Heimskringla - 24.02.1926, Blaðsíða 2

2. BLAÐSÍÐA.
HEIMSKRINGLA
/
WINNIPEG, 24. FEBR., 1926.
Ræða Henri Bourassa.
iFlutt í Sambandsþinginu
29. jan. 1926.)
Herra forseti! ASur en eg tek til
athugunar hásætisræðuna og breyt-
ingartillögu hins háttvirta leiðtoga
stjórnarandstæöinga, langar mig aö
segja fáein orö á vorri eigin tungu*
— hinni annari opinberu tungu 'þessa
lands — um stutta málsgrein úr há-
sætisræöunni:
"Sérstakur heiöur hefir fallið
Canada í skaut viö þaö a.S einn
af meölimum stjórnarinnar var
kosinn forseti sjöttu samkundu .
alþj óöabandalagsins.’ ’
Eg hygg að vér séum öll sammala
um þaö, að kosning hr. Dandurand
til forseta, ekki alþjóöabandalagsins
(eins og stundum er sagt máske til
hægðarauka), heldur sjöttu sam-
kundu alþjóðabandaLagsins, varpi
heiöri á Canada og oss öll. Samt
sem áöur vildi eg leyfa mér aö
skjóta því til stjórnarinnar er nú
situr og reyndar hverrar sem væri,
að láta sér ekki vaxa um of í augum
ljómann af vorum útlendu sambönd-
um, heldur gefa nokkurn. meiri gaum
innanríkismálum en gert hefir veriö
undanfarið. -Það er ágætt aö hafa
ráðherra, sem ferðast um og taka
þátt í samveldis — eða alþjóöa fund-
arhöldum. Samt sem áður hygg
eg, sérstaklega eins og nú standa
sakir, eftir þá grisjun er átti sér
staö á þessu hausti, að tfér þurfum
allra vorra ráöherra viö hér til bú-
verka heima fyrir, til þess að halda
öllu í röö og reglu. —
Mig langar til þess aö athuga há-
sætisræöuna og breyttill. hæstv. for-
ingja stjórnarandstæöinga, sem allra.
skipulegast, þó ekki væri til annars,
en aö leiðrétta þau áhrif sem hvers-
dagshjal mitt um daginn hefir eftir-
skiliö, og sýna að kann aí eiga í
fórum mínum dálitiö af þeim "hag-
svnisnæmleika.” (practical touch)
sem háttvirtur þingm. South-Well-
ington (Mr. Guthrie) sakast um aö
mig skorti. Eg ætla mér samt
ekki að ástunda þann hagsýnisnæm-
leika, sem felst í því, aö hafa sem
bezt af öllum flokkum til skiftis —
mér lá við að segja hvort heldur við
völd eöa í minni hluta — eftir því
sem þeir komast aö völdum.
Þá skulum vig snúa oss að stefnu-
skrá stjórnarinnar, eins og H,ans
Hágöfgi Las hana, og byrja á þeim
málsgreinum sem aö “hagsýni”
lúta. Hin fyrsta í rööinni gefur
fyrirheit um “skattalækkun svo um
muni”, og svo framvegis. Þetta
er heillandi; en getur nokkur stjórn,
eins og nú standa sakir fyrir Can-
ada, vi5 auknar skuldir og fasta-
kostnaö, í raun og veru staðið viö
loforð sitt um aö lækka skattana í
náinni framtíð, svo nokkru verulegu
nemi ? Eg lýsi því hreinskilnis-
lega yfir, í allri auömýkt, án þess
að þykjast af fjármálaspeki, aö eg
hefi enga trú á því, og eg vil ekki
láta hjálíða, að vara þessa stjórn,
eða hverja aðra, sem við kann aö
taka við því, að það væru hin
verstu misgrip, n.ð reyna aö koma
sér í mjúkinn hjá kjósendum meö
þvi að lækka skattana og auka á
rikisskuldina. En eg hygg mögu-
legt og sjálfsagt kð lagfæra. alt vort
fjárhagskerfi. Þetta ætti aö fást
með fjárlögunum. En sem stendur
vildi eg, í nafni þeirra er sendu mig
hingað, auðmjúklega fara þess á leit
viö fjármálaráðherrann (Mr. Robb),
þegar hann býr út fjárlögin og lag-
ar skattalöggjöfiria, þá hafi hann
fyrst fyrir augum örlög þeirra skatt-
borgara, sem eru fjölskyldufeður.
