Heimskringla - 22.01.1919, Blaðsíða 5

WINNIPEG, 22. JANÚAR 1919
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSÍÐA
að ókomin títS faeri honum þekk-
ingu, gætni og flest þau gögn, er
honum heftSu þó nautSsynleg veritS
fyr á eefinni. Og ef áfanginn ber
hann á hvíldarstatSinn þrátSa aust-
an hafsins, sem mér skilst hann
vera á leitSinni til, vildi eg óska,
atS hann flytti metS sér sem flestar
hugþekkar kvetSjur vestan um
pollinn og megnatSi atS vertSa þar
gesturmn þarfasti á sem flestan
hátt
Eg býst vitS, atS þetta ofan-
ákrátSa mál þyki naesta óvanaleg-
ar skammir gegn hnútum. Og
betra heftSi þatS ortSitS á bragtSitS,
heftSi eg haft tíma til skrifta frem-
ur en er, og ihugsunin naeði skýr-
ari tökum. Eg hefi heldur ekki
ástætSu til aíS lengja málitS meir,
þar sem hvoíki lærtS né ólærtS
andmæli hafa funditS gögn etSa
sýnt þau úr bókinni umræddu
gegn dómi mínum né áliti.
-------•--------
Arabía eftir stríðið.
Þat5 bafa gerst ýmsir vitSburtSir
í Arabíu nú á ófriSarárunum, sem
litlar fregnir hafa fariS' af vestur
um Evrópu. Þar er nýtt ríki í
myndun, en ekki fulIséS enn, hve
vítSáttumikiS þaS muni verSa.,
Arabía hefir nú í 400 ár aS
naifnmu tíl lotiS Tyrkjaveldi. Hún
er föSurland trúarhföfundar Mú-
hamedsmanna, en helztu helgi-
dómar þeirra voru fluttÍT þaSan
til Konstantínópel, þegar sú borg
varS höfutSborg Tyrkjaveldis og
miSstöS tyrkneskrar menningar.
En Arabar áttu sjálfstæSa menn-
ingu á háu stigi og voru jafn óá-
nægSir meS yfirráS Tyrkja. Hefir
þjóSleg hreyfing veriS ríkjandi
þar í landi alla tíS og oft hafa orS-
iS þar uppreisnir gegn yfirráSum
Tyrkja, en samheldni milli höfS-
ingja landsins hefir aldrei veriS
næg til þess aS landiS yrSi til fulls
leyst undan tyrkneskum yfirráS-
um og sameinaS í sjálfstætt ríki.
Nú fyrst er nokkurt útlit fyrir aS
þetta ætli aS takast.
Á síSari ámm hefir myndast í
Arabíu þjóSlegnar stjómmála-
flokkur, sem mjög hefir stuSst viS
kenningar mentamanna, er stund-
aS hafa nám til og frá um Vestur-
lönd. Þessi stjórnmálaflökkur
setti sér þaS markmiS, aS losa Ar-
abíu undan veldi Tyrkja. LeiS-
togar flökksins gáfu út ávarp áriS
1904, sem skýrSi frá fyrirætlun-
um þeirra, og sendu þeir þá stjórn-
um stórveldanna þetta ávarp.
