Heimskringla - 18.06.1919, Qupperneq 1

SENDID EFTIR
Okeypis Premíuskrá
yfir VERÐMÆTA MUNI
ROYAL CROWN SOAPS, Ltd.
6S4 Main St. Winnipeg
XXXIII. AR. v WINNIPEG. MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 18. JÚNI 1919
NÚMER 38
Leiðtogar Winnipeg verk-
fallsins teknir fastir.
ÞriSjudagsblöSin fluttu þá sögu- Kungra og svelta í slíku tilfelli, sé
legu frétt, aS nóttina á undan sé ekki um augljósa sigurvon að
hefSu veriS teknir fastir níu leiS-J ræSa. ÞaS er eins og verkamanna
togar allsherjar verkfallsins hér í leiStogarnir sumir taki ekki til
borginni. Var þetta gert sam-
kvæmt fyrirskipunum dómsmála-
greina neina mótspyrnu og blindi
sig fyrir öllu nema þeirri vissu, aS
deildar samíbandsatjórnarinnar, og í baráttunni gegn auSvaldinu geti
eru merín þessir sakaSir um land- j alþýSan hæglega sigraS — sé hún
ráS og samsæri. Um 50 meS-.aS eins viljug aS þola lauigvar-
limir hins konunglega landgæzlu-' andi hungur og harmkvæli og
liSs (R.N.W.M.P.) og 500 eSa'jafnvel dauSa. Skammsýni þess-
fleiri auka lögregluþjónar fram- j ara manna er fólgin í því, aS
kvæmdu fyrirskipunina og skeSi byggja allar sigurvonir á þessu
þetta á tímanum frá kL 2 til 5
afangreinda nótt. Nöfn þeirra,
sem þá voru teknir, eru sem fylgir:
' John Queen, borgarráSsmeS-
iimur — verkamanna fulltrúi fyrir
Ward 5; ákveSinn fylgjamdi sósí-
alista stefnunnar; skozkur.
A. A. Heaps, borgarráSsmeð-
limur — sömuleiSis verkamanna
eina, sjá engin úrræSi önnur vera
blindir fyrir öllu öSru.
MálamiSlunar tilraunir á milli
málsvinslumanna og verkveitenda
halda áfram, en hafa aS svo
komnu engan árangur boriS aS
enda verkfalliS. Tilslökun tölu-
verS hefir átt sér staS frá hálfu
verkveitenda, en á meSan sam-
vart viS aS búast aS samkomulag
fáist. Hafa samhygSar verkföllin
fulltrúi fyrir Ward 5; húsgagna- hygSar verkföllin standa yfir er
smiSur; GySingur.
Séra Wm. Ivens, ritstjóri blaSs- ., . , . .
,,, . , . XI r 1 þar ao sjaanlegt er ekki hatt nein
íns Westem Labor News, fyrver- r “ , ■
t goð ahrir. Vatalaust hetði verið
andi prestur Methodista, nu prest- • ... I
, , ■ i . , í margtalt heppilegra tyrir íðntelog-
ur verkamanna kirkjunnar; enskur. . v ° ,, .
1 in að standa með malmvinslu-
George Armstrong, me imur mQnnum é annai\hátt, styrkja þá
iSnfélagaráSsins og um langt ( d fj4rhagslega og aSstoSa þá
skeiS all-öfgagjarn leiStogi verka- þann.g aS halda baráttunni á-
manna; enskur. ! fram s
B. B. Russell, ritari Metal Á miSvikudagsmorguninn kem-
Trades ráSsins, öfgagjarn sósíal- ur 8Ú frétt a8 þeir verkfallsleiS-
isti; skozkur.
togar, sem hartdteknir voru eins
Fuiloaðarsvar Banda-
manna.
R. E. Bray, heimkominn her- og ag oifan er skýrt, séu geymdir
maSur, hefir haldiS æsingaræSur f Stony Mountain betrunarhúsinu
á fundum verkamanna; enskur. j 0g bíSi þess aS rannsókn verSi
Moses Charitonoff—tekinn fast- hafin í málum þerra. Átti máls-
ur 1918 fyrir landráS, fundinn rannsókn sú aS byrja undir eins á
sekur og settur í tugthús en slept þriSjudaginn, en vissra orsaka
síSar; rússneskur. | vegna verSur henni frestaS um
Moses Almazoff, ákveðinn sósi- atta daga. LögS verSur fram
alisti og fylgjandi Bolshevika; beiSni aS menn þessir verSi látnir
rúesneskur. i 'ausir £eRn ábyrgSarfé, en ekki
' Mike Berenczuk7"býltingamaS- v’st að 9VO komnu hún verði veitt'
ur og aSdáari Bolshevika; rúss-^ ------O-------
rteskur.
