Heimskringla - 28.09.1921, Síða 2

2.
HEIMSMtlMGLA
. y
WINNIPEG 23. SLPT. 1921.
Stjörniilíífrœði.

IX.
■_já öSru sambandi sagÖi telp-
083, er aS vísu var ekki upp á
'frá 'þeim þar, en þó til góös
staÖar.. Á annari stjörnu var þaö
•n þar 9em hún á heima. ÞaÖ var
•ftirtdktarvert mjög, hversu glöð •
teilpan var yfir því, að geta sagt
oss þenna stjörnufróðleik, sem var.
svo eðlislíkur því, se>m laugferða-
naenn segja af ókunnum álfum, og
svo frábaerlega furðulegur einmitt
vegna þesa. Og ánægja hennar
var skiljanleg. l’ví að þetta var í
stillingar. Auknir að líkamsorku verið saimstimis, og nálegia, evo að fram með þau. Um mörg ár hefi
kalla megi, samtymis draumþega. ■ (v^>» sfccðugt aefti mig á ýmsum at- j
Þetta sýnir vel dráumsaga sem.hugunum ekki auðgerðum. þetta
stendur í Tidskrift for poykiík ér hér sagt til þess að menn geti (
Foskning 1906, s. 14 15. ELirín I séð, að eg aetti að hafa í bezta j
morgun snemma for3tjóri dýra-’ Iági skilýrði til þess að hrapa ekki;
garðsins í IChöfn, Juilius Schiött, , höfuösannfaeringum. En þar :
nafnkunnur maður, var staddur | liggtur mikið við, að menn treysti |
hjá búi hvitalbjarnarins, og at- mér ekki ver en vert er. Og í I
vikaoist þá svo t.I ao björnin bít- j huga mínum er ekki nokkur minsti J
En a sömu sku2reri af efa íim Kín míkla^
og vitmagni, auknir að lífsgleði,
fara menn af silíkum fundi og fær-
ari en áður til að sækja fram hina
réttu braut, og Iíkjast meir og
meir mannfélagi því hinu dýrð-
lega, sem þeir höfðu hlotið svo
fagurt samband við.
Spurt var,
sem sæktu þessa
XI.
á hvern hátt þeir,
fundi, kæmu9t
ur hann í fingurinn. En á sömu skuggi af efa um að hin mikla
stundu dreymir einn af beztu vin- gáta er ráðin. Ráðin eins og gát- ,
þarna upp. I flugvélum, var um Schiötts, G. Pauili, að hvít- ur eru ráðnar þegar um vísindi er
svarað. Ogvér fengum að vita, | bjöm í dýragarðinum bíti hann. j að ræða. Það er að segja þannig,
að í þeim flugvélum heyrðist ekk- Pauli K’fði í draumi það er Schiött að nú er gatan greið til ávalt vax- j
ert, og að það lýsti af þeim á lifði í vöku. Schiött ''ar þarna andi þekkingar.
fluginu. Einnig fengum vér að draumgjafinn.og mun það stafað í Fagurlega er nú ljóst yfir aðal-;
^tT^íókst að koma fram,' vka’ eg Seld 039 ®Hu“ lI1 nokk', . nok^uS af ^ aS Pauh atriðum þessa máls. Frá mann-,
tókst að kenna slíkan fróSleik. 1 urrar unQrunar* au flugvelarnar haroi veno mjog undir ahrimm j,nu,m geislar magn, sem kallia má
(yrsta skifti tókstað koma fram,' væT geymc1ar í lofttnu meðan á ^ þessa fjormikla vmar sins. lífmagn og vitmagn. Og það (hag-
f' um eimdjúpið með tilstyrk funcflínum vær' verið. Menn Menn undrast mjög draumsög- ar sér líkt og rafm2gn. Og líf- og
y 'r Urrr ^ ' I, an,4,iá1 n a m Ktfiof M ri' „(T ________.1.1..’ . It I ... 1 * 1-1 . t
.*..i -ii j * • »»»» r hefðuþar 9mávél,sem líktist úri, og ur slíkar, og þá grunar ekki að inn
miðils, oblandaðri natturufræði r . , . ,, ,, , . . ’
. , c *. . , . i .£t. »»i,-f meðíhenni gætu þeir akveoiö rlug geislun fra oðrum likama, er ein-
•g landafræðr. 1 fyrsta skifti tokst *5 , i * * • ’
. » ,,, . I velunum stað i loftinu, og Laoao mtrt eðli draumsms. t’að er ekki
•ð koma fram sliku gegnum geim, , , » u • l c,- x1 j r , .
