Heimskringla - 28.07.1920, Síða 1

Einn.
(Ort í kðfa veicSimannsins)
I _________
Storma, bylji, kalda klýf,
hvast er á hálum ísum.
Heyji eg ein nmitt auma lff
úti hjá skógardísum.
Einar Thorgrímsson.
Eru hinir yngri Vestur-íslend-
ingar hættir aS yrkja? Það hefir
lítiS boriS á íslenzlkum skáldskap j
frá beim í seinni tíS. Illa er þaS '
* |
fariS. Vér erum vissir nm aS hér
eru nokkrir ungir menn og konur, |
er geta ort iaglega vísu. Sú sem
prentuS er hér aS ófan er einn
vottur 'þess. Heimskringlu vaeri
ekkert kærara en aS hlú aS slíkum
gróSri. HvaS sem sagt er um
skáldskap í bundnu máli, hvort
sem iþeir er halda því fram, aS ali-
ur skáldskapur sé einkis virSi, gera
þaS af “partisku” eSa sannlfær-
jngu, er hitt víst og ih'efir ávait ver-
iS víst, aS jafnvel eitt stutt kvæSi
getur vakiS heila þjóS af aldar
svefni. Þarf aS benda a annaS
en Islendingabrag Jóns heitins Ól-
afssonar því miáli til sönnunar.
Eigum vér ekki aS eignast nema
einn Jón Ólalfsson og etnn Stefán:
G. ? Ungu mentuSu og gáfum
gæddu Islendingar! LiggiS ékkiá|
liSi ySar. Klukkur tímans kal'la
hiS þróttmikla, flugdjarfa, unga
hugmyndalíf ySar til verka! Fær
oss vor íslenzks skáldskapar! —
KomiS!
margir fyrir Manitoba, en 20 þús.
fyrir Saskatchewan. AustanblöS-
in efast um aS allir þeir menn fáist
þar, því uppskera verSi þar einnig
góS, og um aSra en ibæjarmenn sé
þar ekki aS tala til aS fara vestur.
En nú eru vinnulaun í bæjunum
svo há og vinnutími stuttur og
hælgur, borinn saman viS aS vinna
myrkra á milli á akrinum, aS víst
þykir aS verkamenn verSi ófúsir á
aS skifta um. ÁriS 19 ! 5 var mikil
uppsikera en vinnualfl lítiS. Á-
standiS nú virSist því svipaS og
þá, eSa engu betra. Var þó búist
viS aS þaS kæmi ekki aftur fyrir,
því þá var stríSiS taliS orsök fyrir
mannskortinum.
sinni verkfæri til aS ihálda áfram
sumar- og haustvinnunni. Frétt-
irnar segja aS menn geti tæplega
gert sér hugmynd um tjóniS og
tapiS, sem þarna varS, eins og þaS
í raun og veru sé.
CANADA
Sykur hefir nýlega stigiS upp í
Toronto um 3 cent pundiS. Á-j
stæSan fyrir þvtí er sjáanlega ekki
önnur en sú, aS heildslöuhúsin fýsi
I
aS græSa sem mest á aS selja
hann. A8 minsta kosti er 3agt aS
nóg streymi af sykri inn til Banda-:
ríkjanna og engin þurS sé á honum j
orSin. Og óihreinsaSur sykur er
búist viS aS laékki í verSi. Fylgir
þaS fréttinni aS nefnd sú, er eftir
vöruverSi á aS líta frá stjórnarinn-j
ar hálfu, ætli aS rannsaka þessa
nýju verShækkun.
Hon. Arthur Meigihen, forsætis-
ráSherra Canada, er væntanlegur
vestur til Portage La Prairie næsta
r.nánudag. Er þaS hans fyrsta
ferS ihingaS vestur síSan hann var
skipaSur í hiS nýja embætti sitt.
Vegna þess aS ekki er víst aS hann
standi til muna viS í Winnipeg,
'hefir ekki veriS stofijaS til neinna
veizlulhalda fyrir ihann í tilefni áf
aS honum hlotnaSist þetta em-
bætti. Hann er aSeins aS heim-
sækja heimapláss sitt, Portage La
Prairie, og hefir veriS ákveSiS þar
aS halda honum stóreflis veizlu.
