Heimskringla - 29.03.1922, Page 1

y «3> g.
víL.'í iri'
i sua’P
tVerSlaun
gefin
fyrir
CoupODs'
öcuditJ ettir vertSlista til
Hoynl Crowi Soap, Ltd.
654 M&ln St., Winnipeg
og
umbúðir
t---------
Veríiaun
gefín
fyrir
‘Coupons’
«g
umbúðir
SenditJ eftir verVlista tii
Koyai Crown Soap, Lt4.
654 Main St., Winnipeg
----------—----------J
XJCXVI. AR
WINNIPEXI. MANITOBA, MIÐVIKUDAGINN 29. MAiRZ 1922
NOMER 26
CANADA
Fy!<kis-þingií5
Eftir fall stjórnarinnarf ráfuSu
þingmennirnir nokkra daga meS
höndur í vösum um vígstöSvarn-
ar — þingsahna — sumir tóm-
lætislegir á svip en aSrir aftur kát
ir og keskilátir. Þeir litu á auSa
og rykuga stólana sem minti þá á
hve valt veraldarlániS er og eftir
aS hafa staSiS niSurlútir viS
borSiS nokkra stund, yptu þeir
öxlum, snéru viS og fóru út. ÞaS
var ekki til neins aS bíSa þarna.
Ítingsalurinn var nú ekki slaSur
glaums og hávaSa eins og oft áS-
ur; Hann líktist nú meira dauSra
manna gröf. Þeir urSu aS koma
næsta dag til þess aS heyra úr-
skurS fylkisstjórans um þaS hver
nýja stjórnin yrSi; þáS var ékki
neitt um iþaS aS villast.
Og loksins var vali hennar lok
íS. VerSur ékki um þaS sagt:
sjá, hér er eitthvaS nýtt, því þessi
bráSabirgSastjórn er engin önn-
ur en Norrisstjórnin sæla og marg
afdankaSa. AuSvitaS skiftir þaS
litlu hver þessi bráSalbirgSastjórn
er, en viSkunnanlegra hefSi ver-
iS aS ihún hefSi ekki veriS þessi
marg uppvakta fiæ'la fylkisbúa.
En ef til vill hefír fylkisstjóri þekt
orSiS sálarástand hennar og viS
aS aS hún mundi ekki hafna
stjórnar tilboSi sínu; en bjóSa
virtist þó mega hinum þing-
flokkunum em'bættiS líka. En þaS
var ekki gert.
ÁSur en hún var skipuS til aS
fara meS völdin, átti hún ráS.-
stefnu meS andstæSinga flokkum
sínum á þínginu. Var tilgangur-
inn sá aS fá andstæSingana til aS
ganga inn á samning vi‘5 stjórn-
ina um þaS, aS Ijúka nauSsyn-
legasta fjármálastarfi þingsins.
Tókst þetta vel og var þar meS
anægilegt fylgi fengiS fyrir Norr-
isstjórnina. aS halda áfram. Mun
þessi fundur ekki hafa átt lítinn
þátt í því, aS Norrisstjórninni
voru afhent völdin aftur. Þeir
sem í samsteypu eSa samvinnu
ráSstefnu þessari tóku þátt voru:
fyrir hönd Norrisstjórnarinnar,
Norris, T. H. 'Johnson, McPher-
son; fyrir hönd Conservativa:
Haig, Taylor; fyrir hönd verkam:
Dixon, Bayley, Standbridge; fyr-
ir hönd bænda: Robson, Mabb,
Talbot. Fyrir hönd óháSra eng-
ínn. Eftír aS fylgi þessara manna
var fengiS til þess aS koma nauS-
synlegustu fjarmalum fylkisins
fram, fór Norris fram á aS öll
dagskrá þingsins væri tekin fyrir
og henni lókiS, eins og ökkert
hefSi ískorist, og hún væri búin
aS gleyma því, aS hún var feld.
En iþeirri fjarstæSu neituSu þing-
menn hinna flokkanna.
Og á þriSjudaginn s. 1. viku
tók. þingiS aftur til starfa, þetta
.samvinnunefndaiþing. Norrís-
stjórnin hefir völdin aS nafninu
til, en þingforseti er nú enginn.
