Heimskringla - 18.08.1920, Blaðsíða 2

2. BLAÐSIÐA
HE IMSKRINCL A
WINNIPEG, 18. AGOST, 1920.
Manitobi 50 ára.
son, Bulton, Luke Foxe, TThomas stjóra, og þaS aS maelingamenn
James og Gilliam, KönnutSu voru strax sendir vestur aS draga
Eins og áSur 'hefir veriS getiS Þe‘r Hudsonsflóann, Jamesflóann línu fylkisins upp, á meSan Hud.
hélt Manitoba 50 ára afmaeli og öll Ihelztu ármynnin þar um slóS sonsflóa félagiS var eigandi og
ir. Yfir landiS fór aftur Veren. stjórnandi landsins, kveikti nokk-
drye, og var hann fyrsti hvíti maS-
urinn, sem árulm skaut úr hömlum
getiS
um,
sitt 1 5. júní síSastliSinn. Er því
ekki úr vegi aS líta yfir sögu fylk-
jsins dálítiS, og drepa á nokkur at-
riSi hennar.
Manitoba varS fimta fylkiS í
röSinni aS ganga í Kanada sam-
bandiS. FrumivarpiS um þaS aS
gera Manitoba aS sérstöku fylki í
sambandinu, var fyrst boriS upp í
þinginu 2. maí 1870 af Sir John A.
Macdonald. En sökum veikinda
hans varS Sir George Cartier aS
iS þá 'flutt í
ASalstræti í Winnipeg, beint suS.
ur af bæjarhÖllinni sem nú er. Þar
var þaS aS lögreglumeistari (sarg-
at-arms) John McDougall byrjaSi
á RauSánni. SömuleiSis könn-
uSu þetta svæSi menn eins og i
Radison, Groceillers, Duluth og
nokkrir JesúítatrúbræSur. Seinna
eSa fyrir 100 árum síSan, kom
landkönnunarmaSurinn Sir John
Franklin hingaS.
En þeir er 'tóku sér bólfestu og
bygSu fyrst í Manitofea, voru :nn-
urn óhug á meSál íbúanna, sem starf sitt, og heldur því enn áfram.
auSvitaS voru meir og minna undir ÁriS I 883 var nýtt dómshús bygt
Hudsonsflóa félagiS gefnir. Ófyr- ! á Kennedy stræti. Var þar hald-
irleitnir Bandaríkjamenn, sem fyr. iS eitt þing. ÁriS eftir flutti þing-
ir hvern mun óskuSu aS sjá fylk- j iS í gömlu þingihúsbygginguna,
iS eSa NorSvesturlandiS samein- sem þaS hefir veriS haldiS í um
aS Bandaríkjunum, og gróSa- 36 ár, þar til nú aS þaS var flutt í
brallsmenn frá Austur-Kanada, nýja þinghúsiS á Broadway. ÞaS
sem langaS halfSi aS mata krókinn I einkennilega viS þetta er, aS sú
sjá um aS halda frumvarpinu fram flytjendur þeir, er meS Selkirk lá-
í þinginu, þar til þaS var samþykt
12. maí. Daginn áSur en frum-
varpiS var samþykt, þurfti þing
Kanada aS greiSa Hudsonsfflóa
félaginu $1,300,000.00 (hálfa
aSra miljón), í London, til þess aS
nema úr gildi rétt þeirra ýfir því,
sem félaginu var veittur 1 869. Og
varSi komu. VarS lendingar.
staSur þeirra ‘fyrst hjá York (nú
Toronto) áriS 1811. Árj síSar
komu þeir álla leiS vestur á
RauSárbakka. Hafa þeir veriS
kallaSir "‘pílagrímsfeSur” NorS-
vesturlandsins. Á óifullkomnum
bátum komu menri þessir frá
ríkisráS- Skotlandi, Orkneyjum og NorSur.
23. júní 1870 samþykti
iS frumvarpiS. Og 15. júlí ’fyrir
50 árum síSan var Manitoba viS-
ufkent sem sjálfstætt fylki í Kan-
ada samibandinu.
