Heimskringla - 25.06.1919, Blaðsíða 7

WINNIPEG, 25. JÚNI 1919
HEIMSKRINGLA
7. BLAÐSIÐA
Uamingjaíslands íf'"1”411* h'*r J?rSr“'!
iandi verour ao sKiha betur ÍNoro-
i.
landi verSur aS skilja betur NorS
urlandasögu, en gert hefir veriS.
Islenzkri framtíS stendur þaS Og sá skilningur verSur aS koma
á mjög miklu, hvort menn í-
mynda sér, aS tunga vor, íslenzk-
an, sé einhver mállyska, sem skap-
ast hafi hér í fásinninu, eftir aS ís-
lenzk menning hafSi beiS hinn
mikla ósigur á 1 3. öld, eSa menn
vita, aS hún er lifandi þaS fom- traust nautskunnar
mál, sem fyr á öldum gekk yfir verSa aS engu liSi.
héSan, þó aS ekki sé hér vænlegt
aS vera vísindamaSur. Vér verS-
um aS treysta oss til aS vera á ein-
hverju andans svæSi leiStogar, og
auSvitaS þannig, aS vér höfum
rétt til aS treysta oss. Sjálf-
mundi oss
Hefi eg um
NorSurlönd öll, og nokkum hluta þetta atriSi ritaS nokkuS í öSrum
Rússlands, Englands, Skotlands, stöSum, og mun ræSa ‘þaS mál
Irlands og Frakklands. AS fom- enn frekar síSar. En hér vil eg
mál þaS, sem göfugast hefir ver- vekja athygli á því, sem jafnvel
iS, er lifandi hér, getur, ef vel er á hinir lærSustu menn hafa litla eft-
haldiS, orSiS oss (og öSrum) irtekt veitt, Jiversu skaSlegt þaS
meira virSi, en þó aS hér í landi1 hefir veriS fyrir oss, aS menn vita
Væri gull og gimsteinar. Ef vel þaS ekki út^um lönd, eSa vita þaS
er á haldiS, segi eg, því aS tals- ekki nógu vel, aS fomtunga NorS-
vert betur þaTÍ aS vera í þeiin urlanda er hér lifandi mál. Aldrei
efnum en veriS hefir, ef duga skal. hafa menn fundiS neina þörf á því
Og aS noTrænan sé göfugasta mál- aS Islendingur væri fenginn til aS
iS, má ekki vera neitt tilfinninga- kenna norrænu viS háskólana í
tal; vér verSum aS geta fökstutt Norvegi, SvíþjóS eSa á Þýzka-
þaS vísindalega. Vér verjSum aS landi, og víSar. Hvernig halda
stofna þá giein málfræSj, sem menn aS standi á því? Og hvers
nefna mætti glóssosofi eSa logo- virSi halda menn aS þaS gæti orS-
sofi.

II.
Breytingar hafa orSiS á málinu,
þaS er auSvitaS, bæSi á fram-
burSi (minni þó en ætlaS er),
orSaforSa og orSaskiftum. En
muna verSur eftir því, aS þær
iS íslenzkri menningu (og þó ann-
ari líka), ef alt af væri einhver ís-
lenzkur kennari viS alla helztu há-
skóla?
Og svo á hmn veginn. Háskóli
hefir hér veriS stofnaSur. Eins og
hálf-hikandi aS vísu, og af ekki
miklu traustí á framtíS þjóSarinn
breytingar eru ekki allar í áttina ar °S þýSingu vísindanna; en há-
frá fornmálinu. SíSan á 18. öld, skóli er hér þó settur á stofn, og
og einkum síSan á fyrri hluta 1 9. | viS hann starfa merkismenn. Is-
aldar, eru margar breytingar í átt- ! lenzkukennarinn fyrsti var mjög
ina til fornmálsins, og er þaS fá- kunnur norrænufræSi og eftirtekt-
einum mönnum aS þakka mest, aS arverSur kennari er hér í sögu
tungan, sem mjög var farin aS (þó hann fái ekki aS heita pró-
spillast, hefir rétt viS. Og líkt ^ fessor). AS vísu hafa ástæSur
viriSst hafa veriS áSur. Mjög síSan 1914 veriS eins illar og
nærri virSist hafa legiS um 1100, kunnugt er. En þó virSist nú
aS íslendingar tækju upp latínu þegar mega sjá, aS áhugi útlend-
sem ritmál; og þá hefSi tungan mga á aS koma hingaS til aS læra
tapast. En nú verSur því ekki norrænu, er minni en veram undi,
meS rökum mótmælt, aS norræn-1 ef menn vissu nógu vel, aS hér er
an lifir hér enn. Nægir þar aS norrænan lifandi mál, og verSur
minna á vísur undrabarns, sem hvergi lærS eins vel og í háskóla
Egill hét, og ort er snemma á 1 0.
