Heimskringla - 25.01.1928, Blaðsíða 5

WINNIPEG 25. JAN. 1928.
HEIMSKRINGLA
5. BLAÐSIÐA
The
ÞJER SEM NOTIÐ
TIMBUR
KAU PIÐ A F
Empire Sash and Door
COMPANY LIMITED
Birgðir: Henry Ave. East Phone: 26 356
Skrifstofa: 5. Gólfi, Bank of Hamilton
VERÐ GÆÐI ÁNÆGJA.
Keppinauturinn,
Rœða flutt í Sambandskirkjunni í
Winnipeg 22. ja.n. 1928.
af sr. Ragnari E. Kvaran.
Iþess, að hann sé rönig' trú eöa ill og
(hættuleg, heldur á þeim grundvelli,
aö hann gangi í her'högg viö þaö, sem
kailaö er nationalismí á ýmsum
tunigumálum. Menn fundu ósjálfrátt,
aö þaö hlyti aö veröa árekstur milli
metnaöar og framgirni Rómverjans
(RæSSumaöur las, fyrir prádikun,
kaflana Post. 16, 1—23 og Jes. 19,
23—25)
Ef til vill hefir sumum yðar virzt
lStitS samhengi í þessum tveimur köfl
um, sem eig las yöur úr ritningunni
— annan úr nýja en hinn úr gatnla
testamentinu. En samhengiö er þar,
og það mjö(g ákveöið.
I fyrri kaflanum er oss sagt frá
þvi, sem ef til vill var merkasti sögu
Hegi atburðurinn, sem saga hinnar
fyrstu kristni greinir frá um post-
ulatímabilið. Oss er sagt frá þvi, er
kristnar hugmyndir og hugsjónir
fyrst fluttust til Evrópu. Oss er
sagt frá þvi, að Fáll hafi ekki
sjálfur jgetað við það ráðið að fullu,
hvert hann fór. Hann vildi sjálfur
staðnæmast í Litlu-Asíu, “en heilagur
andi varnaöi þeim’’ þess, stendur i
'frásögninni. Þá er þess getið, aö
Páll hafi viljað fara til sérstaks ibæj-
ar, sem hann hafði e’kki komið til
áður, “en andi Jesú leyfði þeim það
ekki”, segir sagan þá. Þetta er eitt
®ueð öðru, sem bendir á það, að menn
hafi Htið svo á, að þetta, sem nefnt
var heilagur andi, og þeim fannst
•stundum ,gripa fram í verk þeirra,
væri ií raun og veru andi Jesú sjálfs
sem enn léti sig skifta miklu starf
lærisyeina sinna á jörðinni. Víst er
um þag, að Páll trúði þvi, að hann
yrði hvað eftir annað var við áihrif
ög leiðbeiningar frá einihverjum, sem
hann taldi vera Jesú sjálfan. Nú
■verður að sjálfsögðu litið um þetta
sagt, til eða frá, því sögurnar eru ó-
nákvæmar oig i nokkurri mótsögn
innhyrðis. En þessi frásaga sýnir
°ss að minnsta kosti, hvernig Páll
sjálfur leit á verk sitt, og hans sam-
timismenn, því að þessi kafli Postula-
sogunnar er einmitt ritaður af sam-
ferðamanni hans — Lúkasi, halda
sumir.
En það, sem eg ætlaði sérstaklega
að leiða athygli manna að, er hvers
eðlis mótspyrnan varð, sem hann
°g kristnin yfirleitt varð fyrst fyrir,
er hann kom yfir í Evnópu. Hann
rak sig á vegg, sem upp frá því hef-
ir ávalt verið einn af aðalörðugleik
um kristninnar og yfirleitt allra æðri
inni trúarjátningu. Það má nefna
þrjá liði hennar.
I fyrsta lagi er sú trú, að rikið eigi
e'kki að viðurkenna neitt vald í mál -
um sínum, annað en sinn eigin vilja.
Bf ríkið telur sér hentugt að fara í
ófrið við aðrar þjóðir, þá viðurkenn.
ir það ekki neitt vald, sem þvi geti
hamlað eða eigi rétt á neinni íhlutun.
Vald ríkisins takmarkast ekki af
neinu öðru en því, hvað kraftar þess
ná til.