Sagt er aS menn þessir hafi
veriS fluttir til Stony Mountain
fangahússins og verSi þar geymd-
ir unz málsrannsókn verSur hafin
gegn þeim. Finnist þeir sekir,
verSa þeir aS líkindum gerSir
landrækir. Vafalaust hefir stjórn-
in f höndum næg sannanagögn,
því annars hefSi spor þetta ekki
veriS stigiS. — Á þriSjudaginn
voru teknir fastir margir menn
fleiri, flestir fyrir sömu eSa svip-
aSar sakir. En þegar þetta er rit-
aS hefir ekki greinilega um þaS
frézt.
Eftir aS búiS var að taka fasta
ofangreinda menn, var fariS til
Verkamanna salsins á James götu,
Ukraniu verkamanna salsins á Duf-
ferin götu og “Liberty Hall”, aS-
al-stöSva Sósíalista hér í borgmni.
I öllum þessum stöSum fundust
kynstur af ískyggilegum bækling-
um, blöSum og skjölum sem
alt var gert upptækt.
Enn erí' óséS hvaSa áhrif þetta
hefir á verkfalliS. Margt bendir
til þaS sé nú aS linast, því ef
nokkuS er aS marka dagblöSin
hér, þá eru verkfallsmenn nú 68-
um aS taka til starfa aftur. Eins
hefir veriS sagt, aS töluverS
sundrung hafi-veriS farin aS gera
vart viS sig í verkamanna ráSinu.
Sumir meSlimir þess aS líkindum
séS hina miklu örSugleika í vegi
en aSrir — æsiijga og öfga postul-
ar — viljaS halda áfram hvaS
sem kostaSi. Mannlegum skilrí-
ingi er þó ofvaxiS, hvemig orSiS
getur verkalýSnum í hag aS
Á mánudagskvöldiS var þýzku
sendiherrasveitinni í Versailles af-
hent fullnaSar svar bandaþjóS-
anna. Þar meS er öllu orSastappi
lokiS, og um leiS áSur margir
dagar líSa í ljós leitt hvort stríSiS
á nú aS enda eSa ekki. ÞjóSverj-
um er veittur 5 daga tími til þess
aS segja af eSa á um afstöSu sína
gagnvart friSarsamningunum. Sá
tími er útrunninn á laugardaginn
kemur. Neiti ÞjóSverjar þá aS
undirskrifa samningana, verSur
stríSinu haldiS áfram g heífir Foch
hershöfSingi gert allar ráSstafanir
þar aS lútandi.
Svar bandamanna er hiS ítar-
legasta. Megin ákvæSi samning-
anna eru skýrS og því haldiS fram
aS meS þeim sé lagSur grundvöll-
ur réttláts friSar. Er svariS i tveim
köflum, fyrri kaflinn brér George
Clemenceau friSarþings forseta, er
útskýrir til fulls afstöðu banda-
þjóSanna í sambandi viS saimn-
ingana og seinni kaflinn nákvæm-
ar athugasemdir og útskýringar
viSkomandi breytingar tillögum
ÞjóSverja. Samkvæmt tillögum
þeim hefir sumum liSum samning-
anna veriS breytt. Breytingarnar
eru aSllega fólgnar í því, aS lýSs-
. *
úrskurSur (plebisite) er leyfSur
í efri Silisu og ÞjóSv. veitt trygg-
ing aS geta aflaS sér kola þaSan,
landamærum Vestur Prússlands
breytt og landher ÞjóSverja auk-
inn úr 100,000 mönnum í 200,-
000 menn. Lýst er yfir, aS innan
mánaSar eftir aS samningamir eru
undirskrifaSir verSi birt nafnaskrá
þeirra, sem sakaðir eru um laga-
brot í sambandi viS stríSiS. Sam-
vinna er boSin þýzku skaSabóta-
nefndinni og aS veitt verSi mót-
taka tillögum hennar í sambandi
viS skaSabóta borganir. ÁkvæS-
um sumum viSkomandi fjármál-
um, höfnum og skipaskurSum hefir
sömuleiSis eitthvaS veriS breytt,
og haett verSur viS hina fyrirhug-
uSu “Kiel skurSar nefnd”. ÞjóS-
verjum er veitt trygging fyrir Q.S
þeir fái inngöngu í alþjóSa banda-
lagiS í nálægri framtíS, eftir aS
þeir hafa fullnægt þar aS lútandi
skilyrSum.
