Heimskringla - 10.09.1919, Síða 2

2 BLÁÐSÍÐA
HEIMSKRIMCLA
WINNIPEC. 10. SEPT. 1919.
Rafafls staðhreyfir og Ijóstæki.
ENGIN bifreið hefir betri staðhreyfi og
ljósaútbúnað en nú er fáanlegur með
Ford Bifreiðum.
Það er framleitt af Fords, bygt inni í hreyfi-
vélinni (motor).
— Óyggjandi staðhreyfir, eins ábyggilegur og
hreyfivélin sjálf.
Sterkur ljósaútbúnaður, sem vinnur jafnt við
alllan hraða hreyfivélarinnar.
Á opnum bifreiðum — Touring Cars og Run-
abouts — er þessi útbúnaður seldur með eft-
ir viid kaupandans.
Á lokuðum bifreiðum — Sedans og Coupes—
er útbúnaðurinn seldur með (Standard Equip-
ment).
Á öllum vorum bifreiðum kveikir Ford Stan-
dard Magneto líka sjálfstæð frá rafvirkjum
(batteries).
Sjáið Ford bifreiðina með þessum nýja út-
búnaði.
Ford Runabout $660: Touring $690
Á opnum biíreiðum kostar rafafls staShrefir og
Ljósaútbúnaður $100 aukreitis.
Ooupe $975; Sedan $1175 (þessar bifreiðar hafa
rafaflsstaðhreyfi og ijásaúbbúnaðinn inni-
faldan í verðinu).
Þetta verð er F. O. B. Ford, Ont. og innifela
ekki stríðstoilinn.

i
Ford Motor Company of Canada, Lnmted, Ford,0ht
i
i
í
I
|
!
I
J
Finnlard hið nýja
Eftir Eðvard Velle-Strand.
hún verSur í rauninni aSal máliS,
þó að tvö séu talin, sænska og
finska. Þessi þjóSarvakning hef-
ir meðal annars leitt til þess, aS
Þau blöS eru til, se mleggja svo „ . i • c- , £
i allmargir sænskir rinnar hafa
Iiti Stil finskrar menningar, aS , i £ . - r- i ,
I breytt sænska natninu í finskt, og
peim dettur sá ósómi í hug aS
í
blanda Finnum saman viS Mon-
góla. Þar sem sænskir Finnar
(Svekomanarnir) hafa daglega
tækifæri, meS blöSum sínum, aS
auka þekkingu á Finnlandi meSal
NorSurlandabúa, verSur finskum
Finnum (Fenomönnum) þaS jafn
erfitt, vegna máls síns. En þar
sem Finnland er nú orSiS frjálst
land, er kominn tími til aS hinir
aSrir NorSurlandabúar fái ein-
hverja dálitla þekking á finskri
menning á Finnlandi. Af íbúum
Finnlands talar mikill meirihlutinn
— rúmlega 3 milj. — finsku, og
þaS, sem sænskt er í landinu,
þannig í miklum minnihluta. En j
þessi minnihluta hefir náS þannig
tökum á þroskasögu landsins, aS
fyrir sjónum vorum NorSmanna,
aS minsta kosti, er menningin
sænsk. En þetta er villa, sem
sprottin er af hinu mikla dýpi sem
er á milli hins finska ®g norska
máls.
Enginn neitar því aS þaS er
sænsk menning, sem hefir stuSlaS
aS því, aS Finnland hefir komist
inn í hinn vestræna menningar-
straum í staS þess aS verSa slaf-
i sem er ótvírætt merki þess aS
| finski þátturinn er aS verSa sterk-
ari í þjóSarmeSvitundinni.
Sameining Finnlands og Sví-
þjóSar hófst svo sem kunnugt er
meS krossferS Eiríks helga til
landsins, áriS 115 7. En eftir aSra
krossferS Birgis jarls til Finnlands
1249 byrjar sænskan aS ná yfir-
tökunum á Finnlandi. Þá hófst
innflytjendaalda, og finsku þjóS-
flokkarnir---Karelar, Tavastar og
hinir upprunalegu Finnar —
megnuSu aS eins í tvær aldir aS
varSveita siSvenjur sínar, ættar-
bönd og hina sterku sjálfstæSis-
tilfinningu. AS undanteknu stuttu
tímabili þegar Finnland, ásamt
SvíþjóSu komst undir Danmörku,
eftir dauSa Steins Stura, yngra,
var finski þjóSarþátturinn smátt
smátt kúgaSur af sigurvegurunum,
og eitthvert ógæfusamasta tíma'
biliS nær, í þessu tilliti, þar til friS-
urinn er saminn í FriSriksham, er
alt Finnland og Áland komst und-
ir Rússland. Sameining Rússlands
og Finnlands varS aS vísu til þess.
aS Rússar reyndu í meira en hálfa
öld aS undiroka finskt þjóSerni.
