Heimskringla - 07.12.1927, Page 1

XLII. ÁRGANGUR.
NÚMER 10
WINNIPEG. MAN., MIÐVIKUDAGINN 7. DESEMBER 1927.
59a9505sðs6006000900000í0e08c00080ee0990006fi00009000ðs
1 CANADA1
^y^/Z^/z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/ZÆ/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/ZZZ/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/Z/ZÆs*
FRA FYLKISÞINGINU.
I ÁFÁNGA.
Og náttsta'ður hans var á einu musterisþaki ....
Dagleið mín var sem draumur svartrar konu
og drifin spor mín líkum hvítra tára.
— Að baki fullin vorra ungu ára
og eldar þeir, sem brendu mannsins sonu.
Þótt einginn hylli ástir mínar leingur,
sjá, örn minn lífi fer um dáinn geiminn.
Og ég á einn að yfirvinna heiminn
eins og ég gerði.þegar ég var dreingur.
Þrek mitt er vígt í þrautum margra stríða,
og þrúngið skap mitt líkt og borg, sem grætur.
Húngur mitt sefa heitir sárir fætur,
hjarta mitt drekkur kvoldbæn sjúkra lýða.
Sál mín var gerð á gimlum allra día,
gædd var hún þúsund alda siguróði,
eilífðin titrar öll í mínu ljóði,
ást mín er vaxtarmagn hins sterka, nýa.
Orgel þín kliða eins og vatna saungvar,
ilmur þinn stígur barni mínu að vitum,
fegurri sjón vér sjaldan augum litum
og sorgir vorar eru bráðum aungvar.
Halldór Kiljan Laxness.
Los Angeles, Calif., 3. des. 1927.
(Endurprentun bönnuð á Islandi.)
Eins og Heimskringla gat um síð-
ast aö til stae'öi, var fylkisþingið sett
á fimtudaginn síödeigis, meö venju-
legri viðlhöfn. Gekk fylkisstjóri til
hásætis um leiö og klukkan sló 3, en
vék þaðan aftur um stund meöaa
forseti var kosinn, þar eð kjörtíma-
hil hefst með þessu þingi. Hlaut
forsetaembættið Hon. P. A. Talbot,
frá La Verandrye, er hefir gegnt
jþví embætti á undanfarandi þingum.
Annars fór þessi athöfn að öllu fram
•eins og vant er, að því undanteknu,
að veldissprotaberinn, (gamli Jofhn
McDougall. sem borið hefir veldis-
■sprotann fyrir fylkisstjóra óslitið síð
an árið 1879, gat ekki verið við-
staddur að þessu sinni sökum las-
leika. Einn þingmaður var sjúkur,
og gat ekki komið: R. G. WiIIis frá
Turtle Mountain (cons.)
A tilsettum tima var
Hásœtisr\æðan
lesin af fylkisstjóra, og var þetta
helzt í henni:
Stjórnin ætlar að vera reiðubúin
til þess að taka á sína arma sinn
hluta af ellistyrk til fylkisbúa í Mani
toba, svo framarlega sem sambands-
stjórnin ákveði ekki að legigja fram
.allt ellistyrktarféð og annast útbýt-
ingu þess og annað þar að lútandi
algerlega sjálf.
Þá var vikið að áfengislöglgjöf
inni, sem nánar er Skýrt hér frá
síðar. ; 1 ■
Stjórnin ætlar að leggja fyrir þing
íð tillögur um hvíldardagshald inn-
an vissra iðnaðargreina.
Frumvarp verður Iaigt fyrir þingið
í því-skyni, að koma í sem viðunan-
íegast horf þeim skuldaskiftum, að
krúnan á mikið fé útistandandi hjá
fjölda manna, er lán þáðu samkvæmt
sveitalánslögununi, til gripa- og sáð-
kaupa o. s. frv.
M. mun stjórnin leggja fyrir þing
íð, að sjá um að fylkislöggjöfin
verði endurskoðuð, í því skyni að
gera hana auðskildari og ótvíræð-
ari.
Stjórnin leggur frumvarp fyrir
þingið þess efnis, að lækka auka-
tekjuskattinn (supplementary revenue
tax) um fimmtíu af hundraði, en uni
leið renni ágóðinn af áfengissölunni
í fastasjóð fylkisins (consolidated
revenue).