En þaS er ekki eingöngu í þess-
um sérstaka skilningi, sem áriS
1 920 er merkisár í sögu fylkisins. |
ÞaS getur aS mörgu öSru leyti ver Pegvatn* °8 UPP
iS merkis- og afmaélisár. Nú eru og lentn loks mjog
250 ár síSan aS Hudsonsflóa fé-
laginu voru veitt verzhinarréttindi
yfir þessu svæSi meS öllu, sem
því fylgdi. Þau réttindi veitti
Kafl konungur II. félaginu 2. maí
1670. Er þaS félag, sem kunn-
ugt er enniþá til, þó gamalt sé orS-
iS, og rekur verzlun enn á Fort
ef lánd þetta yrSi lagt undir Kan.
ada, létu ekkj heldur á sér standa;
og alt varS þaS til aS vekja óhug
og ímugust hjá lauidnemunum hér,
til þessarar sameiningar.
Fylkisstjóra McDougall var
aldrei leytft aS koma inn í fylkiS,
og sneri 'hann því austur aftur eftir
nokkra dvöl í Pembina. En stjórn
var hér samt sett á laggir 1— en
ekki af hans völdum — aS Fort
Garry, og var Louis Riel þar hæst-
hluta Iflands, sem námu staSar á| ráSandi. Eflaust hefir Hudsons.
hinum áminstu stöSum. Skifti ílóafélagiS veriS meS í þessu eSa
ferSalag þaS oft mánuSum. Og átt einhvern þátt í því, því þaS
á opnum bátum meS gamalmenni, ' ottaSist aS yfirraSum sinum staf-
konur og börn, fóru þeir eftir Nel-
sonánni, ógreiSri yfifferSar, eins
og hún var, niSur eftir öllu Winni-
eíftir RauSánni,
gam’la þinghúsibygging var opnuS
alf ifylkiSstjóra James C. Aikins,
föSur núverandi fylkisstjóra Mani-
toba, Sir James Aikins, sem opn-
aSi hér 15. júlí nýja þingíhúsiS.
Sir John A. Macdonald hugsaSi
sér Manitobafylki ekki stórt; hefSj
þaS ekki, ef hans ráSum heífSi ver-
iS fylgt, náS lengra vestur en til
Portage La Prairie. Hans áformj
Eg sagSi áSan aS þaS ylli
stundum ágreiningi, hvoft ætti aS
ganga á undan, aS efla andlega
menningu þjóSarinnar eSa leggja
kapp á verklegar framkvæmdir
hennar. Ágreiningurinn getur aS
nokkru leyti stafaS af því, aS ein-
stak'lingarnir líti einhliSa á hvorn
framfaraþáttinn fyrir sig og haldi
honum tfram, en láti hinn sig litlu
skiifta. En hann getur liíka veriS
sprottinn af því aS þeir, sem telja
hvorttveggja mikilsvert, hafi mis.
munandi skilning á því, hvort eigi
aS ganga á undan hinu. — Sumir
líta svo á, aS andleg menning
þjóSarinnar sé undirstaSa verk-
legiu framkvæmdanna, hún þurlfi
því aS fást fyrst, þá komi þær á
eftir. — ASrir telja fátækt þjóS.
arinnar því til fyrirstöSu, aS ifyrst
sé hugsaS um andlegu hliSina.
ÞaS kostar mikiS fé. ÞaS verSur
aS fá fyrst. Verklegu fram.
var breytt í því efni, en samt var ■ kvæmdirnar bera f járhagslegan á-
fylkiS ekkj stærra en 13,000 fer-1 vöxt, færa þjóSinni “afl þeirra
aSi hætta af þessari fylkisstofnun.
Riel og hans stjórn, sem völdin tók
sér sjálf í hendur, var ekik ósann-
gjörn frá vissri hliS skoSaS, of
nærri þeim því síSur gat þaS heitiS landráS,
staS, sem Winipeg er nú, eSa þar.
í grend.
Af Indíánum voru þeir menn
kallaSir “garSyrkjumennirnir” og
mega þeir heita þaS meS réttu, því
þeir áttu upptökin aS því aS ó-
ræktuSu landi hér var snúiS í
uppskerugarSa. Þeir sönnuSu
og brezka stjórnin var lengi ekki
fáanleg til aS senda herliS til þesí
mílur í fyrstu, og gekk þaS öft
undir náfninu “frímerkja fylkiS”.
