Heimskringla - 21.07.1920, Blaðsíða 1

Verðlaaa
Sendit5 eftir ver?51ista til
ltoyjil CriMvn Soiip. liUl.
654 Main St., Winnipeg
07
.mb'í'S/r
umbuðir
Sendit5 eftir vert51ista tií
Rnynl Crown Snap, Ltd.
654 Main St., Winnipef
XÖOV. ÁR.
WINNffEG. ÍIANITOBA. Mí&VIKUDAGINN 21. JOLÍ, 1920.
NOMER 43
Haildór Hermannsson.
Háskólakennari.
og einn hinn fróðasti núlif-1
andi Islendingur um alt er j
iýtur að sögu og bókment- j
um Islands, verður staddur
hér íslendingadaginn ogj
flytur hér ræðu fyrir minni
Islands. Ætti það að j
verða mörgum hvöt til að
sækja hátíðarhaldið, að fá i
tækifæri til að hlusta á
- þennan margfróða og
nafntogaða landa vorn.
Er þetta í fyrsta skifti að
Ilalidór heimsækir bygðir
vorar hér vestra.
verzlun sem víSast. Hafa hlutir
veriS seldir í ifélaginu og verzlun-
um komiS á fót í Medicine Hat og
öðrum stærri bæjum í SuSur-Al-
berta.
Ársfund sinn hélt Hudsonsflóa-
félagiS í Lundúnum í vilkunni sem
IeiS (16. þ. m.). Voru hreinar
tékjur félagsins á umliSnu ári
331,75 7 sterlingspund eSa rúm
hálf önnur miljón dollara. Var
þá búiS aS draga frá tekjuskatt og
allan reksturskostnaS, afföll á
eignum og annaS þessháttar. 40
%voru gefin í arS til hluthafa fé-
lagsins.
Eftirfylgjandi grein um
jHalldór er tekin upp úr
Óðni, janúar 1909:
“Halldór Hermannsson, forstöðumaður íslenzku deildarinnar í
Fiske-bókasafni Cornellháskólans, er sonur Hermanníusar heitins sýslu-
manns á Velli á Rangárvöllum, bróðir Jóns Hermannssonar skrifstofu-
stjóra og beirra systkina, og er fæddur að Velli 6. janúar 1878, en út-
skrifaðist úr lærðaskólanum vorið 1898. Hann fór þá á háskólann í
Höfn og las þar lög. Réðst hann til Fiske prófessors ásamt öðrum
íslenzkum stúdentifc til þess að skipa niður bókasafni hans héðan og
skiásétja það, og dvaldi Halldór hjá Fiske, í Florenz á ítalíu, í heilt ár,
1900—1901, og á árunum 1901—4 vann hann altaf öðru hvoru fyrir
hann við ritstörf, og dvaldi hjá honum tíma og tíma, ýmist í Florenz
eða á Þýzkalandi, og ferðaðist með honum. Þegar Fiska dó, 1904,
og safnið var flutt til Cornell háskplans frá Florenz, varð Halldór for-
stöðumaður þess, og hætti þá laganáminu. Þetta er allvel launuð
staða, þægileg og sjálfsagt skemtileg þeim, sem hneigður er fyrir bæk-
ur. Safnið kaupir árlega allar bækur, sem út koma á íslenzku,
Halidór segir í bréfi til ritstjóra “Óðins”, að safnið hafi ekki sem
stendur gott húsrúm, en bókhlaðan verði að líkindum stækkuð, og þá
sé í ráði að láta öll Fiske-söfnin vera í einu, snotru herbergi. Auk þess
sem hann annast safmð, segist hann og kenna dálítið. “Instructor in
Scandinavian Ianguages (kennara í Skandínavíu-málum) kalla þeir
mig,” segir hann, “og síðan eg kom hingað hafa þó nokkrir stúdentar
notið leiðsögu minnar; að margir leggi stund á slíkt, því verður ekki
búist við.”