Hann missir vald sitt meS þess-
um nefndarþingum. VerkefniS er
nú ekki fólgiS í öSru en því, aS
samþykkja fjárfra,mlög til al-
menns starfsreksturs fylkisins. Og
þaS starf hefir þinginu gengiS
vel, þó stundum hafi veriS haepiS
um samvinnuna og stjornar and-
stæSingar hafi keyrt ýmsar veit-
ingar í gegn, án vilja stjórnar-
flókksíns. Lengi Var þráttaS um
$10,000 veitingu til vega um ó-
bygS landssvæSi. Vildu sumir,
(Queen og Armstrong) færa
hana niSur í $ 1. Kom þa breyt-
ingartillaga um aS minka veiting-
una um aSeins $1. frá stjómar-
sinna; en þá kom breytingar till.
viS breytingartillögu um aS færa
alla veitinguna niSuT í $2. Er>
loks var upprunalega veitingin
samþykt og töpuSu því stjórnar-
andstæSingar. En þeir hafa samt
komiS ýmsu fram í samlbandi viS
fjármálin, á móti vilja stjórnar-
innarþó þeir töpuSu í þetta skifti.
Og þegar þessu máli var lokiS,
gekk afgreiSslan greiSara og
störfum þingsins verSur eflaust
lokiS íþ essa viku.
Frumvarpinu um aS járnbraut-
arlestir gengu á sunnudögur til
baSstaSanna, -var frestaS; var
ekki álitiS verkefni nefndarþings
ins aS lögleiSa þaS. Nýja skatta-
frumvarpiS er einnig lagt fyrir og
tillögunni umi breytingu á kosn-
inga aðferð úti í sveitum (The
Si'ngle Trasferable Vote) er og
frestaS af sömu ástæSum.
Hugur þingmanna eSu stjórn-
arinnar virSist nú mestur orSinn
viS undirbúnng kosnnganna. Er
mælt aS þær muni fara fram um
mánaSarmótin júní og júlí.
Samban d sþ >n giS.
Þegar IhásætisræSan eSa boS-
skapurstjórnarinnar til þingsins
hefir verið lesinn upp og kunn-
gjörður, tekur við þessi langa og
leiðinlega þvæla hvers þingmanns
í andstæðingafl. stjórn. að minsta
kosti. AS gagnrýna hásætisræS-
una tekur helming þingtímans oft
ast. Og þó er hásætisræSan þann
ig vanalega, aS hún er ekki nema
yfirlit sem elta má og teygja á
al'lar lundir eftir ástæSum; og eins
og gefur aS skilja ber gagnrýn-
ingin talsverðan dám af því.
Þingmenn koma allir til þingsins
með ræður í kollinum- Kvað hafa
átt sér staS aS þær væru samd-
ar áSur en þingmenn voru kosn
ir. Má nærri geta hve djúp gagn-
rýning þær eru á hásætisræSunni
og þvílík hætta stjórninni stafar
af þeim. Og þegar lokiS er aS
flytja ræSur þessar virSist á-
hyggjunum létta af þingmönnun
um. Þetta er vanagangurinn í því.
Og þingiS austur frá hefir haldiS
honum áfram eins og aS undan-
förnu. Þessum ræSum í sambandi
viS hásætisræSuna er nú lokiS
þar- Er ekki hægt að segja ann-
aS en aS þær hafi veriS “mein
lausar og gagnslausar, eins og þar
stendur. Ef nokkru sinni kæmi
til þess, aS tími þíngsins yrSi
styttur, mætti ekki annaS betur
missa sig af honum, en þessi
ræSúhaldatími. Þegar hvert mál
er tekiS út af fyrir sig til meS.
ferSar, gefst tími til aS athuga
þaS og þá er þörfin meiri fyrir at-
hugasemdir.
I samlbandi viS hinn nýa
bændaflokk á sambandsþinginu,
er mesta tilbreytingin sem þar á
sér staS. Hann hefir óneitanlega
túlkað mál Vesturlandsins þar,
því mál þau er mest hefir enn bor
ið á í þinginu eru flutt af honum
en þaS eru lækkun flutnings-
gjalda á járnbrautum og korn-
nefndarmáliS. Á tollmálin er
va’'a minst, enda stendur stjórn-
arflokkurinn illa aS vígi íþeim,
n tS alla auSmenn og iSnrekend-
ur Queelbec meS sér, sem á móti
lækkun eSa afnámi þeirra er.
