Heimskringla - 17.09.1919, Page 4

4. BLAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 1 7. SEPT. 1919.
i HEIMSKRINGLA
(Stflfnut) 18KÍ)
Kemur út á hverjum MitSvikudegl
tTtffefendur og eigendur:
THE VIKING PRESS, LTD.
VertJ blatisins í Canada og Bandaríkj-
unum $2.00 um árið (fyrirfram borgati).
?*ent til íslands $2.00 (fyrirfram borgab).
Allar borganir sendist ráTismanni blatis-
Iins. Póst ef*a banka ávísanir stílist til
The Viking Pres&, Ltd.
t Ritstjóri:
GUNNL. TR. JÓNSSON
Skrlfatofa C
Í 739 SHERBKOOKE STREET, WINNIPBI0
P. O. Box 3171 Talalml Garry 4110
t------- ------------------ ------------
WINNIPEG, MANIT0BA, 17. SEPT. 1919.
Sér sig um hönd.
Dómsmálaráðgjafi Mantiobafylkis, Hon.
Thos. H. Johnson, hefir séð sig um hönd og
heitið Robson rannsóknardómara fulltingi
sínu — óskiftu — við dýrtíðararnnsóknirnar.
Hann hefir útnefnt saksóknara í þeim sökum,
einn helzta lögmann borgarinnar. Harry
Whitla, og gefið fylkislögreglunni skipun um
að haga sér að óskum rannsóknardómarans.
Þetta eru gleðitíðindi, sem aettu að vera
öilum káerkomin, sér í lagi vinum dómsmála-
ráðgjafans.
Væntum vér að úr þessu verði samvinnan
heil á báðar hliðar og að árangurinn verði >
annað en kák.
Robson hefir nú þessa vikuna verið hér í
Winnipeg, og mest gefið sig við því að rann-
saka verðið á reyktum svínssíðum (bacon),
og hefir hann komist að þeirri niðurstöðu að
verðið, sem hér er sett, keyri fram úr öllu hófi
og að bezta tegund af “bacon” hingað flutt
frá Bandaríkjunum, kosti smásalana 4 cent-
um minna hvert pund eftir að flutningsgjalc
og tollur hefir verið borgaður, svo eitthvað
er meira en Htið rangt við verðlagið hérna.
Fleira þessu líkt mun eiga eftir að koma
fram í dagsljósið; þetta er aðeins bj'rjunin.
.............. ... ■> -
Canada þarfnast
peninga.
I aðsígi er nýr Iántökuleiðangur af hálfu
landsstjórnarinnar, og verður honum stefnt
að pyngju landsmanna sjálfra.
Hér er ennþá sigurlán — Victory Loan —
á ferðinni; en það er að því leyti frábrugðið
hinum fyrri lánum, að það verður ekki notað
til hernaðar eða stríðsþarfa, heldur til hjálp-
ar landsmönnum sjálfum, í landinu sjálfu.
Til þess að stjórnarkerfið geti gengið sinn
vana gang — til þess að járnbrautir og flutn-
ingsnytjar geti haldið áfram starfsemi, er
þetta lán tekið. Án þess yrðu hreyfivélar
váðskiftakerfisins að stoppa og afurðir lands-
Bs að rotna heima við bæjardyr.
Hér er því Canadamaðurinn beðinn að lána
sjálfum sér peninga, til þess að hann geti þrif-
i>t í landinu og safnað í pokahornið.
Menn ættu því að grípa niður í vasann með
góðu geði; það er þeim sjálfum í hag að lán-
ið er tekið.
Það á að nema 400 miljónum dala að
sögn, og gefur 5^2 prósent í rentu.
Canada knýr á dyr sona sinna og dætra.
Vér vitum að viðtökurnar verða góðar sem að
undanförnu.
Er vínbann til bóta.
I Bakkhí-veldi er uppreisn orðin,
oft á kvöldin þar er hljótt;
sveitin hreld við sultarborðin
situr eldrauð fram á nótt.