Hér í blaðinu hefir áður verið stuttlega getið um 1. heftið af árs-
riti Fiske-safnsins, “Islandica”, er Halldór hefir samið, og er það skrá
yfir íslenzkar fornsögur ogt alt, sem'um þær hefir verið ritað. Þetta
ársrit semur hann áfram- Honum er létt um að rita. Það þekkir rits-
tjóri “Óðins” frá dögum “Islands”. Síðasta vetur sinn í lærða skól-
anum skrifaði HaOdór töluvert í það, og eins fyrst eftir að hann kom
á háskólann.
Hann er mikill maður vexti og ásjálegur, fullar 3 álnir á hæð.”
CANADA
Hveitimarkaðurinn var gefinn
laus á föstudaginn var og öllu
stjórnareftirliti á hveitikaupum
slept. Þótti þetta tíSindum sæta,
fþví búiS var sama sem acS sam'
þykkja aS hveitikaupanefndin
stæSi annaS ár til. HafSi þess og
vericS fariS á leit viS stjórnina, af
leiSandi hveitibændum víSsvegar
um landiS. Á síSasIliSnum vetr-i,
5. jan., var samin og send áskorun
til stjórnarinnar af þingi hinna
sameinuSu kornyrkjufélaga, er
haldiS var hér í bæ, um aS halda
hinu sama fyrirkomulagi á hveiti-
verzlun og veriS iháfSi, a næst-
komandi ári. Þótti þaS hyggileg-
ast meSan öll hveitikaup frá Ev-
rópu eru í höndum stjórnanna þar.
Var álitiS aS meS því mætti helzt
búast viS sanngjörnu verSi bæSi
til (framleiSenda og kaupenda. En
r.ú er óttast aS hveitiprangarar geti
kamiS hveitiverSinu niSur hér of
dregiS undir sig alt þaS, sem land-
iS kann aS hafa aflögu og okraS
svo á því aftur til útlanda. MeS
því hljóta báSir aS tapa, fram-
leiSandi og neytandi. Eru kom'
yrkjulblöSin þungorS í garS stjórn-
arinnar fyrir þetta tiltæki, og segja
aS henni muni eigi hafa annaS
gengiS til, en aS hlynna aS hveiti-
kaupmönnum, er lítiS þykjast hafa
uppskoriS á síSastliSnum arum.—
Norman-P. Lambert, skrifari The
Canadian Council of Agriculture ,
segir aS meS þessu verki hafi
stjórnin gert upp á mil’li yfir 200 j
þús. bænda og fáeinna hveiti-
prangara, hinum síSarnöfndu í vil,
og þýSi þaS eigi annaS en aS
bændur fái aS borga þetoi skatt.
1 sama streng tekur J. B. Mussul-
man, slkrifari “Tlhe Saskatchewan
Grain Growers”.
ViSskiftamagn Canada hefir
vaxiS mikiS á yfirstandandi ári viS
þaS, sem var síSastliSiS ár. Yfir
þrjá síSustu mánuSina 'hafa inn-
fluttar og útsendar vörur numiS
$591,987,460. ErþaS 136milj.
dollara meira en á sama tíma áriS
sem leiS. En þótt viSskiftamagn-
iS sé þetta, er þó gallinn sá, aS
innfluttu vörurnar nema altaf marg
falt meiru en þær úfifluttu, og meS"
an svo er verkar þaS á gangverS
peninga í landinu. Er nú Cana-
diski dollarinn aSeins 86 centa
virSi eftir peningaverSi Bandaríkj-
anna. Á þessu tímábi’li námu inn-
fluttar vörur $120,000,000 meira
en hinar útfluttu, eSa einum fimta
allrar viSskiftaveltunnar. Um
sama leyti í fyrra var viSskiftahaill-
inn eigi nema tæpar $80,000,000,
en þá var gangverS peninga stór-
um betra en þaS er nú. Engum
vafa er þaS bundiS aS Canada
þarf aS auka framleiSsluna, og
spara viS sig innkaupin sem mest,
til þess aS komast aftur í sömu
skorSur og áSur var.
Sambandsflokkur verkamanna í
Allberta hefir myndaS verzlunar-
fóíag sín á meSal, og er tilgangui
félagsins aS koma á samvinnu
BANDARIKLN
JarSskjálftar gerSu stórskemdir
í California á föstudaginn var. 1
bænum Los Angeles varS vart viS
fyrsta kippinn um kl. 1 0 fyrir há- j
degi. GerSi hann lítinn skaSa.
