Heimskringla - 19.02.1930, Síða 6

8. BLiAÐSÍÐA
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 19. PEB., 1930
Betra Haframjöl—Betra Leirtau
I hinum NÝJU ‘Tvíinnsigluðu pökkum
Robin Hood
Rðpid Oats
BEST
því það er
ofn-þurkað
! Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
----eftir-
SIR EDWARD BULWER LYTTON
III. BÓK
Hann var í fyllsta mæli gæddur hæfil. stjóm-
málaleiðtogans; kunni manna bezt skap fjöld-
ans, og gat blásið alþýðu manna í brjóst
brennandi áhuga fyrir þeim málum er lágu
honum á hjarta. Hann var málsnilld gæddur
svo að af bar, en sú gáfa mátti sín harla lítils
þá víðast annarsstaðar, eins og í öllum löndum
er eigi hafa þjóðþing. Láðu aldir, eftir að Nor-
mannar unnu England, unz málsnilldin varð
þar aftur afl þeirra hluta er gera skyldi.-
En svo var með hann, sem alla nafn-
kennda mælskumenn, að hann var barn sinna
tímæ; hann var persónugervingur stundar-
hrifningar /og hleypidóma fjöldans, en um leið-
gæddur þeirri sérplægni, sem á öllum tímum er
höfuðeinkenni múgsins. Hann var hugvit-
und alþýðunnar, hafin upp í hæsta veldi.
Hverjir gallar, eða jafnvel glæpir, sem flekk-
uðu svo eindæmlega hamingjusamlegan og
glæsilegan æfiferil, er stöðugur ljómi stóð af
sem fastastjörnu meðal þrumskýja, hversu
ískyggilega og hryllilega atburði sem fyrir bar,
þá varð hann þó aldrei sakaður um gritnmd
né misþyrningar gegn alþýðu manna. Eng-
lendingar skoðuðu hann alltaf fyrst og fremst
sem enskan mann og ekkert síður í æsku hans,
er hann dró taum Knúts hins ríka, og átti
hamingju sína honum að þakka, því svo voru
Danir og Saxar þá blandaðir á Englandi, að þá
samninga, er gáfu Knúti yfirráð ríkisins hálfs,
höfðu allir látið sér vel líka. Hafði sá mikli
konungur svo bætt fyrir harðneskju sína á
fyrstu ríkisstjórnarárum með mildi sinni og
vizku í ellinni — enda hafði framúrskarandi
hugþekkur persónuleiki jafnan mildað svo
harðneskjuverkin, er hurfu mönnum algerlega
sjónum í ljósi frægðar hans og frama — að
Knútur iifði í hinni virðingarmestu og ástsæl-
ustu endurminningu, og var Guðini í því meiri
báveguiú hafður, sem hann hafði verið út-
valinn ráðgjafi hins vinsæla stólkonungs. Enda
var það á allra vitorði að þá er konungur lézt
var Guðini því mjög fylgjandi, og vígbúinn því
til stuðnings, að aftur settist hin saxneska
konungsætt að völdum, og hafði aðeins látið
undan ákveðnum vilja þjóðþingsins, og ský-
lausum almenningsvilja. Hann var grunaður
um einn skuggalegan glæp, og þrátt fyrir þann
eið, er hann sór um sakleysi sitt, og að þjóð-
þingið hafði að lögum hreinsað hann af aliri
sekt, þá sat þó sá efasemdar blettur á nafni
hans, að hann hefði verið við riðinn tryggða-
srík við Elfráð þann er myrtur var, bróður
Játvarðar.
En nú var langt liðið frá þeim óhappaat-
burði. Spámannleg eðlisávísun fólst með
almenningi um það, að á ættlegg Guðina ylti
framtíðarvon enskra manna. Öll var fram-
ganga jarls ihonum í vil. Ennið var mikið og
bar vott um vit og ljúfmennsku; augun dökk-
blá og stór, og augnaráðið alvarlegt og milt,
þótt að vísu þætti það ekki auðráðið við nán-
ari athugun. Yfirbragð hans var hið göfug-
mannlegasta, og engin uppgerðarhefð í svipn-
um; og þótt orð færi af drembilæti hans og
stolti, þá var orsakanna að leita eigi í orðum,
heldur í athöfnum. Hann vék hreinskilnis-
«
Jega, kunnuglega og vingjarnlega að mönn-
um, svo að hjarta hans virtist standa opið til
þess að leysa úr vandræðum allra manna, eins
og húsdyr hans stóðu jafnan á gátt til gest-
risni.