En finska þjóSin barSist fyrir
gagnvart Rússlandi, sem ekkert nýir menn á augabragSi, þegar
hafSi á móti því, aS þjóSin skift- hann hefir veriS leikinn, og meS
ist þannig í tvo flokka. En þegar honum hafa heilar hersveitir veriS
tilraunirnar, aS koma rússneskunni knúSar áfram gegn um glóS og ís
aSt urSu næstum sem pólitísk og allar hörmungar. Og enginn
þrælatök á stjórnarfyrirkomulag þjóSsöngur hdfir náS annari eins
Finnlands, þá varS hlé á málbar- hylli, veriS sunginn af meiri til''
áttunni. BáSir aSilar sameinuS- finningu, né meS öSrum eins end-
ust á móti kúgaranum. Nú var á- urhljóm í þjóS sinni eins og hann. |
ríSandi aS forSa landinu frá póli- Og þetta sumar, eSa núna síSan
tísku einingarsambandi viS Rúss- Frakkar fengu aftur Elsass hefir
land. Og frelsisbaráttan hófst, þann hljómaS þar meS endurnýj-
sem tekiS var meS mikilli samúS uSum og auknum hljómi.
hjá hinum NorSurl^ndabúum. En Þessi þjóSsöngur varS fyrst til
jaínvel þó aS baráttan hætti*aÖ £ Strassburg. Um langt skeiS
mestu meSan á þessu stóS, þá héldu menn aS hann væri ættaSur
breiddist finskan samt út, og þaS r Marseille, vegna nafnsins, en nú
einnig á meSal lærSu mannanna, þykir þaS sannaS, aS hann hafi
sem áSur höfSu nálega eingöngu VeriS saminn í Strassborg nóttina
talaS sænsku, og finskan varS aS- 25. apríl 1 792. Og eru þessar or-
al máliS í landiun. sakir sagSar aS vera til þess aS
Höfundar, sem rituS’u á sænsku, hann varS til.
svo spm Runeberg og Topelíus, 24. apríl hélt einn aSalsmanna
eru kunnir langt fyrir utan tak- £ Strassborg gildi mikiS og bauS til
mörk Finnlands og einkum hér á þeSs öllum helztu mönnum borg- !
NorSurlöndum, þar sem rit þeirra arinnar. Einn þeirra var foringi í
hafa komiS út í tugþúsunda tali. hernum, Rouget de Lisle, sem orS-
En öSru máli er aS gegna um þá £nn var kunnur fyrir söngva sína. j
höfunda er rituSu .á finsku; þeir StríS stóS þá fyrir dyrum, og var
þekkjast lítiS fyrir utan Finnland, þv£ skap manna ört og viSkvæmt
aS undanteknum Juhani Aho, sem £ gildinu. Er leiS á kyöldiS, baS
reyndar er "Svekoman”, þó aS húsbóndinn Rouget de Lisle aS
hann riti a finsku. semja hersöng handa sér, er hleypt
Upplýsingar á þessu sviSi munu gaeti dug og dáS í franska her-1
vekja mikla eftirtekt. ÞaS er menn. Honum kom beiSni þessi j
ekki af því, aS lítiS sé gert úr þeim mjög á óvart og vildi helzt losna
skerf, sem Topelíus og Runeberg vi8 þetta, en loifaSi þó fyrir þrá- j
hafa lagt til sænsk-finskra bók- beiSni, aS færa honum sönginn
menta, þo aS þvi se haldiS fram, morguninn eftir.
aS andríkasti höfundur Finnlands Þegar heim kom var hinn ungi
á síSustu öld sé ekki á meSal foringi í mikilli geSshræringu.