Vínbannsöld virðist í agsigi í heiminum, að
minsta kosti hinum nýja heimi, og vinir vín-
guðsins Bakkhusar fara þverrandi með ári
hverju. Veldi hins mikla og volduga kon-
ungs leikur sem á reiðiskjálfi. Raunar hafa
Bakkhusar-dýrkendur verið alla jafním valtir
á fótunum, en þegnhollir hafa þeir löngum
verið.
j Hefir þengli þrúðgum Iengi
þjónað mengi jarðar ranns;
hraustir drengir vítt um vengi
veg og gengi framað hans.
En nú er þetta alt að breytast; uppreist er
í ríkinu, og forkólfar hennar, Goodtemplarar,
vilja gera Bakkhus útlægan með öllu úr heim-
inum — þvílík tilhgsun.
En athugum þetta lítið eitt nánar.
Bindindishreyfingm hefir flogið sem logi
yfir akur og náð því takmarki sínu að koma
vínbanninu á í 8 eða 10 löndum. Sigur
hennar hefir verið alger í þeim efnum, að
lögin hafa verið samþykt er gera Bakkhus út-
lægan úr löndum þessum. En hvernig er
með framkvæmd laganna? Koma lögin í
veg fyrir drykkjuskap? Koma þau í veg fyr-
ir vínsölu? Koma þau í veg fyrir glæpi, sem
áður voru kendir Bakkhusi? Og eru þau til
þjóðar heilla?
Hér í landi er vínbann alstaðar nema í
Quebec fylki. Engu að síður er drukkið.
Læknarnir gefa mönnum forskriftir er heimila
lyfsölunum að selja hinum sjúku vín, og
margir eru sjúkir og þurbrjósta. Leynisala á
vínföngum er meir eða minna í öllum fylkj,
unum, en líklega einna minst hér í Manitoba.
En þó sýna réttarbækurnar hér talsvert ljóta
sögu í þeim efnum.
Hvernig að bannlögunum er framfylgt í
Nova Scotia er hreinasta hneyksli. Vér vor-
um þar í nærfelt ár, og vitum því hvað vér
förum. I Halifax, höfuðborginni, sáust menn
daglega ölvaðir á götunum, bæði menn og
konur, og ef einhver framandi kom til borg-
arinnnar og langaði í sopa, var lögreglan svo
greiðvikin að fylgja honum á einhverja leyni-
knæpu, þar sem hinn þreytti og þjáði ferða-
langur gat svalað þorsta sínum, og drukkið
heill Bakkusar í félagi við verndara laganna,
sem þeir voru að brjóta. Líklega munu sum-
ir álíta að vér förum hér með ósannindi, en
svo er ekki. Vér höfum ekki einungis sögu-
sögn landa, sem voru staddir í Halifax og
nutu góðs af greiðasemi lögreglunnar, heldur
höfum vér sjálfir fengið slíka Ieiðsögn á leyni-
knæpu.
Annað, sem nefna má í sambandi við Hali-
fax, er vÍHStuldurinn úr geymsluklefa lög-
reglunnar, því það bar stundum við að vín-
föng voru gerð upptæk, þar sem annarsstað-
ar. Hin uppteknu vínföng voru geymd í
klefa á sjálfri lögreglustöðinni; og um há-
bjartan dag var tvívegis brotist inn í klefann
og vínföng hofð á burt þaðan rétt fyrir nös-
unum á lögreglunni, og þjófurinn slapp með
stuldinn í bæði skiftin, og má það dæmalaust
kalla.
Frá Vancouver höfum vér heyrt slæmar
sögur um drykkjuskap og leynisölu, og svo
mun allvíða í landi voru.
Frá Bandaríkjunum heyrast sömu sagnir,
og frá Islandi, voru kæra og ógleymanlega
Island, þar keyrir ósóminn svo fram úr hófi,
að þar, í vínbannslandinu, er ekki einungis
ólögleg vínsala rekin kappsamlega, heldur
lögleg vínsala líka, og hafði Iandssjóður síð-
astliðið ár 72 þús. kr. tekjur af víntollinum,
og líklega yfir 150 þúsund þetta árið. En
meðan að vínsala var leyfð fór tollurinn
aldrei yfir 200 þúsundir, svo nú er aðeins
helmings munur og svo auðvitað öllu óleyfi-
lega víninu slept af reikningnum. I sannleika
er vínbannið lélegt á íslandi.