Einn kafli brófs Clemenceau
hljóSar sem fylgir: “ÞaS er skoS-
un bandaþjóSanna, að stríðiS, er
hófst fjórSa ágúst 1914, hafi ver-
iS sá stærsti glæpur gegn réttind-
um og frelsi mannkynsins, sem
nokkur þjóS, er telur sig siSaSa,
hafi framiS um langt tímabil.
Stjórnendur Þýzkalands, þrungnir
af prússneskum erfikenningum,
keptu eftir æSstu yfirráSum í Ev-
rópu. Þeir létu sér ekki nægja þá
vaxandi velmegun og gengi, er
hlutskifti var Þýzkalands og sem
allar þjóSir voru fúsar aS viSur-
kenna því bæri meS réttu, heldur
girntust aS geta orSiS yfirboSarar
og harSstjórar í allri Evrópu eins
og þeir höfSu veriS yfirboðarar
og harSstjórar á Þýzkalandi. Til
þess aS ná tilgangi sínum réru
þeir öllum árum aS því aS út-
breiSa þá kenningu á meSal þegna
sinna, aS mátturinn væri réttur í
alþjóSamálum, stefndu sí og æ aS
því markmiSi aS efla sem mest
herviSþúnaS sinn á sjó og landi,
undir því yfirskyni aS nágranna-
þjóSirnar væru öfundsjúkar sök-
um velmegunar og valda Þýzka-
lands.........Eftir aS undirbún-
ingi þeirra var lokiS hvöttu þeir
svo til aS þénustu reiSubúin þjóð
segSi Serbíu stríS á hendur meS
48 kl.stunda fyrirvara, stríS um
æSstu yfirráS Balkanríkja, sem
þeir vissu aS ekki myndi þar viS
bundiS heldur hlyti aS leiSa til
allsherjar stríSs."
Eftir aS hafa bent á sekt ÞjóS-
verja í sambandi viS stríSiS skýr-
ir bréfiS stuttlega frá hinum
hryllilegu atförum þeirra eftir að
styrjöldin hófst. ViSteknar hern-
aSarreglur voru fótum troSnar,
saklausir íbúar landanna skotnir
niSur aS ástæSulausu og margvís-
leg önnur ægileg spellvirki fram-
in. Hinum afar víStæku og ægi-
legu afleiSingum stríSsins er all-
ítarlega lýst og hin mikla ábyrgS
ÞjóSverja í sambcindi viS þaS
þannig heimfærS. ótrúlegt er aS
þjóS Þýzkalands taki ekki aS átta
sig betur á öllu úr þessu og hætti
þá aS sporna á móti þeirri skyldu,
aS bæta eftir megni þaS stór-
kostlega tjón, er aSrar þjóSir urSu
aS þola ai völdusm fyrverandi
stjórnenda hennar.
Satnbandsþingil
Búist var viS, aS fjármála um-
ræSur þingsins yrSu heilmikiS
“lífgaSar upp”, þegar þátt í þeim
tækju T. A. Crerar fyrverandi
landbúnaSarráSherra og J. A.
Calder, innflutningaunála ráSherra,
og urSu menn ekki fyrir von-
brigSum hvaS þaS snerti. SkeSi
þetta um miSja síSustu viku og
gekk ræSa þess fyrnefnda aSal-
lega út á skýra frá hvaSa á-
stæSur lágu til grundvallar tiltæki
hans aS segja af sér embætti sem
landbúnaSarmála ráSherra stjóm-
arinnar. KvaS hann aSal-ástæS-
una vera, aS hann hefSi ekki get-
aS stutt fjárhags stefnuna og þar
af leiSandi veriS nauSbeygSur aS
segja af sér. Calder svaraSi hon-
um og viS þetta tækifæri kom
töluverSur skoSana munur í ljós
hjá þessum fyrverandi flokks-
bræSmm.