Hvort sem vér lítum á þaö frá -sjóri-
armiði mannfjölgunaf eða hagsýn-
innar, þá held eg því fast fram, aö
bezti canadiski borgarinn, skattborg-
arinn, sem mest munar um, maður-
inn sem framtíð Canada fyrst og
fremst riður á, sé fjölskyldumaður-
inn, sem tekur í sinar hendur frum-
ábyrgðina viö þaö að leggja til
nýja borgaxa og auka kynstofn
lands vors. Þessvegna Iegg eg það
til, áð þegar ákveða skal tekjuskatt-
inn, þá sé aukin undanþága. veitt
fjölskyldumönnum, svo aö hún nái
til áhangandi afkomenda til tuttugu
og eins árs aldurs.
Mr. GARLAND (Bow River: Eg
vona aö háttvirtur þingmaður beini
oröum sinum til forsætisráðherrans.
Mr. BOURASSA: Eg hygg að
hann muni lesa þau eða einhver segja
honum frá þeim. Fyrst þegar
tekjuskatturinn var lagður á, þá var
engin undanþága. veitt fyrir börn,
eins og háttvirtir þingmenn kannske
muna. Eg gerði alt sem í mínu
litla valdi stóð, til þess að mótmæla
þessu og skýra það. Þetta var
tekið til athugunar og foreldri fengu
undanþágu meö afborgun a.f tvö
hundruð dölum fyrir hvert barn.
Síðan var undanþágan aukin í þrjú
hundruð dali, en náöi ekki til barna
eldri en átján vetra. Eg staöhæfi,
að ef vér óskum að fjölskyldur vor-
ar þroskist til borgaralegra dygöa,
þá ættum vér ekki einungis að
hvetja foreldrana til barneignar
heldur einnig til þess að veita þeim
gott uppeldi, og alla þá mentun,
sem völ er á. . Fjölskyldufeður,
sem eiga börn á tvítugsaldrinum
'hafa undir langtum þyngri byröi að
rísa en þeir sem hafa. fyrir ung-
börnum að sjá.
Mr. EULER: Nú eru fimm
hundruð dalir undanþegnir fyrir
hvert barn.
Mr. BOURASSA: Já, en bundið
við átján ára aldur. I öðru lagi
vildi eg leiða athygli þingsins að
atriði, sem eg hygg að blað það,
sem .eg hefi þann heiður að stýra
hafi fyrst gert að umtalsefni. Sam-
kvæmt skilningi þeim, sem fjár-
málaráðuneytið leggur í tekjuskatts-
lögin, er óréttur ger hjónum, sem
félagsbú eiga móts við þau hjón,
sem séreign hafa Eins og lögmenn
á þingbekkjum vita, eru lög Que-
becfylkis grundvölluð á hinum fornu
frönsku lögum, en samkvæmt þeim
er aJger sameign með hjónum, sem
eigi hafa gert hjónaibandssamninga
áður; á hinn bóginn er séreign með
hjónum í ensku fylkjunum, þar sem
almenn ensk lög ráða. Hver er
afleiðingiri? Alstaðar í enskt
Canada, og einnig i Quebec, þar sem
hjónabandssamningar hafa verið
gerðir, er undanþágan tvöföld fyr-
ir hjónin, en mestur hluti hjóna í
Quebec hefir ekki not af þessu á-
kvæði, undanþágan er að eins ein.
Eg held því fram að þetta sé órétt-
látt, réttinum sé þarna ójafnt skift,
og að þetta ætti að Lagfæra tafar-
laust.