Stjórninni er sérlega umhugað unt
að gera allt sem möigulegt er til þess
að koma landbúnaði fylkisins í sem
beit horf, bæði framleiðslu og af-
urðasölu. og öllu er þar að lýtur.
Leggur hún þvt fyrir þingið frum-
varp um stofnun einnar allsherjar-
landhúnaðarnefndar,* er sameini inn-
an vébanda sinnar allar nefndir. er
um landbúnaðarmál hafa að þessu
fjallað, og annist öll stjórnarafskifti
af landbúnaðinum.
Stjórnin hefir mikla trú á námu-
auðæfum fylkisins, t. d. í Pas hérað-
ínu, og víða um eystra miðbik fýlk-
isins. Mun hún laggja fyrir þingið
frumvarp um að sjá starfsrækslu
■námanna sem bezt borgið.
Entffremur álfitur stjðrnin nauð-
sytdegt, að hlynna sem bezt að iðn-
rekstri t fylkinu, og vill því láta
rannsaka sem nákvæmast, hversu
mikilli vatnsorku fylkið hefir á að
skipa. og hvar hana er helzt að
finna, með tilliti til þess hvernig
heppilegast megi beizla hana til iðn-
aðar- og heimilisnota.
Stjórnin mun laggja fyrir þingið
frumvarp til laga um stofnun sér-
stakrar heilbrigðismáJadeildar innan
stjórnarráðsins, með því að henni fer
ljóst, hve mikið ríður á heilbrigði
fylkisbúa allra, og að ekki er síður
nauðsyn á því að koma í veg fyrir
sýkningarhættu, en að lækna þá er
þegar hafa orðið fyrir sjúkdóms-
áfelli.
Stjórnin vék að samfylkjaráðstefn
unni. er nýlega var haldin í Ottawa,
oig kvaðst vona að þar hefði mörgum
sameiginlegum málum fylkja og sam-
bands verið hrundið tii réttara horfs.
Meðal annars hefðu fulltrúar Mani-
tobastjórnarinnar. er þá ráðstefnu
sátu, notað þar tækifærið til þess
að ítreka við sambandsstjórnina, ósk
ir fylkisstjórnarinnar frá því í fyrra,
uni það að fylkið fái aigerlega í sínar
hendur full umráð yfir náttúruauð-
æfum sinum, og að ef ágreiningur
kynni að verða um þau friðindi, er
sambandsstjórnin hefði þagar ráðstaf
að sér til uiíiráða, þá skyldi sá á-
greiningur lagður undir gerðardóm
þann, er báðir aðilar gætu komið sér
saman um óvilhallastan.
F'járhagsreikning fylkisirxs kvaðlst
stjórnin myndi legtgja fyrir þingið áð
ur en langt væri liðið á þingtíma. —
Myndi þar koma í ljós. að útgjöldin
á fjánhagsárinu, er endaði 30 apríl
1927, væru vel innan við þau tak-
tnörk er þeim höfðu verið á þinginu
sett, og söntuleiðis, að tekjur þess
fjárhagstimabils myndu fyllileiga
Vega þar á rnóti.
Fjárhagsáætlunina. er endaði fjár-
hagsárið 30. apríl 1929, kveðst stjóru
in rækilega hafa yfirvegað, og sé
hún gerð með sérstöku tilliti til sparn
aðar oig framkvæmdasemi.
Áfengislögin.
I fyrrakvöld lagðt dómsmálaráð-
herra Manitobafylkis, Hon. W. J.
Major, frumvarpið til hinna nýju á-
fengislaga fyrir þingið til 1. um-
ræðu. Er að þessu sinni eigi rúnt
til þess að lýsa því itarlega, en þessi
atriði reka menn fyrst augun í, er
hlaupið er yfir frumvarpið:
OJgerðarthúsum bannað framvegis
að selja Og' afhenda beint til ölkaupa-
leyfishafa.