En upp úr hádegi, um kl. hálf tvö,
komu tveir snöggir og harSir kipp'
ir, svo aS hús hrundu og stór-
skemdir urSu á talsímum og spor-
bratoum. Fólk flúSi úr húsunum
og út úr bænum, en all margir
særSust og meiddust. Öllum búS-
um og skrifstofum var lokaS og
umferS öll stöSvaSist meSan á
þessu stóS. Eigi hafa komiS ná-
kvæmar fréttir um eignatjón enn,
búist viS aS þaS nemi stór upp-
hæSum.
Eftir nýjustu skýrslum frá verka-
málaráSsfiofu Bandaríkjanna, hafa
verkföll og vinnubann snert aS
mei>-u eSa minna leyti 3,500,000
manna á síSastliSnu fjárhagsári,
frá 30. júní 1919 til 30. júní 1920
Á vefkföMuim þessum er áæfclaS aS
vefkamenn háfi tapaS $1 75,000,'
000 í vinnulauntfm, eSa sem svar-
ar $50,00 á mann. Mún áætlun
þessi héldur of lág en of há. ViS
stálsfhiSjuverkfalliS eitt var vinnu-
launatap $3,000,000 á dag. AS
sama skapi hefir framleiSslan í
landinu minkaS, Ef margfalda
má framleiSslugildiS aS fjórum
hlutum viS vinnulaunin, nemur
tapiS $700,000,000. ÞjóSin hefir
því tapaS um eina brljón dollara
fyrir ástand þaS, sem veriS hefir á
iSnaSarmálum þar í landi á síSast-
liSnu ári.
James M. Cax, forsetaefni
Demokrata, hefir lýst því yfir, aS
hann vilji láta breyta skattalögum
ríkisins þannig, aS í staS ágóSa-
tollsins, sem nú er tekinn af allri
verzlun, vill hann láta koma eins
og hálfs cents slkatt á íhvert doll-
ars virSi sem selt er. Segir hann
aS meS þessu móti laékiki vöru-
verSiS viS þaS sem nú er en land-
sjóSurinn líSi engan óhag af.
Gizkar' hann á aS meS þessu haf-
ist um 2 biljónir dollara í ríikis-
tekjur. I
Boston bær er sagSur aS halda
vínbannslögin bezt allra borga í
Bandarfkjunum, en New York
verst.. 1 New Yofk eru sögS aS
vera 700 veitingahús, sem enn
selja áfengi eins og fara gerir. Þá
þýkir og eigi örgrant aS brotin séu
lögin fram á höfninni á NorSur-
álfuskipunum. Þykir all mikiS aS
því kveSa nú, meSan á kappsigl-
ingunni stendur milli Shamrock og
Resólute, og er sagt aS fleiri fari
fram á sjó en aSeins til aS horfa á
'rappsigilinguna.
ISLAND
Ólafur Briem umboSsmaSur á
Álfgeirsvöllum kvaS nú bregSa
búi og flytjast hingaS til Reykja-
víkur. Hann hefir VeriS alþingis-
maSur SkagfirSinga í 33 ár, frá
1 886 þangaS til viS kosningamar í
vetur sem leiS.
Að MiSdal í Mos'felssveit fór
bifreiS í fyrsta sinn á þessu sumri
á laugardaginn var. Var vegurinn
víSast allgóSur, nema á einum
staS, hjá Geithálsi, VarS meS
naumindum komist yfir þaS svæSi.
BifreiSarstjórinn var Sigurjón Jó-
hannsson.
Blikk úr benzíndunkum og olíu'
dunkum hefir einn smiSur hér í
austurbænum notaS til aS klæSa
hús aS utan. Olíudunkarnir eru
rauSir og hafa þeir veriS notaSir
samai* svo aS rauSar rákir eru á
húsinu hingaS og þangaS, en botn-
arnir á dunkunum hafa veriS negld
ir á meS jöfnu míllibili í beinar
raSir. SíSar verSur bárujárn aS
líkindum neglt utan yfir alt sam-
an, og verSur þá gott skjól aS
Iþessari millligerS. Alt til þessa
hefir ógrynni af ’benzíndúnkum j
veriS hent og liggja þeir rySgaSir
og ónýtir víSsvegar í sorþhaugum
bæjarins.