sænsk-finskra höfurida, heldur ein- "ómar af lögum og ibrot af brög-
mitt finskra. Alexis Kivi — sem um" fyltu huga hans. Hann greip
reyndar var Svekoman, en breytti fiSlu sína og reyndi aS safna þeim
sænska nafninu Sten Vall í Kivi— £ eitt, svo úr gæti orSiS lag. Og
er tvímælalaust sá finski höfundur, meSan hann situr þarna og þreif-
sem hefir lagt dýrasta skerfinn til ar fyrir sér, skeSur þaS dásam-
finskra bókmenta. Hann mynd' legæ Honum berst aS eyrum ein-
aSi glæsilegan finskan sögustíl, og hver vængjaþytur og milli þess
meS sínu auSuga ímyndunarafli fanst honum vera hvíslaS aS sér
og snilli í búningnum, hefir hann eldheitum orSum. Og er dagur
auSgaS sænskar bókmentir meS IjómaSi hafSi hann skapaS og
riti eins og Saitseman Valjesta skrifaS niSur þennan hersöng, er
(sjö bræSur). Þetta rit, sem fyr- heillaSi ekki aSeins samtíS hans,
ir löngu hefSi veriS þýtt á fjölda heldur varpaSi þeim ljóma á nafn
tungumála, ef aS finskan hefSi hans, aS þaS muni aldrei gleym-
ekki veriS — mér liggur viS aS ast.
segja — ef hún sjálf væri ekki Hann lýsti síSar þeim atvikum,
kínverskur múr til varnar því, aS sem honum fanst hann hafa orSiS
henni væri snúiS á önnur mál. ÞaS fyrir. “OrSin bárustdnn til mín
er rit, sem ssrhver rithöfundur meS meS morgunvindmum. Mér fanst
réttu gæti veriS státinn af, og þó hugur minn vera logandi 'bál, en
er nafn Kivis naumast þekt á meS- stundum varS eg rólegur og grét
Hann nefndi sönginn:
Og næsta dag hafSi
G, A. AXFORD
LögfræSingur
415 ParÍM BldR.’ PoriaKe •>*£ ííarry
TalMfml: Maln 3142
WINNIPEG
J. K. Sigurdson,L.L.B.
Lögfræðingur
214 ENDERTON BLDG.
Phone: M. 4992.
Arni Anderson...K. P. Garland
GARLANÐ & ANDERS0N
IittGFROBÐIXGAR
Phone: Jlain 1501
801 Electric Rallway Chamliera
RES. 'PHONE: F. R. 3755
J)r. GE0. H. CARLISLE
Sluridar Eingöngu Eyrna, Augna
Nef og Kverka-sjúkdöma
ROOM 710 STERLING BANK
Phone: Main 1284
Dr. M. B. iHalldorson
401 BOVD BUILDIXG !
Tala.i Mala 3088. Cor. Port og Edm.
Stundar einvörðungu berkiasýkl
og aöra lungnasjúkdóma. Er aO
finna á skrifstofu sinni kl. 11 til 12
,°,g kl' 2 1,1 4 e- m-—Heimill aö
46 Alloway Ave.
Talslml: Maln S307.
Dr. J. G. Snidal
TANNLŒKNIR
614 Somemet Block
Portage Ave. WINNIPBG
neskt, sem óneitanlega lá næst, . ,
t i-. i j i r- •* r> * ! þjoSerni smu og menningu, og í
þar sem Finnland hefir veriS Rus8-
, . ,. £.* j- , fyrra rann loks upp lausnarstund-
um svo lengi undirgefiS. Ln þaS . i_i.« i
er fáfræSi aS halda þaS aS sex
sjöundu hlutar landsmanna hafi
engin áhrif haft á finskt mentalíf.
málþrefi er enriþá er ekki til lykta
leitt, þó aS orSiS hafi aS víkja hin
síSustu árin fyrir öSrum þýSingar-
meiri pólitískum viSburSum.