Ölstofur verða settar á stofn, þar
sem öl verður selt í staupatali. Verða
ölstofurnar reknar tneð sérstöku leyfi
í sambandi við ýms veitingahús, er
áfengisnetfndin treystir einna helzt
til þess að gæta þeirni í samræmi
við ákvæði laganna.
Verðið er ákveðið 10 cent öiglasið
eða 20 cent flaskan.
ölstofunum skal haldið opnum til
viðskifta frá kl. 10 f. h., til kl. 11
e. h., í bæjum, en í sveitum og þorp-
um frá kl. 10 f. h. til kl. 10 e. h.
Sérstakar ölstofur skulu hafðar
fyrir konur.
Ekki skal nokkurt gistihús. sem öl-
gerðarmenn eiga, ráða fyrir, eða eiga
veðrétt í, fá slíkt ölsöluleyfi.
Hjermannaklúbbum skal veitt öl-
söluleyfi.
Bæjarstjórnin skal bera ábyrgðina
á eftirliti með lögunum í samráði við
lögretglunefndina, þar sem lögreglu-
nefnd er á annað borð.
Engar ölsölustofur skulu settar á
stofn í þeim 23 kjördeildum, er
greiddu atkvæði á móti því, að létt
yrði fyrir áfengissölu, fyrri en kjós-
endum í þeim kjördeildum hefir aft-
ur gefist kostur á að greiða atkvæði
um það, hvort þeir vilja leyfa öl-
og áfengisbúðir innan héraðs, hver
i sinni sveit. Kjósi sveitarfélaig að
vera laust við ölstofur, þá verður
þeim ekki komið upp í því héraði.
Ennfremur skal stjórnin engar vín-
sölubúðir setja á stofn i sUkum sveita
félögum um sex mánaða bil, að
minnsta kosti, eftir að þetta frum-
varp til laga gengur í gildi, og þá því
aðeins, að það sé vilji meirihluta kjós
enda.
Einfaldur meirihluti atkvæða er
nægur til þess að hafna innanhéraðs-
vínsölu.
Fyrsta lögbrot getur varðað fang-
esisvist og sektum. Fyrir annað brot
skal sökudólgur ekki sæta minna en
6 mánaða fangelsi.
Nokkuð greinilegar mun verða skýrt
frá þessu frumvarpi í næsta blaði.
Minnisvarðanefndin átti fund með
sér á föstudagskvöldið var og var
þar samþykkt að greiða Miss Eliza-
befih Wood (Mrs. Emanuel Hahn),
$500.00, er dómnefndin hafði úr-
skurðað henni, með því að veita
henni fyrstu verðlaun fyrir upp-
drátt að minnisvarðanum. En jafn-
skjcntt samþykkti nefndin að reisa
ekki minnisvarðann samkvæmt upp-
drætti hennar, af þvi að það væri
ekki hæfilegt minnismerki fyrir Win
nipeglxirg. 1 stað þess var sam-
þykkt að reisa minnisvarðann eftir
uppdrætti Gilbert Parfitt í Winni-
peg-
Formaður nefndarinnar, R. D.
Waugh, reifaði málið. Kvað hann
uppdrátt Miss Wood mjög frumlegan.
Væri heldur enginn efi á því, að hún
hefði haft rétt til þess að keppa (sic!)
En þrátt fvrlr þetta, og það, að
hann bæri hina mestu virðinigu fyrir
dómgreind og listasmekk dómaranna,
)á gæti sér ekki blandast hugur um
)að, að það væri algerlega óviðeig-
andi sem minnisvarði fyrir Winnipeg
bong, enda væri þetta því nær óskift
álit allra þeirra, er hann hefði átt
tal við um þetta mál. Hann endurtók
að Miss Wood hefði átt fullan rétt
á því að taka þátt í sanikeppninni,
hvort sem hún hefði kallast Miss
Wood eða Mrs. Hahn, en að visu
ætlaði hann ekki að fara að gera
)að að umtalsefni hér, hvort rétt
hefði verið af henni að halda skirn-
arnafni sinu eða eigi (sic!). Hann
á'Ieit að hér væri ei um það að ræða,
að reisa einhverri hetju, eins og t.
d. Júlíusi Cæsar, myndastyttu, held-
ur eitfihvert merki, er væri alvarleg-
ur, talandi vottur um þá menn er
féllu í stríðinu. (Minnisvarði Par-
fitts, er nokkurskonar steinstrýta
(olælisk) og markaður kross langs
eftir hliðarfJötunum. Myndastýtta
Miss Wood er í norrænum hetjustíl,
er minnir dálítið á Einar Jónsson,
af ungum manni; nöktum, fyrir ut-
an lendaklæði; með sverð í hægri
hendi, en mösurlaufasveiig (maple'
í vinstri.)
