Heimskringla - 29.09.1926, Síða 2

I
2. BLAÐSIÐA.
UBIMSKRINGLA
WINNIPEG 29. SEPT. 1926.
Heilsufar í Akur-
eyrarhéraði 1925.
Utdráttur úr skýrslu til landlæknis.
Heilsuhœli Norð udands... — A
þessu ári urðu þau miklu tíSindi, áS
margra ára áhugamáli og íagurri
hugsjón EyfirSinga, um aS koma
upp heilsuhæli fyrir berklaveika, var
hrundiö fram í verkinu.
Fyrir ötula framgöngu nokkurra
manna og kvenna hér á Akureyri vat
stofnað Heilsuhælisfélag Noröur-
lands. Félagið fékk styax mikinn
sæg af meðlimum, og setti sér fyrir
markmið, að vekja nýjan áhuga á
að koma hælinu upp hið allra fyrsta,
og að efla til samskota og aukningar
á Heilsuhælissjóðnum. En sá sjóð-
ur hafði orðið til fyrir forgöngu
Sambands norðlenzkra kvenna, og
var orðinn rúmar 100 þúsund krónur.
Málið fékk nú góðan byr, safnaðist
allmikið fé og loforð um fé og
vinnu. Einkum voru það Þingeying-
ar, sem næst Eyfirðingum tóku vel í
málið. Alþingi veitti 75 þús. krón-
ur til fyrirtækísins, og loforð um
álíka mikið eða meira næsta ár. Og
nú var safnað víðsvegar og safnast
enn, svo að féð, seni áætlað er að
til þurfi, þ. e. 400 þús. kr., mun, þeg-
ar þetta er ritað, vera því nær feng-
ið.
Um tíma leit svo út, sem töf ætl-
aðf að verða á framkvæmdum fyrir
ó‘-ambykki manna um hvar hælið
ætti að standa. Sýndist sitt hvorum
En aðallega greindi á, hvort hafa
skyldi það frammi í Firði eða í
grend við Akureyri.
Um sumarið kom landlæknir norð
ur og athugaði alla staðina, og
valdi Kristnesr
»Um haustið var byrjað á vega-
gerð að hælisstaðnum, og þar með
fyrsta byrjun gerð til að koma upp
hælinu.
Eg verð að geta þess, þó það sé
mér ef til vill til lítils heiðurs, að
eg sjálfur héraðslæknirinn, reyndist
ekki eins áhugamikill í þessu máli
og margir héraðsbúar óskuðu og gat
þvi ekki orðið samferða hinum helztu
forvígismönnunum. Að vísu vildi
eg láta byggja hæli og það hið bráð-
asta, og eg vildi láta reisa það í
grend við Akureyri. En eg vildi
láta nægja að byggja lítið hæli fyr-
ir það fé, sem fyrir hendi væri, og
þann styrk, sem ríkið vildi léggja til
og haga byggingunni þannig, að hægt
væri að auka við siðar, eftir þvi sem
þörf gerðist og efni leyfðu. Qg það
var hugmynd mín, að í sambandi við
lítið en að vísu vel útbúið heilsu-
hæli, mætti reisa ódýra byggingu sem
hressingarhæli. Og stæðu þessar
byggingar i grend við kaupstaðinn.
að launa sérstakan lækni til þess að aðar, og þar að auki viðurværi orðið vel kann að vgra, að stundum sé j vestar liggur, er ekki nema svo sem
ferðast árlega um landið og fræða
menn um sullaveikina og innræta öfl-
um þekkingu á háttum hennar, og
hvernig skuli útrýma henni. Veikin
er okkur til skammar, þó hún finnist
víða á Suðurlöndum og sýnist stöð-
ugt úfbreiðast þar.
Holdsvciki kom ekki fyrir og er
nú enginn sjúklingur framar með þá
veiki i þessu héraði.