Próf í heimspeki hafa þessir Is-
lendingar tekiS viS Haifnarl.áskóla
Gunnl. Briem, ágætis eink.; Ást-
þór Mattihíasson, I. eink.; Bolli
Choroddsen, I. eink.; GuSmundur
Ejnil Jónsson, I. eink.; Ársæll Sig'
urSsson, II. eink.
Séra Kjartan Helgason, prestur
í Hruna, ætlar aS flytja erindi á
aSalfundi fólagsins Islendings laug-
ardaginn 26. þ. m. um för sína um
bygSir Islendinga í Vesturheimi.
Öllum er heimill ókeypis aSgang-
ur.
Vfnflutningur. ÁriS sem leiS
voru fluttir til landsins rúmir 116
þúsund pottar af 8% brennivíni,
auk annara vína. — þaS verSa því
nær 10,000 potfcar á hvern mán-
uS ársins. — Á 5 fyrstu mánuSum
þessa yfirstandandi árs hafa þrátt
fyrir flutningavandræSin fluzt inn
42 þús. pottar af 8% brennivíni.
Sagt er aS mikiS af nauSsynjavör-
um, margir skipsfarmar, bíSi flutn'
ings í Kaupmannahöfn vegna flutn
ingateppunnar. Má búast viS aS
eitfihvaS af því sé brennivín, þaS
mun taliS meSal nauSsynjavarn-
ings. SameinaSa félagiS hafSi
neitaS um flutning á ýmsum vör-
um meS Botníu síSast, meS því
aS nauSsynjavörurnar urSu aS
ganga fyrir, sem rétt var. En
meSal þeirra vara, sem meS skip-
inu komu, og mest lá á,, vöru 23
stórámur og 1 4 tunnur af hreinum
spíritus til lyfjabúSanna, eSa e'fni
í um 15,000 potta aif brennivíni..
— En hvernig á nú aS fara aS selja
þessa nauSsynjavöru? — Eru ekki
gerS ráS fyrir því aS nýja reglu'
gerSin setji sölunni neinar skorS-
ur?
Konungskoman. — Vísir gat
Vísir gat þess nýlega, aS Gunnl.
laeknir Claessen hefSi lagt á móti
því á Bæjarstjórnarfundi, aS kon-
ungsmóttökunefnd yrSi skipuS.
Þetta hafa sumir skiliS svo, sem
hann hafi veriS andvígur mönnun-
um, sem í nefndina voru kosnir, en
svo var eigi. Hann vildi enga
nefnd láta kjósa, og var Jón Bald'
vinsson bæjarfulltrúi honum sam-
mála um þaS.
Velt um húsi. — 1 fyrrakvöld
lét húseigandi hér í bænum velta
um smáhýsi eSa skúr, sem hann á
viS ÓSinsgötu, til aS losna viS í-
búana. Kært hefir veriS yfir þessu,
aS sögn, en mörgum og ólíkum
sögum fer um tildrög þessa at-
burSar, og verSur ekki aS svo
stöddu sagt, hvaS sannast er.
Fjóra sólarhringa rúma var Gull
foss frá Kaupmannahöfn til Vest-
mannaeyja í síSastu ferS. Er
sagt aS ekkert skip hafi fariS þar
á milli á svo skömmum tíma. VeS-
ur var svo gott aS enginn farþegi
varS sjóveikur á skipinu, og mun
þaS einsdæmi.
Magnús Jónsson, cand. juris í
Kaupmannaihöfn hefir veriS skip-
aSur prófessor í löguim í staS L. H.
Bjarnasonar, hæstaréttardómara.
Hann kemur hingaS í næsta mán'
uSi. Hitt er 'flugpifregn, sem sagt
17. júní á Gullfossi. .... Farþeg-
ar a GfTllfossi héldu fæSingardag
Jóns SigurSssonar hátíSlegan á
skipinu, sem þá var á leiS hingaS
sunnan viS land. Dr. Helgi Pét-
urss flutti ræSu fyrir minni Íslands
og Stefán skólameistari Stefáns-
son fyrir minnj Jóns SigurSssonar,
Hjalti slkipstjóri Jónsson mælti
fyrir minni Danmerkur, en höfuSs-
,, f. -jc - i , , j. , maSur í danska “generalstaben"
hetir verio í bloðum'her, aS hann , , > or- * , . , .
c,. , , c. þakkaði ræðuna og mælti fynr
fái ársleyfi frá kenslustörfum.
