Heimskringla - 29.09.1926, Page 4

4 TILAÐSIÐA.
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 29. SEPT. 1926.
Hdmslmngla
(Stofnun 1K86)
Kenaur ðt A ItTerjum ralðTlkudesri.
EIGENDCKi
VIKING PRESS, LTD.
853 ogr 855 SARGEXT AVB., WINlflPBO.
ThímíiiiI: X - Boo 7
Vertf blatSslns er $3.00 árgangurinn borg-
tst fyrirfram. Allar borganir sendlst
THE VIKTNG PREfSS LTD.
SIGFÚS HALLDÓRS frá Höfnum
Ritstjóri.
JAKOB F. KRISTJÁNSSON,
Ráðsmaður.
I'tnnAMkrlff tll l»Iabsln,M:
THE VIKIXG PRBSS, Gtd., Box 3105
ItnnAskrlft tll rltst jrtranM:
EDITOK HEIMSKIIIXGLA, Box 3105
WlMNIPEG, MAN.
“Heimskringla is published by
The Vlklng Pren* Ltd.
and printed by
TITY PRINTIIVG PUBI.ISHING CO.
853-855 Snrirent Aee.. Wln nlpojc, Man.
Telephone: .80 5357
WINNIPEG, MANITOBA 29. SEPT. 1926
Grafskrift.
Það hefði ekki átt illa við, þótt eitt-
hvert framsóknarmáigagn, og þá helzt
í Alberta, hefði komið út á fimtudaginn
var, með þumlungs breiðri svartri um-
gerð um lesmál 1. síðu, og í umgerðinni
prentað með teitu letri eitthvað á þessa
leið:
“Hér með tilkynnist vinum og vanda
“mönnum, að vor heitt elskaði bróðir.
“Framsóknarflokkurinn í Manitoba,
“lézt í nótt með dagrenningu. Enda-
“lyktin val, sem við mátti búast, eft-
‘‘ir svo langvint heilsuleysi: friðsælt
“og þjáningalaust andiát, í örmum
“læknis og hjúkrunarkonu, Mr. Kings
“og Mr. Forke. Gömlu flokkarnir tveir
‘‘flytja stutta bæn við gröfina. Á eftir
“verður sungið eitthvað úr Hallgríms-
“sálmum, sem aliir eiga jafnvel við,
“eins og kunnugt er, t. d. “Sjá hér hve
“iilan enda o. s. frv.” — Friður sé með
“moldum hans.”
* * *
Fimtudagurinn í síðustu viku myndi í
þessari grafskrift vera talinn dánardag-
urinn, af því að þann dag gekk Mr. Forke
opinberlega snn í liberal flokkinn, er
hann þáði forstöðu innflutningaráðu-
neytisins af Mr. King. En auðséð var
hvert bar, þegar Mr. Forke tók liberal,
eða svonefndri “liberal-progressive” út-
nefningu í haust og flestir aðrir Mani-
toba-prógressívar.
“í>að er gott til þess að hugsa fyrir
framsóknarfiokkinn hér, að vinna bug
á conservatívum í þessum kosningum
En náist það takmark einungis með því
að afmá sjálfan sig, þá er hljóðpípa sig-
• ursins keypt of dýru verði. Því hvað
verður um hugsjónimar, þegar allir eru
dauðir, sem að þeim standa?”
Þetta er úr ritstjórnargrein í Heims-
kringlu 18. ágúst síðastliðinn. Og er nú
komið á daginn, að það var ekki að á-
stæðulausu ritað.
* * *
Það munu vera þó nokkrir svokallað-
ir framsóknarmenn svo andlega volaðir,
að halda, að þetta hafi verið eitt það
bezta sem hugsast gat. Það var það líka
— frá fiokkssjónarmiði iiberala. En frá
sjónarmiði framsóknarflolcksmanna, er
áreiðanlega miklu meira tapað en unnið.
Sú hugmynd, sem ýmsir fáráðlingar virð-
ast hafa, að Mr. Forke og ‘‘prógressív-
arnir”, sem með honum taka sæti á
flokksfundum liberala, verði einskonar
sjálfstæð heild innan liberal flokksins.
eru helherir hugarórar. Þeir virðast
helzt bygðir á einhverjum flugufregnum
um það, að Mr. Forke hafi átt að setja
Mr. King einhverja kosti, að koma á lög-
gjöf í þeim málum, er prógressív-liberalar
vildu skipa sér um hér í fylkinu í haust.