Búist er viS, aS þar sem mánudag'
urinn er ihölgidagur, og járnbrauta-
förin verSa óteljandi út til Portage
La Prairie þann dag, aS margir
Winnipegbúar fari þangaS til aS
sitja veizluna. Eru til hennar
boSnir, af Portage La Prairie,
fylkis forsætistáSherrar, þingmenn
borgarstjórar og sveitarstjórar úr
nærliggjándi plássum. Norris fylk-
isráSherra og Gray borgarstjóri
| verSa þar.
StrætisvagnáfélagiS í Winnipeg
héfir gefiS til kynna aS þaS muni
innan skamms hækka fargjöldin
upp í 7 cenit; á almenningi aS vera
gætt á þessu til aS láta þaS eftir
hluthöifum félagsins, aS gefa þeim
hærri rentu af hlutum sínum en áS'
ur. Þeir þykjast ékkert hafa haft
aS undanförnu upp úr því fé, sem
í hlutum félagsins liggur, en líklega
þarf oftar en einu sinni aS tiggja
slíkt í oss, ef viS eigum aS trúa
því.
Þinghúslbyggingin nýja í Winni-
peg var vígS þann 1 6. júlí af fylk-
isstjóra Sir James Aikins, meS
mikilli viShöfn, eins og viS má bú-
ast. RæSur voru þar fluttar af
forsætisráSherra C. T. Norris og
fýlkisstjóranum. TækifæriS var
gott því einmitt þá var 50 ára af-
mæli Manitoba fylkis, og snerust
ræSurnar meira um þaS en nokk"
uS annaS. Rigndi símskeytum og
heillaóskum aS úr öllum áttum.
Eftir aS þeiri athöfn allri var lokiS,
var húsiS opnaS og almenningi
gefinn kostur á aS skoSa þaS 'hatt
og lágt. HljóSfæraflok'kur lék
þar mestan hluta dagsins fólkinu
til skemtunar.
“ÞaS er ekki til neins fyrir
bóndan aS flýta sér of mikiS aS
því aS sélja hveitiS sitt, eins og nú
stendur á,” segir blaSiS Toronto
World. “ÞaS má ganga út frá því
Sem vísu, aS ihveitikaupmennirnir
fari nú hvaS af hverju aS senda út
fréttirnar af ástandinu, segjandi
þaS eitt hiS lakasta, korniS lítiS,
hrakiS, óþroskaS eSa frosiS jafn-
vel. En þrátt fyrir allar þessar
fréttir, er útlitiS hiS bezta,; og aS
bæSi mikil og góS uppskera verSi
í haust, og ihátt verS á hveiti er
ekki aS efa.
BANDARÍKIN
Verkamenn á járnbrautum Banda-
ríkjanna Ifengu nokkr^ kauphækk-
un fyrir skömmu, sem þó var ekki
eins mikil og verkamenn fóru fram
á í fyrstu. Járnbrautafélögin voru
fús á aS veita nokkuS af upphæS-
inni, en ekki alt sem verkamenn
báSu um. Lenti í töluverSum
rekstri um þetta og var útlitiS um
tíma þaS, aS verkfall yrSi. En
svo varS þó ekki. Verkamanna-
félögin létu ganga til atkvæSa um
þaS sín á rrlilli, hvort tilboSi félag"
anna skyldi tekiS eSa ekki. Kom
á öllum 'fundum verkamanna ein-
dregiS álit þeirra fram og viljj um
þaS aS reyna aS forSa frá því aS
verkfall yrSi hafiS. ViS atkvæSa-
gréiSsluna um máliS varS reyndin
sú aS 84 prósent allra atkvæSa
voru meS því aS taka kauphækk-
unartiiboSi félaganna, og var þaS
þar meS samþykt, þó mikiS vant-
aSi á aS meS því fengju verka-
imenn alt, sem þeir fóru fram á.
Alla upþhæSina segja fréttirnar
hafa numiS um 600 miljónuín
dala. 1,1
1 tilefni af kauþhækkun verka-
manna á járnbrautum í Bandaríkj-
unum, hafa járnbrautafélögin þar
fariS fram á aS ihækka fargjöld öll
bæSi fólks og vöruiflutninga. Far-
gjaldahækkun sú nemur nákvæm-
lega hinu sama, og upphæSin, er
verkamenn fengu, og er 'hún auS-
vitaS notuS sem sterkaSta meS-
mæliS meS fargjaldShækkuninni.