,, ..] .• • 1 þær til sin, þegar a þerm þyrtti ao draumur fyr en samlband er við
djúpið.a svo ilagu tilverustigi, sem •»•*•♦*» l * ■ j 1
, , ...» i , , _i halda. i’etta minti auovitao a annars meðvitund.
--- erum a jorðu ner, þar sem
ver auiu a j“‘u“ • I þráðlausa stjórn á mannlausum
menn rett ’fyrir skommu, að herta
, , , .. *.»... I batum, eins og menn nu kunna að
ma, bafa uppgotvað stjornurnar,; , ... * , , r *
. 1 hafa a jorðu her. Ln það var
©n þekking a natturunm er annars * , (*. , ..
, . l í í • I ekki fyr en eftir að eg hatði þetta
svo skamt komm, að menn þekkja ,
, . , , , u i»r I heyrt, sem eg vissi, að einmg her
hvorki tilgang ne framihald Iits- , ..
„ | „ , ...' a jorðu eru menn tarnir að hata
eða það, sem hélzt mætti ., .
tilver þríið lausa ’ stjorn a mannalusum
flugvélum, þó að skemmra sé
komin sú þekkingihér, en á stjörn-
unni, sem telpan var að segja
I okkur af.
Þá var spurt, hvort hafskip væru
. , * 1 ekki miklu lengra komin, og kaf-
'amsviðburður, semþarna getð-
m«, eöa pao, sem
kalíla undirstöðulögmál
unnar, og þar sem aðeins örlítill
minnihluti er byrjaður að skilja,
að það þýði nokkuð að vera að unnl’
—jikjast eftir fróðleik. bó að Kt-
■ * virðist um að vera, iþá var það
Ef menn æfa
sig nógu vel, þá má læra að at-
huga glögglega, hvernig annarleg
vitgeislan eins líkama, getur fram-
leifct sig aftur, inducerast, í öðrum
líkömum.
[Það þóttu undur mikil, þegar
Marconi og Oliver Lodge tókst
fyrir ekki mörgum árum að koma
á “þráðlausu samibandi” þó að
meðvitund fer að gera vart við ensk míla væri á milli eða tvær.
sig þegar manninn sifjar. Fyrst Nú skiftast menn rafgeislaskeytum
koma myndir, líkt og skuggamynd
ir, — því að Iitirnir koma ekki
fyr en seinna — en sá sem er að
sofna, veit ekki hvað þessar mynd
ir þýða þær eru aðeins efni
draums. Síðan, þegar maðurinn
er sofnaður, þýðir hann þessar
myndir eftir sínu heilafari, gerir
új- þeim tómar missýningar, og
siglinglar en á jorðu hér. Við j haldur að hann sé að dreyma það
5s* i htilli stofu í einm af jarðar- , *» » v ,,, .t . , , ..,
L-r *l ' fengum þaðovænta svar, að slikt sem honum er kunnugt ur voku.
innar minstu hofuðborgum, og 1 6
bæði miðill og samfundarmenn . . * ,
aðdáun'kynnu Pelr’ 30 SanSa a sjavar-
erga skilið, að eg láti í ljós
mína á þeim fyrir það, að þó
skyldi takast það sem tókst.
Telpan kvaðst sjálf sjá það, er
hún sagði frá, og yrði það með
þeim hætti, að maður á þeirri
stjörnu ’fengihenni þátt í sinni
meðvitund. Og ef batur hefði til
hagað, þá hefðum við öll, sem
þarna vorum, getað fengið þátt í
þeirri sömu meðvitund, og_ ( Einnig væri sjávarvatnið þannig
sjálf iþað, sem af var sagt. Áður
tíðkaðist ekki þar, en þá íþrott En verði samlbandið við draurn
gjafann fullkomnara, þá sést að
botni. Þeir hefðu úfcbúnað, sem J mann dreymir vanalegast það
stæði af þannig geislan, að sjór- ^ sem honum er alókunnugt úr vöku
inn héldist frá þeim, og gengið ; og hann (hefir aldrei um hugsað. j ]
væri fram eins og í hvelfingu, sem
þeir flyttu með sér. t
Turría sagðist hún sjá, háa mjög
og með undurfögrum útbúnaði
efst. Sagði hún að þar væri náð
éfnum úr loftinu, o» búin tiil úr
vmiskonar holl og ljúffengfæða.