Tvær miljónir króna fékk for-
sætisráSherra aS láni í Lundúnum
í síSustu utaniför sinni, handa
Landsbankanum, en meS ábyrgS
landsstjórnarinnar. Fénu verSur
variS til aS greiSa vörur í Eng-
landi, einkum kol. Fregn þessi er
tekin úr noréka iblaSinu “Tidens
Tegn” 4. þ. im., og kveSst blaSiS
hafa þetta eftir áreiSanlegum heim
ildum.
TíSarfar hefir veriS alveg einStakt
aS gæSum á Austurlandi, IþaS sem
af er þessum mánuSi, er oss Sagt í
síma frá SeySisfirSi. Menn báru
mikinn kvlíSboga fyrir því aS fjár'
höld yrSu slæm á héraSi og lamba
dauSi meS mesta móti. En þetta
hefir fariS á alt annan veg; vegna
þurviSra og hlýinda hafa fjárhöld
orSiS hin beztu og lambadauSi
sama sem enginn. Jafnskjótt og
snjóa leysti fór aS grænka, og er
nú kominn gróSur um alt.
Bæjarskólinn á SeySisfirSi mun
nú í þann veginn aS skifta um for-
stöSu. Líklega lætur Karf Finn-
bogason af skólastjórn, endá rekur
hann nú bú yfir í LoSmundarfirSi.
Þó kvaS geta komiS til mála, aS
hann annist einhverja kenslu viS
ékólann aS vetrinum. Sá maSur,
sem skólanefndin vill fá fyrir skóla
stjóra, er SigurSur SigurSsson, sem
veriS ihefir 2. kennari á Hólum.
SagSi hann af sér starfi þar nyrSra
hann kom ekki til greina viS
minni konungs. Ókunnugt var
mönnum á skipinu þá, aS I 7. júní
væri líka orSinn danskur hátíSis'
dagur vegna sameiningar SuSur-
Jótlands og Danmerkur, en dönsku
farþegarnir, sem flestir voru úr
“generalstaben”, tóku þátt í há-
tíSinni meS Islendingum sem gest-
ir þeirra. — Fleiri ræSur voru
haldnar en þær, sem taldar hafa
veriS hér, og mörg kvæSi sungin.
1 samibandi viS ihátíSarhaldiS var
uppiboS ihaldiS á happdráttum til
ágóSa fyrir landisspítalasjóSinn,
og fór hátiíSin hiS ibezta fram, —
urSu tekjur af því nálægt 2000
krónum.
Suður-józka hátíSin. — Hún
hófst, eins og til stóS, meS guSs-
þjónustu í dómkirkjunni. Dr. Jón
Helgason biskup sté í stólinn og
hélt snjalla ræSu. AS lokinni
guSsþjónustunni lék lúSraflokkur
á Austurvelli nokkur dönsk þjóS-
lög, og safnaSist múgur og marg"
menni til aS hlusta á, enda var
veSriS hiS ákjósanlegasta. —
Um kvöldiS söfnuSust boSsgestir
suSur-józku nefndarinnar, niSur í
ISnó til veizlu. Nefnd þessi hafSi
veriS skipuS meSal búsettra Dana
hér í bænum fyrir forgöngu danska
ráSherrans' hér, hr. Böggild, og
hafSi John Fenger stórkauprraSur
forustu hennar. Stóri salurinn í
ISnó var mjög smekklega skreytt-
ur dönskunr\ og íslenzkum fánum
og skjaldarmerkjum. Danski ráS-
herrann var veizlustjóri og bauS
i . r ■ , r-.* I gestina velkomna, og las upp
veitingu kennarastarrsms a Liðum, , . .. ° ,
, , . . , __ skeyti, er borist höfðu, þar á meS-
sem hann, samkvæmt venjulegum'
reglum, stóS langsamlega næstur
til aS fá, a'f þeim er sóttu. Sig' {
urSur er maSur vel látinn og vel
aS sér, Ihefir gagnfræSapróf frá
MöSruvöllum og gott kennarapróf
frá Blaagaards Seminarium í Kaup
mannhöfn; voru þeir þar skóla-j
bræSur, Karl Finnbogason og
kor
al eitt frá konungi. Undir borS-
uim fóru fram ræSuhöld og söngur.