í fyrsta lagi var þar ekki ymprað.á öðr-
um málum en þeim, sem að mestu eða
öllu leyti voru kofnin í gegnum neðri
málstofuna í fyrravetur, og þess vegna
ekkert á því grætt. Og í öðru lagi: þó
að Mr. Förke hefði nú einhverja kosti
sett, hvað mvndi hann taka til bragðs,
ef svo færi, að efndir loforðanna drægj-
ust á langinn? Því er auðvelt að svara:
Hann gæti ekkert gert, annað en að
nöldra ofurlítið í kyrþey. Opinberlega
yrði hann að þegja, og sem meðlimur
ráðuneytisins, brosa sætt við öllu því, sem
félögum hans dytti í hug að gera.
Það er hinn barnalegasti misskilning-
ur, að láta sér detta í hug, að Mr. Forke
eða féiagar hans, standi betur að vígi
með það að fá franagengt nokkru af á-
hugamálum þeim, er hinir óbreyttu liðs-
i menn héldu að leiðtogar framsóknar-
! flokksins hér hefðu á stefnuskrá sinni.
Þvert á móti. Sú löggjöf, sem kann að
verða gerð til umbóta á komandi þing-
um, myndi engu síður vera gerð, þótt
framsóknarflokkurinn héldi sér utan við
véþönd liberal flokksins.
# Ý V
En. svo kunna sumir að segja, að enn
sé ekki örvænt um framsóknarflokkinn
hér í fylkinu, þótt Forke sé genginn í
ráðuneytið. Hann hafi sagt af sér flokks
stjórninni í vor, og þess vegna sé ekki
víst, að prógressív-liberal þingmennirnir
hér taki sæti á flokksfundum liberala á-
samt honum.
Þeim er þannig kunna að hugsa eða
vona, eða hvað maður á að nefna þá
erfiðisvinnu, er fram fer í heilabúi þeirra,
má vísa til vfirlýs'ingar Mr. Kings á
laugardaginn var. Fimti liðurinn í þeirri
yfirlýsingu hijóðar svo:
“Hin núverandi stjórn er liberal stjórn,
er samanstendur af Liberals, og er á
engan hátt samsteypustjórn.” (Auðkent
hér.)
Nú vita allir, að aðeins 119 hreinir
liberalar voru kosnir á þing. Og þar?
Mr. King þá hér um bil einmitt jafn-
marga merin í liðsbót og Manitoba-pró-
gressívana, auk Mr. Forke, til þess að
hann geti talað um hreina liberal stjórn.
Það hefir hann auðsjáanlega fengið.
* ¥ *
Eftirtektarvert er það, hve mikla á-
nægju þessi ákvörðun Mr. Forke hefir
vakið í báðum gömlu flokkunum. Con-
servatívamir eru eiginlega jafnánægðir
og liberalarnir. Þeir eru svo glaðir yfir
því að landið skuli hafa fengið “stable
government”, með öllum þeim blossun-
um, sem því fylgir. Fn glaðastir eru
þeir vitanlega yfir andláti flokksins hér,
þótt þeir láti þess ekki allir jafnhátt get-
ið.
Gleði liberalanna er jafneðlileg og hún
er augljós. Bæði er yndislegt að komast
undan svipunni og sporunum, sem fram-
sóknarmenn. og Woodðýværth lustu þá á
síðasta þingi, og svo er það líka svo sælt
að geta nú átt von á að lokka kjúkling-
ana in í liberal húrið undir vængi hæn-
nnnar, sem þegar er búin að hagræða sér
þar. Liberal .flokknum hefir nú*einnig
vaxið svo ásmegin hér í fylkinu, að þeir
eru sumir hverjir farnir að hugsa til sam -
vinnu við Bracken. Sú áætlun ætti að
komast í framkvæmd, og það frekar auð-
veldlega. Þá er sigurinn unninn. Con-
servatívar þingmannslausir; framsóknar-
mennirnir búnir að sverja King hollustu-
eiða,*og verkamenn lamaðir. Því hvað
verður um vesalings Woodsworth, þeg-
ar vinur vor Arnljótur liggur í liberal til-
beiðslustjarfa á Lögbergi?
