
hafa auSfjár; maSur getur vel ver-
iS farsæll án þess; þú hefir unniS
frægan sigur, og ert meiri maSur
eftir en áSur.”
Hann svaraSi eftir stundar-
þögn: “Þú hefir rétt; þaS eru
ekki ætíS undrunin, sem skapar
farsæld mannsins; góS samvizka
er dýrmætust af öllu.”
Þeim fanst laufiS á trjánum og
vatniS í læknum hvísla hinu sama.
“Peningarnir eru ekki alt; langt
frá því.”
S. M. Long þýddi.
'—----------------------------
Hafiðþérborgað
Heimskringlu ?
Björnstjerne Björnsson
Það eru nú um átta ár síðan hann
dó, og enn eru engin lát á skrifum
um hann. Nafn hans er á hverju
strái, þegar blaðað er í blöðum og
tímaritum, og heilar bækur eru enn
skrifaðar um skáldið norska
Það verður seint hljótt um nafn
hans hér á Norðurlöndum, eða rétt-
ara sagt það verður áldrei. Aldrei
meðan “Ja, vi elsker—” kveður við
í fjölium Noregs,
—Nulle Finsen, dóttir Hilmars
landshöfðingja, hefir ritað nýja bók
um Björnson, sem hún nefnir “Fra
Björnsons Hjem”. Indæl bók og á
köiflum frábærlega vel skrifuð.
Björnson stendur ljós og lifandi
fyrir lesaranum, eins og hann hefir
verið á heimilinu. Stundum hlýr,
blíðair, ibarnslegur í gleði sinni,
stundum gaanansamur og fyndinn,
og svipar ihonum þá, sem oftar, ekki
all-lítið til séra Mattbíasar, stund-
um viðkvæmur og ekkert nema
gæðin, stundum óstýrilátur, ó'hemj-
andi og þá atsópsmikill, og gat þá
verið kionu sinni erfiður, líkt og
baldinn óþektarhnokki móður
sinni, — og svo á næsta augnabliki
dundi hlátur hans við og alt var
gott á ný
Þá hefir ritsnillingurinn danski,
Peter Nansen, ritað margt hug-
næont og faMegt um hinn mikla vin
sinn f ritgerð um hann í nýútkom-
inni bók, sem nefnist “Portræter”.
Úr þeirri ritgerð læt eg, með leyfi
höfundarins fylgja í þýðingu
nokkra smákafia.
“Bins og Björnson var fæddur
höfðingi og foringi, svo rar hann
og hinn mesti öðlingur í lund, sem
ekki átti sinn lfka.
Hann hélt sig alt af ríkmannlega,
jafnvel þegar honum var þröngt tii
fjár. Við dauða sinn lét hann tæp-
ast aðrar eigur eftir sig en þær,
sem voru fólgnar í þeim hluta rit-
verka hans, sem hann hafði ekki
selt áður. Hefði hann kunnað þá
list, að halda í peningana, hefði
hann getað verið ríkur maður, þeg-
ar hann dó, því að sum árin
streymdu peningarnir tíl hans svo
að um munaði, eins og t.d. þau ár-
in, sem “Over Evne” og “Baul Lange
og Thora Parsberg” voru ekki ein-
asta ieikin í öllum ieikhúsum Norð-
urlanda, heldur og mýmörgum þýzk-
um leikhúsum. Þar að auki fékk
hann, svo sem kunnugt er, hin
miklu Nobelsverðlaun notokrum ár-
um fyrir dauða sinn.
En Björnson var örlátur sem
æfintýrakonungur. Ekki við sjálf-
an sig. Því að sjálfur var hann af-
skaplega nægjusamur, — hann átti
aðeins dálítið bágt með að neita sér
um að gglæðast vel. Honum var
yndi að því að sjá fallega búið fólk,
og sjáifum þótti honum garnan að
vera f fallegum fötum. Honum var
það sízt dulið, hve glæsilegur hann
var, og hann lagði rækt og umönn-
un við að vera snyrtilegur hið ytra.