Koniir í harnsnau’ð. — 14 sinnum
var okkar Jónasar Rafnars vitjað til
sængurkvenna. —---------
I 8 skifti var. um lina sótt að ræða
og tókst með lyfjainndælingum að
koma fæðingu í gang. — — —
Ennfremur var J. Rafnar 8 sinn
um sóttur, til þess eins að deyfa
sársauka við fæðingar, sem annars
gengu eðiilega.
Fáajr uppgötvanir í lækrvisfraaði
hygg eg oss lækna hafa upplifað
jafnánægjulega og þá, að geta látið
blessaðar sængurkonurnar ala börn
sin sársaukalaust — og það þvert
ofan í boðorð biblíunnar, og svo hin
næst, að geta jafnframt deyfingun-
um hert á fæðipgarhriðunum.
Barnaskólayfirlit. — Jónas Rafnar
hafði eftirlitið á hendi í kaupstaðn-
um og öllum hreppum, að undantekn
qm Skriðu- og Öxnadalshreppi, þar
sem eg skoðaði.
A Akureyri voru skoðuð 177 börn,
i sveitinni 214.
nægara og hollara.
Klœðaburður alþýðu. — Þó að ull-
arverksmiðjan (}efjun hafi bætt mjög
úr brýnni þörf góðra fataefna, þá
ér því miður alt of oft, að alþýðu-
menn klæðast útlendum tilbúnum föt-
um, yfirhafnarfötum úr lélegu efni
og haldlitlum bómullarnærfötum. Er
mér oft raun að sjá þetta, þegar sjúk
lingar afklæða sig, og ihugunarvert
læknabrennivin órsök í ölæði. Eg hefi 20 m. hærra en botninn i Oskju og
ekki talið saman allan granímafjolda! er það kallað Trölladyngjuskarð, af
þess áfengis, sem vér Iæknarnir höf- I því aðTrölIadyngja blasir við, þegar
um úthlutað á árinu, heldur hefi eg horft er eftir því; hitt, sem austar
sent áfengisbækurnar frá mér suður i hggur, er rúmlega 100 m. hátt, og
til athugunar þar. En setjum svo að ! skiftist í tvær álmur, sem kallast
vér 4 mannlæknar hér hefðum út-j Suðurskijrð. Sá hluti Dyngjufjalla
hlutað eins miklu og lögin heimila, sem er á milli Trölladyngjuskarð;
myndi það svara því að rúml. hálfur: og Suðurskarða, er mikill móbergs-
peli af brennivíni kæmi á hvert manns ! ús, sem kallaður hefir verið Watts-
er það, hve þessi nýbreytni er afar barn í héraðinú. Þegar nú hér við j fe^, til heiðurs Englendingnum Wil-
kostnaðarsöm, þegar þess er gætt,! bætist, að eitthvað áf spíritus þeim,1 bam Lord Watts, sem fyrstur manna
hvað vaðmálsfötin íslenzku endast ^ sem dýralæknirinn ætlar kúm, kann kom í þann hluta Oskju árið 1875.
I Akureyrarbörnum fundust þessir
kvillar:
Skemdar tennur höfðu 56%
Bólgna hálseitla 22—
Kirtilauka í koki 4—
Kirtilauka í koki og bólgna
hálseitla 2,5—
Lús eða nit í hári 0,5—
Ymsa aðra kvilla 4—
Kvillalaus 29*—
I sveitabörnum fundust þessir
kvillar:
Skemdar tennur höfðu 53,7%
Kirtlaauka i koki 14,7-
Bólgna hálseitla 14,0—
Kirtlaauka og bólgna háls-
eitla 5,6—
Lús eða nit í hári 4,5f—
Aðra kvilla 16,8—
Kvillalaus 23,3—
B^usetning. — I öllum hreppum
voru börn bóíusett nema i Svalbarðs-
hreppi. Þar var engin yfirsetukona
um sumarið.
AIls voru frumbólusett 148 börn.