D. M. Duncan riddarahöfuðsmað-
ur lagði til að uppdrætti Miss Wood
væri fylgt. Minnisvarði hennar væri
ekki álvanalegur. Sér félli hann í
geð, af því að hann væri fullur af
Mfi, minnti á lífið sjálft, ekki á tóma
gröf. Hvernig kö!d steinsúla fram-
ikallaði sérlega h.íJeitar og hellgar
hugsanir um þá menn er látið hefðu
líf sitt á orustuvellinum, væri sér
ráðgáta; líkneskið væri ímynd kjarks
og karlmennsku, og myndi verða
borgarbúum því geðfeldara, sem þeir
sæju það oftar. Kvaðst hann álíta
að úrskurður dómnefndarinnar hefði
verið hinn heppilegasti. Þótti honurn
leitt að etnginn skyldi vera á fundi
úr dómnefndinni, til þess að verja
úrskurð dómnefndarinnar. Mrs.
Rogers studdi mál Mr. DurfcanA
Geðjaðist sér æ betur og betur að
myndast>ttunni, og kynni betur við
þá hugmynd en hugmyndina um gröf
og minnisvarða.
Eftir töluverðar umræður, er lang-
flestar snerust móti myndastyttunni,
var tillalga Mr. Duncans felld með
miklum atkvæðamun.
Því næst var samþykkt tillaga frá
Shore bæjarráðsmanni að reisa minn
isvarða eftir uppdrætti Mr. Gilbert
Parfitt, sem er Englendingur, er hér
hefir búið í Winnipeg síðan 1912.
Var gerð breytingartillaga við hana
um að vísa málinu aftur til dóm-
nefndarinnar, en feMd, ctg tillaga
Mr. Shore samþykkt með eins at-
kvæðis mun, og segja blöðin að oltið
hafi á atkvæði Mrs. Peterson ein-
hverrar, fullrúa herekkna- og- mæðra
félagsins (War Widoxvs and Mothers
Association).
Sú fregn stóð í inorgunblöðunum
ensku hér í gær, að íslenzku fiski-
mennirnir fjórir hefðu, skömmu
eftir að þá tók að reka, séð fimmta
manninn, John Silgurðsson frá Sandv
Hook, á hraðri leið til lands, til þess
að ná landi áður en ísinn spryngi
frá. Fylgdi það fréttinni að ekkert
hefði síðan til hans spurst, myndi
hann ekki hafa náð landi. — 1 kvöld-
blöðunum stóð þó, að engar sönnur
hefðu borist á þessa frétt, og er von
andi að hér hafi verið um missögn
að ræða, enda getur John Hjörleifs-
son ekkert um þetta, í viðtalinu við
fréttaritara Free Press, sem skýrt fer
frá á öðrum stað hér í blaðinu.
---------X----------
Heimtir úr helju
A sunnudaginn knúði hendingin
fjóra Islendinga í ferðalag, sem ekki
er mikil hætta á að þeir gleymi,
meðan þeir halda nokkurnveginn ó-
skertu minni, hversu lengi sem æfiii
kann að treinast þeim. Þessir Is-
lendinlgar eru bræðuirnir Jöhn og
Dóri Hjörleifsson; Alex Þorláksson
og Mundi (?) Borgfjörð, allir frá
Winnipeg Beach að því er blöðin
segja.
Þessir fjórir höfðu lagt netum sín
tun í Winnipegvatn nokkrum mílupi
norður af Rauðármynni. Er sagan
um ferðalag þeirra eða réttara sagt
hra'kninga tekin eftir því er frétta-
ritari Free Press hefir eftir frásögn
John Hjörleifssonar, en hann kom
hingað til bæjarins í fyrrakvöld, að
því er séð verður af blaðinu.