Þessi málhreyfing, sem bygS al rithöfunda á NorSurlöndum. t.ljótt.*’
var á þjóSIegum grundvelli, var En auk Kivis hafa einnig Kaarlo HerljóS
aS byrja meS nokkuS hugsjóna- Bergbom — stofnandi finska leik- hann fylt heila borg af eldmóSi,
kend og átti mikiS rót sína aS hússins —, Minna Catnh, R. Kil- aSdáun og lotningu. Og eftir fá-
rekja til samúSar meS fornaldar- jander og J. H. Ekko, Iag til dýr- ar vikur var hann floginn um alt
bókmentum þjóSarinnar. Þegar mætan skerf, einkum til hins finska Frakkland. Og síSan hefir hann
svo finska bókmentafélagiS, sem leikritaskáldskapar. j lifaS eins og heilagur eldur, sem
var stofnaS 1831, byrjaSi á bóka- 1 hinum finska rithöfundaflokki ekki hefir þurft annaS en aS blása
söfnum, þá leiddi þaS fljótt inn á frá síSari tíma eru margir ágætis- í til þess aS þúsundir og miljónir
þjóSlegar brautir: endurreisn menn. En hinir einu, sem eru mann vermdust viS hann og
finskunnar á Finnlandi. lesnir utan Finnlands, eru Juhani gengju glaSir ög djarfir í dauSann
1 fyrstunni var skörp deila Aho °8 hinn djúpvitri sálfræSing- fyrir ættland sitt.
um þaS, hvaSa mállýzka ætti aS ur Arvid Jernfelt, lærisveinn Tol-j En höfundur hans dó einmana
sitja í fyrirrúmi. Þann gordiska st°ys- Citt af leikritum hans og hrjáSur, þrátt fyrir allan ljóm-
hnút hjó Elías Lönrot í sundur. (Titus) hefir veriS sýnt á Stokk-^ ann, sem þessi söngur varpaSi yfir
Hann sameinaSi mállýzkurnar, og hólmsleikhúsi. Hin blæfagra hann. En síSustu ómárnir, sem
gerSi úr þeim finskt þjóSmál. Á f>nska- rómantiska stefna er alger- hann heyrSi, voru úr söngnum
þessu nýja máli bjó hann til hiS le8a óþekt utan Finnlands, og í hans. 1836 dó hann meS nafniS
þjóSIega kvæSi Kalevala, þar sem þe'm flokki má þó telja höfunda Strassborg á vörunum.
perlum finsku þjóSkvæSanna er e*ns °S Valter Kilpi, Joel Lekton-!
safnaS saman. 1 kvæSabálknum en °S J• Linnankoski. Af ritum
Kantelatar er einnig safnaS saman bessara höfunda hefir aS eins ein
mörgum þjóSlegum kendarljóS- bok ver'ð þýdd og þaS er skáld-
um. 1851 var stofnaS kennara- saga eftir Linnankoski.
embætti í finsku viS háskólann í CJm hina nýfinsku málaralist.
Dr. J. Stefánsson
401 BOYD BCILDING
Hornl Portaee Atc. o* Kilmonton St.
Stundar eingöngru augna, eyrna,
nef og kverka-sjúkdóma. AS hltt'a
frá kl. 10 til 12 f.h. og kl. 2 til 5. e.h.
Phone: Main 3088
627 McMillan Ave. Winnipeg
Vér höfum fullar hirgöir hrein- f
meö lyfseöia yöar hingaö, vér Á
ustu lyfja og meöala. KomiO f
gerum meöulin nákvæmlega eftlr A
ávísunum lknanna. Vér sinnum Y
utansveita pöntunum og seljum a
giftingaleyfl. “
COLCLEUGH & CO. t
Notre Dame eg Sherbrooke Stn. W
Phone Garry 2690—2691 J
A. S. BARDAL
selur líkklstur og annast um út-
farir. Allur útbúnaBur sá bestl.
Ennfremur selur hann allskonar
mlnnisvarha og legstelna. : :
818 SHERBROOKE ST.
Phone G. 21M WINNIPBO
TH. JOHNSON,
Ormakari og GullsmiSur
Selur giftlngaleyflsbréf.
Sérstakt athygli veitt pöntunum
og vitSgjöröum útan af landi.
248 Main St. Phone M. 660Í
Hinn vitri Kínverji.
GISLI G00DMAN
TINSMIÐ17R.
Verlcstæhl:—Hornl Toronto Rt om
Notre Dáme Ave.