Eigi stjórnin í nokkrum erfiSleik-
um verSur þaS í samlbandi viS
járnbrautir stjórnarinnar einna
helzt, eftir öllu enn aS dæma. Og
hvaSa stefnu hún tekur í þeirn er
enn ekki kunnugt, en litla breyt-
ingu mun hún hugsa sér aS gera í
þeim efnum.
Þegar fjármálin koma fyrir
þingiS gefst vanalega annaS tæki-
færi fyrir þingmenn aS beita
mælslku sinni. En þau eru nú þaS
r.æsta, sem til yfirvegunar koma.
Svo mikiS hefir veriS látiS í ljósi,
aS stjórnin ætli aS’ færa útgjöldin
á komandi ári niður um $138,-"
000,000. 'Er þaS gríSar upphæS
og gott til slíks aS vita, þó eftir
sé nú enn aS heyra í hverju sparn-
aSur þessi' er fólginn. Tekjuhalli
C. N. járnbrautanna er ávalt aS
minka. Og nú þarf ekki á koirr--
andi ári aS leggja stórfé í aS taka
yfir G. T. járnbrautina eins og í
fyrra. Rentur af herskuld Canada
eru á þriSju miljón minni en s. 1.
ár, (þær rentur af stríSsláninu
nema nú $140,000,000.) Veiting
til skipasmíSa verSur um $10,-
000,000. minni næsta ár en síS-
asthSiS ár; er sagt aS sú veiting
sé færS niSur samkvæmt gerSum
Washington fundarins. Einnig er
dýrtíSar uppbót sú er þjónar hins
opiúbera fengu, afnumin og nem-
ur þaS öSrum $10,000,000 sem,
sparast viS IþaS. Eflaust má finna
útgjaldasparnaS þennan í fleiru
og kemur þaS alt á daginn seinna.
Nein ný störf er ekki líklegt aS
þingiS ætli sér aS ráSast í.
il efri máltsofunni er sagt, aS
starfiS í sambandi viS hjónaskiln-
aSi sé einna mesta verkefniS. Á3-
ur var starf þetta auðvelt og að-
eins 1 0 mál sem árlega þurfti aS
eiga viS í öllu landinu. Nú hafa
öll fylkin utan Ontario og Quebec
þessi mál sjálf meS höndum.
Samt eru nú úr þessum tveimur
fylkjum’ um 140 hjónaskilnaSar-
mál til afgreiSslu i ár. Hversu
þeim fjölgar ár frá ári orSiS —
er alvarlegt íhugunarefni.
Bruni í Amaranth
SíSastliSinn föstudag fórust 6
lanns í bruna í Amaranth. ÞaS
ar búS Max Warhofts er brann
ar og fólkiS er bana beiS var
jölskyl'da hans ásamt honum
jálfum; ibj'ó hún uppi yfir búS-
ini. Eldurinn kviknaSi í búSinni
liSri um kl. 3,30 aS nóttunni;
arS Waihoft þess áslkynja og
ljóp ofan á svefnklæSum sínum,
n þegar þangaS kom var eldur.
in svo útbreiddur aS ékki voru
íkur til að hægt væri að slökkva
iann; Ihljóp hann iþá í næsta hús
iinu megin viS götuna — um 50
et frá búSinni — og hropaSi a
ijálp þar til aS ’bjarga einhverju
ir bunanum. En eldurinn lék
kjótt um bygginguna og ætlaSi
Varhoft fyrst aS ná fjölskyldunni
it. En jafnvel þaS varS honum
ifraun, 'því hann kom ekki og
nginn af fjölskyldunni, aftur út,
ir brunanum. En eldurinn lék
vipstundu, en gátu ekékrt aS-1
tafst, enda var byggingin úr
imbri og stóS í björtu báli innan
árra mínútna.
Upptök eldsins er mönnum ó-
;unnug‘, en yfirvöldin hafa feng-
S grun um aS innbrotsþjófar
nuni hafa veriS eitfhvaS viS
setta riSnir, og byggja grun sinn
i því aS peningaskápurinn hafSi
undist íbrotinn upp í rústunum, á
íann hátt aS þeim þykir ólíklegt
>S þaS hafi komiS fyrir er bygg-
ngin hrundi saman. Rannsókn er
3ví hafin.