F ólnflutningsfargj öldin er fariS
fram á aS hækkuS verSi um 20
prósent, og vöruflutningar um
9,13. Er þaS í viSbót vib hina
fyrri föruflutningagjaldshækkun,
er félógin forulfram a, er nam 27,6
prósent. VerSi járnbrautalfélög-
unum veitt þetta, er búist viS aS
þaS ihljóti aS hækka burSargjald á
póstflutningi.
menn á ráSstefnuna. Er Egnland |
nú aS fá sambandsþjóSirnar til aS
sinna þessu. SíSan Rússland félst
á aS semja friS viS Pólverja, 'hafa
Bretar tekiS af banniS, er þeir
settu viSvíkjandi vöruskiftum frá
Rússlandi. Lítur því ifriSsamleg-
ar út í þessari átt en oft hefir áSur
gert.
kenna þá eins og þeir eru. Herinn
er saman dreginn í Baku viS Kasp-
iska háfiS, og er sagSur um 1 0,000
manns. A3 þarna líti sem stend-
ur friSsamlega út, verSur því ekki
sagt.
ISLAND
ÖNNUR_LÖND.
Prins Joachim, yngsti sonur Vil-
hjálms Þýzkalandskeisara, framdi
sjálfsmorS þann 18. þ. m. Or-
sökina segja sum blöSin háfa veriS
þá aS konan Ihalfi skiliS viS hann.
en önnur aftur þá, aS hann hafi ver
iS í peningaþröng. Hann giftist
1916 Maria Augustine af An-
holt, þá I 7 ára gamalli. En hjóna-
band þeirra varS ekki ánægjulegt,
en sktlnaSinn er sagt aS hann hafi
tékiS sér nærri. Hahn var fædd-
ur 17. des 1890. Var ávalt í
hernum, fyrst á Frakklandi og
særSist þar; síSar á Rússlandi og
komst þar oft í hann krappan. Eina
barn Vilhjálms, er nú er heimá hjá
honum er prins Eithel Friedrich,
næst elzti sonur keisarans.
BRETLAND
1 þrem vestuéfylkjum Canada
eru uppskeruhorfur svo góSar, aS
þau eru farin aS senda austurfylkj-
unum tilkynningu um þaS, hve
marga menn þau muni þurfa þaS-
an, til aS vinna aS uppskerunni í
haust; þýkjast þau minst þurfa
50,000 manns. Af þeim eru 15
þús. ætlaSir fyrir Alberta, og eins
Þann 23. þ. m. kom skelfilegur
hvirfilbylur í ibænum Alameda og
grendinni í Saskaitc'hewan fyl'ki.
AS rneta tjóniS, er áf þessum byl
leiddi, hefir gengiS seint, vegna
þess aS allir símáþræSir slitnuSu á
svæiSnu er býlurinn fór yfir. En
svo mikiS er víst aS 20 ihlöSur og
fjós og 7 íveruhús hafa fokiS og
brotnaS í spón. En þaS hörmu-
legasta í þessu sambandi er þó aS
5 manns létu lífiS, og aSrir, svo
tugum skifti, slösuSust og meidd-
ust. Mrs. Holmes og þriggja daga
gamált barn hennar voru á meSal
þeirra er lífiS mistu. En maSur
'hennar liggur meiddur á sjúkra-
'húsi. Flest af því fóllki, er heima
átti á svæSinu sem bylurinn fór yf-
ir, stendur uppi állslaust, en sagt er
aS fólk streymi inn í plássiS meS
matibjörg og hjálp handa þvi.
Læknar úr mörgijm héruSunum í
kring voru kállaSir þangaS til aS
stunda hina sjúku. RauSa kross
félögin gera líka alt sem í þeirra
valdi stendur til aS hjúkra og
hjálpa hinum slösuSu. TapiS er
ekki unt aS meta ennþá, sem byl'
urinn ihafSi í för meS sér, en menn
gizka á aS þaS sé ekki fjarri aS
vera einn ifjórSi úr miljón dala.