ÁriS 1881 voru takmörk þess tölu-
vert færS út, en ekki eins mikiS og
til var ætlast, og olli því misklíS,
sem þá reis upp mi'lli Ontariofylk-
is og þess. Sat því viS þaS þar
til 1912, aS fylkiS var stækkaS
norSur aS Hudsonslflóa, og hafn-
irnar Fort Nelson og Fort Churhilil
viS samnefndar ár, sem aS flatar.
aS skakka leikinn. En þegar bú . má|]; nam 25 1,832 fermílum, voru
iS var samt aS komast aS samn-
ingi viS Hudsonsflóa félagiS, og
lög Manitobafylkis í sambandinu
Garry, sem var staSurinn er þaS fyrstir manna aS NorSvesturland-
byrjaSi aS verzla á. Yfirstjórn- i<5 í Kanada bar ekki meS rettu
nafniS “Ameríku eySimörkin",
sem margir kölluSu þaS.
Nokkrum sinnum urSu þessir
fyrstu byggjendur aS rýma landiS
andj félagsins heimsótti félagiS í
vor( og flest útbú þeS3, sem eru
mörg og víSa.
8. apríl þ. á. voru
100
síS-
an aS Silkirk lávarSur dó; maSur. ( fyrir grávöru-kaupahéSnum, og
inn, sem oft, og eflaust réttilega, | fóru þá sumir þeirra aftur til York,
er talinn faSir bæSi þessa fylkis og en aSrir sátu kyrir hér vesturfrá.
hinna sléttufylkjanna, því þaS var Þeir bjuggu í bjálkakofum, drápu
hann, sem mestan þátt átfi í því, | visunda sér trl matar og fituna af
og vann aS því, aS þau bygSust. þeim notuSu þeir til ljósa. Kven-
Og loks eru 2 3. ágúst á þessu ári fólkiS vann og spann. Visunda-
50 ár síSan aS brezk-kanadiski húSirnar voru og mikils virSi til
herinn, sem Wolseley var fyrir, klæSnaSar. Frá veiSitúr einum
kom til þessa staSar og bældi niS- er sagt, sem um 1 600 manns tóku
ur upprsist þá, sem viS Riel er þátt í, en ekki var samt nema einri
þriSji af því karlmenn; hitt kven-
fólk og börn; veiddust þá um
2500 visundar. BráS þessari var
ekiS heim á vögnum (the Red
þann 15. júlí. AS segja nokkuS River Cart svokallaSri) ( sem bygS
um þaS hátíSarhald er óþarft hér,
þar sem þess hefir áSur veriS get-
kend.
Þessa 50 ára afmælis Manito'ba
var minst meS hátíSarhaldi í hinu
nýja þinghúsi fylkbins í Winnipeg
iS.
Manitobafylki, sem nær yfir
mikiS af því landi( er áSur kallaS-
ist Rupertsland Hudsonsflóa fé-
lagsins, ber nafn af vatni því, er
þar er, meS því nafni; er þýSing
nafnsins, sem er úr Indíánamáli
tekiS: “Rödd guSs”.
1 norSur og austurlhluta fylkisins
eru málmar miklir sagSir í jörSu,
oz er nú veriS aS byrja á aS kanna
armenn smíSuSu sér sjálfir, meS
sög, hníf og exi sinni.
Barnaskóla höfSu þessir frum.
byggjar og dálítil bokasöfn, sem
þeir höfSu meS sér aS heiman.
En fréttasamband var nú ekki útaf
eins gott og nú, þó eigi sé þaS
gott. BlaSiS Times frá Lundún-
um fengu þeir tvisvar á ári. I eitt
3kifti er sagt aS sheriffinn eSa fó-
getinn hafi fyrst fengiS blaSiS
sama daginn og þaS var géfiS út,
en ári seinna.
Til þes aS hægt væri aS byggja
voru yfirskoSuS, send; þaS Wol-
seley meS 400 hermenn frá Bret.
landi, og 750 manna frá Ontario,
sem í herinn gengu þar sem sjáif-
WoSar, og steypti hann Rielstjórn.
inni af stóli. AS þessir sjálfboS.
ar gáfu sig fram í Ontario, stafaSi
af MorSi Thomas Scott, er Riel-
stjórninni var kent um, en Austur-
fylkin voru sár út í bæSi þaS og
meSiferS hennar a fulltrua Kan-
ada, Strathcona lávarSi, sem hún
setti í varShald ásamt nokkrum
öSrum góSum borgurum; spilti
þaS mjög málstaS Riélstjómarinn-
ar og leiddi til þess, aS henni var
hrundiS úr sæti; en önnur stjórn
undir flaggi Bretans var sett aS
völdum í Ft. Garry.