Indíánafundur*
Sex þjóSflokkar Iníána í Can-
xda ætla aS hafa fund mikinn í
Dswego í Ontario 13. apríl n k.;
;r sagt að þeir ætli aS ræSa þar
jm anglæti þaS sem þeir hafi orS
ið að þola af hvítu íbúunum í
landinu og stíga einhver spor til
þess aS þaS verSi réttlætt eSa
bætt. í hverju þetta ranglæti er
fólgiS er enn ekki kunnugt. En
baldiS er aS iþaS eigi rót aS rekja
til gamalla samninga milli hvítra
manna og þessara frumbyggja
landsins og komi fram í því, að
réttindin sem veitt voru Indíánum
séu hagur fyrir fáa hina upplýst-
ari af þeim, en séu beinhnis veitt
þeím á kostnaS hinna óupplýst-
arí og þeirra sem ekki vilja semja
sig aS lögum hvítra manna; aS
hinir vesælli líSi fyrir þá sem of—
ar þeim standi, er grundvöllurinn
segja þeir í þeim samningum.
Hvort aS þessu verSur breytt eSa
aS nokkru bætt Indíánunum er
eftir aS vita. En um einhverja
vakningu í sjálfstæSis eSa frelsis-
átt virSist þarna vera aS ræSa
hjá þeim.
$1,500,000 veding.
Hon E. Lapointe fiskiveiSa og
útvegsráSgjafi sambandsstjórn-
arinnar ætlar aS leggja frumvarp
fyrir þingiS um aS $1,500,000.
sé veitt til hafnargerSar í Qudbec.
Verða vinnulausir.
í sambandi viS frumvarp sem
íyrir sambandsþingiS kemur bráS
lega um aS minka útgjöld til her-
út'búnaSar, verSa 300 manns
vinnulausir ef frumvarpiS verSur
samþykt, og eru þar á meðal ýms
ir hátlstandandi menn í hermála-
þjónustunni, t. d. Sir Willoughby
Gwatkin aSal eftirlitsmaSur (In-
spector General) og Majór Gen-
eral Sir Henry Burstall. Deildum
þeim sem fækkaS verSur voru
flestar settar á stofn á stríðstím-
unum.
Flutningur eykst.
Vöru-flutningar á G. T. jám-
brautinni hafa aukist síSastliSiS
ár um 41 %.
KallaSir fyrir rétt-
Sir Hugh Montagu Allan for-
haSur Merchantsibankans og D.
C. Macaraw meSstjórnandi hafa
veriS kallaSir fyrir dómstólana í
Ottawa til þess aS svara ákærum
er á þá eru bornar í sambandi viS
gjaldþrot Merchantsbankans. Á-
kærurnar eru fólgnar í því aS þeir
hafi' ekki gefiS stjórninr.i réttar
skýrslur um hag bankans. Er sagt
aS sökin sé alvarleg setn á þeim
hvílir fyrir betla og er bent á aS
fyrir 3VÍpaSa framkomu hafi maS-
ur áSur fengiS 5 ára fangelsisvist.
MeTchants bankirr. varS tS selja
út og taka boSi Imperi-’ l.ank-
ans þó Iágt væri sökum fjár-
þröngvarinnar sem hann var
kominn í.
Bandaríkin leggja þar til drjúgan
skerf af nýtu og góðu bænda-
fólki. Fjörutíu og nýju járn-
brautarvagnhlöss fyrir vélar og
húsmuni segir hann aS nú þegar
sé ’búiS aS biSja um er öll eigi
aS fara ’til Canada.
Akra. og kvikfjárræktarlán
nema nú $4,802,000 sam-
kvæimt skýrslu Innanríkisfjármála
ráSgjafans. Af láni iþessu hefir
Minnesota tekiS $467,000, Iov'a
$340,000, North Daköta $516,-
000, South Dakota $497,000 og
Wisconsin $81,000.
Stofnskrá félags heimkominna
kvenna úr stríSinu.
'fiíjiúkrunarkonur sem unnu aS
einhverju leyti viS stríSiS mikla
og þær konur er aS því hjálpuSu
og til Evrópu fóru hafa l'agt beiSni
fyrir þingiS um löggilding stofn-
skrár félags þeirra.