¥ * *
Vera má að vísu, að Bird, og máske
einn eða tveir fleiri, taki ekki sæti á
flokksfundum liberala. En þótt svo fari,
er mjög hæpið að honum eða þeim tak-
ist að safna saman ræflunum af fram-
sóknarflokknum undir eitt merki. Og tak-
ist það ekki, sem líklegast er, þá er hún
hjöðnuð þessi vindbóla, sem hét fram-
sóknarflokkurinn í Manitoba, þetta
frauð, sem í sambandsþinginu hefir stjórn
ast af áblástri hins velviljaða en veik-
burða Mr. Forke, óg heima í fylkinu af
andköfum slíkra og þvílíkra hertoga sem
Mr. Bracken, er hefir tekist að gera ekk-
ert í 5 ár, og Mr. Mcllwraith, sem virð-
ist tæplega vita mun á sóisetri og dag-
renningu.
Mír, Forke, (svo ekki séu nú (hinir
nefndir í sömu andránni), hefði vel mátt
vera kyr þar sem hann áður var, í liber-
al flokknum. Hann hefði með sama vilja
getað komið alveg jafnmiklu til leiðar og
eftir hann liggur, ef til vill að síðasta vetri
undanskildum. Framsóknarhreyfingunni
hefir hann ,einskis virði verið, þrátt fyrir
vafalausan 'velvilja sinn; sennilega heldur
verTð henni til trafala, þótt það verði að
vísu að játa, að hér í fylkinu hefir sú
hreyfing verið gersnauð af verulegum
manndómi. Til Albirtinga stendur nú
öll von. framsóknarmanna þessa lands á
komandi þingum.
¥ * *
Mr. Forke er liberal heiðursfugl, sem
á eldri árum heyrði helsipgjaraddir á
björtum vordegi, fékk löngun til þess að
svífa upp úr flokksgirðingunni, út þangað
sem frjálsari vindar blésu. Hann komst
að því, er hann hafði baxað dálitla stund
í heiðblámanum, að vængvöðvarnir voru
lúnir; sviffjaðrirnar slitnar^ og að mjótt
og mjúkt, en sterkt tjóðurband, yar um
fót hans fest. Nú er hann kominn heim
í girðinguna aftur, í sátt og samlyndi við-
gamla félaga, og hefir fengið sitt horn
af alifuglagarðinum til umsjónar. Hann
er samvizkusemin sjálf og gerir vafalaust
eins hreint fyrir sínum dyrum og hann
veit og getur bezt. Og þá er aðeins eftir
að vita, hve langt vitið og getan nær.
Stjórnarskiftin.
Á laugardaginn var urðu stjórnarskift-
| in, sem óhjákvæmileg voru eftir kosn-
! ingarnar 14. sept. Þá gekk Mr. Meighen
| hina þungu göngu til Byng lávarðar, tæp-
um þrem mánuðum eftir hina fyrri, er
j hann tjáði sig fúsan til þess að taka á-
; byrgð á gerðum ríkisstjórans. Hefði sú
\ ganga aldrei verið farin, þá hefði og
! þessi ganga orðið mjög á aðra leið
Þá hefði hún leitt í valdasesssinn, nú
| leiddi hún úr honum. Ekki væri ófróð-
legt að vita, hvernig þeim hefir verið
1 innanbrjósts og hver orð þeim hafa farið
i á milli, þessum tveim mönnum, er nú
voru að víkja úr æðstu sætum landsins
fyrir fult og alt, eftir að, og annar fyrir
í það, að hafa staðiö saman um það að
1 bera ábyrgö hvor á annars gerðum. En
sú vitneskja berst tæplega oss, sem eitt-
; hvað gætum grætt á henni, fyr en ef til
! vill einhverjir ómar, þegar það er orðið
I löngu um seinan.
* * *
Rt. Hon. Arthur Meighen sagði af sér
flokksstjórninni um leið og hann lét af
; forsætisráðherraembættinu. Það er á-
( reiðanlega þaö slyngasta, er hann hefir
! gert sem flokksforingi, því hann hefði
j orðið að fara ofan hvort sem var, eftiv
j öllum táknum að dæma.