Máli voru til sönnunar tökum vér hér upp
smágrein úr blaðinu Vísi :
“Það þótti keyra úr hófi í fyrra, er að-
flutningur áfengis til lyfjabúða nær tvöfald-
aðist frá því er hann var árið áður. Bann-
menn skoruðu á stjórnina að hefjast handa
og stöðva það hneyksli, að læknar landsins
misbeittu Iæknisleyfi sínu til þess að veita á-
fengi aftur inn í landið, — að einmitt þessari
stétt héldist uppi að afnema bannið í reynd.
Stjórnin og landlæknir höfðu lofað öllu fögru,
en gengu frá öllu saman. Afleiðingin varð
sú að Iæknar álitu að taumhaldinu væri hér
með algeralega slept og þeir haga sér eftir
því. — Og nú síðast er stjórnin fann upp það
snjallræði, að vilja gera lækna brennivínið
að auknum tekjustofni með því að leggja
fram tollhækkunarfrumvarp, þá er þetta auð-
vitað skoðað sem helgun á brennivínsveiting-
um lækna. Nú vinna þeir því betur í þarfir
landssjóðsins því meira sem þeir veita — og
samvizkan er góð, læknasamkundan í sumar
ónáðaði hana heldur ekki neitt, nei — hún
lagði með þögninni blessun sína yfir alt sam-
an. — Enda er hneykslið orðið svo magnað
nú og svo mikla önn líða bannmenn fyrir
þetta, að margir helztu leiðtogarnir vilja nú
heldur afnema bannlögin hreinlega og löglega
heldur en að láta þetta viðgangast.
Eftirfarandi skýrsla sýnir að því fer fjarri,
að nokkur takmörk séu fyrir því hvað lækn-
ar veiti af áfengi inn í landið á meðan þeir eru
einvaidir á því sviði.
Síðan áfengisbannið kom í gildi 1912 hef-
ir tollurinn verið sem hér segir:
Ár Áfengis- Þar frá
tollur dregst
öltollur
1912 .......kr. 14987.22 kr. 2350.60
1913 .........— 9917.68 — 1652.50
1914 ........—17872.52 — 2600.50
1915 .........— 31867.44 — 7995.50
1916 .........— 41452.10 — 8591.70
1917...........— 38166.20 — 5024.20
1918...........— 71673.60 — 3418.80
Ed fram að ágústþyrjun á þessu ári er toll-
urinn orðinn um 87,000 kr. (þar af öl um
6000 kr.), og vissa fengin fyrir því, að áður
e nþessi mánuður er liðinn, er hann orðinn yf-
ir 100 þús. kr., því að með öðru skipinu
Gullfossi eða Botniu er sagt að komi 16000
lítrar!
Það hefir verið siður að telja með áfengis-
tolli tollinn af öii. En þegar það er frá dreg-
ið, er eftir tómt “lyfjabrennivín”. Er það
haft eftir áfengisneytendum að framboðið sé
orðið meira en eftirspurnin, og mun það fara
að láta nærri.
• En hvað hugsar þingið sér að gera?
Hvað sem gert verður, þá mun stjórnarfar
sem þetta lengi í minnum haft.”
Með því sem að framan hefir verið sagt,
höfu mvér viljað leiða lesendunum fyrir sjón-
ir, hversu langt sé frá því að víndrykkja
leggist niður þó vínbannslög séu samþykt.
Vér játum að þaa minka drykkjuskapinn, en
þau útrýma honum engan veginn — síður en
svo.
En þau hafa þann löst í fari sínu að ala
upp ólöghlýðni hvar svo sem þau hafa náð
fótfestu. Heiðursmenn, sem ekki vildu
vamm sitt vita, hafa nú; hvað eftir annað
k^mist í 1 ndur vegna bess, að þeir höfðu
náð sér í flösku á óleyfilegan hátt, eða haft
þenna forcuona drykk í fórum sínum. Óhlut-
vandir náungar hafa gert það að atvinnuvegi
sínum, að Aúa til einhverja ólyfjan, sem þeir
kalla brennivín, romm eða Whisky, og selja
með ránverði, þrátt fyrir það þó það hálf-
drepi þann sem drekkur. Fátæklingurinn, er
sekur verðar um vínlagabrot, fær tugthúsið
líkt og glæpamaður, vegna þess að hann gat
ekki borgcð sekt þá, sem honum var dæmd,
en sem sá ríki borgar hlæjandi, ef þess kyns
brot kemst upp um hann, sem raunar er sjald-
an; flestir beirra hafa sína vínkjallara enn og
bæta við þá í blóra við lögin ef þörf gerist,
en fátæklingurinn verður hér sem oftar verst
út úr skiftunum, honum er hegnt fyrir að hafa
sömu krafjrnar og auðmaðurinn
geti gripið til, og að mótstaða gegn
því sé mótstaða gegn varanlegum
friði.