Gulu-ár þjó‘ðgarSur (Yellow-
stone Park)
Að Livingstone, Mont. var mikil
hátíS haldin þann 1. þ. m., í til-
efni af því aS 50 ár voru þá liS-
in frá þvi aS U. S. Grant hers-
höfSinginn frægi og þáverandi
forseti friShelgaSi meS lögum
þennan mikla skemtigarS sem nú
er heimsfrægur orSinn.
BRETLAND
BANDARlKIN.
Gott kaup fyrir boltaleikanda.
Bailbe Ruth hefir hæst kaup af
öllum íþróttamönnum heimsins.
Árskaup hans nemur $75,000 til
$ 1 00,000 og þar á ofan fær hann
$500. fyrir hvern Baseball vinn-
ing sem hann gerir.
TalþráSa deiling.
Neðansjávar talþræði þá sem
teknir voru af Þýzkurum gegn-
um stríSiS er nú v.eriS aS útdeila.
Hefir Fletcher utanríkisráSherra
Bandaríkjanna afhent skýrslu því
viSvíkjandi til sendiherra Bret-
lands, Frak’ka, Itala og Japa.
Nýstárlegt þótti þaS þegar gam
all bóndi, Jón Marchclorvitz ók
inn til bæjarins Red-Wing í Minne
sota á uxapari. Hestarnir urðu
knarrreistir, bílarnir stönsuSu og
fólk safnaSist saman á strætum
úti til aS horfa undrandi á þaS
sem þó var alvanalegt fyrir 30 ár-
um síSan.
frland.
ÁstandiS á írlandi er aS verSa
afskaplega alvarlegt. Nýju stjórn-
irnar þar, ’bæSi í NorSur- og SuS
ur Irlandi, horfast nú í augu viS
erfiðari tíma en þær hafa nokkru
sinní áSur gert síSan aS þær
komust á fót. Á 'landamærum
NorSur- og SuSur Irlands, er her-
liS frá Sinn Feinum sem liggur í
stöSugum ófriSi viS lögr“c»!u
NorSur írlands, og víg og mar.r.-
dráp í stórum og smáum stíl eru
þar framin. UmferS er heft og
jámbrautcibrýr spengdar í loft
upp og allskonar óskundi hafSur
í franfmi. Griffiths-Collins-stjórn-
!■> er sama sem valdlaus og gerSir
hennar aS engu metnar af lýS-
veldissinn’UTn. Halda sumir aS
Frí-ríkiS Irland sé úr sögunni. En
þó er veriS aS reyna aS rétta þaS
viS og styrkja ennþá. Hvort þaS
tekst er eftir aS vita. Sinn í einar
liggja í skotgröfunum og þykjast
hafa SuSur-Irland á sínu valdí, og
um þaS sé aS gera aS verjast
þjóSbræSrum sínum norSan
landamiæranna. Brenna þeir upp
hann býst viS aS selja þaT mikiS
af á komandi ári.
Skólar í fjárþröng.
Skólarnir Oxford og Cam-
bridge á Englandi eru í mikillí
fjárþröng. Hefir stjórnin látiS
rannsaka hag þeirra. Komst nefnd
in er rannsóknina hafSi meS
höndum aS þeirri niSurstöSu, aS
í staS 33,000 sterlingspunda sem
hvorum skóla er veitt, þyrfti aS
hækka veitinguna upp í 100,000
st. pd. til hver* skóla. Veiting
þessi hefir veriS samþykt af stjórn
inni. Laun kennara viS þessar
heimsfrægu stofnanir hafa veriS
lá, og kennarar sem þar hafa var-
iS æfistarfi sínu, hafa ekki vegna
efnaleysis getaS hætt starfi þó
komnir væru hátt á áttræSis-ald-
ur. ÞaS hefir ekki sannast á þeim
þaS sem kaupsýsílumenn sumir
hálda um sjálfa sig, nefnilega, aS
þeim sé borgaS fyrir þaS sem
þeir vita, en ekki fyrir þaS sem
þeir gera, því eitthvaS hljóta þess
ir kennara aS víta líka.
ÖNNUR LÖ.ND
Gandhi dæmdur.