Það mætti bera þvi við, að ef
farið væri eftir þessum tillögum, þá
minkuðu tekjurnar af skattinum. Má
vera. Eg hefi þegar minst á lag-
færingar. Tekjutapið mætti auð-
veldlega vinna upp með því að auka
skattinn á ágóða og tekjum, sem
stafa, frá innstæðufé í mótsetningu
við föst laun. Þarna er enn óréttur
ger; þetta ákvæði i tekjuskattalög-
unum er óþjóðrætt í eðli sínu. Það
er ósanngjarnt, það er ranglátt. Eg
held því fram að s? fjarstæða,
að líta á laun starfsmanna, eða em-
bættismanna, sömu augum og hina
sístreymu tekjulind sem flóir frá
innstæðufé. Eg hygg að bæði
Englendingar og Frakkar, og einnig
B.a.ndaríkjamenn geri greinarmun á
þessum tekjuliðum. Eg veit að
Englendingar gera það, og finst það
skynsamlegt. Sem áþreifanlegt
dæmi skulum vér hugsa oss starfs-
mann, fjölskyldumann, sem fær þrjú
til fjögur þúsund dali í laun. Hann
verður a.ð greiða skatt af
þessum svokölluðu tekjum, en næsta
ár getur hann veikst, eða mætt
Iaunaskerðing, en hvort sem verður,
þá bætir rikið honum ekki þau
falda, já, þrefalda suma skatta. Nemi
hlutafélagsgróði svo miklu, að
skattalögin nái til hans, og hluthaf-
arnir að þvi búnu geta a.ukið tekj-
ur sínar hlutfallslega með því sem
eftir er, hversvegna ætti þá ekki að
skatta þann einstaklingsgróða, eins
og kaupgjald starfsmanna þessara fé-
laga, ár eftir ár, án tillits til þess
koma þeir helzt að haldi, sem skjóls-
hús hinna æðstu presta, sem endrum
og eins koma váðsvegar að úr Can-
ada, með mikilli mælsku, við mikið
lófaklapp; stundum með atkvæði, og
stundum engin; en eg held ekki að
endilega sé nauðsynlegt að halda
slíkum útgjöldum á fjárliðunum;
því fé væri langtum betur varið sem
hvort félögin græða eða bíða halla. stofnfé í nytsöm fyrirtæki, eins og
I þriðja lagi held eg því fram, að
það sé ósiðlegt og ranglátt að gróði
af kauphallarviðskiftum sé undan-
þegi Skatti. Það mætti segja, að
þetta velti á hendingu: þú ta.par á
morgun því sem þú græðir í dag. Já,
en hvað er gert þegar um aðrar
tekjulindir er að ræða? Hvernig er
farið með laun þess starfsmanns,
sem skattaíögin ná til ? Dettur oss í
hug að leggja ekki skatt á hann í
ár, af því að skeð geti að hann verði
blásnauður næsta ár? Viljið þér
bæta honum næsta ár, skattinn, sem
hann galt í ár, ef hann verður fyrir
sjúkdómsáfaJIi, og honum verður
varpað á strætin? Eg held því fram,
herra forseti, að ef nokkra tekjulind
ber að skatta þá beri að leggja skatt
á þá feignaJegu — mér lá við að
segja—þjófnaðarstofnun, sem nefnd
er verðbréfakauphöllin. Fjánnála-
ráðherrann ætti að ná sem öflugast
og tilfinnanlegast hann gæti hugsað
sér, til þess háttar viðsljifta, án þess
að fara yfir þá merkjaJínu, sem toll-
heimtumenn ekki ná til sökum svika-
brágða. Þessar þrjár aukatekjulindir
eina.r, myndu langsamlega bæta
upp þá skattalækkun, sem eg hefi
minst á, sem eðlilegt lögmál og
hagsmunir þjóðarinnar heimta af
stjórninni og þessu þingi, að bjóða
hverjum heiðarlegum skattborgara,
sem heiðarlega greiðir skatt í ríkis-
sjóð, og þar að auki ,koma á legg
heiðarlegri fjölskyldu til mannfjölg-
unar í landinu, því til styrks og
eflingar. —
Eg kem nú að annari málsgrein-
inni: útgjaldaJíekkun. Agætt! Eg
heyrði um þetta talað, nálega. á
hverju þingi, sem eg sat, hér áður,
og samskonar yfirlýsingar gefur á
að líta í þingtíðindum frá fyrri tim-
þær, sem eiga í vök að verjast, að-
hyllast hátíðlega sparsemi og ráð-
vendni. Eg er hlyntur útgjalda-
laökkun; en mætti eg auðmjúklegast
benda hæstv. fjármálaráðherra á
það — þegar hann nú býr sig undir
þenna. keisaraskurð, sem hann hygst
að gera á fjárlögum Canada — að
hér ætti við skynsamleg skiJgreining.