Utkoma á 102. Endurbólusett voru
125. Utkoma á 36.
' Um kirkjur og samkomuhús. —
Eftir þvi sem eg veit eða hefi til
að slæðast ofan í eigendur kúnna og Suðurskörð liggja á milli Wattsfells
svo alt Spánarvínið og alt það sem j að vestan og Thoroddsenstinds að
smyglað er í land af skipum, þá er ! austan. Annað skarð, og það 'sem
synd að segja að Akureyrarhérað sé kunnugast er og mest hefir verið
þurbrjósta aí áfengi. Betur má ef, fariíS um hingað iii, er Jónsskarð svo
duga skal til að þurka landið ! kallað í norðvesturhorni Oskju; það
dregur nafn af Jóni Þorkelssyni frá
| Viðikeri, sem.fylgdi próf. Johnstrup
Dulrœnar læknmgar. — Þótt kalla j í gegnum skarðið og inn í Öskju ár-
n ætti alla rlækningar dulrænar, hvort >ð 1876. Jónsskarð liggut um 200
sem þær verða af völdum hnifs eði m- hærra en botninn í Oskju, vana-
lyfja eða án aðgerða eða fyrir ákall j lega miklar fannir i því og oft erfitt
hulduma,nns, er hér átt við hinar síð- yfirferðar; en eftir því liggur 'styzta
astnefndu. . ' ; leiö frá Svartárkoti inn í öskju.
A árinu sem leið varð eg hvorki Vanalega verður sú leið farin á 8—
sjálfur var við né spurði til þes§, að j 10 klukkutímum, en ef hin skörðia
ncinn hættulega veikur sj&klingu* ; eru farin, þá tekur leiðin að mínsta
fengi heilsubót, sem ótvírætt mætti ^ kosti 4 klukkutima í viðbót. Þafr er
þakka huldulækninum í Oxnafelli. j ennfremur hægt að komast yfir fjall-
Yfirleitt hefi eg orðið var við að garðinn ofan í Ötekju að norðan,
trúin á honum hefir dofnað hér í eftir svokölluðu Sigurðarskarði; það
sveit. Hins vegar heyrist, að hann j er raunar hægast yfirferðar, en ligg-
* ... i , ■ . . . x spurt, eru allar 14 kirkjur i héraðinu
Sa eg að spara mætti lækmsbustað 1 ’ •’
vel hirtar og þokkalega um þær geng
ið. Sama er að segja um barna-
og pláss fyrir fleira starfsfólk og
komast hjá erfiðum aðflutningum.
Þessi skoðun mín fékk engan byr.
Fullkomið hæli af beztu gerð, ekki
síðra en Vífilsstaðahæli, var áhuga-
mál flestra. Eg varð mér til hálf-
gerðrar smánar. En “það er ekki
holt að breyta gegn sannfæringu
sinni,” sagþi Lúter. Og sannfær-
ing mín er sú, að í raun réttri höf-
um vér Islendingar aóg pláss á
heilsuhæli og sjúkrahúsum, ef rétt
væri á haldið. Það kann vel að
vera, að eg hafi séð rangt. Framtíð
in mun sýna það, og skal eg vissu-
lega skammast mín, þegar eg sé
villu mína, en mér er vorkunn, þó
eg geri það ekki strax, pví það er
orðið svo afar algengt, það sem
stendur i vísupartinum hans Gests:
að
'skóla og samkomuhús. Tel eg þessar
byggingar 'allar vel viðunandi frá
heilsufræðilegu sjónarmiði, þó með
þeirri undantekninu, að þrjár af
kirkjunum eru ekki með ofnum
(kirkjurnar í Saurbæ, Glæsibæ og á
Bakka). Það er að vísu afsökun
nokkur Saurbæjarkirkju, að hún er'
torfkirkja með þykkum veggjum að
gömlum og góðum sið, og þess vegna
engu kaldari en sumar hinar, þótt hit-
aðar séu.