Að baki sér hafði hann hinn glæsilegasta
sonahóp, er nokkru sinni gladdi mannlegt
hjarta. Hver var auðkenndur frá hinum
bræðranna, og afburðamenn að fegurð og
fræknlegum líkama.
hinn dökka yfirlit móður sinnar, er var dönsk
Sveinn var þeirra elztur. (¥-l) Hafði hann
(*-l) Sumir sagnaritarar vorir hafa ranglega
talið Harald elztan. En Florence, er áreið-
anlegastan verður að telja, og Knyghton, taka
skýrt fram að Sveinn hafi verið elztur, Har-
aldur annar, en Tosti hinn þriðji. Að Sveinn
hafi verið elztur, er og sennilegra sökum þess,
að jarlsdæmi hans var meira, en hinna. Nor-
rænir sagnaritarar, er fæð hafa lagt á Har-
ald, gera hann yngri en Tosta — af ástæðum,
er síðar koma í ljós í þessari sögu. Og höf-
undur Noregskonunga-sagna, Snorri Sturlu-
son, kveður Harald hafa verið yngstan bræðr-
anna; svo lítið vissu menn, eða hirtu hm að
vita rétt, um þenna mikla ættlegg er svo nærri
lá að stofnsett hefði nýja konungsætt á Eng-
landi.—Höf.
að ætt. Hvíldi ótaminn, en þó sorgblandinn
hátignarsvipur yfir andlitinu, er mjög var
tekið af þungum áhyggjum og ástríðum. Hár-
íð var hrafnsvart og gljáandi þótt lítt væri það
hirt, og féll yfir ennið, þverskorið fyrír ofan
augun er leiftruðu tindrandi skært, en reik-
ult, úr holum augnaskútum. Hann bar öxi
mikla reidda um öxl. Hann var magur, en
ákaflega sterkbyggður, albrynjaður og studd-
ist fram á þríhymtan skjöld mikinn, danskan.
Við fætur hans sat ungur sonur hans, Haki, og
var srípurinn yfirnáttúrlega fullorðinslegjir,
því hann var enn barn að aldri.
Næstur honum stóð sá, er ófyrirleitnastur
og geigvænlegastur þótti af þeim Guðinason-
um, sá er verða skyldi slíkur með Söxum, sem
Júlían(*-2) var með Gotum. Tosti stóð með
krosslagða arma á brjósti. Fríður var hann
sem Forn-Grikki, nema ennið, sem var lágt
og skuggalegt. Hann var ljósjarpur á hár
og slétt hárið og féll vel. Kyrtilermarnar
voru silfurdregnar mjög, því hann var skarts-
maður hinn mesti í klæðaburði.
Úlfröður, sem var eftirlætissonur móður
sinnar, virtist við fyrstu sýn vera í fullum
æskublóma, en þó var hann hinn eini af
öllum bræðrunum er eigi virtist fullkomlega
mótaður til manndóms; jafnvel nokkuð kven-
rænn að yfirliti og framgöngu; mátti og sjá á
honum, þótt hann væri hár vexti, að hann
myndi enn eigi hafa tekið út fullan vöxt á
hæð né gildleika; studdist hann báðum hönd-
um fram á spjótskaft sitt hið langa, eins og
herklæðin íþyngdu honum. Hlöðvir, er hon-
um stóð næstur, var honum næsta ólíkur; lið-
aðist ljósbjart hár frjálslega niður á bjart og
áhyggjulaust enni og var silkimjúkur hýung-
ur á efri vör, en munnurinn glettnislegur, og
jafnan brosandi, jafnvel á þessari örlagastund.
Til hægri handar Guðina, en nokkuð frá
honum stóðu þeir Gyrðir og Haraldur. Gyrðir
hafði lagt annan handlegginn um herðar
bróður síns, og horfði ekki á sendimann meðan
hann flutti erindi sitt, heldur aðeins á andlit
bróður síns til þess að sjá hvernig honum
brygði við tíðindin. Því Gyrðir elskaði Har-
ald, eins og Jónatan Davíð. Var Haraldur
einn vopnlaus bræðranna. Myndi þó hver
vanur hermaður hafa bent á þann, er óvopnað-
ur stóð, ef hann hefði átt að velja úr hópnum
þann mann, er honum virtist bezt fallinn til
þess að stýra liði í orustu.