HaldiS er landsstjórnin eSa fylkis-
stjórnin í Sask., verSi aS hjálpa
meS peningaframlagi. ÞaS af
fólki, sem slapp ómeitt úr bylnum,
er samt állslaust, og hefir ekki einu
Ekki batnar ástandiS á IrJandi
enn. SíSustu fréttir segja, acS all-
ir er til sín láti iheyra um (rsku mál-
in, láti illa yfir þeim og segist
aldrei hafa séS útlitiS ískyggilegra.
Upplhlaup eiga sér þar staS svo
aS segja daglega. RáSagerS er
þó einhver á döifinni, þvi sagt er aS
Bretar hafi boSiS lrum sjálfstjórn,
en meS því skilyrSi, aS aSrar þjóS
ir hafi ekkert meS þaS ákvæSi aS
gera, og þurfi þvi ökki aS viSur-
kenna sjálfstæSi Irlands. Senni
lega fer þaS mál ekki lengra. En
von um einhverskonar samkomu-
lag er þó ekki öll dauS hjá Bretum
enn, því þaS er sagt aS þeir hafi
boSiS leiStogum Sinn Feina Blokks
ins iheim til Englands til aS smíða
nýja stjórnarskrá. En lftiS er
gert úr undirtektum Ira í því máli.
Yfirleitt þykir ástandiS samt þann-
ig nú orSiS, aS viS svo búiS geti
ékki lengi setiS, og til skara verSi
innan skams aS skríSa um írsku
málin.
ForsætisráSherra Lloyd George
lýsti því ýfir í þinginu 26. þ. m.,
aS hann hefSi fengiS tilkynningu
um þaS frá rússnesku stjórninni,
aS tillögu hans um aS koma á ráS-
stéfnu í Lundúnum, til aS koma á
friSi milli Rússlands og þjóSanna
er eiga í höggi viS þaS. væri sam
þykt, og aS Rússar æsktu þess aS
sem flestar leiSandi þjóSir sendu
Dr. FriSþjófur Nansen. er til
Rússlands fór í erindum alþjóSa'
Ifélagsins, er kominn aftur og læfcur
hiS bezta yfir viStokunum á Rúss-
landi. Erindi hans var aS semja
viS rússnesku stjórnina um, aS
annara þjóSa menn, sem í varS-
haldi eru síSan á striíSstímunum,
væru látnir lausir og leyft aS fara
heim til sín, meS því skilyrSi aS
aSrar þjóSir gerSu hiS sama, er
halda rússneSkum mönnum 'her-
teknum. Býst Dr. Nansen viS
framkvæmdum í þessa átt.
Vopnahlé -milli Rússa og Pól-
verja er ákveSiS aS verSi næst-
kbmandi föstudag (þ. 30. þ. m.)
Setjast báSir málsaSilar þá á rök'
stóla >og reyna aS koma á friSi sín
á milli. Pólverjar hafa altaf ver-
iS aS smá tapa landi ifýrir Rússum,
og er taliS víst aS þeir verSi aS
láta töluvert meira af íhendi, ef
friSur á aS verSa saminn. En aS
því er Bretland og önnur lönd
snertir, er meS hag Pólverja hafa
veriS, er líklegt a SþaS standi ekki
í vegi, því samlbandsþjóSunum öll-
um og Þýzkalandi er illa viS sigra
Rússa í Póllandi, aSallega vegna
þess, aS sagt er, aS hinu nýja
þýzka lýSveldi geti sta'faS hætta
af því5 eSa af o'f náinni sambúS
viS Rússland. ÞaS mælir einnig
meS því aS friSur verSi nú saminn
milli Rússa og Pólverja, aS Wran-
gle, sá er herstjóri ihefir veriS í
SuSur-Rússlandi fyrir her þeim er
á móti Rússlandi hefir barist þar,
leggur niSur vopn, eftir skipun
Breta, eins og Rússar höfSu fariS
fram á, og hefst ekki aS, meSan a
fundinum stendur í Englandi, um
friSarleitun milli Rússa og annara
þjóSa.
Háskólaprófum er nú lokiS hér.
Úr læknadeild útskrifuSust 4, F’áll
G. Kolka, Kjartan Ólafsson, Krist-
mundur GuSjónsison og Helgi GuS
mundsson; úr lagadeild tveir: Lár-
us Jóhannesson og Þorkell Bland-
on, og úr guSfræSisdeild tveir:
Ingimar Jónsson og Gunnar Bene-
diktsson. Fyrri hluta Iæknaprófs
lúku: Valtýr Albertsson, Steingr.