Lítilfjörlegur útgjaldaliður getur
valdið tapi, sem er með öllu óverj-
andi; stórkostleg útgjöld geta verið
nauðsynleg fyrir hagsmuni ríkisins
og orðið féþúfa landi og þjóð. Ef
minn ágæti vinur frá Calgary (Mr.
Bennett) væri hér viðstaddur, freist-
aðist eg kannske til þesS að vísa hon-
um til brezks fordæinis af beztu teg-
und. Þegar Gladstone, sem liber-
alar beggja megin hafsins nú ekki
vilja kannasf við„ en sem eg hefi
haldið trygð við, máske af því að eg
kannast ekki lengur við liberal stefn-
una — Þegar Mr. Gladstone fyrst
varð fjármálaráðherra, var það
hans fyrsta verk að grafast fyrir um
það, hvernig væri haldið á eyðu-
blöðum, ritblýjum, pennum og þess-
háttar, í ráðuneytisskrifstofunum.
Auðvitað hlógu hinir miklu stjórn-
vitringar að honum. Fyrstu fjár-
lögin hans voru kölluð blýants-og-
penna fjárlögin. En Gladstone lét
sig það engu skifta. Hann spar-
aði, eg man ekki hve mörg hundruð
slcattgjöld, er hann varð fyrir árið i þúsund dali, fyrsta árið, með þessu
Allar stjórnir, sérstakleg^ uú í mörg ár átt við að stríða, eru
höfum ekki vilað fyrir oss, hér i
*öll fyrsta málgrcin ræðunnar erjþinginu, né á fylkisþingunum, eða
áður. A hinn bóginn er maður,
sem hefir tekjur af innistæðufé sínu,
jafnmiklar kaupi hins mannsins.
Tekjur hans fara vaxandi ár frá ári.
Þessi “rentumaður” (rentier) sem
Frakkar kalla, fær alveg sömu með-
ferð hjá fjármálaráðuneytinu eiris
og skattborgarinn, sem fær vinnuafl
sitt skattlagt hvert árið á fætur öðru,
án'tillits til framtíðarinnar, án til-
lits til lifshættu, veikinda, atvinnu-
leysis, og svo framvegis.
I öðru lagi held eg því fram, að
tekjur þær, er einstakir menn hafa
af innistæðufé í ýmsum fyrirtækjum,
eigi að vera skattlægar, án tillits til
að skattur er lagður á gróða þessara
fyrirtækja. Það mætti segja að
þetta væri tvöföld sköttun, en vér
töluð á franska tungu.
nurli. En þó var meira vert, að
hann sýndi fram á það, með ó-
hrekjandi rökum, að um opinber út-
gjöld ræður sama lögmál og um fé-
lagarekstur, eða hins minsta heimil-
is; smámunasparsemin verður að
mikilvægu sparnaðaratriði. Það
má tæma tunnu eða safnþró jafn-
fljótt um mörg smágöt, eins og með
því að fella úr staf, eða mölva vegg-
inn.