Dugnaðarmaður hefir hann verið. Á
j þing komst hann 34 ára gamall, og 46
j ára yarð hann forsætisráðherra. Að vísu
var 'hann ekki beinlínis kosinn til þess af
þjóðinni, en ekki þótti annar maður hæf-
! ari að taka við af Borden en hann.
Þrátt fyrir þenna dugnað, er engin
j eftirsjá að fráför hans. Þarf ekki að
! orðlengja það nú, er áður hefir verið
í minst á hér. Er jafngott að þeir kannist
hreinskilnislega við það, er á öðrum skoð-
unum eru um þjóðmál en hann. Og tæp-
i lega er hægt að hugsa sér nokkuð ógeðs-
legra, en þau krókódílatár, er nú vella af
hvörmum ýmsra liberal blaða, yfir því að
! þurfa að sjá á bak Mr. Meighen úr can-
adiskum stjórnmálum, þessum manni, sem
I þau á kosningatímum hrópuðu upp um, að
i væri háskalegasti maðurinn í canadisku
I þjc^ðlífi. Hafi Mr. Meighen verið hættu-
legur maður að sitja að meirihlutavöldum
— og það höfum vér ávalt játað, að vér
| álitum — þá breytir afsögn hans engu
um það. Hann var dugnaðarmaður og
kjarkmaður, en um leið hættulegur. Að
hann ekki fékk fult tækifæri að beita þvf,
stafaði af því, að hann var óslyngur for-
ingi.
¥ * #
Þetta játa langflest conservatív blöð
; nú. Þau álasa honum fiest stórkostlega
fyrir vanslyngni um alla flokksstjórn, þótt
í þau nefni hann ekki öll á nafn. Og sann-
í ast að segja er það hálfógeðslegt, að sjá
j þau nú skirpa í áttina til hans, er hann
liggur fallinn. Því þau studdu hann þó
| sannarlega opinberlega með ráði og dáð,
j meðan hann sat við stjórn. Þar að auki
j virtist sem hann væri þó frá flokksins sjón
armiði bezti maðurinn, sem völ var á. Að
vísu heyrðist oft að óánægja væri með
! hann innan flokksins, en svo aðdáanlega
! haldgóð eru flokksböndin og öruggar kefl-
| ingarnar, sem ávalt fylgja tveggja flokka
fyrirkomulaginu, sem er náskylt “fjósa-
j stjcrnihni” (stable government), sem köll-
uð er stundum í háði, að enginn má opin-
berlega æmta né skræmta, fyr en alt dett-
ur í mola af innviðafúa.
* * *
Hið nýja ráðuneyti Mr. Kings, segja
fróðir menn, er ættu til að þekkja, að sé
valdara lið en áður hafi hann haft og vald-
j ast síðan á ófriðartímum.
Free Press telur helzta meðal hinna
! nýju ráðherra Hon. James Malcolm frá
North Bruce og Hon. W. D. Euler frá
j North Waterloo. Mr. Malcolm vitum vér
ekkert um annað en það, að hann er stór-
j iðjuhöldur frá Ontario, og sagður auðug-
I ur maður. Um Mr. Euler er alkunnugt,
! að hann er fullkominn hátollamaður, eða
i^ð minsta kosti öflugur toilverndunar-
maður, pvo að kömist sé að orði sam-
kvæmt umgetningum liberal blaðanna.
i Myndi sumum þykja það skrítinn toll-
málaráðherra. En það gerir tæpast mikið,
til né frá, og Mr. Euler er viðurkendur
dugnaðarmaður, og ætti að mega búast
við betri tollgæzlu af hans hálfu en frá
, Mr. Bureau, hvort sem öldungaráðsstað-
an bíður bak við markið eða ekki.
i Um vin vorn Mr. Forke skal litlu spáð.
Hann er alveg vafalaust heiðarlegur og
! góðviljaður maður. Og hann ætti að
þekkja svo kjör bænda og bóltökumanna,
að hann vissi hvar skórinn krepti verst.
En svo er í fleiri horn að h'ta,
en fjárhagshom þessa embætt-
is, og um hæfileika Mr. Forke
til þess að dusta þau til og laga
svo vel sé, er enn alls óvíst.