Ræða Crerars.
RæSu sína byrjaSi Crerar meS
þeirri staShæfingu, aS þar sem
hann .hefSi nú sagt sig úr stjórn-
inni, væri ekki nema viSeigandi í
alla staSi aS hann mintist lítillega
þeirra atvika, sem leitt hefSu til
þess aS hann gerSist meSlimur
heginar.
ÁriS 1917 hefSi afstaSa Can-
ada þjóSarinnar veriS stór alvar-
leg aS allra dómi. I vesturland-
inu hefSi þá komiS í Ijós sterk
löngun aS hægt væri aS stofna til
þjóSlegrar stjórnar af einhverju
tagi, meS því markmiSi aS þátt-
taka Canada í stríSinu fengi kom-
iS aS sem mestum notum. —
Þannig kvaS ræSumaSur ástatt
hafa veriS er forsætisráSherrann
hefSi boSiS honum aS gerast
meSlimur stjórnarinnar og vera
þar fulltrúi vissra alþýSu skoSana.
Af skyldu tilfinningu kvaSst hann
hafa þegiS boS þetta, og undir
sömu kringumstæSum myndi hann
óhvkaS stíga slíkt spor í annaS
sinn. En þaS tók Crerar skýrt
fram, þó hann meS þessum hætti
hefSi gerst meSlimur sambands-
stjórnarinnar, hefSi hann engan-
veginn sagt skiliS viS eigin hug-
jónir og skoSanir.
Á núverandi tímum kvaS hann
hafa gert vart viS sig eitt yfirgnæf-
andi atriSi, er alt annaS verSi aS
beygja sig undir. StríSiS væri um
garS gengiS, vopnahlés samning-
ar undirskrifaSir fyrir sjö mánuS-
um síSan og friSur í nánd, er allir
vonuSu aS verSa myndi varanleg-
ur. Þegar svo væri komiS og er
úrskurSa ætti núverandi fjárhags-
stefnu Canada, væri hann stjórn-
inni öfluglega andvígur — hefSi
þar af leiSandi ekki átt annars úr-
ksta en segja af sér.
ViS athugun þeirrar stefnu, sem
leitt hefSi til slíks frá hans hálfu,
væri einna eftirtektarverSast aS
ríkisskuldin myndi verSa $1,950,-
000,000 og útheimtast aS Canada
yrSi árlega aS leggja fram $300,-
000,000. Sú upphæS myndi jafn-
ve) tæplega reynast fullnægjandi
aS mæta útgjöldunum. Sökum
hinnar feikna miklu víSáttu væri
Canada kostbært land aS stjórna.
Ef gengiS væri út frá aS mæta
þyrfti $300,000,000 árlegum út-
gjöldum, þá vaknaSi um leiS
spurningin meS hvaSa hætti fé
þetta gæti fengist. Og hvaS slíkt
snerti kvaSst Crerar á öSru máli
en fjármála ráSherrann. Hvemig
haga ætti skattálögum hefSi jafn-
an veriS áríSandi spursmál í
hverju landi. Stefna Canada-
atjórnarinnar nú væri aS efla inn-
tektirnar aSallega meS tollum á
aSfluttum og innlendum vörum.
SfSasta ár hefSi $45,000,000
aukabyrSi veriS lögS á herSar
þjóSarinnar meS tollum á aSflutt-
um vörum. LagSi ræSumaSur
svo áhrezlu mikla áaS fjármála-
stefnan nú væri tollverndarstefna.
Vildi fá aS vita hví stríSsskattur-
inn hefSi veriS tekinn af sumum
vörum, en eftirskilinn á öSrum.
KvaS ósamræmi koma í Ijós i
stjómar framkvæmdum sem þesa-
um. Lækkun flutningsgjalds
(freight) væri tilraun í vil bænd-
um vesturlandsins, en canadiskir
verkstæSa eigendur væru vernd-
aSir meS tollum á kostnaS
bænda austurstranda fylkjanna.
|
Hví þessi greinarmunur, er miSaSi
*
aS hagsmuna eflingu vesturbænd-
anna en kostnaðarauka fyrir aust-
bænduma?