Enn kemur eitt til greina. Grein-
ármun verður að gera á gagnslausum
og gagnlegum útgjöldum. Aður
fyr, og til skamms tíma, hefir tölu-
verðu fé verið bruðlað í pósthús í
misjafnlega stórum þorpum, eða þá
i heræfingaskála, sem ekki eru cana-
disku landv-a.rnarliði til meira gagns
en hverjum öðrum. Eg veit, að t
það sem háttvirtur þingntaður frá
Peace River (Mr. Kennedy) hélt
svo duglega skildi fyrir rétt áðan.*
Til dæmis járnbrautirnar. An þess
að þjarma ótilhlýðilega að'nefndinni
sem skipuð hefir verið til þess að
reka járnbrautirnar, hygg eg að
mætti leiða athygli C. N. R. og C.
P. R. að því, að bæði félögin eyddtt
ofurlitið minna í skrautvagna, en
reyna heldur að komast fram úr
fJutningatorfærunum með því að
lækka gjöldin á nauðsynjavöru cana-
diskrar alþýðu, og með þv't hlynna
að verzlunarviðskifturrl milli fylkj-
anna innbyrðis.
Mr. MACLEAN (York): Og má-
ske með því að hætta við tvílagn-
ingar (duplication).
Mr. BOURASSA: Einmitt!
Jæja, eg kem þá að þriðju máls-
greininni, “einfaldri reiknings-
færslu.” Hún er nú saklaus. En,
máske hefði verið hægt, eins og á
stendur, að taka það ómak af Hans
Hágöfgi ríkisstjóranum, að veita
embættismönnum fjármálþráðuneyt-
isins þessa stuttu en laggóðu til-
sögn í bókfærslu.
En næsta málsgrein, sem lítur að
fólksinnflutningi og endurheitnt
borgararéttinda, er næsta mikilvæg.
Mig langar að geta þess, herra for-
seti, að frá minu auðmjúka sjónar-
miði, felst eina skynsamlega yfirlýs-
ingin, sem eg hefi heyrt um það
efni, í hinni skynsantlegu málafærslu
hins háttv. þingm. frá Brandon (Mr.
Forke); foringja framsóknarflokks-
ins. Eg get strax sagt honum, að
skoðanir þær, sem hann um daginn
lét í Ijós, um útflytjendur og inn-
flytjendur, og hvað gera þyrfti, til
þess að koma í veg fyrir þenna,
hræðilega Ieka, sem þjóð vor hefir
Montreal eru þessir skálar helzt
jafnvel í sveitarráðunum, að tvö- ' notaðir fyrir bílasýningar; í Quebec
fylsta samræmi við skoðanir beztu
manna í ættfylki minu — ekki eins
og þær eru setta.r fram í flokksblöð-
unum, heldur eins og þær lifa og
þroskast i hugsun allra ráðvandra og
óháðra áhorfenda. Urlausnin um
ðyggingu landsins fæst að eins með
þvi a.ð gera lífsskilyrði hé'r aðlað-
andi, — að því er í þingsins valdi
stendur, þótt það sé ekki almáttugt
— aðlaðandi um alt, er snertir fé-
lagslyndi og afkomu fyrir aJþýðu
manna, sérstaklega bændastéttina,
svo að menn geti verið ánægðari.
Það er ekki með tollbreytingum á
einn veg eða. annan; það er ekki
með fjáraustri til eins eða annars
fyrirtækis, að þér getið sannfært
allar ^þær miljóhir sem Canada
byggja. að þær búi við farsæld og
velmegun.
