Heimskringla - 10.10.1928, Page 6

6. BLAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG 10. OKT 1928
GLEYMD SuNGLÖG
“Já, það er sannarlega undarlegt,” svar-
aði Aagot í sama róm; “en þú berð vel þín 33
ár, og —”
“Og?” endurtók hann.
“Og gömul ást ryðgar ekki.”
“Hvað meinar þú í raun réttri með
þessu, frú Bang?”
“Það sem ég hef margoft sagt þér, að
þegar ég var barn elskaði ég þið einlæglega,
og þegar þið Juliana trúlofuðust varð ég afar-
öfundsjúk, en þorði aldrei að láta bera á því;
en guði sé lof að hún sveik þig, því annars
hefði ég aldrei fengið þig----’
“Já, guði sé lof fyrir það,” sagði Bang
innilega glaður, og tók hana í faðm sinn.
Þau fóru bæði að hlæja, og hann sveifl-
aði henni aftur í kringum sig, glaður og
hreykinn yfir því láni, sem hann hafði öðlast.
í dagdraumum sínum hafði hann þráð að hún
yrið fyrirmyndin, drotningin í draumalandi
hans. Og nú átti hann hana að öllu leyti,
o óskaði einskis meira.
“En hvað þú varst kyrlátur og hugsandi
allt í einu,” sagði hún, og lagði kinn sína við
kinn hans. “Hvað varstu að hugsa um?”
“Hve undarleg leið gæfunnar er. Hún
heimsækir okkur helzt í gegnum þjáningar,
mótlæti og sorg. Mig grunaði alls ekki að
hún biði mín þegar ég fór frá Ameríku.”
“Já, þari^a sédðu livað ,lndælt það er,
þegar trygg ást situr heima og bíður,” ságði
Aagot, og svo hlógu þau aftur.
Seinna um kveldið sátu hjónin við auð-
ugt matarborð ásamt vini sínum Charles
Nelson. Foreldrar og systkini Aagots vóru
í Kristjaníu hjá Svendsen kaupmanni, svo há-
tíðarhaldið var kyrlátt þetta ár.
“Sýngdu nú eitthvað fyrir okkur Aagot,”
sagði Bang; “ég skal þá í staðin flysja eplin
og brjóta hnetur fyrir þig.”
“Það skal ég gera, en fyrst verð ég að
vitja um litla stúf, ég heyri hann hljóða.”
“Komdu méð litla manninn hingað inn,”
sagði Nelson.
“Já, gerðu það,” sagði Bang; “þá get-
urðu bæði sungið jólasöngva og vögguvísur.”
Hún sótti barnið og lét það sjá öll Ijós-
in með sínum undrandi augum.
“Þetta er hygginn drengur skaltu vita,”
sagði Bang, allhreykinn við Nelson. “Þú
mátt vera viss um að hann veit að það er
jólakveld. Og hvað hann er sterkur, og hvað
fast hann getur bitið, þó hann hafi enn ekki
nema fjórar tennur. Hann er regluleg
hetja kunningi.”
“Já, hra. Bang yngri er efnilegur,” sagði
Nelson, sem líka var dálítið hreykinn yfir
guðsyni sínum.
Svo fór Aagot að syngja. Það voru
gömlu, alkunnu þjóðsöngvarnir, sem ganga
að erfðum frá ættlið til ættliðs, en sem alltaf
eru jafn nýir og fagrir. Vinirnir báðir sátu
kyrrir og hlustuðu. En þegar hún þagnaði
og fór inn með barnið sofandi, sagði Nelson
skyndilega;
“Heyrðu gamli vinur, ég ætla líka að
gifta mig. Eg þekki eina stúlku sem er fús
til að bera bæði gott og illt með mér, og að
ég elska hana er áreiðanlegt, því þegar ég sé
liana og hugsa um hana, syngur beinlínis
innan í mér, og sá söngur fyllir mig með á-
nægju, svo að það er ekki eitt af gleymdu
sönglögunum, sem þú mintist einu sinni á.”
Endir.