PhOBft
Gmrrr 2988 J
Hclmllla
Garry 891
J. J. SnaoNon
H. G. Hinrflcnaon
Englendingurinn segir; “Hvern-
ig líður þér”. Arabinn mætir
Helsingfors, og það gaf málhreyf- "önglist og byggingarlist mætti rita kunningjunum með: “Svitnar þú
ingunni að nýju byr í seglin. Sá, lagnt. *nál, en NorSurlandabúum mjög mjkjð?” £n vitrastur allra *
sem byrjaSi aSal málbaráttuna, mœttl vera ánasgja aS. Á meSal er Kínverjmn, því hans kveðja er: j
var I. V. Snellmann. Eftir hann hinna ágætustu á þessum sviSum ; mag;nn ygar [ gl^u lagi?"_____1
kom röS af blaSagreinum á árun- er hægt aS telja málarann Gallen-, Heilbrigður magi er trygging fyrir
um 1844—46 í blaSinu Saima. Kalela, tónfræSingana Sibilius,
EinkunnarorSin voru þar: finsku-1 Jernfelt, Merikanto og Melartin og
J. J. SWANS0N & C0.
fasteignasalar og
pealasra miSlar.
Talalml Mala 2007
808 Parln BulldlnK Wlnnipes
góðri helsu, og þessi kveðja Kín-
verjans ber því vott um fulla þekk-
talandi Finnland. Undir forustu husagerSarmeistarana Saarinen og mgu a ehilsunni. Svo ef þú líður
in. Eftir blóSuga borgarastyrj-
. öld losnaSi landiS frá Rússlandi.l
og varS sjálfstætt. En aS vísu
ir- > • :■<* u.. • , .. má Jata þaS, aS úrslitin má mikiS
rmski þjoöarþatturinn nenr ... .
þakka sænska þjóSarþættinum
meS Austurbotningum í broddi
fylkingar.
ÞjóSernisvaknin Finna byrjar
ÞaS
menning í Finnlandi. Nú á frek-! er sama bylgjan, sem gekk þá yfir
ar viS samheitiS, finsk menning.' Evrópu, er þangaS nær og mynd-
Finskan hefir unniS þeinnig á, aS aSi þá hreyfingu, sem kom fram í
síSasta íddarhelminginn átt blómg-
unartíma aS fagna, sem hefir sett
þau spor í hiS andlega líf þjóSar-
innar, aS nú verSur vart lengur
talaS um nokkra sérstaka sænska fyrir alvöru nálægt 1830.
G. Z. Forsman, sem seinna breytti Sonck.
nafni sínu í* Yrjo Kolkinen, náSi
finski flokkurinn yfirtökunum í
landinu. Finskunni var alstaSar,
gert jafn hátt undir höfSi og
sænskunni og fyirr finskum bók'
Morunbl.
Marseillaisen.
og höfundur hans.
af magakvillum, höfuðverk, svefn-
leysi, taugaveiklun o. s. frv, þá er
Triner’s American Elixir of Bitter
Wine einmitt meðaiið er þú þarfn-
ast. Það hreinsar þarmana, styrk-
ir meltinguna og bætir lystina. Það
mentum rann upp blómgunartími. Engin tónsmíSi veraldarinnar er bæði bragðgott Og kraftmikið.
Sænski þjóSarþátturinn skifti sér í mun hafa hljómaS eins oft yfir þú færð það hjá næsta Iyfsalanum.
fyrstunni IftiS af málhreyfingunni, eldmóSi fyltum mönnum eins og 0g þar fæst einnig Triner’s Lini-
leit á hana frekar sem þjóSlegt Marseillaisen. Hver tónn hans ment, ábyggilegasta meðalið við
draumavingl. En í kringum 1880 hefir veriS eins og logi, senl tendr- ^ gigtar- ög fluggigtarverkjum, bak-
byrjaSi öflug mótspyrna á móti aSi eld í þeim, sem á hann hlust- verk, tognun, bólgu O. s. frv. —1
finsku hreyfingunni. Málbarátt- uSu. Þúsundir manna, þreyttar Joseph Triner Company 1333—
an gerSi aS vísu Finnland veikara og hugsjúkar, hafa orSiS eins og 43 S. Ashland Ave., Chicago, III.
Ný bók komin
»
markaðinn
Sagan MISSKILNINGUR
er nýlega komin út úr press-
unni hjá Viking Press félag-
inu, og verSur hér eftir til
sölu hjá eftirfylgjandi mönn-
um:
Winnipeg: Finnur Johnson.
Gimli: Sveinn Björnsson.
Riverton: Th. Thorarinson.
Lundar: Dan. Líndal og Sv..
Johnson.
Dog Creek: Stefán Stefánsson
Einnig á skrifstofu Heims-
kringlu.
RitiS kostar í kápu $1.00
ÚTGEFANDI.
i