Það er orðið *sjaldgæft að sjá
menn hrækja á gólf í samkomuhús-
um, eins og áður var algengt, í hæsta
vinni nú kraftaverk í Færeyjum.
Héraðslæknirinn í Akureyrarhéraði,
Akureyri 1. júlí 1926.
Steingr. Matthíasson-....
—íslendingur.
ur ekki beint inn í botn Oskju, held-
ur út á sléttu eina, sem liggur eitt-
hvað 60 m. hærra og hallar töluvert
bratt ofan í Oskju að norðanverðu
við Öskjuop.
Dyngjufjöll og Askja.
Eftir Hcinrich Erkes í KölnJ
(Jónas Rafnar sneri á íslenzku)
margfalt á við þetta hialin.
Vetrarklæðnaður karla er oft öld-
ungis óviðunandi, þegar hríðar ganga.
Fáir kunna að búa sig, og Mývatns-
hettur eiga sárfáir.
Það er að vísu sorglegur menning-
arbrestur hjá okkur Islendingum að
við hvorki viljum né getum hagnýtt
okkur ullina okkar betur. Og gjarna
sæi eg alla menn og konur í ullar-
fatnaði yzt og inst. Hins vegar finst
mér það, óþarfa hræðsla i eldra fólki
þegar það heldur að ungu stúlkúrnar
spilli heilsu sinni með of þunnum
klæðnaði. Eg hefi t.’ d. aldrei orðið
var við að þær stúlkur séu kvilla-
samari, sem eru létt klæddar, heldur
en hinar, sem mikið eru dúðaðar.
Þess ber að gæta, að kvenfólkið flest
heldur sig mestan tíma dags innan
húss, þegar kalt er, og þarf því ekki
viðlíka eins þykkan klæðnað og karl-
menn. Hitt er annað mál, að kven-
fólk myndi eflaust vera hraustara,
ef það hreyfði sig meira undir beru.
lofti en algengt er. Að berklaveiki
er talsvert tíðari í konum en körlum
i þessu héraði eins og viðar (hér
112 : 85), hygg .eg fremur stafa af
kyrsetu en klæðleysi.
Tízka hárra hæla og' pilkisokka
breiðist talsvert út ár frá ári, jafn-
vel upp til dala, eins og útlendar far-
sóttir. Ohollustu af því leiðandi hefi
eg að vísu ekki orðið var við. enda
tjáir lítið um það* að fást, þótt svo
væri. Fegurðargyðjurnar í París og
New York eru voldugri en við lækn-
arnir. — Um skófatnað manna í
sveitum er það að segja, að gúmmí-
skór ná meir og meir alþýðuhylli i
stað islenzku skónna. - Þótt ýmsir
kvarti undan fótraka í þessum vatns-
heldu og loftþéttu skóm, þykja þeir
hafa svo yfirgnæfandi kosti. En
skemtilegt væri ef einhver fyndi
handhæga aðferð til að sóla íslenzka
skó með gúmmisólum.
Húsakynni alþýðu fara smám sam-
an batnandi. Hvert steinsteypuhús-
ið af öðru kemur í sveitinni og yfir-
leitt er ^kilningur vaknaður á þýð-
ingu allrar híbýlahollustu, einkum
birtu og loftræsingu. Góðum vatns-
bólutB er hins vegar altof lítill gaum
ur gefinn ennþá.
Viðurvœri sýnist alstaðar vera nóg
og heilnæmt, eftir því sem eg veit.