SögSu þeir þar, aS Arabar hefSu
alt tíl þessa veriS innbyrSis ó-
sáttir um ýmisleg trúmálaatriSi og
helgisiSi, en nú væru augu þeirra
aS opnast fyrir heildarsamtökum,
og væri þaS ósk þeirra, aS skiljast
frá Tyrkjaveldi og mynda sjálf-
stættfl ríki. Þetta ríki hugsuSu
menn sér aS ætti aS ná yfir allan
Arabíuskagann, frá Suez-skurSin-
um og MiSjarSarhafinu til Evfrat
og Tigris dalsms. FyrÍT ríkiS skyldi
setja soldán meS þingbundinni
stjórn. HéraSiS ídedjaz, sem
liggur upp frá norSurhluta RauSa-
hafsstrandarinnar, skyldi verSa
sjálfstætt innan heildarinnar, á-
samt Medinaborg og svæSinu þar
umhverfis, og skyldi stjórnandi
þess jafnfreimt verSa kalíf, eSa
trúmálastjóri allra Múhameds-
manna. Á þann hátt sögSu þeir
aS leyst yrSi úr einu hinu mesta
vandamáli lslamsmanna á viSun-
andi hátt, en þaS væri, aS fá trú-
málavaldiS skiIiS frá stjórnmála-
valdinu. HelgistaSir kristinna
manna í Palestínu skyldu fá sjálf-
ræSi undir þeirra eigin stjórn, og
einnig var lofaS, aS hreyfa ekki
viS sjálfstæSi smáríkjanna í Yem-
en í SuSur-Arabíu og viS Persa-
flóann. Ávarpinu fylgdi þaS, aS
uppreisnir urSu á næstu mlssirum
til og frá í Arabíu gegn Tyrkjum,
bæSi suSur í Yemen og norSur í
Sýriaindi og Palestínu og víSar.
Tyrkir gátu hvergi tíl fulls bælt
þetta niSur. 1 SuSur-Arabíu
gengu hersveitir þær, sem stjóm
Tyrkja sendi þangaS, til þess aS
stílla til friSar, í liS meS uppreist-
armönnnum. Samt sem áSur var
þá ekkert úr því, aS Arabar sam-
einuSust í heiid, og hafSi veriS
gert meira úr löngun þeirra til
þess í ávarpinu en rétt var, og líka
var hitt, aS vald trúmálastjórans í
Konstantínópel reyndist sterkara í
Arabíu en ávarpsmenn og þeirra
fylgifiskar höfSu ætlaS. En er
Tyrkir lentu inn í heimsófriSinn
1914 í sambandi viS kristnar
þjóSir, tíg'trúmálahöfSingi Islams-
manna í Konstantínópel lýstí þetta
‘‘beilagt stríS”, tóku Arabar því
þunglega, og þótti þeim sem trú-
mál þerra ættu þar aS notast í
þarfir stjórnmálanna. StríSiS varS
því óvinsælla þar í landi, en hin
þjóSlega hreyfing fékk byr undir
vængi.
Seint í júnf 1916 var send út
Kvœði
Flutt í samkvæmi Jóns SigurSsonar-
félagsins í Royal Alexandra gisthöllnni
6. Janúar 1919.
VELKOMENDA MINNL
Heimi löngum hafa þjakaS
hrottaélin dimm og svört.
Svífur nú úr sorta tíSar
sigurstjama hrein og björt.
HeiSskír Ijómarheilla dagur,
hildarkólgu léttir frá.
FriSarsunmi svásir geislar
signa himin, gmnd og lá.
GleSjumst nú á góSri stundu,
gleymum þraut, sem liSin er.
HeiSurs-gesta fríSum flokki
fagna skyldum eins og ber.
Velkomnir til vorra sala
veriS, kæru bræSur,' þér,
sem nú loks úr helju heimtum,
handan yfir breiSan ver.
Oss þér sannan fögnuS færiS:
"FriS á jörS” og helga ró.
Þér hafiS frelsaS Iönd og lýSi
lævísri úr víkings kló.
Þegar mesta þörfm krafSi
þér ei spörSuS sýna liS,
drengskap meSur dug og hreystí,
dáSrakkra aS feSra siS.
BörSust móti ægum öflum
óbilandi þreki meS,
aýnduS féndum aS þiS áttuS
æman kjaric og hetjugeS.
OffmSuS limum, fé og fjörvi,
fósturjarSa stalla á.
Hver er slíka sjálfsfóm sýnir
sannlega skilinn heiSur á.
Þér hafiS margar þrautir sigraS,
þungu fargi mörgu lyft.