I öðru lagi er sú trú, að innan sinna
eigin landamæra hafi ríkið algerðan
rétt og vald yfir lífi þeirra, sem í
landinu eru. Borgararnir eru skyldir
til þess að fórna lífi sínu, eignum sín
um, sonum sínum oig dætrum, og
jafnvel samviku sinni. Sérstaklega
og rómverska ríkisins og hinnar ungu j er þetta vaid afdráttarlaust á ófrið
trúar — kristindómsins.
! artímum. Þegar þeir standa yfir,
Og það er um þennan árekstur J “ehlr þjóðin heimtað fæði mannsins
milli nationalisma og kristindóms, | stai‘f mannsins, fé hans, líf hans
sem dg ætla að tala í dag. F.n áð- í fjölskyldu hans og
ur en lengra er farið, er vert aö
gera, sér eitt ljóst, svo ékki geti hlot-
ist misskilningur af neinu.
fjarri, að nationalisminn eða þjóð-
ernissinnið eigi ekki rétt á sér í
mannlífinu. Það er ekkert nema
•ba rnaslkapur að ímynda sér, að nokk-
hans og skoðanir hans.
Ef friðarmaður lendir í andstöðu við
nationalismann, þá verður hann oft-
Því fer ! ast &era annaðtveggja, óihlýðnast
samvizku sinni eða fara í fangelsi.
1 þriðja lagi er sú trú, sem sér-
hver þjóð hefir, að hún sé fremri
öllum öðrum þjóðum á jörðunni.
ur maður geti litið sömu augum á:, r , . ....
’ Margar truargreinar í jatmngarritum
aliar þjoðir. Ver getum þaö ekki frek!. . ... , , v .
, f. .. ihinna eiginlegu truarlbragða hafa
ar en ver ccfnm litm snnm mimim n
furðulegar og skoplegar, en
engin þó eins og þessi. Cecil Rho-
des sagði um Breta, að þeir væru
ar en vér getum litið sömu augum á !
allar fjölskyMur. Sérhver maður,
er fyrst 0g fremst hluti af sinni eig-
in fjölskyldu; hans eigið heimili hlýt-
ur ávalt að verða miðstöð fyrir hans
eigið líf og um það hlýtur hann að
láta sér annara, en um allt annað.
Og að vissu leyti er þessi einangrun
okkar eða bönd við fáeinar mann-
eskjur aðalskilyrðið til þess, að vér
getum lært að meta no'kkuð fyrir ut-
an þann hring. Ef eg hefi átt for-
eldra, sem mér hefir þóttt vænt um,
þá hjálpar það mér til þess að
Skilja, að foreldraástin um alla víða
veröld er einhvers virði. Ef eg dá-
ist meira að mínum eigin fbörnum, en
hverjum öðrum börnum, sem eg sé
á igötunni, þá verður það til þess, að
eig skil, að öðrum mönnum geti ver-
ið þeirra eigin Ibörn einhvers virði,
og eg að minnsta kosti hefi samúð
með baráttu þeirra fyrir því, að ibörn.
in komist upp og verði að manni.
Það er í þessu skyni sem heimilin
eru til — þau eiga að verða gróðrar-
st'öð fyrir tilfinningar, sem annars
næðu aldrei neinum vexti í manns-
sálinni, tilfinnimgtar, sem síðad má
færa út og láta mannfélaginu í heild
sinni koma að haldi.
Sama er vitaskuld að segja um
þjóðernissinnið eða nationalismann.
Hann hefir tvær merkingar. Þegar
hann birtist ,í beztu merikinigu, þá er
það tryggð og hollusta við sína eigin
þjóð, til þess að hún nái farsælum
þroska og verði veglegur þátttur i
sveit þjóðanna. Það má varðveita
þá tilfiningu svo veJ, að fundið verði
til — einmitt af þvi að lærst ihefir
að nneta það sem gott er hjá manns
eigin þjóð — innilegrar samúðar
með þjóðum, sem varnað er að ná
mesta þjóðin, er nokkuru sinni hefði
lifað á jörðunni. Voltaire, sem
sannarlega sá þó galla þjóðar sinnar
spáði því, að sá tími mundi koma, að
ef menn vildu fá alla til þess að
fallast á, að eitthvað væri eins og
)það ætti aö vera, þá mundi nægja að
sagja: Þetta er úrskurður og smekk-
ur Frakkanna; enginn niundi yé
fengja dóm svo ágætrar þjóðar.