Það er t. d. mikill munur á því er
eg fyrst man eftir mér. Þá var al-
gengt, einkum út með sjónum, að
menn fengju skyrbjúg eða snert af.liðið, hafa gígirnir orðið óglöggir Eg kom i Dyngjufjöll í fyrsta
þeirri veiki. Nú kemur þetta því j eða alveg horfið. | sinni í lok júnímánaðar 1907, en
nær aldrei fyrir. Beinkröm í börn-1 Uppi í rriiðjum Dyngjufjöllum hef-, komst ekki að því sinni inn i öskju,
um er einnig orðin fátið. I ir sígið niður afarstór, kringlótt j heldur varð ég að snúa við neðan
Það kann vel að vera að ofmikið ' Iægð, sem dýpkar litið eitt suðvestan j við Jónsskarð vegna þoku og hríða,
sé alment etið af mjölmat og sykri,! til; hún er svo sem 15—20 km. að enda var útbúnaður minn ónógur.
svo mörgum verði óholt af. En erfitt j ummáli, og rúmlega 50 ferkb. að Fám dögum síðar fór þýzki jarð-
mun vera að sanna það. flatarmáli; þessi lægð er Askja og ( fræðingurinn Walter von Knebel á-
Af gömlum og góðum íslenzkum' er hún næstum því flöt í botninn. samt R^dloff og Spethmann I gegn
mat sakna eg mest harðfiskjarins, j en halar lítið eitt frá suðvestri til um Op inn í Oskju. Þann 10 júlí
og er það hart i ja'fnfiskiríkri sveit j norðausturs og er hér um bil 1050—
og Eyjafjörður er. Harðfiskurinri, 1100 m. yfir sjávarmál. Hnjúka
Allur lx>tn öskju er þakinn gömlu
hrauni. A stöku stöðum Á fjöllun-
um í kring, sérstaklega suðvestan til,
sjást leifar af hraunbingjum hátt upp
í móbergsklettunum. I suðaustur
horni þessarar miklu lægðar hefir
botninn sígið niður, og í jarðfalli
---- I þessú, sem er svo sem 12 ferkm. að
I miðju Öd/ðahrauni, rúmlega 500 flatarmáli, er vatn, sem kallað er
m. yfir sjávarmál, gnæfir út af fyrir j Öskjuvatn, yfirborð þess liggur 50
sig fjallendi mikið, sem nefnt er, metrum lægra heldur en "botn-
Dyngjufjöll. I stórum dráttum er ;nn í Oskju. Að norðanverðu við
það næstum því ferhyrnt í lögun,; vatnið er naumast hægt að klöngrast
hver hlið hér um bil 25 km. Iöng;jniður að vatninu ofan 50 m. hátt
aðeins úr norðaustur horninu liggj-i j „æsturn þverhnípt standbergið; en
nokkur hæðadrög út úr beinni stefnujað austanverðu og vestanverðu hefir
út í Ödáðahraun. Auk þess liggnr, hrunið úr riokkrum klettunum, og
vestanvert við aðal fjalllendið all- auk þess hafa á árunum 1921—1923
löng hnjúkaröð, sem nefnt er! fjögur ný hraunflóð runniö ofan í
Dyngjuf jöll ytri eða vcstri; á millijvatnið og eftir þeim er nú hægt að
þessara hnjúkaraða og westurhliða j komast að vatninu'án mikilla örðug-
Dyngjufjalla sjálfra liggur dalur leika. Það er afarerfitt að komast
suður á við og upp á við, frá 500 að suðurbakkanum og ekki hættulaust
metra hæð og upp til 800 m. hæð j vegna þess að grjóthrun er þar mik-
yfir sjávarmál, og er hann kallaður ;g. Norðaustan við vatnið og rétt
DyngjufjaUadalur. Hann breikkar j; námunda við það er vikurgígurinn,
eftir því sem ofar dregur og hverfur Víti, sem gaus ákaflega 1875, og olli
inn í suðvesturhliðar Dyngjufjalh því að Askja fór að fá frægðarorö
Alt fjalllendið er aðallega myndað út uffl heiminn; að sunnanverðu, neð-
af móbergi, en að vísu liggja þar á anvert við hinn bratta Thoroddsens-
milli niörg gömul og ný hraunlög. j tind, á milli róta hans og vatnsins,
Viða er auðvelt að finna, hvaðan Cru margir brennisteinshverir á upp-
hraunlög þessi hafa runnið, en um höllum bakkanum og rýkur upp úr
sum þeirra verður ekkert sagt með þeim þunn gufa.