Þessir fjórir fórtt til netja sinna
kl. 10 á sunnudagsmorguninn. Höfðu
Iþeir með sér þrjá sleða og 13 hunda.
Þeir höfðu rétt lokið við að vitja
um og komið veiðinni á sleðana, 900
ptindum fiskjar, þegar gekk í ofsa-
rok. Var klukkan þá hálfþrjú síð-
degis. Þeir stre'kktu heinrleiðís sem
þeir máttu; en ekki leið á löngu áð-
ttr en ísinn sprakk landmegin við-
þá félaga, og tók þá að reka. Smá-
sprakk úr ísflögunni er þeir \"oru á
undan þunga sleðanna, en þeim vildi
það til að hún var býsna stór, þvi
nú rak þá eitiangraða til norðurs,
þvi blíðviðrið undanfarna daga hafði
haldið vatninu opnu.
Alltaf var að smáspringa úr ís-
flögunni undan þunga þeirra félaga,
og mátti oft ekki miklu muna að þeir
hefðu sig nógu fljótt undan á traust-
ari is. Eitt sinn misstu þeir tvo
sleðana ofan í sprungu, og var það
nteð mestu herkjubrögðuin að þeim
tókist að bjarga sleðunum og fiskin-
um upp úr. Einn sleðinn brotnaði
svo að hann varð ónýtur, og hlóðtt
þeir því af honum á hina tvo sleð-
ana.
Eitt sinn sprakk ísinn svo að Dóri
Hjörleifsson varð viðskila félaga sina
á smájaka er losnaði frá, en hann
stökk snarlega til og komst á ísflög-
una til félaga sinna, en skrikaði fót-
ur um leið og hann kom niður og
féll í vatnið. Þó kláraði hann siig
upp á jakabrot, stökk aftur til félaga
6inna, og nú náðu þeir í hann, svo
að þeir gátu komið honum á þurrt.
En menn fara nærri ttm útlitið;
holdvotur í gaddbylnum og ofsanum.
Við þetta bættist að hastarlega sló
að Alex Þorlákssyni, svo að honum
varð illt. Bvolfdu þeir félagar þá
fisknum úr öðrum sleðanum á ís-
inn, bjuiggu um hann á sleðanum, og
breiddu á hann þau klæði, er þeir
þóttust helzt mega án vera og eitt-
hvað af voðum er þeir höfðu með sér;
kveiktu svo á einum sex ljóskerum,
er þeir höfðu meðferðis, og röðuðu
þeim i kringum hann til þess að
ylja honum. Er litill efi á því, að
þetta eitt hefir orðið honum til lífs
Alltaf bar þá óðfluga til norðurs
ok klukkan hálf fimrn síðdegis voru
þeir komnir norður á móts við Win-
nipeg Beach. En breitt haf var milli
þeirra og lands.
Og nú fór Dóri að eiga erfitt með
að verjast skaðkali, eins og nærri
má geta í þessu veðri; fötin öll i ein-
um klakastokk. En með því að hlaupa
um og berja sér óaflátanlega, tókst
honum að halda í sér lífinu, þótt nær
því óskiljanlegt meigi heita.
>Svna leið kvöldið og nóttin. Þeir
félagar skiftust til þess að vera á
verði, til þess að gá að því hvort
þá ræki ekki að fastiss-röndinni, en
hinir hjúfruðu sig saman og að hund
unum í því skjóli sem hægt var að
fá af sleðunum. Kl. 4 á mánudags-
morguninn skifti um áttir, og gekk
nú veðrið í norðvestur, rak þá ís-
flöguna með þá félaga suðaustur eft-
ir vatninu, í áttina á Beaconiafjörur,
rétt norðan við Balsam Bay. Og nú
söng og svarraði og gnast æ óðar og
tiðar í isflögunni, er hún rak sig
aftur og aftur á aðrar; en það benti
til þess að nú væru þeir að nálgast
lagíssröndina.