Vér myndum telja Peter Heen-
an frá Kenora langmestan á-
vinning fyrir ráðuneytið, af
hinum óreyndu mönnum, þrátt
fyrir það að Free Press og sum
önnur liberalblöð séii hissa á
skipun hans. Mr. Hieenan er
gamall vélastjóri, en hefir set-
ið á þingi bæði í Toronto og
Ottawa. Hann hefir sýnt það
að hann á nógan kjark í fórum
sínum, og að hann hefir mikla
samúð og mikinn skilning á
verkamannamálum. T. d. var
það aðallega hann, sem á þing-
inu í fyrra grófst fyrir sam-
hengið í “1919 löggjöfinni” ill-
ræmdu, og ljóstaði því upp í
þinginu. Auk þess er fullyrt,
að Mr. Heenan hafi sérstaklega
opin augu fyrir nytjum og fríð-
indum Norður-Canada, sem nú
eru að mestu letyti í óbygðum.
Um hina þarf ekki að fjöl-
yrða. Þeir eru þektir flestir.
Mr. Dunning er auðvitað ‘‘sterki
maðurinn” sem stendur, hvern-
ig sem hann kann nú að endast
til lengdar. En eð minsta kosti
er engin á'stæða til þess að
hryggjast yfir því, að umsjón
samgöngumála skuli vera kom-
in á hans arma, úr hinum titr-
andi öldungshöndum hins átt-
ræða Mr. Black’s, miljónamær-
ingsins, útgerðarmannsins og
opinbers fjandmanns Crows
Nest samninganna.
Alment er fundið að því að
ráðuneytið sé of stórt, mætti
minka það lán þriðjung. En
óll fylkin vilja eitthvað í því
eiga, og verður þá að lfta til
hlutfalla, svo ekki er gott við
að gera, meðan þeir hugir ráða,
En svo ætti landið að geta bor-
iö árslaun nokkurra aukaráð-
herra, án þess að vita af því,
ef eitthvað væri lagað til rnuna
stjórnarfarslega og fjárhags-
lega.
Og eins og áður hefir verið
minst á, er ekki ást'æða’tíl þess
að sná illa um þessa stjórn. Hún
hefir flestöll skilyrði fyrir hönd-
mn, sem nauðsynlegu eru til
þess að láta stórmikið gcrtt af
sér leiða. Og láta sér detta í
fcug, að hún gangi blindandi
fram hjá þeim öllum, eftir ráðn
inguna í fyrrahaust og í vor,
nær tæpast nokkurri átt, þótt
henni kunni að faíast tökin á
mörgum þeirra. j
---------X----------
Raforkumálið í
Winnipeg
Undir þessari fyrirsögn birtist dá-
lítil ritstjórnargrein í sífeasta. Lög-
bergi, sem á aö Ííta út sem óhliö-
halt yfirlit yfir deilumál þau, sem yf-
ir hafa staSiS í bæjarráSinu um
undanfarinn tima. En annaShvort er
þaS, aS ritstjóranum ; er þaS mál
litt kunnugt, eSa þá aS löngun hans
til aS vera óhliShollur liggur ekki
djúpt. AstæSur mínar fyrir þeirri
ályktun eru sem fylgir:
Þess er hvergi getiS, *aS fyrir
nokkru síSan var/ önnur tillaga lögS
fyrir bæjarráSiS um kaup á raforku,
sem verkamannafulltrúarnir í bæj-
arráSinu mótmæltu svo harSsnúiS,
aS hún var send til baka til nefndar-
innar. Svo var henni smeygt aftur
inn. meS $1,000,000 niBursetningu,
og þó var meirihlutinn af þessum
sömu herrum mjög fúsir aS ganga
aS þeim samningum.
Lántaka og nýjar skuldir nú, eru
léleg mótbára, því starfræksla bæjar-
ins hefir borgaS sig svo vel frá
fyrstu aS þaS hefir ekki kostaS eitt
cent úr fjárhirzlu bæjarins aS
standa strapm þar af. En. stór-
summur hafa veriS færSar ril inn-
tekta, og sá ágóSi fer árlega vax-
andi.
Ritstjórinn her þaS fram, aS lægsta
verS á raforku sé nú $42 hestafliS.