“Hverju svaraði konungur?’’ spurði Guð-
ini.'
“Þ'essu herra: Hann neitar að taka þig í
sátt eða syni þína, nema þú leysir fyrst upp
her þinn og skipalið, og játist undir það, að
hreinsa þig og ætt þína af öllum sökum
frammi fyrir þjóðþinginu.”
Tosti hló kalt; Sveinn varð enn þungbún-
ari á svip; Hlöðvir kreppti höndina að at-
geirnum; Úlfröður rétti úr sér; Gyrðir starði
enn á Harald, en Haraldur brá sér hvergi. •
“Konungur veitti þér áheyrn í herstjórnar-
ráði,’’ sagði Guðini hugsi, “og þar munu Nor-
mannarnir verið hafa. Hverjir voru þar
helztir fyrirmenn enskir?’’
“Fjandmaður þinn, Sigurður frá Norð-
imbralandi.”
“Svo lízt mér, synir,’’ sagði Guðini, og dró
andann svo djúpt, sem farg hefði verið tekið af
brjósti hans, “sem eigi munum vér þurfa her-
klæða né vopna að neyta í dag. Haraldur var
vitrastur,” sagði hann„ og benti um leið á
þenna son sinn, er hann nefndi.
“Við hvað eigið þér, herra,” sagði Tosti
stolzlega. “Hvort mun—”
“Hægan, sonur, hægan,” sagði Guðini
gremjulaust en þó festulega. “Far þú aftur,
trúlyndi og ágæti vinur,” sagði hann við
Ubba, “og finn þú Sigurð jarl að máli. Seg
þú honum að ég, Guðini, fjandmaður hans að
fornu, leggi líf og heiður í hans hendur, og
að hans ráðum munum vér allir hlíta. — Far
nú.”
Ubbi drap höfði til samþykkis og gekk aft-
ur í bát sinn. Þá mælti Haraldur:
“Faðir, þarna er samankomið lið Játvarð-
ar, og mun nú höfðingjalaust, er foringjar all-
ir eru á ráðstefnu með konunginum. Gæti
einhver normannskur ofurhugi spanað þá til
ófriðar, en eigi vinnum vér þá Lundúnaborg,
sem vér viljum, ef einn enskur blóðdropi litar
nokkurt enskt sverð í dag. Vil ég því, með
þínu leyfi, taka mér bát og ganga á land. Hafa
mér þá í útlegðinni illa fatast þau kennsl, er
ég þykist bera á hjartalag og hugfar landa
vorra, ef helmingur liðs þess, er þar stendur
vígbúið, hverfur eigi í vorn flokk, er þeir heyra
fyrsta ópið úr voru liði um það, að nú sé aftur
kominn Haraldur Guðinason á ættleifð sína.
(¥-2 Flavíus Cládíus Júlíanus (apostata —
trúníðingur): 331—163; Rómverjakeisari 361
—363.—Þýð.
“Alldjarfur ert þú bróðir.
Hversu mun fara ef eigi ræt-
ast vonir þínar?” sagði Tosti
af öfund og beit á vörina.
“Hverfi þeir eigi jafnskjótt
í vort lið, mun ég ríða á með-
al þeirra og spyrja hver
muni fyrstur enskra manna
munda spjót eða sverð að
þessu brjósti, er enn heíir
aldrei borið herklæði gegn
Englandi!”
Guðini lagði hönd á höfuð
Haraldi, og stóðu tár í aug-
um hans, en því var ekki vant.
, “Það veizt þú af eðli þínu,
er ég hefi orðið að læra með
bragðvísi. Verði svo sem
þú vilt. Far heill og ham-
ingjusamlega.”
“Hann gengur þíns erind-
is, Sveinn — elztur ert þú
vor bræðra,” sagði Tosti, ríð
ofsamanninn er stóð við hlið
hans.
“Synd hvílir á mér, enda er
hjarta mitt eigi glatt,” sagði
Sveinn all þungbúinn. Ætti
Esaú að láta frumburðarrétt
sinn í hendur Kains?” Gekk
hann frá þeim að svo mæltu
aftur í stafninn og laut höfð-
inu niður á skjaldarröndina.