á, þó að þúsundir mílna séu á
rrulli.
Lífgeislan frá Turvey framleiddi
hans heila — og annað líkams-
ástand í manni sem var í nokk-
urra mílna fjarlægð. Athuganir
sem eg hefi getið um í ritgerðinni
"Lífgeislan og magnan," sýna að
jafnvel stærstu vegalengdir sem
orðið gefca á jörðu hér, koma ekki
íveg fyrir þetta “þráðlausa sam-
band" taugakerfanna. Athuganir
á vanailegum svefni og miðils-
svefni 9ýna, þannig að enginn vafi
getur leikið á, að þetta "þráð-
langt er liðið frá því menn fara af,
alvöru að reyna að skilja mig,
verða þesskonar sýningar mikið
tíðkaðar á jörðu hér. Og 9eint
notað. Þetta, sem nú var sagt,
minnir á lhin,a frægu og fögru að-
ferð þeira Birkelands og Eyde, ti'l
þess að ná tilno>tkunar köfnunar-
ausa samband” taugakerfanna
En frá þessu mun eg segja nánaT [ getur 0rðið,þrátt fyrir fjarlægðir
annari ritgerð.
Síðari tímum til fróðleiks má
geta þess, að eg hefi eigi all sjald
an rekið mig á þann skilning, að
draumar eða draumórar, og rann-
sókn áeðli drauma sé eitt og hið
sama. En það tvent er ólíkast.
Og er ekki við öðru að búast, en
erfitt sé að koma fram nýjúm
hugsunum, og þá helzt ef í stór-
kostlegasta lagi eru, þar sem svo
®unu þeir vibmenn þykja, er ekki vera eftirtektarvert, að það var
,/Jb aér skiljast að valda mun>,V/iIliam Crooke3, sem fyrst lét
efni loftsins. Og það kynni að, geigvænlegur greinarskortur get-
ur gert vart við eig,
vel þó að menn séu
og það jafn-
hvorki ó-
íbúi
það
•Ss&'lum breytnigum á högum og ]j5Si agg];]^ mUndi mega gera. En greindir né ómentaðir.
iorfum mannkyns vor9, er kostur^ J,essj mikli efnafræðingur var
verður mikib ogáreiðanlegs fróð- 9mmg brautryðjandi, rannsóknari
leiks um fegra Iíf og fullkomnara, ^ ýnasum þeim fyrfrburðum, sem
og það jafnvel þó að ékki fylgdi stafa af sambandi við aðrar
þessu sambandi bein aukning stjörnur. En aldrei skildi Crook-
vizku og þróttar, eins og að vísu es jafnvel þótt einn af mestu
rmm yerða þegar margra vísindamönnum væri, og hann
hugur er til móts. Og hversu sem gergf ekki þær ályktanir, sem nú
nautskir neita og nautskast enn um eru orðnar óumflýjanlegar hveTj-
stund, þá hika eg þó ekki við að um þe;mj se,m gr]-eind og mentun eins víst og eg er til.
segja, að þá fyrst mun Island jrefir; g.óSu ]agi og vaknar svo við [ Nú má að vísu heyra það sagt
verða oss öllum fagurt og far' þessu í sannleika mikla máli, að að jafnvel hin ríkasta sannfær
sælda frón, þegar nýtur hinna^ f,ann reyni af nokkurri alvöru
nýju vísinda, sem eg nefni ePa' a5fá skilning á því.
gógík og hér hafa orðið upptök!
hinnar betri samstililingar við hið ! x]]
XIII.
annarar stjörnu
sem vanalega talar fyrri munn
hins sofandi miðils. Á því er ekki
nokkur vafi. Eg hefi, ’fyrir til-
stuðlan miðils, talað við þá sem
heima eiga á öðrum stjörnum,
i biljóna mílna fjarlægð. Það er
slíkar sem í stjörnugeiminum ger-
ist, sólhverfanna og jafnvel vetr-
arbrautanna á milli.