----x----
HEIMKOMA FRANCOIS
Eftir K. Koch
Þeir, sem gengu framhjá gamla mannin-
um furðuðu sig á hve lengi liann stóð á stóru
steintröppunni sem lá að aðaldyrum höfðingj-
asetursins. Önnur höndin hvíldi á brjóst.
riði steintröppurnar, með hinni hélt hann á
Símriti. Hann leit á garðana síhja sem hölluð-
ost dálítið, og hið stóra svæði milli hallarinn-
ar og fjallanna. Hann hélt sig sjá hluti, sem
öðrum voru ósýnilegir. Það var sjálfsvirð-
Ingarsvipur á andliti Pierre de Royans, þar
sem hann stóð hreyfingarlaus og horfði fram
fyrir sig.
Francois kemur heim — hann las símrit-
ið aftur — máske særður? —Nei, þess var
ekki minnst í símritinu. En hann mundi
eftir hinum sjaldgæfa kjark drengsins, mundi
að Francois, hans eini sonur, var farinn að
heiman, af því Frakkland þurfti hans. Og
nú kom hann heim— stríðið var þó ekki
endað ennþá. — En hvað hann gæti sagt
frá mörgu.
Gamli garðýrkjumaðurinn kom nú að
tröppunni.
“Francois kemur heim,” sagði faðirinn
rólega, en augun brostu.
“Kemur hr. Francois heim. Hann er
þó líklega ekki------?”
“Eg veit það ekki Henri. Hann talar
ekki um neitt sár í símritinu. En hann kem
ur heim og borðar með mér í kveld. Farðu
inn og segðu þeim að búa til góðan dagverð.
Segðu Jeanne að sækja gamla konjaksflösku
frá 1870 og portvín með bláa innsiglinu frá
sama ári. Segðu þeim að Francois komi
heim, þá skilja þær þetta.”
Henri flýtti sér inn í eldhúsið og sagði
frá nýungunum. Francois, hinn vaski FYan-
cois kemur heim. Hinn síðasti de Royan.
Sæmd de Royans fjölskyldunnajr. Hafði
ekk.i faðir Francois barist 1870. >Þvtf
gleymdu þau ekki, þó að lítillæti hans bann-
aði honum að tala um það.
í borðsalnum var nú búið að bera á
borð handa tveimur, gamli silfurborðbúnaður
inn prýðisvel fágaður.
Maður kom í ljós í dyrunum, stóð þar
kyr eitt augnablik áður en hann kom inn;
ein þernanna hljóðaði af undrun.
“Það er ég Súsanna. Eg er enginn
afturganga.”
“Hr. — hr. Francois,” svaraði hún.
“Já, og ég er bæði sv'angur og þyrstur.”
‘“Hr. — hr. Francois er særður.”
“Særður, hvers vegna? Getur maður
ekki komið heim eina stund án þess að vera
særður?” sagði hann gramur. “Er sárið
eini lykillinn að hjörtum Frakkanna um þess-
ar mundir? Ef ég hefði haft höfuð eins af
bermönnum óvinanna undir handleggnum
þá hefði ég verið velkomnari en ég er.”
Ungi liðsforinginn fór úr yfirhöfninni og
tók af sér húfuna, og lagði svo hvortveggja
á stól.
Hendi, sem var lögð á herðar hans, kom
honum til að líta við.
“Francois, heill heilsu og vaskur, en það
hafa verið þungir tímar.”
Gamli faðir hans stóð bak við hann og
horfði á hann ánægjulegur.
Francois kysti kinn hans. Eg var eltur
á leiðinni heim,” sagði hann, “en hesturinn
minn frelsaði mig.”
“Já, ég ímyndaði mér það,” sagði faðir
hans; “Þessa síðustu daga hafa þýzkir
flækingar verið hér á ferð. Eg stóð á tröpp-
unum í dag Franeois, og ég sá þig liggja á
brautinni, særðann og bjargþrota; þú varst
fótbrotinn og andlit þitt var yfirburða kvala-
fullt; en guð hlífði mér við þeirri sorg.”
Francois dró andann hratt. “Þá er
heimkoma mín máske vonbrigði; við getum
ekki allir særst. Guð veit að við reynum að
verða það; en sumir sleppa ósærðir; það er
nú oröið einskonar bölvun.”