Að vísu munu flestir játa, að
sambandsuppkastið, eins og það
liggur fyrir, hefir sína galla. Svo
er um flest, sem mannleg hönd rit-
ar, manleg ósamkvæmni Kemur þar
sem annarsstaðar fram, en engu að
síður má ganga að því sem gefnu,
að helztu meinhornin verði söguð
af þegar sambandið hefir náð fót-
estu, en það getur það ekki el
pað er haft að leiksoppi pólitískra
ssinga og látið Iíða í loftköstulum,
:n það munu sumir af öldungum
Vashington þingsins vona að hald-
st til eilífðar.
1 ræðum sínum hefir forsetinn
agt fátt, sem menn vissu ekki áð-
jr, nema hvnð skýring hans á hinni
margumræddu X. gr. sýnir hana í
nýju ljósi. ' Því hefir verið haldið
ram að hún ætti að tryggja sjálf-
:æði smáþjóðanna og koma í veg
/rir sundurbútun landanna, og
igir forsetinn að það sé réttur
kilningur á greininni, en bætir því
Dodd’s Kidney Pills, 50c askjan..
eða sex öskjnr fyrir $2.50, hjá öll-
um lyfsölum eða frá
The DOBD’S MEDICINE Co.
Toronto, Ont.
skamt á veg komin í
hafa ekkl skilyrði fyrir
iðnaSi og
hendi aS
Vínbannslög, í þeirri mynd, sem þau víðast vjr3jst sem þessi X
eygjanleg. Hér
hvar eru, ná ekki tilgangi sínum, á því getur
enginn vafi leikið. Hér þurfa því breytingar
að verða, og það sem fyrst.
Sá heppilegasti vegur út úr öllum þessum
vandræðum er millivegurinn. Bann á brenni-
víni og hiunm sterkari drykkjum, en leyfi til
ölfangasölu og hinna léttari víntegunda.
I Quebecfylki hafa þesskyns bannlög verið
samþykt og gefist ágætlega. Öldrykkja hef-
ir heilsubætandi áhrif á menn, og portvíns,
sherry, rauðvíns og annara létt-vína er oft-
lega neytt að læknisráði.
Millivegurinn hefir jafnaðarlega reynst vel
í öllum kappsmálum; því skyldi hann ekki
eiga við hér?
Drykkjuskapur mundi að engu aukast, þó
honum væri fylgt, heldur þvert á móti. Ó-
lyfjan sú, sem nú er seld, mundi þá ekki leng-
ur þykja eftirsóknarverð. Vér verðum að
íhuga, að það er stórmunur á brennivíni og
öli, Whisky og rauðvíni. En engu að síður,
mundu vínvinir gera sig ánægða með þunnu
mjöðina. Því ekki bindindismenn líka?
Vér eigum ekki við, að þeir fari endilega að
drekka þessa drykki. Guð forði oss frá
slíku. Nei, aðeins að þeir láti sér lynda að
hinir fái að njóta þeirra, og um leið gleðjist í
hjörtum sínum yfir því að hafa rekið erki-
fjanda mannkynsins, brennivínið, úr Iandi.
Þá mættu þeir eiga víst að lögunum yrði
hlýtt, og þá liði undir lok sú ólöghlíðnisöld,
sem núverandi vínbannslög hafa skapað., og
sem er að kenna þröngsýnum bindindisfröm-
uðum og vandlætingarsömum klerkalýð.
Aldrei sagði þengill þjóða
þú skalt ekki bragða vín;
öllum vill hann ætíð bjóða
ör og mildur gæðin sín.