Alt þetta er ekki vitund “mys-
tískt” eða dularfult. En hversu
firna-merkilegt það er. Og að
halda áfram á þeirri þekkingar-
■brau’t sem þetta er byjrunin á,
itnun á skömmum tíma gerbreyta
högum og horfum á jörðu hér.
1 næsta kafla verður svo sagt
frá Iþví hvernig það getur orðið,
að sá sem deyr, kemur fram aftur
á annari stjörnu, og að vísu sem
líkamleg vera.
Meira.
HELGI PJETURSS.
- Mbl.

til
i’ng manns, iþurfi ekki að vera
neitt sannfærandi fyrir aðra. Jafn!
vel gáfaðri og mentaðir menn lá{a
sér slíkt um munn fara. En þó er
Vald og viÖreisn.
Eins ogkunnugt er, hafa á síð-
ustu tímu/m verið skrifuð ósköpin
öll um menningu nútímians, ástand |
hennar og framtíðarhorfur. Eitt af
því, sem í þessu sambandi hefir
oft verið dregið fram á ýmsan
hátt, er samband og ’líking nútíma
menningarinnar við ýms önnur
liðin menningartímabil , einkum
fullkomna, sem í sannleika er lífs- Hversu alt þetta mál er þess það ekki rétt. Gildi sannfæringar hjá Grikkjum og Rómverjum.
nauðsyn á. Og þá mun rísa hér og^ verti ag nienn reyni af fulilri al-; er mjög misjafnt, eftir því hvers
gnæfa með meira en morgunroða^ v5ru t;] ag fa gkilning á því. Og I sannfæring það er, og hvernig til
fegurð ein og önnur höll hin háva hversu ]jost er yfir að líta, eða; komin. Eitt er sannfæring þess
í líkingu við þá, sem nú skal fagurt yfirlit fengið, þegar fund- manns um víaindaleg efni sem
nokkuð af sagt.
ið er eðlidrauma, 0g skyldleiki
miðilissvefnsins ogvanalegs svefns.
Sofandi miðill talar. Og sjál
Samkomu sagði télpan oss af, j hann talar af meðvitund annars
sem haldinværi í sal einum miikl- manns. Annars meðvitund er
ekki, eða Ktið hefir við vísindi
fengist. Annað, sann’færing þess
sem hefir sýnt sig í fremstu röð
sem námsmann og rannsóknara.
Eitt er sannfæring, Ijótfengin og
um og fögrum, sem hún lýsti að^ komin fram í homim. Og þessi i bygð á skjótri skoðun og skammri
íhugun. Annað sannfæring, sem
fengin er með 20,30 eða 40 ára
námi og rannsókn
Mestum hluta ævi minnar hefi
eg varið til að reyna að afla mér
þekkingar. Náttúrufræði hefi1 eg
stundað og einnig læknisfræði lít
ið eifct, með tilsögn framúrskar
ankkru. Hús það er reist á fjalls-( annar segist eiga heima á annari
háum, og þó svo mikið, að stjörnu. En rannsóknin hefir
j* 100,000 manns sagði hún sýnt, að í vanalegum svefni kem-
ú«ra þar á samkomunni. HÚ9 ur altaffram í 093 meðvkund ann-
þetta er ætlað til að taka á móti ars. Og nákvaem athugun svefn-
gestum frá öðrum stjörnum, og! vitundarinnar sýnir alveg ótví-
getum vér þável skilið, vegna J ræðilega, að þessi annar, draum-
hvers það er reist á svo himin- gjafinn (oneiropoios), er eg nefni
gnæfandi stað . Dýrðlegur gestur svo, á heima á annari stjömu. Hér andi kennara. Þó nokkuð hefi eg
sagði hún væri þar fram kominn á styður hvað annað mjög fagur
samkomunni, frá mannfélagi, sem lega. Hér koma vissulega í Ijós á
miklu lengra væri komið, og ekki J fegursta hátt einkenni heilags
sagði hún að þeir hefðu þar aðrar
guðsþjónustux en slíka fundi. Hér
á jörðu, þar sem ennþá ræður hin
sannleikans.