Hamingjan til hags-umbóta
hefir nú um kjörin skift.
Þér hafiS barist, þér hafiS sigraS,
Þér hafiS unniS válegt stríS;
þakkir eigiS þúsundfaldar
þér af öilum frjálsum lýS.
Afreksverkum ySar lýsa
andi minn ei fávís má.
Sagan mun þaS síSar rita
sínar gullnu töflur á.
YSur gæfan ætíS leiSi
æfinnar á hálli braut,
Svo í lífsins svaSilfömm
SigraS fáiS hverja þraut.
S. J. Jóhannesson.
-------o-------
MINNI JÓNS SIGURÐSSONAR
félagsins.
Þær hafa legiS langt og víSa
leiSimar okkar, seinni tíSa
heims um höf og lönd.
Margir enn í útlegSinni.
ASrir fagna heimkomunnL
ÞriSjú á þagnarströnd.
Ylfir hafiS hárra sjóa,
hillingamar blárra skóga
gnæfSu himinhátt,
og í fjarskann fjarri landa
fanpS breiddu heimastranda
út viS ölduslátt.
Marga Iangvinn þreytti þráin,
þegar hún horfSi yfir sjáinn
gegn um skugga’ og ský;
því var okkur sælt, er sólin
sendi geisla fyrir jólin
kössum ykkar í.
ViS erum okkar venju bundin,
vaxin hörku karlmannslundin —
— þaS er þeirra raun. —
Sá þó glampa’ á gleSitárin,
gegn um stríS og djúpu sárin.
Eru þaS ykkar laun.
Sá eg yfir "boxum" bærast
bænarvarir; hjörtun hrærast
— blessun guSs í gjÖf,—
eins og drottins englaflokkar
urSu þessir jólastokkar,
sendir heims um höf.
ÞiS hafiS átt meS Islendingum
ySar skerf á vopnaþingum
fyrr handan haf;
þótt þiS færuS ekki yfir.
Ást í stóru verki lifir,
konum unniS af.
l
Streyma heim í hópatali
herskarar í Vínlands sali,
handan yfir höf.
Hinna, sem aS hylur storSin,
heimili þeirra nú er orSin
ókunn, útlend gröf.
Jón Jónatansson.
fregn um þaS frá Lundúnum, aS
stórsérifinn af Mekka, Hussein
I
pasja, hefSi gert uppreisn gegn
Tyrkjum. En nákvæmar fregnir
af því, sem var aS gerast þarna
eystra, haifa ekki komiS meSan á
stríSinu hefir staSiS. ÞaS hefir
þó sézt, aS meS Englendingum í
Sýrlandi hafi barst her, sem kend-
ur er viS konunginn í Hedjaz, en
þaS er sami maSurinn, sem áSur
er nefndur, Hussein pasja stór-
sérif.
Á fyrstu stríSsárunum var lok-
aS fyrir pílagrímsstrauminn til
hinna helgu borga í Arabíu, en sá
straumur er mestur á haustin. Svo
var opnaS fyrir honum aftur í
skjóli Englendinga og Frakka.
Þeir sendu þá pílagríma frá NorS-
uy-Afríku austur þangaS, sem
jafnframt fóru meS stjómmála-
erindi. Voru þaS Frakkar, sem
byrjuSu á þessu og veittí stjóm
þeirra 3 miljónir franka til píla-
grímsflútnnganna. Frakkar og
Englendngar ýttu undir hina þjóS-
legu hreyfingu hjá Arö’bum, og
þaS virSist svo sem þeir hafi viS-
urkent sjálfstæSi Hedjaz og gert
sjerifinn þar aS bandamanni sín-
um í stríSinu gegn Tyrkjum. Má
þá líka búast viS því, aS þeir
StySji hann til Kalífatignarínnar.