“Komdu nú inn í bókaherbergið, þar er
hlýtt, og fáðu þér litla hressingu.”
Francois hristi höfuðið, gekk svo að eld
inum til að verma sig. De Royan helti með
varkárni litlu af konjaki í glas og drakk það.
“Þið hafið efalaust hrakið Þýzkarana
aftur á bak,” sagði hann. “Fyrir þrem vik-
um síðan voru þeir við hlið Parísar. Þið
hafið góða foringja; árið ’70 voru þeir heigl-
ar.”
Francois kinkaði kolli. “Já, þú heflir
efalaust ekki séð neitt á árinu ’70, sem er
mögulegt að jafna við það sem ég hef séð.”
“Þá brúkuðum við byssustingina meira
en nú, drengur minn. Sprengikúlumar
voru ekki mjög voðalegar, en það var sama
helvítið, þegar við mættumst, — maður á
móti manni. Þetta er árið ’70 endurtekið,
en með annari niðurstöðu. Bardagi er bar-
dagi, hvað sem hyggindi mannanna hafa
fundið upp. Kjarkurinn, er líklega hinn
sami.”
“í stríðinu árið ’70 sást þú óvini þína,
það gerum við ekki; mínir menn voru sprengd
ir í smáar agnir, en þó sáum við ekkert til
óvinanna, ekki einu sinni með beztu sjón-
aukum. Það er ekki kjarkur, heldur stál-
taugar, sem menn þurfa.”
Nú var þeim sagt að koma að borða, og
þeir gengu báðir inn í gömlu borðstofuna.
Francois nam staðar á þröskuldinum og ypti
öxlum; honum var kalt þó hitinn af ofninum
væri mikill.
“Mér geðjast ekki að þessari stbfu,”
sagði hann snögglega og settist hjá föður sín-
um.
“Þykir þér ekki vænt um þessa stofu,”
spurði faðir hans. “Það getur ekki verið al-
vara þín Francois,. Líttu á þenna vegg,
Myndin yfir dyrunum er af föðurbróður þín-
um, og þú berð nafn hans. Þeir drápu hann
við Worth, hann féll umkringdur af fjórum
Þýzkurum, sem hann drap áður en þe'r k'ldu.
MacMahon skreytt' hann með heiðurspen-
ingi á þanasænginni.”
Francois strauk pentudúknum um var-
irnar. “Kjarkmikill hermaður var hann, en
stríðið er öðruvísi nú.”
“Kjarkurinn er hinn sami, drengur minn.
Hann hefði gert þetta þann daK í dag. Líttu
á myndina af afa þínum. Hann frelsaði fána
herdeildarinnar hjá Jena. Bonaparte skrif-
aði honum bréf sjálfur, — þú hefir lesið það.”
Francois draup höfði. “Já, við erum
hreyknir yfir ætt okkar,” sagi hann og studdi
olnboganum á borðið. Eg hugsa um hvað
þessir menn myndu hafa gert, ef þeir hefðu
lent í þessu stríði, hvort þeir hefðu barist með
sama kjarki við þá óvini, sem þeir ekki gátu
séð. Það er undur auðvelt að vera djarfur
í þeim bardaga, þar sem maður getur grip-
ið í háls óvinar síns og gefið honum högg.
Stríðið er verplakast um lífið. Það er ekki
kjarkur, það er heppni og sjálfvamareðlis-
hvöt, sem knýr oss áfram. Og þannig var
það árið ’70 og fyrir þann tíma.”
Það var eitthvað í orðum hans sem
leiddi hugsunina að voðalegri hræðslu eða
stórkoslegu sálarstríði. Hann tæmdi glasið
sitt.
Faðir hans lagði hnífinn og gaffalinn á
borðið og hallaði sér aftur á bak.
Eg hefi þráð að fá nýungar frá þér,
vinnufólkið spyr alltaf um þig, og ég hefi
svarað: hann er að berjast fyrir landið sitt,”
sagði hann. “Þannig hefir það alltaf verið.