MánuSir liSu áSur en her þessi
komst til Wininpeg. Var þá
Winnipeg um 10 eSa 20 kofar.
Þegar herinn kom til Fort Garry
var Riel farinn þaSan fyrir stuttu.
Var nú sett á fót stjórn þar, og var
Strathcona lávarSi fengin hún í
hendur fyrst í staS; hann kom upp
lögregluliSi þar. Tíu dögum
seinan kom Hon. A. G. Archibald,
fyrsti fylkisráSherra Manitoba;
settist hann aS í Fort Garry í húsi
því er fram aS 1883 var þinghús
Manitoba.
íbúar hins nýja Manitobafylkis
voru þá haldnir 11,963. Indíán.
ar voru áæflaSir aSeins 500, en
mörgum sinnum fleiri en þaS skiftu
þá viS Hudsonéflóa félagiS. Inn-
hluta sem gera skal”. Þannig
verSur hún fær um aS lifa betra
lífi; einstaklingamir og þjóSfélags
heildin þola þá fremur aS eytt sé
tíma og fé til andlegrar menning-
ar.
Mér skilst, aS báSir þessir
menningarþættir þutfi aS styrkjast
samhliSa. ÞjóSin a aS vinna aS
hvorutveggja í senn. A3 vísu
verSa framfaraskrefin smærri, sem
Stigin eru á hvoru sviSi fyrir sig,
lagSar til Manitoba. : en samt tel eg þaS heppilegast. —
íbúatala Manitoba er nú yf.r ^ Framfarirnar í andlegri menningu
613,000. FylkiS er sem stendur þ0]a e;g; þ4 biS, aS verklegu
á þröskuldi jSnaSar og námuvinnu . framkvæmdirnar gangi fyrir, og
framtfara. PappírsverksmiSjur eru j verklegU framkvæmdirnar mundu
smiSum skamt frá Winnipeg, og verga smástígar, ef andleg menn-
rafalflslínur hafa veriS lagSar milli
Winnipeg og Portage La Prairie,
til aS ala ljós og hreyfa vélar þar;
kostaSi þaS um $4500 á hverja
mílu. Er þaS hiS fyrsta spor í
þessa átt. MeS tímanum kváSu
eiga aS verSa fleiri slík spor stigin,
og fleiri bæir eSa staSir settir í
samband viS Winnipeg a þenna
hátt.
50 ár eru ekki langur t'mi í sögu
lands eSa þjóSar. En alt um þaS
er saga Manitöba þessi fáu ár ekki
óviSburSarík. FylkiS er vel á
vegi statt, aS því er framfarahorf
ur þess snertir; og aS sumu leyti
hefir þaS þegar komiS miklu í
verk.
Ræktun lýði og lands.
E’ftir Sig. SigurSsson, kennara aS
Hólum í Hjaltadal.
alíkt og reyna aS færa sér í nyt. hér upp nýlendu, varS Selkirk lá- tektjr fy]kjgin3 voru þá um $67,-
Eru þaS þó aSallega þeir staSir,
sem komast má aS á bátum, sem
menn hafa byrjaS námugröft á.
SuSur og vesturhluti fylkisins er
leirbotn gamals vatn9, sem vötnin,
er þar eru nú, háfa veriS dýpsti
hlutinn af, og eru óSum aS þorna
upo.
Fyrstu íbúar fylkisins lifSu í
hellum, og ber ýmislegt þess j
msrki( aS þeir hafi fyrst komiS
varSur aS kaupa hluti í Hudsons-
flóa félaginu og um 1 1 6000 ekrur
af landi. Kjörin sem landnemar
fengu á þessu voru væg; 2 dags-.i landj lþes8> m4]mum, 8kógum og
'■ f ári jöfnuSu reikninginn I
Eftir dauSa Sélkirks j
000 og var þaS beinn skattur
lagSur á memí; inntektir voru ekki
aSrar. Þá var fylkiS svift miklu
verk a
vanalega,
seldu erfingjarnir
félaginu aftur.