RæSumaSur kvaSst aldrei hafa
getaS séS gildi tollverndunarstefn-
unnar. FærSi hann ýms rök fyrir
þeirri skoSun og henni til stuSn-
ings. Dróg vafa á, aS verkstæSa-
eigendur landsins þörfnuSust «
raun og veru slíkrar vemdunar.
Fengju þeir kept viS erlenda mark-
aSi eins og ætti sér staS og meS
góSum árangri, þá ættu þeir engu
síSur aS vera megnugir aS þola
samkepni hér heima fyrir. Tolla-
afnám þyrfti ekki aS kippa fótum
undan framleiSslu af neinu tagi.
Til dæmis hefSi tollur veriS num-
inn af skilvindum og aldrei fleiri
skilvindur hér tilbúnar en síSan.
Nú framleiddu ellefu verkstæSi í
Canada skilvindur og Canada skil-
vindur væru seldar í Bandaríkjun-
um í samkepni viS verkstæSaeig-
endur þar.
Tolla-álögur hefSu þau áhrif aS
auka dýrtíSina aS feikna miklum
mun. Eitthvert heppilegasta úr-
ræSiS dýrtíSinni til hnekkingar,
væri minkun tolla. Hví mætti
ekki í Canada gera þaS sama og
átt hefir sér staS í Bandaríkjunum
og nema meS öllu toll af skótaui?
Svo mintist ræSumaSur á hina
miklu verShækkun hér á öllum
fatnaSi. ÁriS 1914 hefSi verS á
karlmanna alfatnaSi frá Englandi
veriS $10. Tollurinn hefSi num-
iS $3 og eftir aS búiS var aS bæta
viS gróSa og flutningsgjaldi, hefSu
fötin aS lokum veriS hér seld fyrir
$22.50. Nú kostuSu þau sömu föt
frá Englandi $25, tollurinn hefSi
svifiS upp í $8.50 meS þeim af-
leiSingum, aS er gróSinn bættist
viS, væri verSiS orSir $58.
Engum vafa væri undirorpiS,
aS feikna gróSi hefSi átt sér staS
í sambandi viS tollverndan iSnaS-
ar hér í Canada. GróSatekjur Do-
minion Textile félagsins hefSu á
síSasta ári gert all-álitlega
upphæS — $3,434,752. Væri
nauSsynlegt aS leggja 30 prct.
tol á vefnaS til þess félög eins og
Dominion Taxtile félagiS, gætu
boriS sem mestan gróSa úr být-
um? ForstöSumaSur Canada
Cement félagsins hefSi nýlega
staShæft aS félag hans myndi
setja vöru sína á markaSi allra
landa veraldar. Ef félag þetta
gæti kept viS erlenda markaSi,
hví aS leggja 1 0 prct. toll á hver
100 pund af cementi, sem flutt
væru til Canada? Önnur stór-
gróSafélög undir tollverndunar-
lögunum hér væru Monarch Knit-
ting félagiS, Canadian Fairbanks,
Morse félagiS og Canadian Gene-
ral Electric félagiS. Fleiri tnætti
tiltelja, og þar sem slík félög gætu
boriS svo mikinn gróSa úr býtum,
hví skyldi ekki mega lækka toll-
inn á vörum þeim, sem þau fram-
leiddu.
Toll-lækkun til muna hefSi í
för meS sér, aS aSrar aSferSir yrSi
aS ViShafa til þess aS efla árstekj-
ur ríkisins. HefSi “Canadian
Council of Agriculture” þar bent á
þrjár aSferSir: tekjuskatt, erfSa-
skatt og beinan skatt á óyrktar
landeignir. Mælti ræSumaSur
meS aS tekjuskattur væri aS mikl-
um mun aukinn. Á Englandi,
Nýja Sjálandi og Ástralíu væri
tekjuskattur langtum hærri en í
Canada. — Skattur lagSur á óyrkt-
ar landeignir, þýddi alls ekki
landeignaskatt. AætlaS væri, aS
ef sá skattur væri 1 prct. þá mundi
hann auka árstekjur ríkisins um
sjötíu og fimm til áttatíu miljónir
dollara. ÞaS tók Crerar skýrt
fram, aS aem lægstan skatt aS
mögulegt væri ætti aS leggja á
nauSsynjavöitir — en kvaSst eng-
(Framh. á 4. bís.)