Einn af þekktustu prófessorum Þjóð.
verja segir: “Vér erum vitsmunalega
og siðferðilega öllum æðri, svo mjög
að ekki verður neinn samanburður
gerður. Sama verður sagt um skipu
laig vort og stofnanir.” Og einn af
fremstu mönnum Bandaríkjanna í ut.
anríkismálum segir: “Guð hefir ekki
enn skapað neitt, sem komist til jafns
við amerísku þjóðina, og eg held ekki
að hann geri það nokkru sinni né
getí.” Þetta er nationalismi. Sér-
hver þjóð óháð öllum öðrum; sérhver
þjóð heimtar rétt yfir lífi og sam
vizku borgara sinna, ag sérhver
þjóð þrungin af því drambi, að henni
dettur ekki í hug, að hún sé ekki að
öllu leyti öllum ágaítari.
m e . 1 * 1 clv/ lla
ruarbragða — hann rak sig á ran,g- þroska, og lönigunar til Iþess að veita
RfTl'itio ____* . j • i e• . - ...
snúna þjóðernistilfinningu. Eg verð
að játa, að eg hefði ekki komið auga
a þetta til fullnustu, ef eg hefði ekki
nýlftga verið að Iesa ágæta ritgerð
«ftir einn af langfremstu kennimöhn-
«m, sem nú eru uppi í hinum ame-
riska heimi — Harry Emerson Fos-
dick prest í hinni frægu kirikju,
«r Rockefeller yngri hefir látiö reisa
1 ^ew York. Presturinn hefir gert
þessa kirkju að vigi og verndarstað
hmna frjálslyndustu hugsana — ann-
ara huigtsana, en menn eru almennt
Vanir að setja i samlband við nafn
Rockefellers. Get eg þessa fyrir þá
'söh. að sum dæmin, sem eg mun
tnmnast á kvöld, eru tekin beint úr
þessari ritgerð Fosdicks, en ekki at-
huguð af mér sjálfum.
En á þetta bendir hann fyrst og
fremst: Það fyrsta, sem óvinir Páls
kristninnar grípa til, er þeir vilja
gera hvorutveggja tortrygglilegt, er
«ð mæla á þessa lund: “Menn þessir
ffera mestu óspektir í borg vorri, eru
Þem Gyðingar og boða siði þá, sem
oss, rómverskum mönnum, leyfist
hvorki að þýðast né fylgja.” "Oss
rómverskum mönnum!” það er sann-
arlega eftirtelktarvert. Það er ekki
raðist á hinn nýja boðskap vegna
þeim liðsyrði. Þjóðernistilfinning
in getur vaxið upp í samvizku í al-
þjóðamálum.
En jafnvist 0g þetta er, þá er hitt
ekki síður áreiðanlegt, að national-
isminn hefir sina ranghverfu eins og
allt annað. Þessa stundina virðist satt
að segja lítiö bera á öðru hjá flest-
urn þjóðum en ranghverfunni. Og
það er sú hliðin á málinu, sem eg
sérstaklega geri að umtalsefni að
,þessu sinni. Eg held því fram, að í
nútímalífi beri mjög mikið á þvi
sama, sem kom fram í þessari frá-
sög« í Postulasögunni, er menn ekki
gátu tekið við kristninni, vegna þess
að þeir voru rómverskir menn.
Og ástæðan liggur í því, að nation-
alisminn cr orðinn að trúarbrögðum
á siðustu tveim öldunum. Fosdick
ibendir á, að nationalisminn sé aðal-
keppinautur kristindómsins. Það er
engin 'hætta á þvi, að t. d. Búddha-
trú eða Múlhameðstrú rými kristninni
1 hurtu, en það er veruleg hætta á, að
nationalisminn geri það, eða geri
kristindóminn að öðrum kosti að am-
bátt sinni.
Því að nú er svo komið að nationa-
lismmn hefir komið sér upp ákveð
gerfi, en nokkuru sinni áður. Og
það er ekki ólíklegt, að siðari aldir
líti á vora tima sem fyrst og fremst
tíma nationalismans, eins og vér litum
á miðaldirnar sem tíma lénsvaldsins;
°g þær munu sjá, hvort sem vér giet-
um það eða ekki, að aðalbarátta
kristninnar er undirniðri við þessa
trú eða hjátrú.