óbygSu löndin
fram á steinöldinni; aS þeir hafi
þext kopar, er ætlun manna nú,
en vissa er ekki tfyrir því, því hell-
ar þeirra og íverustaSir hafa ekki
veriS rannsakaSir nægilega af þar
til hæfum fornfræSingum. Er
þar hagt mikiS verkefni fyrir hönd
tim fyrir vísindamenn.
Af þ es3um frumbyggjum hafa
komiS 3 Indíánaflokkar, Kríar
(Crees) og Chippewas af kyni þess
tflokks er Algonquin nefnrst, Ass-
iniboines, sem voru grein af hinum
fræga Sioux.stofr.i, og Sauteux,
sem enn eru uppi og hraktir voru
út í suSuaustur horn fylkisins á ár-
unum 1736—1763.
Af evrópískum landkönnurum
voru þessir nafnkendastir: Hud-
Ekki var þaS á sem friSsamleg-
astan hátt, aS Manitoibafylki var
stofnaS. Uppreistir og blóSsút-
hellingar áttu sér tlSum staS, og
vissu Austurfylkin áf því, þó ekki
bæri mikiS á því fyrir handan haf
eSa yfir í Evrópu. StóS þar þá
franskjþýzka stríSiS 1870—1871,
og voru allra augu og hugir á því.
ÓeirSir þær er hér áttu sér staS,
risu út af þvtf, aS sumir málsmet-
andi menn vildu aS fylkiS yrSi
stofnaS og því yrSi bætt viS Kan-
ada áSur en menn ráSfærSu sig
um þaS viS Hudsonsflóa félagiS,
'hvaS gera sklydi, sem þá átti nær
mestan hluta landsins, og án þc-5-
aS fólkiS sjálft fengi nokkru aS
ráSa um þaS, er hér bjó. Var
þetta boriS fram áriS 1 868. Út-
nefning McDugalls sem fylkis-
öSrum auSæfum, og er þaS enn til
þessa dags. Manitobabúum voru
ekki gefin jöfn réttindi viS í'búa
hinna fylkjanna í sambandinu.
enda hafa þeir ekki þreyzt á aS
leiSa landstjórninni þaS óréttlæti
fyrir sjónir; hefir fylkiS jafnan
krafist þess aS fá rétt sinn viSur-
kendan aS jöfnu viS hin fylkin, og
þess aS auSsuppsprettum þess sé
Segja má aS menning þjóSanna
sé mynduS af tveimur þáttum
samhliSa: mentun (alþýSumentun
og vísindastarfsemi) og verkleg.
um framkvæmdum í iSnaSi, bún-
aSi og fleiri framleiSslu-atvinnu-
vegum.
“Róm var ekki bygS á einum'
degi”. Menningin hefir heldur
ekki náS því stigi, sem hún er á nú,
á stuttum tíma. Hún héfir um
margar aldir veriS aS þroskast og
éflast. Þroski hennar og efling
hefir veriS meiri og meiri viS ótal
framfaraspor, sem stígin hafa ver-
iS' á ýmsum tímum. Og þrátt
fyrir annmarka þá, sem veriS hafa
á menningunni og ,eru enn, eru
mennirnir í mörgum greinum sífelt
aS stíga ný og ný framfaraspor á
báSum þessum sviSum, sem é^
nefndi.
Menn eru ekki ætíS sammála
um þaS, þegar rætt er um aS stíga
framfarasporin, hvor þátturinn,
mentunin eSa verklegu fram-
ing styddi þær eigi. — Hér er um
tvær framfarastefnur aS ræSa, er
ekki eiga aS vera keppinautar,
heldur eiga aS stySja hvor aSra tii
sigurvinninga.
Um þetta vil eg tfara nokkrum
orSum. En til þess aS afmarka
elfniS nánar, ætla eg ekki aS tala
um hverskonar andlega menningu
og heldur eigi um verklegar fram-
kvæmdir í mörgum greinum.
héldur vi'l eg binda orS min aSail-
lega viS alþýSumentun og jarS-
rækt — ræktun lýSs og land9.
Og þaS er þessi tvenskonar rækt.
un, sem eg tel aS þurfi aS verSa
samferSa.