öld: Þat mælti mín móSir, o. s.
frv. Reyni menn aS spyrja íslenzk
böm 8— 1 0 ára, hvaSa mál sé á
þeirri vísu. ESa hverjum myndi
koma til hugar aS þýSa þyrfti á
“ný-í slenzku” NorSurlandasögu
Snorra eSa Njálu eSa Egilssögu?
Mönnum mun ekki koma slíkt til
hugar, fyr en þeir finna þörf á aS
þýSa á íslenzku “GrasaferS” Jón-
asar.
III.
Til þess aS skilja til fulls, hvers
Islands.
IV.
I Noregi eru margar mállýzkur,
sem þó aSallega má skifta í tvo
flokka, ef ritmáliS væri aS
marka; er í öSrum flokknum slæm
danska, en í hinum — danska enn
þá verri. Hjá NorSmönnum er,
—eins og þegar má marka af því,
aS ekki skuli vera fengnir Islend-
ingar til aS kenna norrænu viS há-
skólana þar — nokkur tilheniging
til aS líta niSur á Islendinga. Sú
skoSun hefir jafnvel gert varf viS
vegna þaS er svo mikils vert, aS sig þar, aS vér íslendingar munum
vera mest þræla ættar, og er þaS
hin mesta ‘fjarstæSa, aS ætla slíkt.
Hins vegar er hjá Islendingum rík
og eSlileg tilhneiging til aS meta
NorSmenn mjög mikils. Og er
þaS aS vonum. Norsk alþýSa er
ef til vill merkilegasta alþýSa Ev-
rópu, en er lítils virt í sínu eigin
landi, mállaus — liggur mér viS
aS segja — og nýtur sín ekki.
Norsk tónlist, norskur skáldskap-
ur, og margt fleira norskt, sýnir,
þó aS oft sé vel aS veriS, aS hiS
norræna er ekki komiS til sögunn-
ar enn þá til fulls í Noregi. Og þaS
mun aldrei verSa, heldur mun
klofningur sá, sem nú er, verSa
enn háskalegri, ef NorSmenn ná
ekki aftur málinu, því máli, sem
er á kvæSum ÞjóSólfs og Eyvind-
ar og á Konungsskuggsjá.
VeriS meS oss unz verSi
veSr, nú’s 'bTÍm fyrir jaSri
kvaS ÞjóSólfur, og er sú vísa
meir en I 000 ára gömul.
V.
ÞaS sem NorSmenn kalla ‘lands-
maal', er tæpast mannamál, eSa
ekki hvítra manna, og hæfir sízt
I |
slíkri þjóS. Er mér grunur á, aS
sumt minni þar á Bantu-málin í
Afríku. s En endurreisn hins forna
máls í Noregi, og þar meS nor-
rænnar menningar, mun verSa
miklu auSveldari en ætlaS er, ef
rétt er aS fariS. VerSur aS neyta
þess, aS norrænan er enn þá lif-
andi mál.
Geri Islendingar út einhverja
góSa málfræSinga til þess aS rann-
saka hvernig talaS er í Noregi.
Mun þá koma í ljós, aS meira er
eftir af fornu máli, hugarfariS nær
hinu forna máli, en ætla mætti af
því, hvernig ritaS er. Mundi þess
konar rannsóknarför geta orSiS
NorSmönnum til mikils gagns og
eins lslendingum; mundi hún
greiSa fyrir skilningi á því, sem
mjög ríSur á aS vita, aS vel má
endurreisa norrænt mál í Noregi
—en án þess þaS veiSi, fá NorS-
menn ekki sýnt, hvaS í þeirri á-
gætu þjóS býr — og eins á því,
aS án aSstoSar lslendinga getur
sú endurreisn ekki orSiS.
VI.
Fögur er sú framtíS, sem NorS-
urlönd eiga í vændum, ef nor-
ræn menning verSur endurreist.
Og minnast verSur þess, hve mjög
margt stórmenni jarSar er af
NorSurlöndum ættaS. Rússneska
ríkiS var stöfnaS frá SvíþjóS.
HeimsríkiS brezka hefir stofnaS
veriS af mönnum, ættuSum frá
Noregi og Danmörku mest. Margt
'l? Læknar Gigt, Útbrot og Magasjúkdóma
Innihald VA oz
Verð 50 cent
Innihald 434 oz.