Fyrir þessa sök er ómaksins vert
að reyna að átta sig á, hvar árekst-
tlrinn verður greinilegastur milli
kristindómsins og þessarar trúar.
Aldrei hefir nokkur á jörðunni
lifað, sem var eins afdráttarlaust ein-
igyðistrúarmaður, eins og Je'sús var.
Almáttugur Guð, faðir allra manna,
er upphaf og endir allra hans hugs-
ana og tilfinninga. Þar, sem nation-
alisminn ríkir, er í raun og veru ekki
til nein hrein eingyðistrú. Trúin á
einn guð er sSm sé ekki í því fólgin
tfyrst og fremst, að gera sér þá
heimspekilegu grein fyrir tilverunni,
aö alIt se sprottið af einni rót og
að það sé einn allsherjar kraftur
góður og dásamlegur, sem öllu haldi
við og láti alla hluti verða til. Spá
maðurinn Jesaja var einn af þeim
fyrstu, sem lyftu hugsun sinni upp
í þessar hæðir, að skynja bak við
öll ytri fyrinbrigði, einn allsherjar
rettlátan og elskulegan guðdóm. En
hugsun hans átti erfitt uppdráttar —-
ekki af þvi, að mönnum fyndist þetta
vera ófullkomin guðfræði, heldur af
því, að hún rakst á nationalisma þá-
tímans. Menn trúðu á þjóðaguði,
vegna þess, að þeir vildu trúa á þá,
vegna þess, að þeir hötuðu óvini sina
Vafalaust má segja, að þessi trú sé
eins görnul og ra’kið verður, en þó
má fullyrða, að nationalisminn hafi
nú tekið á si(g fastara og ákveðnara oss' * raUn °S veru er svo komið
og vildu ekki trúa á, að yfir þeim
væri sameiiginlegur Guð; þeir vildu
hafa frelsi til þess að drepa óvini
sína, án þess að sú hugsun sækti á
þá, að þeirra eigin Guð léti sér ef
til vill annt um óvinina. Og ein
voldugasta og stærsta ihugsun, sem
komið hefir upp í mannsheila, var sú,
er vakti fyrir Jesaja, er hann sagði
orðin, sem eg las í kvöld, og hann
lagði Drottni í munn: “Blessuð sé
þjóð míni Egyptar, verkið handa
minna Assúr og arfleifð mín ísra-
el”. F.gyptar og Assýringar höfðu
verið erfðaféndur þjóðarinnar í
margar aldir og hataðir með allri
þeirri heift, sem Gyðingar áttu til.
Jesaja talaði á þá leið, eins og ef ein
hver hefði mælt hér í kirkju á ó-
friðarárunum: “Drottinn segir:
Blessuð sé þjóð nrín Þjóðverjar,
verk handa minna Austurríkismenn
Og arfleifð mín Canada.” Sá er einn
munurinn, að eftir tvö þúsund ára
gamla kristni hefði mátt virðast eðli-
legt að svona yrði talað, en á því gat
enginn áttað sig á dögum spámanns-
ins. Hann einn reis upp úr þvögu
átrúnaðarins á þjóðaguðina og tók
að trúa á Guð allra þjóða.
Enginn, sem var orðinn sæmilega
stálpaður á þeim árum, sem ófrið-
urinn geisaði, þarf að hugsa sig mik-
ið um til þess að átta sig á, að á þeim
árum trúði engin ófriðarþjóð á einn
allsherjar Guð. Mönnum þótti
hneykslanlegt tal Vilhjálms keisara,
er hann talaði um hinn þýzka guð.
En í raun og veru töluðu allir á líka
lund—enginn ákallaði Drottinn alls-
Iherjar, heldur Drottinn Bretlands,
Ameríku, Frakklands o. s. frv. Ö-
friður hefir aldrei verið svo háður,
að menn hafi ekki á augaJbraigði horf-
ið aftur til smáguðadýrikunar, og hver
beðið sinn smáguð um hjálp til þess
að sjgrst á óvinum sínum og ná að
úthella blóði þeirra. Og þetta er
ekki aðeins hugsanir, sem ríkja á ó-
friðartímum. Smáguðadýrikunin rík-
ir yfirleitt alstaðar enn í fullum
‘blóma. Engin þjóð hefir enn hagað
sér neitt líkt því, sem hún tryði á
Guð, föður allra manna og þjóða.