Allir vita aS jarSargróSurinn
þarf, auk vatns og ýmsra næring-
arefna úr jarSveginum, ljós, hita
og loft, til þess aS ná þroska,
blómgast og bera ávexti. — Vís-
indalegar tilraunir í jarSyrkjunni
eiga aS veita reynsluiþekkingu í
Wutfalli þessara skilyrSa fyrir hin-
ýmsu plöntutegundir
auk hollrar fæSu, ljós, hita og lotft-
Þau þrifaskilyrSi þurfa allar hærri
lí’fverur í ríkulegum mæli. Fjöl-
yrSi eg þaS ek'ki ifrekar — fer
ekki út í heilsufræSi. — En rétt er
aS minna á þaS, aS líkamJegur
þro'ski og vellíSan er mikilvægt
skilyrSi fyrir andlegum þroska.
Því má aldrei gleyma. — Um hina
hliSina ætla eg aS tala dálítiS-
meira.
1 óeiginlegri merkingu má segja
aS andleg þroskaskilyrSi fólksins
séu einnig Ijós, hiti og loft: Ijó«
skynsemi og þekkingar, hiti göf_
ugra tilfinninga og andrúmsloft
frjálsrar hjjgsunar og víSsýni. —
Þessi ski'lyrSi þarif æskumaSurinn
aS ’hafa. Heimilin þurfa aS veita
þau. Skólarnir verSa aS veita
þau vel. FélagslífiS ætti aS veita
þau. Aíílir þessir uppeldisaSilar
þurfa aS vera sem bezt samtaka
— samtaka í aS éfla andlegan
þroska æskumannsins, aS glæSa
skynsemi hans og þekkingu, göfga
j tilfinningalíf hans, vekja hjá hon.
um Ifrjálsa hugsun og víSsýni og
innræta honum kristilegar og borg
aralegar dygSir. — Skynsemi og;
þekking varpa ljósi y.fir leiSirnar.
Göfugar tilfinningar vekja kær-
leiksyl til hins góSa og gagnlega
og áhuga á því. Frjáls hugsun og
víSsýni er undirstaSa sjálfstæSra
ákvarSana. Og dygSugt hugar-
far er undirrót heiibrigSrar lífs-
stefnu og siSgæSis.
Því segir Shiller:
“Og dygSin er meira en mar'klaust
hljóS,
því menn geta sýnt hana’ í verki;
I þó fallgjarnt sé tíSum á flughállrí
slóS,
menn fylgi því guSlega merki.
j Og þaS, sem ei vitringa vit getur
séS,
i
I þaS vinnur í leyndum hiS barn-
fróma geS.”
ar
skilaS því aftur, sem meS tíman- kvæmdirnar, eigi aS vera undinn
um hlýtur og aS verSa gert. j fyr og treystur. Einkum verSur
Fyrsta þingiS sem haldiS var, I þa§ ágreiningsðfni hjá fámennri
var í fjölskylduhúsi á Notre Damej og fátækri þjóS, eins og oss Is-
Ave., sem nú er, og A. G. Banna-; Iendingum, — þjóS sem þó
tyne átti. Veldissprotinn var á er komin svo langt, aS hún sér
síSustu stundu smíSaSur úr göml-
hvers henni er vant,
iS af
sér, aS margt
um vagnbrotum, og voru menn úr | er ónumiS af því, sem þörf er aS
liSi Wolseley, er aS því unnu. Einn nema, aS verkefnin til framfara
af þeim var vel skurShagur og skar, eru mörg og stór — hjá þjóS, sem
hann út kórónu á hann. Var hún jafnframt er farin aíS skilja, aS hún
síSan gullrend af dómsmálaraS-j á ö.il í sjáfri sér, í landinu sínu og
herra Clarke, er var mál
teiknari góSur.
ÁriS 1873 brann þinghúsiS, er
þá var nýkomiS upp, og var þing-
ari ogjsk 'yrSum þess, öfl, sem sumpart
eru. lítiS notuS í samanburSi viS
þaS( sem veriS gæti, og sumpart
ónotuS.
einkum
hinar eiginlegu nytjaplöntur. Þær
tilraunir eru því undirstaSa jarS-
yrkjufræSinnar, undirstaSa þeirr-
ar jarSyrkju, sem stunduS er á
þekkingargrundvélli, og ætti því
a^jj 6era svo goSan avöxt, sem skil-
yrSin framast leyfa.