Sérstaklega var honum unun að ffn-
um og dýrum vestum. Og við skrif-
borð sitt sat hann í fögrum svörtum
silkislopp, sem hann bar eins og
konumgskápu. En útgjöld til slíkra
hluta voru þó hverfandi.
Nei, peniingarnir gengu sannar-
lega ekki til hans sjálfs. En í fyrsta
lagi var heimili hans óhjákvæmi-
lega mjög dýrt. Aulestad var kon-
ungsgarður, sem stóð opinn upp á
gátt öllum heiminum, og þar var
stöðug gestkoma. Þar sem gestir
sátu daglega til borðs, og þar sem
gestaiierbergin voru alt af til taks.
Því næst, og það var aðalatriðið,
stóðu hjarta Björnsons og pyngja
hans opin hve nær sem var. Þegar
peningarnir streymdu til lians,
streymdu þeir, ef hægt var, enn
hraðara frá iionum aftur. Hann gat
ekkj sagt nei. Og hefði hann ekki
sjálfur, fé í þann svipinn, þá tók
hann lán eða gekk í ábyigð til þess
að hjálpa öðrum. Hann Var í sanh-
lei’ca konunglegur í örlæti sfnu.
Hann var ekki að lauma í menn lít-
ilræöi, smá-öhnusum, eins og flestir
gera meira og minna. Nei, það var
Björnson líf og yndi að hjájpa svo
að hjálpin hrykki til. Hann hjálp-
aði með þilsundum, stundum tug-
um þúsunda.
Ilann gaf eins og sá, sem ekki
þekkir ógrynni auðæfa sinna. Hann
gaf svo að hann sjálfur komst í
stökustu vandræði, og það þó að
hann væri nýbúinn að taka við
stærðarfúlgum fyrir ritverk sín, —
eða réttara sagt, svo að hin ágæla
kona hans, sem var féhirðir» hans
og fjármálaráðherra, varð að liggja
andvaka til þess að brjóta heilann
um ráð til nýrra ríkislána.
Og auðvitað var níðst á honum.
“Á hinum sí-örláta og auðtrúa vín-
viði lifðu sníkjuplönturnar sældar-
lífi.”
“Svo sem kunnugt er, eru etoki
allir miklir listamenn miklir menn.
Vald og gildi Björnsons var ekki
hvað sfzt fólgið í því, að hann var
nógu mikill tii þess að meta aðra Þá var ort í orðastað stúlkunnar,
og dást að þeim. sem vfsunni var stefnt til:
Bjönnson var hrifnari af Alexand-
er Kielland en nokkrum öðrum, —
hinum glæsilegasta og fyndnasta
allra norrænna rithöfunda. Hann
blátt áfram tilbað hann. Það eru
engin önnur orð til yfir það: Björn-
son var ástfanginn í Kielland, —
rithöfundi og manni.
Sjálfisagt einmitt vegna þess, að
Kiel'land og Björnson sjálfur voru
f sumu eins ólíkir og svart og hvftt.
Þegar Björnson var með Kielland.
var hann alt af frá sér numinn af
hrifni. Það var enginn í víðri ver-
öld, sem gat jafnast á við Kielland.
Hann naut hvers orðs, sem fram-
gekk af hans munni. Hann sætti
sig ekki einasta við, nei, hann var
blátt áfram heiilaður af öllu því
stríðnisg'lensi, sem Kielland var van-
ur að gæða hinum mitola aðdáanda
afnum á.
Fræg er þessi saga, og það ekki
sfzt vegna þess að Björnson sagðl
hana sjálfur hrifinn, hverjum sem
var.
Þó að Björnson væri ekki bind-
indismaður, var hann að minsta
kosti mjög hófsamur á áfengfs-
nautn. Kielland elskaði hfns vegar
allar “guðsgjafir.” Einu sinni voru
skáldvinirnir báðir samtímis gestir
Hegels á hinu fræga sumarsetri
hans Skovgaard.