Og meðan nationalisminn rikir, eru
itienn .hjáguðadýrkendur.
En þá er annað atriðið, sem ekki
er minna um vert. Nationalisminn er
ekki aðeins afneitun á stærstu hugs-
un kristindómsins — trúnni á einn
Guð og föður allra — heldur fjötrar
hann samvizkur manna. Vér getum
deilt um hvað samvizkan er, en hver
sem svörin verða, þá er það víst, að
enginn getur hlýðnast guðsboðum
nema hann hlýðnist sannfæringu
sinni. Eti þetta er alveg þveröfuigt
við það, sem nationalisminn kennir
fyrstu árum keisatatímaibils- þar sem skáldið fjallar um þessi efni.
að þegar á reynir lýsir rikið því yfir,
að það varði ekkert um trú og sann-
íæringu einstaldingsins. Þegar ein-
hver sterk ástríða nær valdi á þjóð-
inni, þá leyfir hún engum að líta
öðruvisi á, en hún gerir sjálf. Vér
lítum til baka til þeirra tíma, er
kirkjan eða aðrar trúarlegar stofnanir
reyndu að keyra sannfæringu ein-
staklimganna í samskonar kreppu, og
vér fyllumst réttlátri gremju út af
því athæfi. En það hefir aldrei ver-
ið gert i svo stórum stíl, sem ríkin
gera það nú, þegar þeim þykir mik-
ils við þurfa. Kreddan um rétt rík—
/sins til þess að ráða yfir samvizku
einstakliniganna, er þar að auki miklu
hættulegri, því að kirkjan hefir aldrei
haft það vald, sem ríkið hefir í dag,
til Þess að framfylgja vilja sínum.
Auk þess hafa rikin, eða hin ráðandi
öfl í þjóðfélögunum, miklu meiri
tækifæri til þess að eitra samvizkur
mannanna, heldur en nokkur stofnun
(hefir áður haft. Ríkið hefir blöð,
skóla og herskara af starfsmönnum
til þess að innprenta mönnum grund-
vallarsetninguna: Þú átt að fylgja
landi þínu, hvort sem það er að gera
rétt eða rangt.
Sagan endurtekur sig stundum nolck-
uð furðulega. Hvers vegna ofsóttu
Rómverjar fyrstu kristna menn?
Var það vegna þess, að þeir gætu
ekki þolað trú þeirra á þennan mann,
Jesúm frá Nazaret, sem enginn Róm-
verji vissi nein deili á'? Síður en
svo. Það er mikill vafi á því, hvort
nokkru sinni hefir verið meira um-
um a
ins. I Rómaborg sjálfri voru hundr-
uð af trúarflokkum, lí'kleiga enn
fleiri en vestur á strönd Californía
núna, og er þó sagt, að þar sé mikil
fjölbreytni í þeim efnum. Og yfir-
völdin létu alla afskiftalausa. En
það var ein ástæða til þess, að kristn.
in varð að berjast fyrir lifi sínu í
þrjár aldir. Astæðan var sú, að
kristnir menn neituðu að viðurkenna
æðsta vald ríkisins y’fir sínum eigin
sálum, Þeir neituðu að sýna keis-
arantim þá ytri hollustu, sem þá var
krafist. Þeir neituðu jafnvel að
brenna einum mola af reykelsi fyrir
framan líkneski keisarans, því að það
var hinn ytri vottur þess, að þeir
viðurkenndu að hið rómverska ríki
væri æðsta drottinvald sálnanna.
Þeir vildu heldur láta fleygja sér
fyrir Ijónin, en játa, að þeir settu
nokkuð ofar Kristi, og Kristur var
ímynd þeirra eigin samvizku.
Þegar vér athugum þetta, þá vek-
ur það furðu vora, hversu mönnum
hefir á siðari öldum algerlega tek-
ist að snúa við afstöðu Jesú til rík-
isins, frá því sem var. Sérstaklega
hafa menn gert sér einkennilegan
iboltaleik úr ummælum hans: “Gjald-
ið keisaranuni það, sem keisarans er,
og Guði það, sem Guðs er.” Mbnn
hafa aðallega túlkað þessi orð á tvær
lundir. Annars vegar hafa menn
sagt: Það getur enginn árekstur orð-
ið milli þess að hlýða^ ríkinu ávalt
(gjalda keisaranum það, sem keis-
arans er) og hlýða Guði einniig.