StarfsviSiS, sem Ræktunarfé-
lag NorSurlands hefir gert aS aS-
alhlutverki sínu, er aS alfla sér
reynriuþekkingar í þesSum öfnum,
þekkingar, sem á aS verSa al-
menningseign, á aS koma aS ail-
mennum notum. FélagiS 'hefir nú
starfaS í 16 ár, og starfsemi þess
héfir þegar boriS ávöx't til muna í
tilætlaSa stefnu. ÞaS hefir gerst
leiStogi almennings, segir fyrir um
leiSirnar, veitir leiSsögn í því,
hvernig starfinu skuli haga, svo aS
takmarkiS náist. En takmarkiS
er ávaxtarsöm jarSyrkja, svo sem
hún má bezf verSa á þessu landi
eSa þessum landshluta. Starfsem-
in á aS sýna, hvernig maSurinn
geti á sem hagkvæmastan hátt
tekiS höndum saman viS náttúru-
skilyrSin, svo aS þrif plantnanna
verSi sem bezt. — Mörg fleiri fé-
lög vinna í sömu átt, fyrst og
ffemst búnaSarfélag Islands, og
ýms smærri jarSyrkjufélög, sem
sumpart afla reynslulþekkingarinn
ar og gumpart hagnýta sér hana.
FólkiS þarf líka viss skilyrSi, ti
bess aS ná sem fylstum þroska
bæSi líkamlega og andlega. Urr
þaS má segja líkt og plönturnar
aS til líkamlegs þroska þurfi þaS,
Unglingurinn á aS verSa maS-
j ur, mætur maSur meS þroskaSa
þadfilleika og næga þekkingu, til
þess aS njóta sín sem 'bezt í lífs-
starfi stfnu, startfinu til aS efla vel-
gengni sjálfs sín og starfinu fyrir
land sitt og þjóS. — Þessi þroska-
skiIyrSi eiga aS veitast öllum, all-
ir eiga aS fá tækifæri till aS verSa
þaS, sem úr þeim getur orSiS, þ.
e. a. s. svo þroskaSir starfsmenn
sem verSa má, en ekki aS allir
eigi aS verSa prestar( 'læknar,
sýs'lumenn eSa komast í einhverja
þá stöSu, sem hugsanlegt er, aS
þeir geti skipaS. — Samt væri
þaS æskilegt aS hver sá, sem sér-
staka hæfileika hefir í vissa stefnu,
gæti fengiS starf í samræmi viS
þá, — MarkiS er aS 'fá skynuga og
athugula starfsmenn til hvers sem
vera skal.
Raddir heyrast stundum í þá átt
aS til líkamlegrar vinnu þuríi ekki
andlegan þroska. ASalatriSiS er
aS kunna verkiS. — En hvor er
líklegri til aS læra vel aS vinna, ®á
sem er vel þroskaSur andlega eSa
lítt þroskaSur? Hvor er Iíklegri
til aS skilja starf sitt og haga því
sem bezt má verSa? HöfuSiS á
aS stjórna höndinni. — Eg segi
því, aS andlega þroskaSi maSur-
inn sé líkfegri til aS verSa góSur
ver'kmaSur en hinn.
1 öSru lagi heyrist þaS stnudum
aS mentaSur (t. d. skólagenginn)
alþýSumaSur verSi fráhverifur lík-
amlegri vinnu. VeriS getur, aÓ
þaS hittist. Sá maSur sér líka
fleiri brautir um aS velja, svo a'S
vera kann, aS val hans verSi öSrq
vísi eftir skólagönguna en annars
hefSi orSiS. —- En verSi mikiS um
þaS, er þaS ekki heppilegt. — Á
hrif mentunarinnar eiga meSal
annars aS vera þau, aS fóIkiS
vakni til aS virSa og meta líkam-
legt starf og fái áhuga á því. Tak-
ist þaS, þá éfast eg ekki um, aS
mentuSu alþýSumennirnir verSi
beztu starfsmennirnir til líkam-
legrar vinnu.
Þes3 verSur og aS gæta, aS all-
ir eru kallaSir til aS háfa meiri eSa
minni afskifti alf málum þjóSfé-
lagsins. Hvor er líklegri til aS
gera gagn á þeim sviSum, sá and-
lega þroskaSi, eSa hinn?. Þar
greinir menn varia á um svariS.
— “Margir eru kallaSir, en fáir