Verð 25 cent
Tnnihald 7 oz.
Verð 75 cent
s The Spring Saline Water
Litt/e Lake Manitou
Salt þaS, sem unniS er úr vatni þessu, inniheldur ellefu mismunandi tegundir af lækn-
andi saltefnum, og er frá náttúrunnar hendi sú lang-bezta tegund,-sem þekzt hefir í ver-
öldinni. — ÞaS bregzt aldrei í því aS lækna. —
Fjöldi manna og kvenna hefir hlotiS fullkomna heilsubót meS því aS nota meSöl
vor, enda er tilgangurinn einungis sá meS þessum meðölum, aS hjálpa líSandi fólki. —
Meðölin fást hjá öllum lyfsölum og matvörukaupmönnum.
Standarc/ Remedies Limited
Winnipeg — Manitoba.
Heimskringla
til næstu áramóta fyrir
25 cent
Nýtt kostaboð.
Nýir áskrifendur, er senda oss 75 cts.
fyrir söguna ”Viltur Vegaru og 25
cts. aukreitis, fá blaðið sent sér til næstu
áramóta. Þetta kostaboð stendur aðeins
stuttan tíma.
Kaupendur blaðsins gerðu oss mikinn
greiða, ef þeir vildu góðfúslega benda ná-
grönnum sínumjsem ekki eru áskrifendur,
á þetta kostaboð-
The Viking Press Ltd.
U. S. Tractor.
REA2 VT£W
Þessi mynd sýnir hægri hliðina á þessari Gasólín Dráttarvél. Takið eftir hvað sterkleg vélin er, og
hvað þægilegt er stjórna henni. Stór pallur er á henni til að flytja á auka gasolín og vatn. Tólakassinn
er lokaður, stálgormur er á dráttarhlekknum (draw bar) til að verja rikk þegar vélin fer af stað. —
Þessi vél kostar $815.00 F.O.B. Winnipeg, Man. Ábyrgð í 12 mánuði.
Konjtið og sjáið þenna Tractor, eða skrifið eftir öllum upplýsingum til
T. G. PETERSON, 961 Sherbrooke St., Winnipeg.
fagurt í franskri menningu er að
vísu að rekja til Grikkja—Frakk-
ar eru miklu grískari þjóð, en
menn hafa gert sér grein fyrir —
og margt til Franka og annara
Þjóðverja; en þó mun frá Noregi
vera ættað mest það þar er glæsi
legast. Bandaríki Ameríku verð-
ur einnig að minna á í þessu sam-
bandi. Af Norðurlandaættum
munu stofendur þeirra hafa verið
mest.
Menn hafa í þessum löndum
gleymt of mjög göfgum forfeðr-
um. Gleymt tungu þeirra. Ekki
skilið eins og þurfti, að þessari ætt
frá Norðurlöndum var ætlað aó
fara um alla jörð, kenna mannkyn-
inu mátið betur en áður, og koma
því á rétta leið; ná þar fram til
vizku, sem jafnvel hin indverska
speki hafði lent í draumórum. Vér
á Norðurlöndum verðum að eiga
upptökin að því, að menn fari nú
að stefna réttar. Og þar mun
koma, að stórmenni um alla jörð,
mun telja það sjálfsagða ættrækni
að kunna hið forna mál, og finna
að slíkt horfir eigi einungis til
sóma, heldur einnig til nytsemdar.
Helgi Péturss.
—Lögrétta.
Steinolíu framleiðsla
Bandaríkjanna.
Árið 1918 voru unnin úr jörðu
í Bandaríkjunum 345 miljón föt
af steinolíu eða 1 0 milj. meira en
árið áður. Út voru flutt 5 miljón
föt en inn 36j/2 miljón — mest-
megnis frá Mexico. Framleiðslan
hefir sérstaklega aukist í Californ-
íu, nefnilega úr 93 milj upp í 101
milj. síðastl. ár, og er það að
þakka nýfundnum lindum við
Montebello í Los Angelos hérað-
inu. í Texas hafa einnig fundist
nýjar lindir og olíubrunnum hefir
fjölgað þar um 60 síðan í hitt eð
fyrra. I Klettafjöllum hafa einnig
fundist nýjar lindir, m. a. í Wyo-
ming. í Oklahoma og Kansas
hefir framleiðslan minkað úr 155
milj. niður í 140 milj. föt. Þar
eru gömlu lindimar að þrjóta, en
engar hafa fundist nýjar.