vissu, og eftir því sem tímar hafa j
"allir hafa á öllu vit
og enginn kann að skammast sín.”
leikjum, sem oft eiga sér stað í
þinghusum sveitanna. Skal eg ekki
fullyrða um, hve oft þetta kann að
koma að sök ,en ertþó ekki trúaður
á að það valdi oft berklasýkingu.
Túberkúlínprófun hefir sýnt, að flest
Sullaveiki. — 7 nýir sjúklingar j ;r munu smitast þegar á barnsaldri.
vitjuðu okkar læknanna á árinu. Af | Rykið, sem oft er slæm plága á
þeim lögðust 4 a sjúkrahúsið og, Akureyraégötum, gæti eg hins vegar
voru Iæknaðir með skurði. Allir j trúað að væri ipörgum hættulegt,
sullirnir voru gamlir, sennilega íengn ekki sízt börnum.
ir á barnsaldri, eins og oftast mun |
1907 fdru þeir Knebel og Rudloff út
á vatijiið í vaxdúksbát, er þeir höfðu
flutt með sér; létu þeir út frá suð-
í okkur Islendingum, en sérstaklega j eru yfir 400 m. hærri, svó" að hæsti urbakkanum, en fórust í þeirri ferð.
styrkti hann tennurnar. | tindur Dyngjufjalla gnæfir hér um , Spethmann dvaldi i Oskju fram í á-
Nú fæst varla harðfiskur nema (bil <1450 nj. yfir sjávarmál; hann er: gústmánuð. I júlí 1908 dvaldi eg
máske fyrir brennivín.
I
Afengisnautn. — Þrátt fyrir að-
flutningsbannið sjást menn alloft
lagi kunna tóbaksmenn að læða út úrj held eg að hafi myndað bákfiskinn Dyngjufjalla, sem umlykja öskju,
j sér þunnum tóbakslegi. -— Það er
j tíðum kvartað undan ryki á dans-
að sunnanverðu og er kallaður Thor-' dögum saman í Oskju; veður var
oddsenstindur eöa lika Þorvaldstind- þá gott og bjart, en mikill snjór; þá
ur. j fann eg sléttuna að norðanverðu, það
Frá Odáðahrauni er hægt að kom
eiga sér stað.
Hvað snertir varnirnar gegn sulla
an sem Sigurðarskarð (Spethmann
druknir á Akureyrargötum, og jafn- a*st eftir ýmsum leiðum vfir fjall-, nefndi það svo i höfuðið á fylgdar-
vel út um sveitir við hátiðleg tæki-j garðinn, sem umlykur Oskju og er, manni sínum Sigurði Sumarliðasyni)
færi. Á ferð minni um. mörg lönd þá farið yfir há eða lág skörð. Frá; gengur norður á við og enn eitt
Norðurálfunnar t vor, fanst mér það ; austri liggur eitt slikt skarð beintjdrag norðvestur á við alt að neðri
leiðinlega einkennilegt, að hvergi sá inn í öskjubotn. Þar er f jallgarður j drögum Jónsskarðs. I júlí 1910
eg drukna menn nema í Noregi og inn klofinn niður á riióts við lægðar-jkom eg í þriðja sinn í Dyngjufjöll
þegar til ættlandsins kom. Var eg botninn, svo' að hægt er að komast! og gat dvalið í öskju með syni min-
; lega
i Wgct góð
veikinni, þá er það skoðun min, að sömtrieiðis
alstaðar í héraðimt, og
er meðferð góð á óskil-
hundahreinsunin sé mesta kák, jafn-1 aretnnjn börnutri engu siður en skil-
vel þó henni væri alstaðar framfylgt: setnum. Eg veit ekki dæmi til þess
samvizkusamlega, sem ekki er. Eina | sígan epr kom í héraðið, að gamal-
ábyggilega vörnin hygg eg sé sú, j ménni hafi lagst í kör án sérstakra
að hundar séu algerlega lokaðir inni sjúkdómsorsaka, eins og eg oft sá
meðan slátrun fcr frarn og allir sull-
ir scu brendir.