ÞaS er ekki alveg rétt. Bærinn hefir
selt þaS nýlega fyrir $10.00 hestiifl-
iS, og selur fvlkinit nú sem stendur
rafmagn. á $16.50 hestafliS, með þeim
DODD’S nýmapillur eru bezta
nýrnameðalið. Lækna og gigt„
bakverki, hjartabilun, þvag-
teppu, og önnur veikindi, sem
stafa frá nýrunum. — Ðodd’s
Kidney Pills kosta 50c askjan,
eða 6 öskjur fyrir $2.50, og fást
hjá öllum lyfsögum, eða frá
The Dodds Medicine Co., Ltd.
Toronto, Ontario.
mismun, aS fylki'S borgar aSeins
fyrir þaS sem þaS brúkar. En í
nýja sáttmálanum verSur bærinn aS
borga fyrir áriS, þótt hann þyrfti
ekki aS nota raforku nema viþutima
af árinu.
Eg er nú búinn aS vera í þessú
landi í 52 ár, og man áldrei eftir aÖ
hafa séS samkrull meS prívatfélagi
og opinberri starfrækslu enda nenia
illa; þannig aS prívatfélagiS 'rtær
einhvern veginn valdi á sumum meS-
ráSendum þess opinþera, svo að þeir
rctja hag félagsins ofar en hag al-
mennings; dg af líkum aS cfíema er
engin undantekning í þessu tilfelli.
Er ekkert seni styrkir mann meir í
þéirri skoSun en þaS, aS sami rneiri-
hlutimn þvarneitaSi sterkri hænar-
skrá um aS láta máliS ganga til at-
kvæSa viS kosningarnar í haust.
Svo aS ef íbúar Winnipegbæjar
vilja ekki sjá rafafl hækka til muna
innan skamms tíma, þá ættu menri
alvarlega aS íhuga, hvort ekki er
kominn tími til aS láta sitja heima
alla, sem hægt er af þeim bæjarráSs-
mönnum, sem greiddu atkvæSi meö
raforkubrallinu.
Þeir menn voru: ' I 1. kjördeild:
Leonard, Pulford, Sullivan,. Leech
og Shore. I 2. kjördeild: McKereh-
/af, Boyd og Davidson. I 3. kjör-
deild: McLean og Barry. SömuleiSis
borgarstjótinn, Mr. Webb.
Arngrímnr Johnson.
----------x—i--------
Ferðapistlar
Eftir Björgvi't Guðmundsson.
A Mclila.
Til Quebec komurn viS . aS nqttu
til, og vissi eg lítiS um þaS, en
vaknaSi samt viS rnálæSi farþega.
Þeir höfSu meiningin vaknaS sumir,
þegar skipiS lagSist viS hryggjuna,
og töldu sjálfsagt aS um strand væri
aS ræSa, bjuggust viS dauSa sínum
og bárust lítt af. Voru læti þeirra
hörmuleg um stund, en sefuSust þó
jafnskljptt og þeir vissu, hvaS um
var aS vera.
Um morguninn þann 9. september
var veSur allþungbúiS. Litlu eftir
hádegiS kom bátur úr landi aS taka
póst, og var þaS síSasta ’ póstsam-
band, sem viS höfSum viS Canada
og meS canadiskum frímérkjum.
Þegar leiS á daginn, gerSi þoku og
rigningu og hélzt þaS hrakviSri alla
|
nóttina og daginn eftir þann 10.
Vorum viS þá undir miSnæfti stödd'
í mjóddinni miili Newfoundláiid og
Labrador. StöSvuSu þeir þá skipiö
og lágu um kyrt í 3 klukkustundir
ÖttuSust ísinn, sem, þar er jafnan a
sveimi úti fyrír, og eins þrengslin,
því sundiS er mjög mjótt.
Morguninn eftir, þann 11., vorum
viS komin ufn 100 mílur úr í haf og
sáum vitaskuld hvergi land. VeSur
var hið fegursta og hélzt það aS
mestu alla leið yfir hafíð. ViSur-
gerningur á skipinu var ágætur og
öll aðhúS yfirleitt. A'Seins einu sinni
mislíkaSi mér. ÞaS var þegar land-
gönguspjöldunum var útbýtt: vorum
viö þar sögS aS vera dönsk, þvert
ofan í þau skilríki, sem eg hafSi áS-
ur gefið þeim. Þegar eg fór aö
finna að þessu, sögStt þeir aS þessi
meinvilla gerSi ekki neitt til, á form-
lega vísu meiningin. En eg kvaSst