Víkkið sjóndeildarhringinn og verið menn.
Bandaríkin og
alþjóðasambandið.
Allra augu mæna nú til Bandaríkjanna, og
menn spyrja hvorir aðra: Skyldi nú öld-
ungadeildin fella friðarsamningana vegna
alþjóðasambandsins ?
En meðan öldungarnir þrasa með og mót
samningunum og sambandinu, ferðast forset-
inn ríki úr ríki, og borg úr borg, og talar máli
þeirra og alþjóðasambandsins, sem hann er
faðir að.
Margir spá fóstri hans hrakspám, en blaða-
menn þeir, sem glöggskygnastir eru og þekkja
bezt rödd fólksins, fullyrða að ferð forsetans
verði sú sigurför, er knýi anditæðinga hans
til að lækka seglin. Og einróma eru þessir
blaðamenn úm það, að bæði karlar og konur,
sem heyrt hafa mál forsetans, séu einhuga
með honurií í þeirri trú, að alþjóðasambandið
sé bezta vopnið gegn stríði, sem Bandaríkin
verSa iSnaðarlönd. Þess vegna
hljóta þau aS bjóSa opinn faSm-
inn móti öllum iSnaSarvarningi og
bjóSa í staSinn ódýrari matvæli
ið, að hér sé ekki fyrirbygð vopn- en önnur lönd. Lönd þessi hafa
ð innrás í löndin, ef þurfa þyki. aS undanförnu staSiS framarlega
Sjálfstæði einnar þjóðar er ekki í á heimsmarkaSinum í sölu á nauta-
voða þó önnur sterkari þjóð geri keti, kindaketi og ull. Nú hafa þaú
fært sig upp á skaftiS og bætt osti,
smjöri og svínakjöti í afurSadálk
sinn. ÞaS er þess vegna ekki aS
undra þó Bretin hafi augastaS á
löndum þessum fyrir framtíSar-
viSskifti.
Þetta hefir þaS í för meS sér aS>
Canadamenn verSa aS hefjast
handa og keppa viS hina um viS-
skifti Breta eSa aS leita aS nýjum
mörkuSum, en fyrst af öllu aS
bæta afurSir vorar svo þær geti
staSist samkepnina á opnum mark-
aSi. HveitiS hefir altaf markaS
og gæSi þess eru kunn, en þar á
móti eru landbúnaSarafurSir vor-
ekki eins góSar og skyldi, aS>
opnaða innrás í land hennar, svo
ramarlega sem sú þjóð sækir ekki j
•ftir skika af landinu. Bandaríkm
geta sent her manns inn í Mexico
n þess að aiþjóðasambandið
kerist í leikinn, ef tilgangurinn
með þeirri hersendingu væri aðems
ð leita réttar síns og ekki að
kerða sjálfstæði mexicönsku
hjóðarinnar eða taka skika af
andinu; það væri aðeins í svoleið-
’s tilfellum að alþjóðasambandið
'andaði sér í sakirnar. Annars
grein sé býsna
Canada hefir
verið kur í sumum yfir því að
!'urfa með samþykki aiþjóðasam-
bandsins að tryggja 32 ríki fyrir
utanað árásum. Eftir Wilsons
skýringu er þessi kvíði ástæðulaus.
Þjóðirnar mega gera allar þær inn-
ísir og útrásir, sem þeim sýnist,
cf ekki er skert sjálfstæði eða land-j
svæði ríkisins.
1 ræðum sínum hefir forsetinn
haldið því fram, að það sé fásinna
að fella friðarsamningana og al-
þjóðasambandið, og hafa ekkert
að setja í staðinn. Er forsetinn
þar sterkastur á svellinu, því and-
stæðingar hans hafa ekkert að
setja í staðinn ef þeir ausa frið-J
arsamningana moldu. Andstæðing-;
j ar hans hafa aðeins reynt að rífa
j niður en byggja ekkert upp í skarð'
ið; þetta finnur fólkið og sjálfur
lætur Wilsoií það ekki gleyma því. I --------o____
Að dómi blaðanna er þjóðin að _ ^ r
baki forsetanum, og jafnvel ekki -LyOSIJOTID
ar
minsta kosti ekki ostur og smjör.