Ekki verður það heldur gert með
stórkostlegum fyrirætlunum — þess-
um félagsskap, hinna svokölluðu
endurheimtu-smaJa — að flytja
aftur til Canada, öll þau hundruð
þúsunda af fólki, er síðustu tíu árin
hefir yfirgefið ættjörð sína til þess
að vinna fyrir betri afkomu i
Bandarikjunum. Eg hefi því-nær
á hverju ári heimsótt helztu franík-
canadisku bygðina í Nýja Englandi,
síðustu fjörtíu árin. Eg þekki þessa
frönsku Amerikana, alveg eins og eg
þekki mina eigin meðborgara hér í
Sambandsrikinu. Vér mégum rétt eins
vel segja sannleikann. Sú hug-
mynd, að mögulegt sé að flytja eitt-
hvað verulegt af þessum Canada
Frökkum, sem flutt hafa. til Banda-
ríkjanna, hingað aftur, er algerlega
a sandi bygð. Vitanlega fara
einstaka menn á milli á hverju ári;
sá faraldur hefir haldist frá því
fyrst vér urðum nábúar. Eg man
vel að Sir Wilfred Laurier sagði
mér frá jómfrúræðu sinni, er hann
kom á Quebec þingið fyrst, árið
1872, þá sat þar conservative stjórn
að völdum og conservativ stjórn
hér. Þessi fyrsta ræða Sir Wilfred
Laurier var um fólksinnflutning, og
var að mestu leyti sama efnis og
að völdum og conservative stjórn
*Að koma Peace Rjver dalnum í
viðunanlegt járnbrautasamband.
(RHstp
arandstæðinga (Mr. Meighen) og
þingsóknarfélaga hans, er þeir réð-
ust á núverandi stjórn. En eg
endurtek það; ef þér farið eftir
hinum mjög skynsamlegu feendingum
hins háttv. þingm. frá Brandon; ef
þér sýnið fram á það — ekki með
ræðuhöldum; ekki með svokölluðum
erindrekum landshorna á milli um
Bandaríkin — að lífsskilyrði í Can-
ada séu þannig, að þeir bæti afkomu
sina með því að koma aftur, þá er
; vel f-arið. Sama máli gegnir um
þann innflutning frá Európu, sem
æskilegur og hugsanlegur er.
Nú herra forseti, geng eg feti
lengra. Hinn háttv. þingm. frá
Brandon ympraði að. eins á því.
Hann minti þingið á það, að Canada
hefði átt í ófriði. Aðrir hájtv.
þingm. hafa nrint þingið á, að fjár-
hagsástandið í Canada. gerir illmögu-
Iegt að halda fólki í landinu og er
ógurlegur þröskuldur í vegi fyrir
innflutningi þeirra Canadamanna, er
J aftur kynnu að vilja koma og setj-
ast hér að. Látum oss nú líta á
þessa, hlið málsins í.réttu ljósi. Htvað
j sem líður öllum smásmuglegum til-
j visunum og þröngsýnum formálum,
- sem eiga að ráða um stjórn þessa
lands, þá látum oss játa fylgi djarf-
mannlegri þjóðernisstefnu, Canada
fyrir Canada menn; stefnú, sem
haldið geti Canadamönnum heima.
Engin stórveldisæfintýri framar!
Ekki að ráðast framar í það, að
senda syni wora til ólifisblæðingar á
vígvelli u mallan heim. Erigar þús-
undir miljóna daJa á ófriðartímum
framar, til þess að eyðileggja larrd-
ið af fólki, og svo aðrar þúsundir
miljóna á ‘'friðartímum til þess a.ð
flytja útlenda menn inn í landið, í
st.að þeirra sona vorra, sem vér send
um til slátrunar á blóðvelli Norðuir-
álfunnar til að hjálpa nokkrum ásæln
um þjóðum til þess að bera af öðr-
um jafn ásælnum þjóðum ! Engar
"Ready aye ready” ræðjij frantar!
Heldur engin svokölluð liberal flug-
rit framar, sem dreift er út um allar
jarðir, til þess að dulbúa- meðlimi
hinnar svokölluðu liberölu stjórnar
sem stórveldisóða grímudansara.