En Englendingar og Frakkar ráSa
yfir miklu fleiri Islamsmönnum
en Tyrkjasoldán, og þegnar þeirra
geta því haft miklu meiri áhrif á
kalífavaldiS en Tyrkir. ÞaS er
sagt, aS 15 miljónir lslamsmanna
lúti nú Tyrkjasoldáni, en 72 milj.
Englandi, 35 milj. Frakklandi, 18
Rússlandi og 3 Italíu.
ÞaS er þó fjarri því, aS enn sé
útgert um sameining Arabíu \md-
ir einni stjórn. Inni í landinu eru
voldugir höfSingjar, sem ráSa
meS konunglegu valdi yfir stórum
héruSum. ÞaS er enn óséS hvort
þessir menn vilja lúta yfirstjóm
þeirri, sem hugsaS er tíl aS mynda.
En um þaS er líka talaS af leiS-
togum þjóSlega flökksins, aS gera
Arabíu aS bandaríkjum. Hugsa
þeir sér þá, aS Sýrland, Palestína
og Mesopotamía verSi meS í því
sambandi. Um Palestínu mun þó
vera ákveSiS nú, aS þar eigi aS
myndast GySingaríki, svo aS þaS
mim þar meS vera útílokaS, aS
hún verSi hlutí af hinu væntan-
lega Arabíuríki. En hvemig sem
stjómmála fyrirkomulag þessa
Arabíuríkis annars verSur, þá er
þaS taliS víst, aS upp komi þarna
nýtt kalífaveldi.
— Lögrétta.
-----o---—
Um Lenine.
Lenine kom díetm aftur til Rúss-
lands í apríl í fyrra (1917). Síðustu
12 árin ihafði hann verið 1 Svilss.
Mest alla æfiina hefiir hann verið 1
útlegð. Rrtá sér heim til RúsisJanids
túað takia þátt í uppreisninni 1905,
ea flæmdist burt er uppreilsnin
varð kúguð. Bróðir hans tók þátt
í morði AlexandeTs keisara og var
drepimn fyrir., '
í fyrra er leið hans lá gegn um
Þýzkaiand heim til Rússlands, var
vagninn.'sem hanin var í innsiglað-
ur. Þjóðvorjar vildu hann ekki til
sín — en til Rússlands mátti hann
komiast.
Hann þreif völdin úr höndum
Kerenskys og ]>«árra félaga, hleypti
upp ölluim her Rússslands og samdi
frið við Miðveldin.
Eigi var það ást á friði, er blés
homum því í brjóst. Hann viidi frið
við Miðveldin, því hann hafði öðr-
um hnöppum að hneppa, hann;
þurfti að berjast fyrir eínum mál-
stað.
Keiaaranum var eteypt, hernum
rutt úr vegi, nú var sá dagur kom-
inn, að hann átti að standa f broddi
fylkinga fyrir verkalýð Rússlamds,
er taka átti öll völd í iandinu. —
Fyrir honum hefir aldrei vakað neitt
jafnfrétti f orðsins fylsta skilningi.
Verkalýðurinn einn á öllu að ráða.
Til þess að svo geti komið, þarf
barábtu og blóðsútheLlingar á alla
bóga.
Þegar hann og félagar hans rudd-
ust til valda f nóvember þótti staða
þeirra fallvölt og aðstaða elnkenni-
leg; þeir höfðu engan her, fáa em-
bættismenn — og elginlega engin
völd í neinu — ekkert, nema “eitt
þarflegt þing — og það var góður
kjaftur” eins og í vísunnl stendur.
Þegar félagi hans, Trotzky, utan-
ríkiisráðherra, kom i ráðaneytið, var
enginm maður íþar fyrir; — hann,
bráð-ókunnugur maðurinn greip f
tómít.
Og hvað er nú?
Nú hafa þeir félagar her manns
af sínum “útvöldu”, er orðum þeirra
hlýða og fylgja skoðunum þeirra.