Haraldur horfði á hann
fullur meðaukvunar, gekk
skjótt til hans, þrýsti hönd
hans og hvíslaði um leið:
“Látum gengið vera gleymt, bróðir.”
Pilturinn Haki, er hljóðlega hafði fylgst
með föður sínum, lyfti höfði og leit stórum
alvöruaugum á Harald, er hann mælti þetta,
og er Haraldur gekk aftur á sinn stað, mælti
sveinninn lágt víð föður sínn: “Hann er mér
og þér að minnsta kosti ávallt góður.”
“Þá skalt þú og muna að vera honum
svo fylgisamur, sem þú ert mér, þá er ég er
allur,” svaraði Sveinn, og strauk mjúklega
hina dökku lokka sveinsins.
Sveinninn varð óstyrkur, laut höfði og
mælti fyrir munni sér: “Þegar þú ert allur?
Plefir völvan þá dæmt hann líka? Föður og
son, báða tvo?”
Haraldur gekk nú í bátinn, er hafði verið
látinn síga fyrir borð á drekanum, og Gyrðir,
er litiö hafði bænaraugum á föður sinn, og
ekkert bann lesið í svip hans, stökk í bátinn
bg settist við hlið hinum unga jarli-
Guðini horfði á eftir bátnum og var all-
mjög hugsi.
“Eigi er þörf,” sagði hann upphátt, en
þó við sjálfan sig„ “að trúa spásögnum, né
eigna það Hildi, að hún hafi spáð, áður en vér
létum í útlegö, að I-Iaraldur—” Hann þagn-
aði skjótt, því Tosti greip fram í hugleiðingar
hans með mikilli bræði:
“Mér þrútnar í sinni, faðir, er ég heyri
þig vitna í spásaghir Hildar um Harald, sem
er átrúnaðargoð hennar. Ófriði og; snndur-
þykkju hafa þær þegar valdið með oss frænd-
um, og hafir þú hærst fyrir aldur fram af
þykkju þeirri er vaxið hefir með okkur Haraldi
þá mátt þú engum nema sjálfum þér um
kenna, er þú í ofurkappi þínu til meðhalds
Haraldi, er þú metur mest, rítnaðir í þessar
spásagnir, og sagðir, er okkur bræðrum varð
fyrst sundurorða í ungæði: “Deilið eigi á
Harald, því hann mun mannaforráð fá fyrir
bræðrum sínum.”
“Lát þú spásögn þeirri til skammar verða,”
sagði Guðini rólega. “Mega vitrir menn jáfn-
an skapa sér framtíð sjálfir og verða eigin
hamingju smiðir. “Hyggindi, þolinmæði,
iðjusemi, hreysti; þetta eru þær hamingju-
stjörnur, er ráða örlögum dauðlegra manna.”
Tosti svaraði eigi strax, þvf nú heyrðist
áraglamm. Komu þar tveir höfðingjar helzt-
ir, er slegist höfðu í lið með Guðina, og Iögðu
að hlið drekans, til þes að heyra hver svör
konungur hefði veitt málaleitan jarls. En
er þeir höfðu lagt að skipunum, hljóp Tosti
út að borðstokknum og hrópaði: “Konungur
inn, sem umkringdur er óhollum áðgjöfum vill
eigi heyra mál vort og verða nú vopnin að
skifta hans á milli og vor.”
“Þegi þú, illviljaði óhappamaður!” hvæsti
jarð og nísti tönnum um leið, er reiðióp, bland-
að tryllingslegri bardagahlökkun barst frá
skipunum, er Tosti hafði þannig ávarpað.
“Hvíli eilíf bölvun yfir þeim manni, er fyrstur
vekur enskum mönnum blóð, í sjónarlengd frá
arinhellum og ölturum Lundúnaborgar! Heyr
orð mín, þú, sem blóðþyrstur ert sem hræ-
fugl, og þó glysfenginn og hégómagjarn sem
páfugl! Heyr orð mín, Tosti, og blikna við.
Þrí ef þú segir enn, þótt eigi sé nema eitt orð,
er auka megi á þykkju konungs til mín, þá
skalt þú útlægur fara af Englandi, eins og
þú ert nú útlægur hingað kominn, útlægur
frá jarlsdómi og lendum öllum og neyta fram-
vegis brauðs utlendra manna og þess gjalds,
er að launum þiggja vargar í véum!”