Rikið hefir æðsta ráð í veraldlegum
málum, en alstaðar þar, sem kemur
að hinum andlegu málum, þá á að
fylgja boðum Guðs. Þetta tvennt
er alveg aðgreint 0g igetur ekki rek
ist hvert a annað. — Það er einungis
sá- gallinn a þessari röksemdaleiðslu.
að engin andleg mál eru til, sem ekki
eru veraldleg, og engin veraldleg
mál, sem ekki eru andleg. Maður
inn getur aldrei stigið svo fótmál eða
frannð svo nokkra athöfn, að ekki
hafi það einhverja andlega þýðingu
fyrir hann sjálfan eða aðra. OIl
mál eru, eins og eg hefi oft reynt að
færa rök fyrir, trúmál. — En svo
eru hinir mennirnir, sem segja, að
ef maður gjaldi keisaranum það, sem
Ihans sé, þá sé það sama sem að
gjalda Guði það, sem Guðs er. O
þaö er i raun 0g veru boðslkapur
nationalismans í dag. Því er haldið
fram sem hinni æðstu dyggð, að
igjalda ríikinu það, sem það heimtar,
jafnvel þótt það sé líf mannsins og
samvizka — vegna þess að rikið er
orðið guð i sjálfs sín augum. Það
heimtar mannfórnir við og við, eins
og frumlþjóðir héldu að guðir þeirra
Iheimtuðu af þeim.
En við livað á Jesús þá með þess
um orðum, sem menn hafa þvælt :
svo mangvíslega lund Svo stendur
á, er hann mælir þau, að Heródesar-
í’unar koma til hans, til þess að reyna
að veiða hann í orðum. Þeim var
fullkunnugt um, að gremjan við
rómverska rikið var mikil hjá sum
um, en hins vegar var hættulegt að
prédika opinberlega á móti þvi. Sér
staklega tóku Rómverjar hart á þvi
er menn mæltu á móti skattgreiðslu,
eða örfuðu menn til þess að neita
'henni. Fyrir því var li'klegt, að hægt
væri að gera Jesú tortryggilegan, hjá
einlhverjum að minsta kosti, með því
a® Ieiggja spurninguna fyrir hann;
Leyfist að gjalda keisaranum skatt?
Jesús veit við hverja hann er að
ta'la. Það voru sjkriðdýrin, menn-
irnir, sem skriðu fyrir útlenda vald-
inu, til þess að hafa af því hagnað
sjálfir. Þessir menn höfðu ekki
hliðsjón af neinum lögum nema þeim,
sem keisarinn hafði sett. Jesús
hendir þeim á önnur lög — Guðs lög.
Og hann segir í raun og veru við
þá: “Þið haldið fram rétti keisar-
ans; .gott og vel; gjaldið þið honum
það, sem hans er, en þó því aðeins,
að þér brjótið ekki með því boð yðar
eigin samvizku — þ. e. Guðs boð.”
Og þá fer málið óneitap|Iega að
ihorfa við á annan hátt.
Eg hefi margt séö um þetta ritað,
allt frá þvi er eg var að lesa Matt-
heusar guðspjall í Háskólanum á Is-
landi. En eg verð að játa, að mér
hefir fundist megnið af því vitlítið,
burðarlyndi í trúmálum ríkjandi. þar til eg rakst á kaflann í leikriti
nokkursstaðar, en var með Rómverj- [ Iibsens, “Keisarinn og Galileinn”
Hann lætur Julian keisara segjá:
“Keisari og Galilei! Hvernig á að
samrýma þessar mótstæður? Já, þessi
Jesús Kristur er mesti uppreisnar-
seggurinn, sem uppi hefir verið........
Er hugsanlegur friður milli keisar-
ans og Galileans? Er rúm fyrir þá
báða á jörðunni? Því að hann lif-
ir, Maximus — Galileinn lifir, segi
eg, þótt bæði Gyðingar Oig Rómverj-
ar þykist hafi drepið hann að fullu.;
hann lifir i uppreisnarhug mannanna;
hann lifir í fyrirlitningu þeirra og
mótjþróa við hið sýnilega vald.........
“Gjaldið keisarantim það, sem
'keisarans er — og Guði það, sem
Guðs er!” Aldrei hefir munnur
kveðið sterkara að orði. H'vað liigg-
ur að baki þvi ? Hvað, og lrvað mi'k-
ið er keisarans ? Þessi orð eru ekk-
ert annað en kylfa, til þess að slá
kórónuna af Ihöfði keisarans með.”