Þeir hafa helzt istjórn á ieifum hins
fyrra Rússlands. íbúa á kring um
1 miljón ferkílómeitrum hafa þeir
l'átið sigla sinn eigin sjó í hendu.rn-
ar á MiðVeldurnirn, — kallað það
svo, að þjóðirnar ættu að ráða sér
sjálfar, og lofað Rússum að koma
sér upp kóngapeðum ]>ar á víð og
dreif, — þó eigi sé útgert um .þau
mál’ enn, því ýmsum mönnuim með-
al Þjóðverja þykir enginn fenigur í
að gefa sig við þeim m'álum.
Þeir eiga í höggi við Bandamenn,
er ráðaist að þeim leyint og ljóst á
alia lund. Bretar og Frakkar haifa
her manims kring um Aretiangel,
Japanar sækja að arustan, Czecho-
Slovakar vaða um alt landið með
eldi og brandi gegn BwLslievikum;
og auk Iþess berjast þeir af lffs og
sálar kröftum gegn öltuin þerm, er
anda gegn algerðu einveildi verka-
lýðsins.
'Af ölXu (þesisu standa þeir straum
— og öllu þessu hefir hainn getað
stjórnað, Lenine, sem sendur var
allislaus í innsigluðum vagni tif
landsin® fyrir rúmiu ári síðan send-
ur þangað sem sóttkveikja til að
'Sundra hinu rú'ssnieska rí,ki — fyrir
Þjóðverja. En fyrir sig og sína ætl-
aði haun að stofna til öreigaríkis-
ins er síðar átti að leggja undir sig
al'lan helmiinin. En hugsjón «ú hef-
ir ek'ki komist lengra «n tii Pinn-
lands enn komið þar á stað blóð-
ugri uppreisn banvœmni fyrir
froLsi land'sinis um Langan aklur.
Bróðir Lenines var riðinn við
morð Alexanders keisara ein’s og
fyr ©r sagt. Lét hann lífið fyrir. 1
Jekaterinhurg var Nikuióis keisarai
skotinn. Telja má það he.fnd frá
Leuine. Þótt Lenine grói nú ssira
sinna, blika hefndarvopn gegn
honum í hverjum kima. >
Og hvort hann lifir eða deyr, }>á
hafa þeir félagar látið það boð út
ganga, að þeir verði að hefna til-
ræðtelns við Lenine og það grimmi-
lega, nú megi enginn vera öruggur
ininan rfkisims, sem gangi etoki í Lið
með þeim.—Tíminn.
------o-------
Fossar Islands.
(úr ‘Tróni”)
Það er margra trú, a?S afliÖ í
þeim, ef rétt er farið meÖ þaÖ,
muni verða drjúgur þáttur í þeim
frsunförum, sem allÍT búast við að
verði að loknu stríðinu. Nú er
eðlilega orðin kyrstaða hér í land-
inu, og sú kyrstaða stafar vitan-
lega af stríðinu. — Brezku samn-
ingarnir hafa óneitanlega verið á-
kaflega mikið haft á eðlilegum
framförum í landinu og við það
bætist vo grasbresturinn í ár og
svo síðast gosið, sem enginn veit
hrvað illar afleiðingar kann að
hafa í för með sér. Líkindi tíl, að
öskufallið, sem stöðugt heldur á-
fram (2. nóv.), muni baka land-
búnaðinum afskaplegt tjón og
einkum þar sem Bretar hafa þrátt
fyrir þennan náttúruviðburð ekki
séð sér fært að leyfa frekari flutn-
ing hrossa tíl Danmerkur. Þessi
vetur, sem er að ríða í garð, er
því svipþungur og spáir illu allri
alþýðu manna. En vonin, sem nú
er treyst á, er að þetta verði síð-
asti stríðsveturinn. Og sú von
dregur dálítið úr því stríðsfargi,
sem hvílir yfir þjóðinni. Er því
eðlilegt, að huganum sé beint út í
framtíðina. Og þar bíða fossarn-
ir með afli sínu hinu mkla. Og