Tilraunir
“andinn”
sem
Turveys sýna að
fer í miðilinn og
lesið af því, sem bezt hefir verið
ritað í heimspeki og mannkyns-
sögu að fornu og nýju. Áhugi
minn á að læra var þegar í barn-
æsku imikill og hefir vaxið með
aldrinum. Betur og betur hefi eg
verið að læra hina réttu vísincla-
legu varkárni. Hina réttu varkárni
illa stefna, getum vér ekki ímynd- f talar hans tungu, getur verið sál
að oss, hversu gott muni vera að manns á sömu jörð. Og eins get-
sækja s'líka fundi, þar sem menn'ur verið um drauma vanálegs [ segi eg, af því að það er til svik-
eru samstiltir betur en þeir annars^ svefns, þó að oftast nær sé þaðtin vara sem menn nefna svo, en
Oftastnær er það þá hnignunar-
tímabil klassisku menningarinnar
sem menn hafa tekið til rannsókn-
ar og samanburðar. Einn þeirra
rithölfunda, sem allmikið hafa
fengist við rannsókn þessa tíma-
bils, er Italinn Guglielmo Ferr-
ero; hefir hann skrifað um það
í franska tímaritið Revue de
deuxDondes. Og sömuleiðis hefir
G. Gran fengið hann til þess að
9krifa í Samtiden grein út frá
sínu sjónarmiði um samanlburð
þriðju aldarinnar og hinnar tutt-
ugustu.
Ferrero fcelur upplausn fornu
menningarinnar hafa byrjað með
hinu pólitíska vandræða ástandi,
sem var á þriðju öldinni, ástandi,
sem hleypt hafi lausu ólæknandi
stjómleysi (anarki), sem smám
saman hafi grafið undan fomu
menningunni. Rómverska keisara-
dæmfð reyndi að samrýma tvær
mismunandi stjómarreglur: kon-
ungs stjórnarregluna, sem lengi
hafði þróast í austurlöndum fyrir
og eftir sigurfarir Alexanders, og
lýðstjórnarregluna, sem þróast
hafði í Evrópu, einkum í Grikk-
Matíhías Jochumsson
F. 11. r.óv. 1335 — D. 18. nóv. 1920.
Leitandi andi, loks er gátan ráðin, —
loknar upp dyr að höilum drauima þinna.
ÍHvers ertu ÍTÓður? Hvort er eilíf náðin?
Hví er svo tovelt rétta leið að finna?
Hvort vill sá guð, eT gaf oss Kfsins anda,
glepja oss sýn til ódauðleikans stranda?
Bjartsýni andi. iblæju dauðans falinn,
brosir þér nú hinn þúsund ára dagur?
Leiftrar þér gegn um ljóssins engla salinn
ljómi guðs dýrðar, ómælandi fagur?
Hvort voru’ í gegn um gæðatrúna þína
guðdómisins neistar hér á jörð að skína?
Frjálslyndi andi, firtur líkams böndum,
finnur þú nú þær eftirþráðu leiðir,
til þess að losa úr hleypidóma höndum
hugsjón þá hverja er fyrir þekking greiðir?
Reyndist þér eigi rétt, að vizkustörfin
reiknst á himnum æðri en trúarþörfin?
Fjölvitri andi, flýgur þú nú hærra
flestum, sem áður, hér á vorri jörðu?
Er ekki’ á himnum ætlað verksvið stærra
öllum, er stund til sálaiiþroska vörðu?
Er ekki vizkan vor, þótt skamt hún nái,
vottur þess guðs, er eilífð skynji og sjái? I
MannúðaT-andi, fagnar þér nú fjöldinn
framliðnra sálna, er huggun hjá þér fengu?
Verður ei himnesk ódauðleika-öldin
inndælust þeim, er bratta veginn gengu? —
öl’Ium, sem reyndu, að göfga aðra pg glæða
guðseðlis-þrá til andans sigurhæða. —
Margs er hér spurt, -- en mátt þú nokkru svara,
miðla’ oss, sem áður, kjarna nýrra fræða?
Eða er bínum anda’ um megn að fara
ofan til vor, og þekking vora glæða? —
Víst er þó eifct. Það vildi enginn framur
veita oss fræðslu um það, sem eftir kemur.