Fjölskyldan og gestir hennar komu
reglulega saman á ihverju kvöldi í
hinum stóra, pálmauðga glersal, og
jafnreglulega kom þjónninn undir
eins og bar whisky fyrir Kielland.
Það var líka föst regla, að Björnson
sagði þá nokkur vhigjarnleg við-
vörunarorð til Kiellands: “Þú ætt-
ir ekki að drekka svona mikið
whisky”, sagði hann og hristi höf-
uðið stórinn. Kielland þakkaði
honum umhyggju hans og flýtti sér
að tæma fyrsta Whisky-glasið
Björnson til hei'lia.
Kvöl'd eitt var Björnson sérstak-
fega áhyggjufullur út af þessari
heimsku Kiellands. “Þú ættir að
fara þér varlega” áminti hann vin
sinn. — “Já, en þú hefir enga hug-
mynd um, hvað það er gott,” svar- j
aði KieHand. “Af hverju viltu ekki
reyna einu sinni? Vertu nú góður
og drektu eitt glas með mér í
kvöld.” — Björnson tók þvert fyrir
það með andstygð. — “Þú ættir nú
samt að reyna,” hélt Kielland á-
fram. “Eg skal ábyrgjast að það
mundi duga til.” — “Til hvers?”
spurði Björnson. — “Jú,” svaraði
Kielland, “sjáðvi til, — ef þú gerir
það, þá verður þú næstum eins mik-
ill og Ibsen.”—ísafold.
-------o-------
Stolin krækiber
(Úr "Iðunni”)
Norður í Kelduhverfi er áfeætlega
vel hagorð stúlka, sem eg veit ekki, j
hvort eg má nefna, þótt hún sé orð- [
in þvf sem næst landskunn fyrir.
lausavísur sínar. En við skuluml
kalla hana Þuru. ““Iðun” ruplaði
ekki alls fyrir löngu vísu, sem hún
hafði kastað fram í gamni. Þcgar,
Þura heyrði það, kastaði hún þeg
ar fram annari vísu til “Iðunnar”. j
Er hún svo ágætlega vel kveðin, að'
“Iðunn” getur ekki staðist að rupia
henni líka. Vísan er svona:
Nú er smátt um andans auð,
en allir verða að bjarga sér:
“Iðunn” gerist eplasnauð,
etur hún—stolin krækiber.
Og nú ætlar “Iðunn” upp frá
þessu að stela öllum þeirn andans
“.krækiberjum”, er hún nær í eftir
Þuru og aðra, séu þau að eins nógu
girnileg oig góð tfl átu. Nú er t.d.
einn flokkur vísna, svonefndar
“Þankastriksvfsur”, sem Þura hefir
gefið tilefni tfl. Þær eru svo spaugi-
legar, að mönnum hlýtur að þykja
gaman að, enda sumar hverjar svo
vel kveðnar, að þær mundu brátt
verða landfleygar, þótt ekki væru
þær birtar.
Tiidrög þessara “Þankastriks-
vfsna” eru þau, að Þura var á ferð
með öðrum ungum stúikum. Varð
þeim þá eins og gengur tíðrætt um
pilta. Einkum varð einni stúlkunni,
scm var með í förinni, skrafdrjúgt
urn lítinn. lágvaxinn pilt. Þetta
leiddist Þuru, svo að hún kastaði
fram vísu þessari:
Æ vertu ekki að hugsa um hann,!
heldur einhvern stærri mann;
það er eins og þankastrik
þetta litla, stutta prik.
Hvf og vildi velja hann,
vildi ekki stærri mann?
— Þankastrikið þegir um sitt,
þegir lí'ka um mitt og hitt!
önnur stúlka, há og fönguleg, var
með í förinni. Hún hét líka Þura.
Um hana orti Helgi á Grænavatni:
Þura breiðir brjóstin á
blúndumöskva ffna;
— þankastrik ei þangað ná,
þvrf hún er svo gríðarhá.