Við de Royans erum drambsamir, og drambið
gerir okkur þögla. Stundum var ég hvíð-
andi. Auða plássið á veggnum minnti mig
á, að hinn næsti Royan, sem léti lífið fyrir
föðurlandið, myndi fá pláss fyrir myndina
sína þar, hjá hinum föllnu forfeðrum sínum.
Árið ’70 sá ég alltaf þenna auða blett benda
mér að koma, en guð vildi annað.”
“Mér geðjast ekki að þessari stofu,”
sagði Franco‘s dauflega.
“Hvers vegna? Segðu mér það.”
“Hún er eitthvað svo þjáandi, maður
finnur byrðina af öllum þessum frægðarverk-
um hvíla á herðum sínum.”
“De Royan brosti. “Falleg Jftillætí,”
sagði hann. “Þú ert leiður yfir því að þú
berð ekki hantllegginn í umbúðum. Eg
hefi fundið til hins sama, drengur minn. Seg
þú mér hvar þú hefir verið og hvað þú hefir
gert.”
“Ekki núna.”
“Þú ert þreyttur. Þetta var hugsunar-
laust af mér. Á morgun skulum við drekka
gamla portvínið. Við erum reyndir her-
menn, sem lifum að afstöðnum tveimur voða-
legum hernaðartímum.” De Ryan fyllti glas
sonar síns og lyfti sínu upp, svo ljósið skein á
hið rauða vín.
“Þetta rauðvín er jafngamalt þér,”
sagði hann og benti á rykuga, flösku á borð
inu; “og víndrúfumar fyrir þetta konjak voru
fúllþroskaðar árið ’70; þær uxu hjá Belfort,
og eru einar af þeim fáu jurtum, sem Prússar
gleymdu að troða niður.”
Francois rétti hendi sína eftir flöskunni.
“Það hefir sama lit og blóð.” Þegar hann
greip um flöskuna skalf hendi hans dálítið.
“Já það er næstum svart.”
Faðir hans hallaði sér áfram og starði á
hann. “Svart, Francois, þú hlýtur að vera
sjóndapur, það er rautt drengur minn.”
Francois snéri sér við, gamli gráhærði
þjónninn stóð bak við hann, og Francois
lyfti flöskunni upp að augum hans.
“Antoine, hvernig er þetta vín litt?”
“Dökkrautt eins og blóð, herra. Vínin
frá árinu ’70 eru alltaf svört, — eins og blóð.”
Hann gekk burt í hægðum sínum. And-
lit de Royans var náfölt.
“Þið hafið ofsjónir báðir. Getur maður
ekki hugsað um ’70 án þess að sjá blóð? Og
ég, sem opnaði þessa flösku til þess að hún
hjálpaði okkur til að gleðjast yfir ósigri óvin-
anna.”
“En hvers vegna eigum við að drekka vín
frá árinu ’70 á slíku kveldi sem þessu?”
“Það eru dutlungar úr mér, drengur
minn. Mér datt þetta í hug ’70. Eg mundi
eftir auða plássinu á veggnum, og vissi að
mín mynd mundi aldrei fá að hanga þar, en
ég átti þó eina huggun. Eg átti son, sem ég
vonaði að myndin af fengi að hanga á veggn-
um. Eg vissi að þetta stríð myndi koma svo
ég útvegaði mér flöskur af víni, búnu til af
drúfunum hjá Brifort Drúfur, sem voru
orðnar svartar af reyknum frá byssum óvin-
anna. Eg ásetti mér að þetta vín skyldi
drukkið þann dag, þegar sonur minn, sem ég
gaf Frakklandi, kæmi heim úr stríðinu. Þú
ert sá sonur, — og þetta vín-------”
Dyrunum var lokað með hægð, og An-
toine hvarf. Undarlegur glampi blikaði í
augum de Royans.
“Fallegur draumur,” sagði Francois, “en
þú lítur auðvitað á allt með sömu augum og
árið ’70, en hernaðar aðferðin hefir breyzt
mikið.”
“En kjarkurinn er samt óbreyttur.”