Meðferð & sveitarómöffum er sér- þó í sjálfum vínlöndunum ítalíu og þar beina leið út eða inn, án þess að um 10 daga samfleytt. Þá grannskoð-
Frakklandi og’ var þar í nokkrum lenda í torfærum. Þetta austurskarð j aði eg allmikið svæði bæði i öskju
veizlum, þar sem var mikið munn-, heitir öskjuoþ; Thoroddsen fór þarjog fjöllunum í knngttm hana, og um
gát og gott, en enginn* drakk svo á; um, þegar hann kom í Oskju 1884 leið skírði eg marga áður nafnlaust
og sömuleiðis fvnebel 1907. I gegnjstaði þeim nöfnum, sem þeir bera
úm það rennur leysingarvatyi niður nú (aðeins Op og Jónsskarð höfðu
vín er misbrúkað t þessu héraði, get j itr Öskju, og öfan eftir því ,hefir(áður verið skirð'. Þorvaldur Thor-
eg ekki sagt um með neinni vissu. einnig runnið afarmikið hraunflóð ^ oddsen hefir gert rannsóknir í öskju
Druknir menn sjást oftast, þegar skip j ofart úr botni Öskju. Tvö önnur; (1884), Spethmann (1907 og 1910),
eru á ferðum, og bendir það á, aö skörð gegnum Dvngjufjöll eru á Reck (1908), Guðm. Bárðarson og
og heyrði talað um þegar eg var
barn. Hygg eg þetta vera að þakka
honum sæi.
Að hve miklu leyti læknabfenni-
Eg held að það væri nauðsynlegt þvi, að baðstofnr eru nú alment hit- talsverð smyglun eigi sér stað, en suðurhlið Öskju. Annað þeirra sem P. Hjannesson (1924) og svo eg (1908,
1910 og 1926), og niðurstaðan af öll-
um þessum rannsóknum er sú, að elds
umbrotin í Öskju er ákaflega flókið
efni, sem ekki hefir verið hægt að
fá endanlega lausn á hingað til, af
því að enn hefir ekki tekist að rann-
saka nógu nákvæmlega öll fyrirbrigði
í heild sinni og draga út frá því full-
kontnar ályktanir. Svæöið er svo stórt
og erfitt yfirferðar og löng dvöl þar
er svo kostnaðarsöm, að það virðist
varla vera eins manns meðfæri að
ráða til fullnustu allar þær mörgu
gátur og verður því að geymast fram-
tíðinni.
Eftir dvöl mína í Oskju 1910 bar
eg enn í brjósti sterka löngun til að
sjá hana aftur, sérstaklega eftir gosin
1921—1923, og að komast þangað í
Islandsferð minni í ár (sem aðallega
var ætluð til rannsókna á hæðardrög-
um Sprengisand.3 að norðan, frá
Skjálfandafljóti til Oxnadals), Þessi
löngun mín varð enn ákafari, þegar
Unnar Benediktsson frá Einholti í
Hornafirði, bróðir 'séra Gunnars í
Saurbæ í Eyjafirði, sagði mér frá þvx
á meðan eg dvaldi í Saurbæ, að hann
hefði farið ganghndi ásamt tveini
félögum sinum úr Hornafirði dagana
15. til 18. júlí í ár þvert yfir Vatna-
jökul, yfir Dyngjujökul á milli Kverk
fjalla og Kistufells og ofan i Odáoa-
hraun, hefði komið í Oskju og séð
þar rjúkandi hólma í vatninu. Eg tók
mig-því upp 29. júli 1926 með Trygg-
va ^Guðnasyni frá Víöikeri og Sigurði
Sumarliðasyni frá Bitrugerði og fór-
um fyrst frá Víðikeri í Suðurárbof'iía
i jaðri Ödáðahrauns og settum þar
tjald. Snemma morguns daginn eftir
Iögðum við af stað þaðan í góðu og
björtu en hvössu veðri, fórum eftir
Dyngjufjalladal endalöngum og yfir
Suðurskörð og komum kl. 3 e. h.