Fyrir minni konungs talaSi Bög-
gild ráSherra. Þá flutti L. Kaa'
ber langa og snjalla ræSu fyrir
minni SuSur-Jófilands. Fyrir minni
Danmerkur talaSi Sveinn Björns-
son hæstaréttarmálaflutningsmaS-
ur. Fyrir minni Islands talaSi
Emil Nielsen framkvæmdastjóri,
dögunum NQg fyrir minni einingu NorSur-
xnaSur aS naifni landaþjóSanna sjóliSskapteinn de
Er hann annar aS- Bang, foringi á “Beskytteren . —
í félagi er néfnist MeSal kvæSa þeirra, er sungin
voru, var eitt eftir Gunnar Gunn-
arsson: “Island til Sönderjylland”
og annaS eftir ónáfngreindan ís-
lenzkan höfund: “Til Danmark,
Hilsen paa Genforeningsda'
hann.
MeS Boiníu
frá Danmörku
Ha*s Nielsen.
al maSurinn
“Dansk Estlandsk Kompagni”,
ásamt manni er Henningsen heit-'
ir. Er heimili félags þessa í
Kaupmannahöfn. Herra Nielsen,
hefir í hyggju aS koma hér upp i en
niSursuSuverksmiSju, kynna sér j gen” Voru öll kvæSin í skraut-
laxveiSi hér á landi, skilyrSi fyrir J ,prentuSu hefti, og fylgdi eitt ein-
laxaklakio.fi. — Félag þetta, kem tak hverjum diski. Undir borS-
áSur er nefnt, er í sambandi viS j um lók 7 manna hljóSfæraflokkur
fiskikaupmann frá Argentínu, og undir forustu hr. Bernburgs. —■
var sá maSur staddur í Kaup- Hr. Haakansson annaSist alla
mannahöfn í vetur. TalaSist þá l frammistöSu og var matur og
svo til milli hans og þeirra félaga, I framreiS&la í bezta lagi. GleSi-
aS hann gerSi fiskikaup sín hér á bragur var á allri samkomunni og
Islandi, í staS þess aS gera kaupa auSséS, aS allir skemtu sér mjög
í Noregi. Töldu þeir, sem rétt | vel, enda fór öll stjórn fram meS
aeir,
var, aS leiSin til lélands væri
heldur styttri og íslenzkur saltfisk-
ur sízt lakari en norskur. Hr. Niel-
sen kvaS þennan mann hafa sagt,
aS komast mætti hjá aS hafa blikk
eSa zinkkassa um fiskinn, mætti
vel bjargast meS trékassa og ætti
aS vera 45 kg. í hverjum kassa. j
AS vísu yrSu þetta alldýrar um- j
búSir, en þó ekkert í líkingu viS j
þaS, sem bæSi blikk- og zinkkass
ar mundu kosta. KvaS hr. Neil
sen Argentínumanninn bíSa eftir | ASalfundur Bókmentafélagsins
því í Englandi, aS hann sendi hon- var haldinn í gætkvöldi. Stjórn-
um sýnisihorn af fiski héSan. Hann in endurkosin. Nánar síSar,
kvaS og aetlun þeirra aS kaupa hérj (Vísir í júní.)
í stórum stíl. ----------x-----------
mesta sköruleik. — Um miSnætti
var staSiS upp Ifrá borSum, síSan
dansaS í tvær klukkustundir, og
dreifSust þá boSsgestir smátt og
smátt. — r,
Danski ráSherrann, hr. Böggild,
lagSi snemma í gærmorgun blóm-
éveig á leiSi Jóns SigurSssonar
forseta. Var þaS gert í nafni
stjórnarinnar og samkvæmt skip-
un frá henni.