Til heimanotkunar má gera sér
þær að góSu, en á heimsmarkaS-
inum mundi smjöri'S okkar komast
í engan samjöfnuS viS danskt
smjör, né heldur ostar héSan viS
hollenzka eSa svissneska osta( sem
þó kosta álíka eftir núgildandi
markaSsverSi.
ÞaS er lífsspursmál fyrir Canada
aS hafa góSan markaS fyrir afurS'
ir sínar, en til aS ná honum verS-
ur varan aS geta staSist samjöfnuS
bæSi aS gæSum og verSi.
Getum vér staSist þá samkepni,
eins og nú er ástatt heimafyrir?
ÞaS verSa þeir aS leysa úr, sem
vitiS hafa meira og kunnari eru
þeim málum en vér.
senatið, þó voldugt sé, muni þora
að ganga í berhögg við vilja fólks-
ins.
Senatorarnir eru þjóðkjörnir og
þeir vita að það kemur að skulda-
dögunum.
Brezki markaðurinn.
Á meSan á stríSinu stóS var þaS
almenningsálitiS, aS eftir aS stríS-J
inu væri lokiS yrSi vegur vor á
brezka markaSinn meiri en nokkru
sinni áSur, ekki einasta hvaS hveiti ■
í Norðurhéraði.
(Henry Hellssen, ritstjóri viS
Berlingske Tidende hefir dvaliS á
vígstöSvum Finna í framsókn
þeirri, er þeir hófu suSur á bóginn
til Petrograd í vor. Hefir hann
skrifaS pistla þaSan í blaS sitt og
lýsir ýmsum leiStogum Bolshevika
stefnunnar og ástandinu í Rúss-
landi svo greinilega, aS oss þykir
hlýSa aS gefa íslenzkum lesendum
útdrátt úr greinum hans. Grein
sú( er hér fer á eftir, fjallar mest
afurSir vorar. En nú eru líkurnar
aS þetta hafi veriS einber draum-
ur, og aS Canada hafi veika
festu á brezka markaSinum.
og ostasölu snerti, heldur og einnig um samfundi hans vi SlýSstjórann
kjöt, smjör og aSrar landbúnaSar- Sklovski og förunauta hans, á víg-
stöSvunum, í smábænum Bleloo-
strov. Greinin er skrifuS snemma
í jum.)
Málarinn Edward Saltoft full-
Orsökin liggur ekki hjá Bretum, RauSa krossins danska stendur á
heldur okkur sjálfum. Bretland , brúnni yfir Sistrietsk og bíSur eftir
fót-
er ekki svo stætt núna aS þaS láti
vinarþel ráSa viSskiftum sínum.
ÞaS var raunar aldrei vani Bretans
en einmitt nú verSur hann aS bera
eigin hagsmuni sína fyrir brjósti,
fremur venju. Hann verSur aS
tryggja markaS fyrir afurSir sínar,
þar sem bezt horfir viS, og kaupa
matvæli þar sem hann fær þau ó-
dýrust. Ef hann getur sameinaS
þetta tvent — söluna og kaupin —
á sama markaSinum, þess betra
fyrir hann. Bretinn hefir helzt
a-.igastaS á SuSur-Afríku og Ástr-
e’.íu. Hann veit aS þar er þörfin
fyrir afurSir Bretlands og þar horf-
ir bezt til kaupa. Lönd þessi eru
Sklovski, fulltrúa NorSurhéraSs-
ins í utanríkismálum, og föruneyti
hans. ÞaS stendur til aS semja
um skifti á 40(000 Rússum, sem
eru ennþá á Frakklandi, og ensk"
um, frönskum og finskum föngum,
sem eru á valdi Bolshevika. Þess
vegna eru einnig viSstaddir full-
trúar þessara ríkja.
Klukkan er 1 2 — og vantar því
1 0 mínútur í fjögur eftir tímatali
Bolshevika. Þeir hafa nefnilega
lögleitt sérstaka búmannsklukku.
Sömu mennirnir stóSu á sama
tíma í gær á þessum sama staS og
biSu eftir Sklovski, en fulltrúi
NorSurhéraSsins kom ekki. Hann.