Þótt Tosti væri drembilátur þá féll hon-
um þó hugur við ákafa föður síns, laut höfði,
og gekk þrjózkulega aftur til sinna manna.
Guðini hljóp yfir á þilfar þess skipsins, er næst
| lá, og notaði nú alla þá mælsku, er honum var
! meðfædd, til þess að slökkva þær ástríður er
j orð Tosta höfðu vakið af svefni.
Þá er mál hans stóð sem hæst, heyrðust
óp frá mannfjöldanum á ströndinni: “Harald-
ur! Haraldur jarl! Haraldur og heilagur
kross!” Og Guðini, er litið varð á fylkingar
konungsmanna, sá að þær riðluðust fram og
aftur, unz ómótstæðilegt fagnaðaróp gall við úr
miðri fylkingu fjandmannaliðsins — “Harald-
ur, Haraldur! , Heill jarli vorum!”
Meðan þessu fór fram undir berum himni
i hafði Játvarður konungur gengið af ráðstefn-
| unni, á einmæli við Stíganda biskup. Hafði
| preláti þessi því fremur áhrif á Játvarð með
fortölum sínum, sem kunnugt var, að hann
var enginn óvinur Normanna, þótt hann væri
maður engil-saxneskur, og hafði meira að
segja áður verið sviftur biskupsdómi, sakað-
ur um of mikla hollustu við Emmu, hina
normönnsku drottningu og konungsmóð-
ur. (*-3) Hafði Játvarður aldrei á æfi sinni
verið jafn þrályndur sem nú. Var hér eigi
aðeins um ríki hans að ræða, heldur óttaðist
hann um húsfrið sinn, og þá litlu ánægju, er
hann naut af samvistum hálfvolgra vina.
Þóttist hann sjá í hendi sér, að ef hann neydd-
ist til samninga við hinn volduga tengdaföð-
ur sinn, þá yrði hann að kalla aftur drottn-
ingu sína til hirðarinnar, og sá sig þá rændan
friðhelgi sinnar munklegu einveru. Hinir
normönnsku gæðingar hans myndu reknir í
útlegð, og hann umkringdur af andlitum, er
vöktu alúð hans í hvívetnta. Allar fortölur
Stíganda máttu sín einskis gegn þrákelkni
hans, er Sigurður jarl gekk í herbergið.
“Herra konungur,” tók hinn mikli jarl til
máls, “ég lét að yðar konunglega vilja á ráð-
stefnunni, að Guðini skyldi leysa upp flokk
sinn, og hlíta úrskurði þjóðþingsins. Jarlinn
hefir gejt mér orð, að hann leggi líf og heiður
í mínar hendur, og vilji minni forsjá hlíta.
Hefi ég svarað svo, sem sómdi þeim manni,
er aldrei vildi gildru §gna fyrir andstæðing
sinn, né nokkurs manns trausti bregðast.”
“Hver svör gafst þú honum?” spurði kon-
ungur.
“Að hann skuli hlíta enskum lögum, svo
sem gerðu Danir og Saxar í tíð Knúts konungs;
að hann og synir hans krefjist hvorki óðals né
upphefðar, heldur leggi allt í gerð þjóðþings-
ins.”
“Þá er vel,'” svaraði konungur; “mun
þjóðþingið dæma hann nú, eins og það myndi
hafa dæmt hann, þá er hann skirrðist við að
leggja mál sitt í þess dóm forðum.”
“Og þjóðþingið mun nú” svaraði jarl og
var fastmæltur, dæma óháð, óvildarlaust og
rétt.”
“En liðið—”
“Liðið,” sagði jarl, “mun bíða hvort sínu
megin, þar sem nú standa fylkingar, og rílji
þeir eigi'hh'ta skynskmlegum ráðum, þá skulu
vopnin skifta.”
(*-3) Svo segir “Kronika Engil-Saxa” (Anglo
Saxon Chronicle) árið 1043: Stígandi var rek-
inn af biskupsstóli og fé hans allt gert kon-
ungi upptækt, af því að drottning gerði hann
að ráðgjafa sínum og fylgdi hans ráðum í hví-
vetna, að því er menn ætluðu.”—Höf.