Og um klukkan sex á mánudags-
morgunin, rétt í sama mund og lýsti
af degi, þá skaraðist ísflagan með
hröngulsöng og molbrestum upp að
megin-landísnum. Það mátti held-
ur ekki niikið seinna vera, því nú var
farið að verða iskyggilega þröngt á
ísflögunni, svo ört sem molast hafði
utan úr þessum brofihætta fararkosti
á þessari hroðasiglingu í bylnuni og
náttmyrkrinu.
Með allmiklum erfiðismunum tókst
þeim nú að klöngrast yfir á lagásinn
með hundana og allt sitt hafurtask.
Þá voru þeir um fimm mílur undan
landi. Og nú voru aðeins tveir þeirra,
John Hjörleifsson og Borgfjörð fær
ir um að hjálpa hundunum að draga
sleðann með fiskinum á. Þeir flýttu
sér að bóndabæ þar á ströndinni, að
koma Alex Þorlákssyni til húsa og
skildu Dóra þar eftir líka, en hinir
tveir fóru svo eftir fiskisleðunum og
hundunum, er þeir höfðu skilið eft-
ir, þar sem þeir töldu öruiggt. Kl.
Var 10 á mánudagsmorguninn, er
þeir komust fyrst að bænum með Al-
ex. — Þá var frostið hér í Winni-
peg —4 tstig Fahr. (—20 Celsius).
A bænum var hlynnt að þeim efttr
beztu föngum, og hellt í þá sjóð-
heitu kaffi. Og slik er heilsa þess-
ara drengja, að eftir að þeir höfðu
hvílst þarna nökikrar klukkustundir,
kenndi enginn þeirra sér meins. Og
John Hjörleifsson var ekki lúnari en
það, að hann gekk á járnbrautar-
stöðina í Beaconia, tók sér far með
lestinni til Selkirk eystri og tók "raf-
magnsvagninn hingað til Winnipeg.
En hinir ætluðu að leggja af stað
með hundana oig fislkisleðana yfir
vatnsendann heim til Winnipeg
Beach i gærdag. Og John Hjörleifs-
son taldi víst að þeir myndu ná hátt-
um heinia.
* * *
Gleðin yfir þessum heppilegu af-
drifum blandast að jöfnu aðdáun yf-
ir þessu því nær óskiljanlega þoli
og karlmennsku. Þeim er ekki fisjað
saman þessum islenzku drengjum.
Þeir eru ekki innviðafúnir. Mestan
hluta sólarhrings í blindbyl qg gadd-
hörku, í fangfbrögðum við heljar-
gjóstinn, er safnar í sig megni á
mörg hundruð milna afdrepslausum
ísaflákum; einn veikur; annar hold-
votur; lifandi' klakastokkur; gadd-
freðinn að utan, en sjóðandi gígur
af lífsþrótti að innan, með óbilandi
hjarta er knýr hverja dreyrabylgjuna
á fætur annari, vellheita eins og
hverastroku út í smæstu háræðar á
tám og fingurgómum, svo að heljar-
klær kaldrepsins nái ekki gómtyllu.
Og svo fáeinir kaffibollar; nokkurra
stunda svefn, og allir eins oig ný-
slegnir túskildingar!
* * *
Eg rakst á aldraðan mann hérlend
an, er i mörg ár hefir stundað fiski-
veiðar á Winnipegvatni. Hann kann-
aðist við suma piltana. Hann var
svo hissa á hörkunni, þolinu og karl
mennskunni, að hann átti engin hæfi-
leg lýsingarorð til, og var hann þó
ekki málstaður. En hann sagði það
með áherzlu, að hann tryði þvi fekki,
að nokkrir aðrir en Islendingar hefðu
komist. svo klaklaust gegnum þetta.
“Og þú mátt vera helvíti stoltur af
því að þetta skuli vera þjóðbræður
þínir,” bætti hann við með enn
meiri áherzlu.
Eg skal ekkert um það fullyrða,
hvort engir aðrir en Islendinlgar
hefðu getað leikið þetta eftir. En
mér fannst það hvorki fals né
smjaður, þegar hann sagði það. Þá
stundina fannst mér það liggja í
augum uppi.
En hvað sem um það er; eg end-
urtek það sem eig sagði áðan: Þeim
er ekki fisjað samati íslenzku
drengjunum hér í Canada.
S. H. f. H.