En um þær allar orti hann:
Tvítugur þótt tali gilt
og taki ékki lftinn pilt,
þrítugar munu þankastrik
þiggja fyrir utan hik.
Fieiri urðu til að yrkja út af þessu
en Helgi. ÞóróMur í Baldursheimi
orti:
Stuttu priki stúlkan ann;
— strikið mangur nota kann.
En—Þura’ í Garði þyrfti mann,
sem þreknari væri’ en ég og hann.
Honum svaraði Þura þannig:
Eg hefi fengið um það frétt
—ekki sbendur það samt í “Rétt”
— að sá mikli Ökuþór
ekki þættist nó gu stór.
Áður hafði Þórólfur farið landferð
suður í Reykjavík, hlustað þar á
fyrirlestra í heimepeki o fl. og fieng-
ið sér bifreið. Um það orti Þura:
Framkvæmdanna forkólfur,
flæktur í heimspekinni,
þvert um landið Þórólfur
þýfcur á bifreiðinni.
En svo bilaði bifreiðin, og þá hafði
Þura vfsunas vona:
Framkvæmdanna forkólfur,
tflæktur í bifreiðinni,
þvert um landið Þórólfur
þýtur á heimspekinni!—
Bárður hét maður norður þar, er
þótti hafa ýmugust á kvenfólki og
bjó sér til einhverskonar virki gegn
aðsókn þesg og áieifcni. Um það
var kveðið:
Smíðað hefir Bárður bás,
býr þar sjálfur hjá sér;
hefir til þess hengilás,
að halda stúlkum frá sér.
En einhvern veginn fór svo, að
að Bárður var sagður eiga barn í
vonum. Þá kvað Þura, og það er
einþver bezta vísan hennar:
Þrengist nú í Bárðar bás,
bráðum fæðist drengur;
— hefir bilað hengilés,
hespa eða kengur!
*— ---------------1
The Oominion
Bank
HORNI NOTRK DAME ATK. »«
9HGRBROOKB ST.
HnfnVatsn, aprb. ........* «.o*«.e*o
VaraijtSur ..............S 7
Allar eUrnlr ............S7Kt>*0,eO«
Vér óskum eftlr vUSsklftum rerzl-
unarman'ha og ábyrgjumst aS gefa
þelm fullnægju. Sparlsjótlsdelld vor
er sú stærsta sem nokkur banki
heflr I borglnni.
lbðendur þessa hluta borgarlunar
óska at) sklfta viB stofnun. sem batr
vtta atS er algerlega trygg. Nafn
vort er full trygging fyrlr sjálfa
yfcur, konu og börn.
W. M. HAMILTON, RáSsmaSur
PHONE GAHRY 34.10
Ljóraandi Fallegar
Siikipjötlur.
til að búa til úr rúmábreiður —
“Crazy Patehwork”. — Stórt úrval
af stórum silki-iafklippum, bentug-
ar í ábreiður, kodda, sessur og fl.
-nStór “pakki” á 25c., firnm fyrir $1
PEOPLE’S SPECIALTIES Ctt
Dept. 17. P.O. Box 1836
WINNIPEG
'—------------------------
Mórauða Músin
— ■■■ . ——■ —Ju
Þessi saga er bráðum upp-
gengin og ættu þeir, sem vilja
eignast bókina, að seadé oss
pöntun sína sem (yrst. Kost-
ar 50 cent. Scnd póstfrítt.
RJOMI KEYPTUR
Yér æskjum eftir viðskiftavinum, gömlum og nýjum, á
þessu sumri. — Rjómasendingum sint á jafn-skilvíslegan hátt
og áð»r. Hæsta verð þorgað og borgun send strax og vér
höfum meðtokið rjómann.
SKRIFIÐ OSS EFTIR ÖLLTJM UPPLÝSINGUM
Um áreiðanleik vorn vísum vér til Union Bank og viðskifta-
vina vorra annara. Nefnið Heimskringlu er, þér skrifið oss.
MANITOBA CREAMERY C0. LTD.
S09 William Ave.
Winnipeg, Manitoba.