Hlljóð eru svörin, horfni, stóri andi! —
Heyrn mín og sjón ei megna það að skyrya,
Er nokkru svarað? — Kannske’ á “lífsins landi’”
lítt eður ekkert sé um oss til minja. —
ViII ei sá guð, er gaf oss lífsins anda,
glepja oss sýnir milli vorra landa?
Þurfum vér teikn og trú á helga dóma,
til þess að geta valdið lífsins byrði?
Sjáum vér ekki í sóikerfunum ljóma
sönnun um mannsins skilning æðri hirði?
Endaiaust rúmið enginn skilið getur.
Elífa lífið — hví þá — nokkru betur? —
Hvísla mér svar, í nyðamyrkri nætur,
náttúran sjálf og raddir samvizkunnar.-------
Hvað? — — Er það, vinur, vilji þinn, sem lætur
vakna það svar, með liðsemd alvizkunnar?
Víst er þó svarið sama og hjá þér áður, —
sál þinna íjóða og sterki meginþráðuT:
Getum vér vænst, að gefist útsýn hærri
glæpsömum lýð, er vill ei sjá né heyra
feiknsfcafi þá, sem fjöllum eru stærri, —
fyrsta boð guðs, er Krópar oss í eyra:
Verið þér góðir, göfgið lífsins anda!
Gefst þá fyrst sýn til ódauðleikans stranda.
ATHS. RITSJ.
Þetta ágæta kvæði er tekið eftir Morgunblað-
inu. Höf. þess sendi Steingr. Matthíassyni lækni
það, en vildi ekki láta nia’fns sins getið.
I
eiga kost á, og þar sem geturi sairribandið við íbúa annara sem að réttu lagi heitir nautska
streymt í þá æðri kraftur en aður, ^ stjarna, er mestu ræður í draum-J gagnvart nýjum sannindum og ill- landi og Italíu. En samræmið var
einmitt vegna hinnar bættu sam- vitundinni. Draumgjafinn getur v!d gagnvart þeim sem koma alt of losarailegt og fór að lokum * að en sigraða menn og sigurveg- að styðjast
alveg út um þúfur og hefst sú upp-
lausn í rauninni undir eins með
Septimus Severus og hélt svo á-
fram í byltingum þeim og styrj-
öldum, sem þar fóru á eftir. Það,
sem höf.Teggur því rnesta áherzlu
á, til skýringar á upplausnará-
standi þ»ssa forna tímalbils, er
það að þar börðust tvær imismiun-
andi stjórnarreglur og eyddu að
lokum hvor annari.
ara, rétt eins og alt ylti hér á því
einu, að mjaka valdinu og virð-
ingunni frá einum stórveldafllokn-
um trl annars. Mönnuim hefir enn
þá ekki skilist það, að í marz
1917, varð önnur sú stjómarregla
sem alt þjóðfélagslíf Evrópu hvíl-
ir á, fyrir fyrsta alvarlega áfallinu,
með rússnesku byltingunni, og
annað afallið og það banvænt,
fékk það í nóvemlber 1918, með
Og þegar höf. athugar svo póli- hruni keisaradæmis Habsborgar-
tískt ástand og menningu nútím-
ans finst honum því ástandi svipa
svo mjög til hins forna upplausn-
ar tímabiils, að það hljóti að
vekja menn til a'lvarlegrar íhug-
unar. Að vísu hafa menn ekki enn
þá alment viðurkent þann póli-
ættarinnar og Hohenzollernætt-
arinnar. — Mönnum hefir enn þá
ekki skilist það að hrun konungs-
stjórnarreglunnar í Evrópu er stór-
kostlega áhrifavíður attburður,
eða að með því lýkur pólitískri
umbótaöld, sem hófst fyrir tveim-
’tíska áran^ur, sem orðið hefir af ur öldum. Og þess vegna er Norð
styrjaldarárunum. — Menn hugsa ! urálfan nú í sömu hættunni stödd
ennþá, segir höf., eins og menn og á þriðju öldinni, sem áður var
væru uppi á tímum Utrechts-frið- | nefnd, sem sé þeirri hættu að eiga
arins. Menn sjá enn þá ekki ann- j enga ákveðna stjórnarreglu við