Gandhi leiStogi lýS'frelsisinna
á Indlandi sem tekinn var fastur
nýlega, hefir nú veriS dæmdur tií
6 ára fangelsisvistar. Hann bar
ekkert af sér af því er honum var
til saka fundiS og þakkaSi dóm-
urunum fyrir kurteisi sýnda sér
viS málsrannsóknina. ÞaS hafa
ekki orSiS mörg uppþot á Ind-
landi síSan Gandhi var settur í
varShald, en dómur þessi óttast
margir aS verSi ekki til þess aS
sefa skap fylgismanna hans.
Olympisku lelkimir 1924.
Franska stjórnin hefir faliS ut-
anríkisráSuneyti sínu aS annast,
af Frakka hálfu allan undirbún-
ing Olympisku leikanna 1924 og
hefir samtímis veriS lagt fyrir
þingiS frumvarp um, aS veita 20
niiljónir franka fjárstyrk til leik—
anna. Hefir veriS deilt um þaS
hvort leikarnir skyldu háSir í Par-
ís eSa öSrum frönskum bæ, en nú
er þaS fyllilega afáSiS aS þeir
verSi í París.
'Olympíunefn'din — en formaS
ur henanr er de Conbertin baróm
— krafSíst þess, aS fé yrSi veitt
til þess aS byggja nýtt leiksviS er
tæki 100,000 manns og kvaSst
segja af sér ef þessu fengist ekki
framgengt. En borgarstjórnin
vildi láta notast viS Pershing-leik-
sviSiS gamla, sem aSeins tekur
og eySileggja hús og ‘ i 25,000 manns. Nú hefir stjórnin
nánd viS landamærm svo aS i- ^ að sér máli?J Qg vill veita
Innflutningur til Canada
Eftir öllu úfliti aS dæma verS-
ur útflutningur frá miðríkjunum,
einkum Indíana og Illinois meiri
á komandi sumri en veriS hefir
til margra ára og er hárri' rentu og
háum skattaálögum um ikent. Mr.
C. J. Broughton innflutnings um-
sjónarmaSur Domini°ns,;Í°rnar_
ar í Chicago, sem þar hefir dvaliS
síðastliðin 25 ár, spáir því að
þetta ár muni sjá þann stærsta
innflutning til Canada sem nokk-
urntíma áSur hafi sést og muni
Lúarnir flýja burtu. Sinn Feinar
hafa bæSi loftför til aS njósna um
gerSir NorSan-manna og hafa
. gt gaddavírsgirSingar fyrir fram
an skotgrafir sínar; virðist því ekk
ert skorta á aS þarna sé fullkom-
inn vígibúnaSur á ferSinni og von
á alvarleg’um ibardagci, og þaS lít
iS sem lögregla norSurbúa hef.r
reynt aS gera til þess aS bæla niS
ur óeyrðir þessar, hefir alt
\ eriS ónýtt og hún rekin til ’baka.
Collins annar stjórnarleiðtogi
SuSur-Irlands og Craig stjórnaT-
formaSur NorSur-Irlands, voru
báSir kallaSir til Englands um
belgina. AS nokkuS verSi gert
bráSlega til þess aS ráSa bót á
þessu ástandi, er ekki sjáanlegt.
Canadiskar vörur auglýstar í
England*.
S. S. Phillíps, formaSur félags
í Toronto sem gengur undir nafn-
inu HiM & Co„ er á Englandi um
þessar mundir aS líta sér eftir
byggingu til þess aS hafa í sýni's-
hom af canadiskum vörum seiTi
hærri styrk en nokkumtíma hefir
veriS veittur áSur, svo aS nýja
leiksviSiS geti komist upp og leik
arnir 1924 orSiS stórfeldari en
nokkurntíma áSur.
Taflþing
var nýlega haldiS í Haag fyrir
alla Evrópu. Taflkonungur varS
austurríslkur maSur, Alechin.
Næstir urSu Pólverjar tveir, Tots-
korver og Rubinstein.
Lenine
Lenine stjórnarformaSur á
Rússalndi talaSi á ársfundi verka-
manna í Moskva nýlega og lét
þar í ljósi, aS honum væri geS-
felt aS vera á Genf-fundinumi og
einkum aS íinna Lloyd George aS
máli.
Mannfall RúsSa.
Mannfall Rússlands í stríSinu
mikla er taliS 14,000,000 í
skýrslu er lögS verSur fyrir fund-
inn / Genf af Soviet-stjórninni.