Hér hefir Ibsen reynst bezti biiblíu-
skýrandinn, sem við þetta efni hef-
ir fengi’St. Því að á því er ekki rtolkk-
ur minnsti vafi, að ekki er um að
tala neina samrýmun milli keisarans
og Krists — milli ríkisvaldsins, sem
fyrirlítur og virðir að vettugi sam-
vizku einstaklin'gsins, og mannsins,
sem hefir lært að bera virðirngu fyrir
sinni eigin sál. Þetta tvennt verða
óvinir, þar til annað er upþhafið af
jörðunni. Eða öllu heldur, þetta
verða andstæður, þar til þjóðernis-
tilfinningin heíir hreinsast og göfg-
ast i áttina til kristindómsins. Þjóð-
ernistilfinningin er eittihvert fegursta
iblóm félaigslífsins, þegar hún er það.
sem hún a að vera. Þegar hún er
ræktarsemi við þaö, sem verðmætt
er og nríkilsvert í fari manns egin
kynþáttar; þegar hún er tryggð við
sitt eigið eðli og löngun til þess að
'hjálpa því fólki, sem maður er hluti
af, trí þess að því megi auðnast að
leggja eitthvað verulegt á borð mann
Iífsins. Hún er jafnfögur og dýr-
mæt, þegar hún er í réttum farvegi,
eins og hún er hrópleg og skaðleg og
sálarmyrðandi, þegar hún lendir l
því að verða hjáguðadýrkun.
Eins og öllum er kunnugt, er nú
unnið að því kappsamlega af ýms-
um, að vekja þjóðernistilfinningu
hér'hjá ýrnsum í Canada, í ákveðn-
ari inynd, heldur en hún hefir áður
birst í. Því verður ekki á móti bor-
ið, að sú viðleitni er í alla staði
virðingarverð. Sú þjóð getur enga
menningarleiga framtíð átt, sem ekki
finnur, að hún er þjóð. En ein-
mitt sökum þess, Ihve þetta er enn
stutt komið, er vert að hafa á því
nákvæmar gætur, að hún lendi ekki
sama farveginn, sem sagt verður
að hver einasta stóríþjóð í heiminum
sé í í þessum efnum. Það er vel
farið, ef hægt verður að einskorða
þjóðernistilfinninguna hér í landinu
við þessa hugsun fyrst og fremst:
Drottinn hefir gefið oss að arfleifð
eitt stærsta 0g ríkasta land í heimin-
um frá náttúrunnar hendi. Vér get-
um tekið við þúsundum mönnum frá
þéttbýlli eldri löndum, ofið þá sam-
an í eina heild, og hver þó haldið sín-
um svip og dráttum. Auðlindir lands.
ins geta gert oss að farsælustu þjóð
inni á jörðinni, ef vér kappkostum að
taka þær í þjónustu mannssálnanna,
en geruin þær ekki að hjáguðum
vorum. Þjóðernistil finning í Canada
má ekki birtast í öðru en ræktarsemi
við mannréttindi 0g manngildi. Hún
birtist þá um leið sem mótspyrna
gegn hernaðardýrkun, afsögn á því
að koma liér upp her og flota, afsögn
á því að keyra samvizkur manna til
hlýðni við Mólok-guð mannfórnanna
afsögn á nationalismanum, eins
og hann er víðast hvar í dag. I>ví að
eitt er víst, hún getur ekki bæði orð-
ið krntin þjóð og nationalistisk þjóð
í nútima formi. Taki hún upp trú-
arbrögð nationalismans, þá hlýtur
kun að segja hið sama við þá, sem
boða tru Krists, og mennirnir sögðu
’ ^ýatíruiborg forðum: “Menn þess-
ir boða siði þá, sem 0ss, rómversfc
um mönnum, leyfist hvorki að þýð-
ast né fylgja”. Þýatírumenn eru nú
komnir um allar álfur og i ÖII lönd.
Þeir eru drepsóttin mesta i fari nú-
timans. Þeir eru höfuðféndur krist-
indómsins nú, svo sem þeir voru fyr-
ir 19 öldum. Megi þeir aldrei ná að
eitra sál þjóðarinnar, er þetta land
byiggir, meira en orðið er.