Þegar hæstv. foringi stjórna.rand-
stæðinga, lét á sér skilja, að hann
væri farinn að veita hinni hlið máls-
ins athygli; að reynslan á ófriðarár-
unum hefði opnað augu hans, þá
þykir hinum flokknum nauðsynlegt
að apa stórveldisdaðrið eftir honum,
og fórrta. höndum í hryllingi við þá
tilhugsun, að ef Mr. Meighen kæm-
ist að völdum, þá myndi Canada ekki
taka þátt í næsta ófriði Bretaveldis.
Eg fer ekki fleiri orðum um þa.ð,
að sinni. Eg vona að seinna á
þessu þingi gefist tækifæri til þes.?
að þaulræða um alt þetta samveldis-
spursmál, um þátttöku Canada í
styrjöldum, sem líta. ekki að hags-
munum þess, skyldu, framtíð eða
fortíð; styrjöldum, sem ekki spretta
af sannleikshvöt, né eru sannleikan-
um til verndar, heldur af yfirskini,
til þess að dulklæða 'hinar saurug-
ustu metorðagirndir styrjaldarmang-
aranna i Európu og Asiu. Vér ætt-
um skynsamlega og djarflega að
lýsa yfir því, að vér vlljum heimta
aftur þau lífsskilyrði, sem hér voru
fyrir nokkrum árum síðan, fjárhags-
leg<a, samfélagslega og í stjórnmál-
um, þegar conservativar, jafnt sem
liberalar, stóðu fyrst og fremst á
verði fyrir sínu eigin landi, og voru
alls ósmeikir að lýsa. því yfir, að til
þess að Canada gæti orðið traust og
örugt hæli fjárhagslegrar og stjórn-
arfarslegar farsældar, væru þeir
jafnvel reiðubúnir. að treysta á
brezku böndin svo að þau brystu.
Þetta var góð conservativ játning
fyrir 50 árum síðan, en nú um nokk-
urt skeið, hefi eg ekki orðið hennar
var, í nokkurri yfirlýsing,, sem út
frá þessum tveim þingflokkum hefir
gengið. Heldur hefi eg ekki
hérna megin í þinginu (lib.) orðið
var við sömu djörfungina til þess að
standa við grundvallaratriði frjáls-
lyndu stefnunna.r, hér eða á Eng-
landi, gegn árásum "Torý”anna og
stórveldissinnanna, á fylkingar al-
menningsálitsins.
Hvað byggingu landsins, snertir,
þá þýðir ekkert að neita þeirri stað-
reynd, að nágrennið við Bandaríkin
tefur sífelt fyrir skjótrí mannfjölg-
un í Canada. og gerir oss erfiðara
að halda fólki heima, Eg vildi
mæla með því, að háttv. þingmenn
læsu stutta grein, sem birtist í
Lundúnablaðinu Saturday Review,
og rituð er af einum þingmanni í-
haldsflokksins brezka, Victor Caza-
let höfuðsmanni — nafnið er
franskt, en ma.ður algerlega enskur
— og revnir að gera sér ljósa orsök-
ina til þess að Canada er svo sein-
þroska. Það er barnalegt að neita
þvi, að hnattstaða og loftslag eru oss
ekki í hag. Landið fyrir sunnari
oss nær alla, leið frá tempraða belt-
inu, suður i hitabelti. Það ber
allar tegundir jarðargróða. Það
hefir allar tegundir nárna, sem ann-
ars eru dreifðir um alla jörðina. En
auk þss eru Ameríkumenn sinnar
eigin gæfu og forlaga smiðir. Eg
geng hóti lengra. Hver einasti
Breti, hver sannur Englendingur,
Skoti eða velskur maður, sem yfir-
gefur ættjjörð sina, hve mjög sem
hann elskar brezka fánann, vill held-
ur flytja þangað, sem hann veit, að
hann í nýju þjóðlífi, hefir sömu op-
inber áhrif og atkvæðisvald, og hann
hafði heima fyrir. En Englend-
ingurinn, Skotinn og Walesmaður-
inn, sem til Canada flytur veit að
hann hefir hér atkvæðisrétt og þar
með hönd í bagga með innanríkis-
stjórn hér, en sem brezkur þegn,
hefir hann mist _ samveldisþegnrétt
sinn; að hann hefir ekkert færi á
því hér, að greiða atkvæði sitt Mr.