De Royan rannsakaði nú andlit sonar síns,
og nú tók hann fyrst eftir drætti hjá munn-
inum, sem benti á ístöðuleysi, og augunum,
sem forðuðust að líta í hans augu. Lákami
hans var grannvaxinn og smáger, sem ekki
átti vel við fyrir hermann. “Nær ætlar þú
aftur til herdeildar þinnar,” spurði hann?
“Eg ætla þangað ekki aftur.”
De Royan starði á hann. “Eg skil þig
ekki.”
“Eg er liðhlaupi.”
Faðirinn féll aftur á bak í stólnum, önn-
ur hendi hans kom við glasið, sem féU á
gólfið og brotnaði, en vínið lenti á borðdúkn-
um og breiddist yfir hann.
Francois huldi andlitið með höndum sín-
um og snöktaði hátt. “Eg hefi nú sagt þér
að þig grunar ekki hvað stríð er á þessum tím
um; þú hefir ekki séð, þú-------”
“Segðu frá,” ómaði nú sem skipun.
“Það var við Chalons.” Franco‘s
lyfti höfðinu og leit óttasleginn á föður sinn,
starði svo hvíldarlaust á myndirnar á veggn-
um.
“Já,” sagði De Royan, eftir stutta þögn;
“við Chalons.”
“Við vorum fyrir utan bæinn; við höfð-
um ekki séð Prússana, sem létu eldi rigna
yfir okkur í tvo daga. Menn okkar voru deydd
ir í stórhópum, og við gátum ekki einu sinni
endurgoldið þetta. Við sáum aðeins lítil
reykský frá fallbyssum óvinananna, og heyrð-
um hinn voðalega hávaða sprengikúlanna.
Þytinn frá einhverju í loftinu, er virtist deyða
og eyðileggja allt, og hljóðin frá deyjandi
manneskjum, þessi voðalegu hljóð frá sund-
urtættum mönnum. Eg heyri þau ennþá,
þau fylgja mér nótt og dag. Við gengum
langs með þjóðbraut, ég man þar voru há,
grannvaxin espitré við hlið brautarinnar.
Við gengum framhjá sveitaþorpi og upp
bratta brekku við hliðina á kalkgröf.”
“Með dálitlum skóg bak við,” greip de
Royan fram í. Francois leit upp fljótlega.
“Við gengum framhjá kalkgröfinni.”
“Og komuð að bændabýli með tveimur
útibyggingum,” sagði faðirinn.
“Hamingjan góða, hefir þú séð það?”
“Já,” svaraði de Royan rólegur. “Við
vorum þar árið ’70, það eru fáeinar hæðir til
hægri handar.” :
“Við vorum neyddir til að fara inn í
þetta bændabýli.”
“Þá hafa hlotið að vera þýzkar fallbyss-
ur á hæðunum. Hve margir voruð þið?”
“Ein hersveit.” (200 manns).
“Við vorum aðeins hálf hersveit árið
'70.”
“Við gátum alls ekkert séð.” Rödd
sonarins var skjálfandi og hræðsluleg. “Menn
skutu og skutu, menn mínir féllu hringinn í
kringum mig, deyddir af sprengikúlunum.—
þú manst eft'r Nyons, h'num litla Gaspard
Nyons. Hann hljóp beint í fang mitt með
hendur fyrir augum. Blóðið lak á milli
fingra hans; í annari hendinni hélt hann á
bréfi, sem hann bað mig að skila til einhvers,
ég man ekki núna til hvers. Eg datt um
Brissac í dyrunum, fæ'tur hans voru skotnar
af honum; Það var skelfilegast allra skelf-
inga. Þú manst efalaust eftir honum, hann
var hér síðasta sumar. Nú varð dimt. Eg
bað guð um að tunglið veitti enga birtu. Eg
man að tunglið kom upp, bjartara en nokkru
sinni fyr. Það kastaði birtu á skóginn og
hvítu veggir bændabýlisins glitruðu eins og
fósfór. Það hús var eins og hvítur skot-
spónn í myrkrinu. Major Chattebeaux féll
með brotið höfuð. Við bárum hann inn í
húsið og ég sá hann deyja. Eg man hve
mikla birtu heyiö veitti þegar kviknað var í
því.
* * *