enginn dregur það í vafa, að ef
því afli er rétt beitt, þá muni mega
vinna með því ýms stórvirki. Eðli-
legt er því, að þjóðin ifylgi með
athygli gerðum þeirrar nefndar,
sem falið hefir verið að rannsaka
fossamálið og undirbúa það. Á
þinginu 1917 varð með harðfylgi
komið í veg fyrir það, að mjög
lítt hugsað emkaleyfi yrði gefáð
fossafélagnu “Island". Viður-
kenna nú allir, 'hvað mikil ráð-
leysa þetta hefði verið, og allir
viðurkenna, hrvað mikinn undir-
búning þetta mál þurftí. Þjóðin
gerir nú þær 'kröfur tíl nefndar
þeirrar, sem nú situr, að hún und-
irbúi mál þetta sem ítarlegast Og
er þess að vænta, að nefndin
lendi ekki í sama feni og sumar
aðrar millibinganefndir, að eyða
aðaltímanum í ýmsetr þýðingar-
litlar rannsóknir, en snúa sér ek'ki
að kjarnaatríðum málsins fyr en á
síðasta augnabhki. Nefndin hefir
nú siglt til útlanda í sumar til
að kynna sér fossamálin þar, og ec
langt frá, að vér teljum það ó-
hyggilegt, en oss virðist að tírzú
sá, sem nefndin hafði til umráða t
útlöndunrr4*aíi veríð-svo lítíll, að
varla sé að búast við miklum á-
rangri af ferðinnL Og er illa farið,
ef sú tilgáta er rétt. Annars-htsyr-
ist ekki neitt frá nefndinni. Ekki
kvis einu sinni í þá átt, að nefnd-
in sé sundurþykk í nokkru atriði.
en hvort af því má draga þá á-
lyktun, að hún muni vera sam-
mála í aðailatriðum, skulum vér
ekkert fullyrða um. Nýlega hefir
nefndin fengið leyfi atvinnumála-
ráðherrans tíl að fá mann til að-
stoðar, og höfum vér heyrt, að
nefndin hafi valið Einar prófessor
Arnórsson tíl þess starfa. Mun
hann eiga að þýða norsk lög og ef
til vill undirbúa fossalöggjöf. En
sé það rétt, að prófessorinn eigi
að undirbúa fossalöggjöf, þá
virðist það benda á, að nefndin sé
búin að koma sér saman um meg-
inreglur í fossailöggjöfinni, því
varla ætlar þó nefndin að fela að-
stoðarmanni sánum að búa til
meginreglumar. Fullyrt er, að
nefndin muni ætla að Ijúka störf-
um sínum fyrir naesta þing. En ef
meiningin er, að málið komi fyrir
næsta þing, þá þarf nefndarálitið
að vera komið svo snerama, að
hægt sé að ræða málið á undan
þingi, því enginn vafi er á þvf, að
hér er um svo mikið mál að ræða.
að hver^ einasti Islendingur mua
láta það til sín taka. Og enginn
mun láta sér í léttu rúmi ligfrja
hvaða ráðstafanir verða gerðar
yfir ef til vill dýrustu gullnámvm
landsins. Engri milliþinganefr.d,
sem skipuð hefir verið á landinu.
hefir verið falið jafnábyrgðarmjk-
ið starf eins og þessari. Engin
miiliþinganefnd fær eins mikW
þakkir eins og þessi, ef hún
kemst að hoJlri niðurstöðu, og
engin heldur eins þungan dóm, ef
illa tekst.
Vér óskum þess og vonum, að
niðurstaðan megi verða sem allra
bezt—
Prentun.
Allskonar prentun fljótt og vel af
hendi leyst. — Verki frá utanbaej-
armönnum sérstakur gaumur gef-
inn. — Verðið sanngjarnt, verkið
gott.
The Viking Press, Limited
729 Sherbrooke St.
P. 0. 3ox 3171 Winnipeg, Manitoba.