Einarsson, Skúli V. GuSjónsson,
Páll SigurSsson, GuSm. GuS-
mundsaon og Jónas Sveinsson.
fslandsglíman var háS hér s. 1.
sunnudag og vann hana Tryggvi
Gunnarsson, sá sami og í fyrra.
Yfirleitt var glíman þó ljót og
luraleg. brögSin einlhæf og glímu-
lagiS oft ódrengi'legt, jafnvel hjá
sigurvegaranum. Nokkurt ósam-
ræmi var lí'ka stundum í dómum
dómnelfndarinnar, sem sumpart
hefir Sjálfsagt komiS a'f því, aS
ýmsjr glímumanna þrábrutu marg-
ar glímureglur, án þess aS dómar-
arnir skeyttu altaf um þaS. VerS-
laun voru auk Grettisbeltisins, veitt
fyrir fegurstu glímuna og hlaut
þa-u Þorgils GuSmundsson frá
ValdastöSum í Kjós, prýSilega
glíminn og drengilegur maSur, og
var þó aS sumu leyti ekki eins góS-
ur nú og í fyrra, halfSi líka veriS
veikur undanfariS. Einn glímu-
maSur vakti þarna mikla atlhygli,
GuSni A. GuSnason úr Súganda-
firSi, af því aS hann skelti bæSi
Sgurjóni og Tryggva í upphafj
glímunnar, en skeindist þá á fæti
en glímdi þó áíram og ’féll oftast.
Lárus Jóhannesson Jóhannesson
ar bæjarfógeta, hefir nýlega lokiS
emibættisprófj í lögfræSi hér viS
háskólann. Hann er 21 árs og
hefir lokiS námi á skemrf tíma en
nokkur annar á undan honum, eSa
3 árum, en þó hlotiS hæstu eink-
unn, sem gefin hefir VeriS viS
þetta pró-f í skólanum, eSa 1 40 og
tvo þriSju stig.
(Lögrétta.)
Jarðgöng nndir
Bretasund.
efni til íhugunar. HefSi aS öllum
líkindium veriS byrjaS á þessu
verki þá, ef ófriSurinn milli Frakka
og Prússa hefSi ekki skolliS á, og
kæft þaS í fæSingunni.
ÁriS 1875 tók franski félags'
skapurinn aftur til aS glíma viS
þetta efni. Var þá ýmislegt gert í
þessa átt. I Frakklandi var verk-
stæSi komiS upp og sundiS alt
kannaS. Þar næst var tekiS til
starfa og v-oru göng þegar 2000
metra löng grafin. Á Englandi
var hiS sama gert. Virtist þá alt
mæla meS því aS nú ætti 'hug-
myndin aS komast í verk. En a!t
í einu kom þá babb í 'bátinn á Eng-
landi. Þvií var haldiS fram aS
þessi neSansjávargöng yrSu til
þess eins aS gera óvinum þess
hægra fyrir aS sækja England
heim. Og á því var svo hamast
af sumum, aS þegar til kastanna
kom og þingiS átti aS veita fé til
fyrirtækisins, varS ekkert af því.
Var verkinu þá hætt aS því sinni.
En áriS 1906 fór menn aftur aS
dreyma um þetta, og leit þá út
fyrir aS a'lvara ætlaSi aS verSa úr
því, aS þessi neSansjávarleiS
milli Englands og Frakklands yrSj
opnuS. En einhverra orsaka
vegna drógst þaS aS hafist yrSi
handa. Og þar kom aS ófriSur-
inn nýalfstaSni skall á áSur en
nokkuS var gert. .jjjjij
En þó um seinan væri, sáu bæSi
England og Frakkland, ^ftir aS
þau voru komin í stríS viS ÞjóS-
verja, hvílíkur hagur hefSi veriS
aS því, ef gongin hefSu þá veriS
til. Hvort aS þao 'hefir orSiS til
þess, aS vekja á ný áhuga fyrir
vetkinu eSa dkki, er þaS víst, aS
fylgi átti þaS mál nú orSiS alment.
Enda lýsti Bonar Law því yfir eigi
alls fyrir löngu, aS Bretland 'hefSi
ákveSiS aS ljúka þessu varki.