Frá Norður-Dakota.
Eg lofaSi seinast aS geta um
þær lagabætur, eSa réttara sagt
þau lagaspjöll, sem þingiS gerSi
í vetur og sem nú eiga aS berast
til almennings álits og atkvæSa
26. þessa mánaSar. Eg set fyrir-
sagnirnar í töluröS eins og þaS
kemur fyrir á kjörseSlunum, sem
fylgir. x
N. I — Industrial Commission.
(House Bill No. 17) — Skipar
þriggja manna nefnd til aS stjórna
! öllum iSnaSar og verzlunar fyrir-
tækjum, sem stofnuS verSa fyrir
ríkisreikning. — Sú nefnd saman-
stendur af ríkisstjóra, dómsmála-
ráSherra og akuryrkju og atvinnu-
mála ráSherra ríkisins.
1 þeirri nefnd hefir ríkisstjórinn
úrskurSarvaldiS, svo hvaS sem
hinum tveimur nefndarmönnum
sýnist, verSur hvaS helzt sem
hann fylgir aS málum aS gerast,
eSa ógert aS standa. MeS öSr-
um orSum: valdiS er alt í eins
manns höndum og sá maSur meS
öllu ábyrgSarlaus.
No. 2. — The Bank of North
Dakota. (House Bill No. 18). —
Lög um stofnun ríkisbanka fyrir
NorSur !Dakota; öll stjórn bank-
ans í höndum hinnar fyr um getnu
nefndar, sama sem í höndum rík-
isstjórans eins. HundraS þúsund
dollara fjárveiting úr ríkissjóSi,
sem innheimtist meS þessa og
næsta árs skattgreiSsíu til aS
koma fyrirtækinu á staS, og
tveggja miljón dollara starfsfé, er
bankanum ætlaS, sem nú er veríS
aS ná saman meS sölu ríkis-
skuldabréfa.
Alt opinbert geymslufé, sem til-
heyrir ríkinu, sem er aSallega
skólasjóSur svo mörgúm miljón-
um skiftir, alt viSIagafé, sem
hvert County, Township, borgrr
og bæir, skóIadiéraS, hegningar,
menta og iSnstofnanir geyma,
skal lagt inn á þann banka innan
þriggja mánaSa frá staSfesting
laganna, aS viSlögSum sektúm.
ÁbyrgSarfé (Bond) ráSsmanns
bankans er ákveSiS $50,000, en
þar sá maSur er settur af ríkis-
stjóranum, þá er alt undir honum
— ríkisstjóranum — hvernig eftir
þeirri ábyrgS er gengiS.
No. 3 — Re-diatricting Judicial
Districts (House Bill No. 124) —
Þessi lög fækka dómshéruSum rík-
isins frá tólf í sex, en fjölga dóm-
urum frá tólf til fimtán. Tveir og
þrír dómarar ætlaSir hverju hér-
aSi. Árslaun dómara ákveSin
$4,000 og ferSakostnaSur. Op-
inber útgjöld aukast um $15,000
til $20,í)00 á ári viS breytingunau
sem er ríkisbúum gagnslaus, en er
aS eins pólitiskt bragS til aS ná
öllum dómstólum ríkisins undir
stjómaráhrif og yfirráS.
No. 4—Tax Commission. (Se-
nate Bill No. 67). — Skipar einn
skatta umsjónarxnann, í staS
þriggja manna nefndar, sem veriS
hefir til aS gæta þess starfs. Til-
gangurinn eT auSsær. Ríkisstjór-'
inn veitir embættiS, sjálfsagt eftir
fyrirskipun Townleys. ÞaS er æ-
tíS hægra aS ráSa viS einn mann
en þrjá, ef nokkuS ber á milli, svo
meS því verSur Townley viss aS
ráSa niSurjöfnun skatta.
No. 5—Board of Administra-
tion (Senate Bill Na. 134). —•
Þau lög fyrirskipa fimm manna
nefnd til aS sjá um og stjóma öll-
um hegningar, líknar og menta-
stofnunum og öllum skólum. ÞaS
sameinar glæpamanna fangelsi,
vitlausra spítaia og barnaskóla
undir eina og sömu stjórn. Nefnd-*
(Framh. á 4. bls.) I