(eftir 12tíma hæga reið) inn í Ö'skju-
botn rétt við suðvesturhorn vatnsins;
er þar á aðra hlið nýja hraunflóðið,
sem upp hefir komið við Suðurskörð
og runnið ofan í vatn, en hinumegin
brött hlíð Thoroddsenstinds. Vi'3
hefðum ekki getað hitt á heppilegri
stað; þar var alt það í námunda, sem
merkilegast var að sjá, svo aþ við
komumst hjá því að ganga fanþt og
brjótast vfir hraur.in,
Um leið og við gátuni litið yfir
Öskju ofan frá, urðum við forviða
á-- því, að allur Öskjubotn var álvegx
snjólaus, en hvað eftir annað hafði eg
áður séð hann þakinn djúpum srijó,
en í fjöllunum í kringum Oskjulægð-
ina voru viðast hvar stærri eða minm
fannir. Einkanlega náði snjórinn
frá Jónsskarði næstum því ofan að
botni öskju. Hæðarmál vatnsborðs-
ins hefir alls ekkert breyzt, en hiti
vatnsins mældist að vera furðanlejfá
hár, nefnilega 15° C.; lofthitinn x ar
þá 8° X). kl. 4 e. h., sólskin og níst-
ingsgola af Vatnajökli. 1 Yfirborðs-
hiti vatnsins var mældur við nýja
hraunið suðvestan megin vatnsins,
sem Guðmundur Bárðarson skirðí
MývetningahrauH. Svo sem 400 fra
þeim stað, í beina stefnu á efstu nýþu
Thoroddsenstinds óg hér' um bil 100
metra frá róturrl hans, hefir síðasta
gosið brotist upp úti í vatninu sjálfu.
Þar hefir skotið gíg upp úr vatninu
og hefir myndað hringlaga, ílanga
eyju, sem gnæfir svo sem 40 jin. upp
yfir vatnsflötinn og er svo sent 300
m. að ummáli.
Þetta siðasta gos hlýtur að hafa
orðið dagana 3. til 9. júni 1926. Bænd-
unum á Mýri, Víðikeri, Svartárkoti
og öðrum bæjum, sagðist öllum eins
frá, að dagana 3. og 4. júní hefðu
þeir séð eldbjarma yfir Oskju, 5.
júní reykjarstrók og siðan, sérstak-
lega frá sunnudeginum 6. og til 9. júní
afarmikla gufumekki.
Hæsti tindur gígsins er sunnan á
honum og veit að Thoroddsenstindi,
en norðan er nokkru lægri tindur, en
gígurinn sjálfur söðullagaður; meðan
við dvöldum þar, hvein án afláts i
mörgum gufustrókum í suðurjaðri
þessarar nýmynduðu eldeyjar og slett-
ist sjóðandi vatnið upp í loftið svo
metrum skifti. Og upp úr toppi gigs-
ins/sem virtist vera lokaður, var aftur
á móti ekki að sjá neinn reyk eða
gufu. Því ákafari voru umbrotin í
miklum og heitum gufubólstrum ofan
til í hrauninu mikla no’rðaustan við
vatnið nálægt gamla Víti; einnig ruku
hingað og þangað þunn gufuský upp
úr Mývetningahrauni, en að vísu að-
eins á stangli og lítilfjörlegri. Yfir
gamla Víti sjálfu sást ekki vottur af
gufu.