FormaSur verksins frá hálfu Bret'
lands er Sir Francis Fox mann-
virkjafræSingur, en frá Frakklandi
Sartinaux. BáSir þessir mann-
virkjalfræSingar hafa lagt fram á~
ætlanir um veriS og tilhögun þess.
Samkvæmt þeirri áætlun verSa
göngin tvenn, jafrihliSa, um 50
fet á hæS. En öl lengd þeirra er
32 mílur. Rafmagnsafl verSur
notaS til aS hreyfa vagna og leiSa
andrúmsldft niSur f göngin. Her-
verSir verSa og settir til aS aS-
gæta gangana. Öllu verkinu segja
þeir aS verSi lokiS á 4 árum. Ef
engar torfærur verSa á vegi,
hvorki stjórnmálalegar né aSrar,
hættir England því aS vera eyja
áriS 1924. •' 1
Tyrkir, eSa þeir af þeim, sem
Nationalista kalia sig, eru óánægS-
ir meS friSarskilmálana, sem Tyrk'
landi voru settir og samþyktir hafa
veriS af MiklagarSs (Constantin-
ople) stjórninni. Hafa þeir í
hyggju, aS sagt er, aS taka saman
höndum viS Bolahevika, sem sagt
er aS séu aS draga saman her viS
Kaspia hafiS, til þess aS leggja
Persíu undir sig. Eftir þaS, segir
sagan, aS náungar þessir ætl; aS
sækja Indland -heim á sama hátt og
Persíu, og æsa allan MúlhameSs-
trúarheiminn á móti friSarskilmal
unum viS Tyrki. Þing National
ista á Tyrklandi samþykti yfirlýs-
ingu í þá átt, aS taka ífyr til vopna
og brjóta þá niSur á þann hátt,
héldur en aS taka þeim og viSur
Þegar hugmyndinni um þaS, aS
grafa göng undir sundiS milli
Frakklands og Englands var fyrst
hreýft, var hún álitin eintómt rugl
og hugarburSur.
Nú er öSruvísi liSiS á þaS mál.
Hugmyndin hefir ekki aSeins ver"
iS skoSuS þess verS, aS gefa henni
rækilega gaum, heldur hefir einnig
veriS ályktaS aS framkvæma hana
eins fljótt og auSiS er.
Fyrsta tillaga í þessa átt kom
fram fyrir 100 árum síSan. Var
hún borin upp af frönskum verk-
fræSingi, er Mathieu hét. Sat
Napoleon Bonaparte þá á stóli. En
ekki sinti -hann tillögunni.
Hugmyndin dó iþó ekki, því
nokkru seinan var henni aftur
hreyft. Áttu tveir menn þátt
því, annar belgískur og hét Gam
mond, en hinn franskur og hét
Cailleaux. Sá síSarnéfndi var
faSir fyrv. forsætisráSherra Frakk
lands meS því nafni, sem í makki
var viS ÞjóSverja á stríSstímun
urr^ og varS aS taka út hegningu
fyrir. Tillögunni var þannig tek
iS, aS félög komust á fót beggja
megii; “undsins, sem höfSu þetta
Sindur.
Þrír drengir voru eitt sinn niSur
viS á aS baSa sig. VatniS í ánni
var spegilslétt og tært, og dreng'
irnir voru í góSu skapi. Einn
óeirra synti strax yfir ána; annar út
í hana miSja. Hinn þriSji væ-tti
ekki fót, en teygSi fimlega úl
íöndum og fótum, eins og 'hann
væri aS taka sundtölk. Hann dro
heldur ekki af því, þegar heim
kom, aS hann hefSi baSaS sig sem
hinir.
ReiSast myndu þeir, er dýpst
þykjast hrifa orSiS aS vaSa straum
vötn lífsins, ef þeim væri sagt aS
þeir hefSu ekki vætt fót í þeim, og
hefSu aSeins veriS aS æfa sund-
tökin á landi. Samt er þaS sann-
leikur um marga.
(MeS ofangreindri fyrirsögn
ætlum vér aS birta nokkrar sma-
greinar um eitt og annaS, þýddar
eSa frumsamdar. Þær mega heita
hjal okkar á milli, lesari sæll.)
St. E.

/