Lloyd George eða Stanley Baldwin,
annað eða fjórða hvert ár, til þess
að hyllast eða hafna þeim mikil-
vægu stefnum, sem keyrir konungs-
ríkið eða samveldið í' ófrið, eða
heldur því á braut friðarins. Hinar
átta miljónir manna, sem Canada
byggja) ráða minnu um örlög sam-
veldisins, um að skapa þær stefnur,
innan samveldisins, sem forfeður
vorir voru nógu skynsamir til þess
að halda sig utan við, en sem vér
höfum verið á kafi í, síðan í Búa-
striðinu, heldur en lítilmótlegasti
strætasóparinn í Liverpool, eða ve-
salasti smalinn á skozkum 'slóðum.
Þegar ófriðnum er lokið ganga
brezkir menn heima fyrir á kjör-
staðina til þess að greiða, atkvæði
meö eða móti þeim stefnum, sem
hafa leitt ættjörð þeirra í ófriðinn,
eða haldið henni utan við hann. En
vér, borgarar þessarar svo kölluðu
þjóðar, höfum engan meiri rétt til
þess að hlutast til um þessar stefnur,
sem hafa kostað oss hérumbil tvö
þúsund miljón dali og líf 60,000
rrfanna, sem nú hvila á vigvöllum
Frakklands, af þeim 500,000, sem í
herinn gengu, heldur en negrarnir t
umboðslöndum samveldisins í Af-
riku. Eg mun síðar skýra betur
þessa hlið málsins, en eg vil nú þeg-
ar beina fullri athygli allra hugs-
andi manna, sem ekki láta teym.i
sig eftir tilvisunum um reikular og
óákveðnar stórveldisstefnur, að því,
að þetta atriði er í sjálfu sér þrösk-
uldur, á þroskabraut Canada. Það er
líka þröskuldur á vegi þeirrar mann-
dómstilfinningar, sem hver maður,
í hverju frjálsu landi ber í brjósti,.
hvert sem hann er enskur, franskur,
þýzkur, italskur, eða jafnvel sviss-
neskur, holllenzkur eða belgiskur.
Leitið fyrir yður í hinum minstu og
lítilmótlegustu ríkjum, jafnvel þeim,
sem ekki þurfa að dragnast með alt
það hafurtask, sem hin svokallaða
alþjóðastjórnmálamenska hefir i för
með sér, og þér munuð komast að
raun um, að allir þessir menn hafa
langtum æðri og veglegri skilning á
borgara.réttindum og þjóðréttindum
heldur en vér, viljugir leiguliðar út-
lends valds, höfum, þegar vér tök-
um þá stefnti, að vér fórnum á alt-
ari hennar i marga ættliði velmegun
og siðfqrðislegri einingu þessa lands.
I sambandi við innflutnings og út-
flutninga fólks, hygg eg að til at-
hugunar geti komið sú málsgrein úr
hásætisræðunni, sem minnist sam-
vinnu við járnbrautarfélögin. Mætti
eg aJlr auðmjúklegast ráða meðlim-
um stjórnarinnar til þess að verða
ekki um of langeygðir eftir sam-
vinnunni af hálfu járnbrautarfélag-
anna, heldur byggja meira á sam-
vinnu við fylkisstjórnirnar, til þess
að koma sér saman um yfirgrips-
mikla stefnuskrá, er varði landnám í
öllum pörtum landslflutum í Canada,
og sjá svo um að enginn umboðs-
maður sambandsstjórnarinnar. álíti
það eitt nauðsynlegt a.ð hlynna að
landnámi í sléttufylkjunum þremur,
eins og átt hefir sér stað undir því
yfirskini, að krúnulendur þessara
fylkja liggi undir sambandsstjórn—