Heimskringla - 23.04.1930, Page 2

2. BLAÐSDDA
WINNIPEG, 23. APRÍL, 1930.
H E \M SKRINGLA
lengur. Þetta fyrirkomulag, að láta
alla vaka, meðan verið var á veiðum,
höfðu Islendingar tekið eftir Eng-
lendingum. En sá var munurinn
þegar verið var á saltfiskiveiðum hér
þá fengu sjómennimir sama sem enga
hvíld. Skipin voru komin í höfn eftir
nokkra klukkutíma, losuð í flýti og
lögeggjan að taka upp veiðiaðferðir voru komið til veiða aftur, áður en
annara þjóða, fá sér stærri skip og mennirnir höfðu náð sjer eftir þreyt-
Veiðikonungur Islands
Það eru ekki ýkja mörg ár siðan
að Einar skáld Benediktsson kvað:
“Hvað skal lengi dorga drengir
dáðlaust upp við sand?” — “Sá grái
er utar.” Og hann eggjaði þjóðina
önnur veiðarfæri.
Skömmu þar á eftir hófst sú fram-
faraöld hjer á landi, 'sem vel mætti
nefna “togaraöldina.” Þá fóru menn
að kaupa sjer gufuskip til veiðanna
og sást fljótt að hjer var um stórkost-
lega arðsama atvinnugrein að ræða.
Að vísu var þá lítill skilningur á þessu
máli hjá hinni einu lánsstofnun land-
sins. Það er haft í minnum, er nokk-
rir menn höfðu stofnað með sjer fé-
lagsskap til að kaupa togara og fengu
með margfaldri ábyrgð fáeinar þús-
undir hjá Landsbankanum að láni, að
Tryggvi Gunnarsson sagði um leið og
fjeð var afhent: “Þessa peninga sjá-
um við aldrei framar!”
En þegar Islandsbanki kom til sög-
una og vökurnar í næstu ferð á und-
an. En ensku sjómennimir fengu
nóga hvíld á milli, alt að því hálfan
mánuð frá því að þeir hættu veiðum,
og þangað til þeir voru komnir hingað
ti’ Islands aftur eftir að hafa selt afla
sinn í Englandi.
Sá, sem þetta ritar man eftir því,
að fyrir mörgum árum hitti hann
Guðmund Jónsson, nýkominn af veiði-
ferð til Hvalbaks. Þessi stóri og
sterki maður riðaði á fótunum og
spurði ég hvort hann væri veikur.
“Nei, en þreyttur og syfjaður.” Seinna
frétti ég það, að þeir höfðu fylt skipið
á fjórum sólarhringum hjá Hvaibak.
Var þá lítið sofið og voru allir menn
dauð uppgefnir. Milli þess, sem tog-
unnar, kom fyrst líf í togaraútgerð- j að var. gekk Guðmundur að flatnings
ina. Hvert skipið var keypt af öðru og i borðinu og vann þar eins og berserkur
fjölgaði þeim svo ört, að til vandræða til að koma fiskinum undan. Og
horfði með að fá íslenska yfirmenn á ÞeSar skipið var fult og haldið var á
þau. Þeir voru ekki til. Að minsta 3taö heimleiðis, var öllum “körlunum'
kosti var mikil hörgull á vjelstjórum. J sa£t að fara að sota °S sér nauð-
Það var líka hörgull á mönnum, sem synlega hvíld, en Guðmundur, sem
kunnu til botnvörpuveiða (netjamönn- : hafði vakað jafn lengi og þeir og unn-
um) og fyrst í stað urðu skipin að .tð ^ við hverja tvo meðalmenn, fór
hafa marga óvana menn. En þetta UPP a stjórnpall og stóð þar þangað
blessaðist furðulega. Islendingar Jtil 3kiPið hafði varpað akkerum á
sýndu það fljótt, að þeir voru því Reykjavíkurhöfn. Þá fyrst fór hann
vaxnir að keppa við sjómenn annara að hugsa um að fá sér hvíld.
þjóða á botnvörpuveiðum. Fór þar
saman dugnaður og meðfæddir sjó-
menskuhæfileikar afkomenda hinna
Margir sjómenn segjast aldrei
bíða þess bætur hve hart þeir urðu
að leggja að sér fyrstu togaraárin.
gömlu víkinga og sægarpa. Og á þess- ! Og allir vissu, að mönnunum var of-
um seinasta aldarfjórðungi hefir hér boðið og það var óhæfa hvernig farið
myndast sjálfstæð sjómannastjett, og | var með þá. En það er hægara að
ber öllum saman um að Islendingar j koma ólagi á, heldur en að koma því
sje einhverjir beztu og harðfengustu af aftur, og þannig gekk þetta ár frá
sjómenn í heimi. Þegar útlend skip ári.
liggja inni vegna veðra, eru íslensku
skipin oft úti í reginhafi að veiðum.
Ei að vísu kapp bezt með forsjá, en
mikinn fjársjóð hafa íslensku skipin
sótt í skaut Ægis, þegar skip annara
þjóða áræddu ekki að fara á veiðar.
Svo sem að líkindum lætur, hefir
verið afar mikið kapp innbyrðis meðal
togaraskipstjóranna um það hver
Þá var það að Guðmundur Jónsson
tók það upp hjá sjálfum sér, að gera
breytingu hér á. Hann fór að skifta
mönnum sínum niður í “vaktir” þann-
ig að allir fengi nokkra hvíld, ein-
hverntíma sólarhrings. Og hann tók
fljótt eftir því, að betur vanst með
þessu móti; mennirnir afköstuðu
meira og unnu betur. Og þegar aðrir
gæti dregið mestan afla á land á j skipstjórar sáu þetta, fóru þeir að
hverju ári. Það hefir viljað verða j dæmi hans og var slík verkaskifting
misjafnt nokkuð og áraskifti að því.
En altaf hefir þó hinn sami skip-
stjóri orðið hæstur, á hverju ári. Það
er Guðmundur Jónsson á “Skalla-
grími.”
Um miðjan þennan mánuð voru 10
ár liðin síðan að Guðmundur tók við
skipstjóm á Skallagrími. A þessurn
árum hefir hann sett mörg met, sem
fyllilega réttlæta það, að honum sé
gefið heiðursnafnið: “Veiðikonungur
Islands.”
Að samtöldu hefir Skallagrímur á
komin á i flestum togurunum, áður
en Alþingi setti vökulögin.
Guðmundur er áhugamaður mikill
og víkingur að dugnaði. Ætlast hann
ti) hins sama af mönnum sínum. En
hann er enginn harðstjóri og- eigi
rekur hann menn áfram með skömm-
um og ókvæðisorðum. Sjálfur geng-
ur hann á undan öðrum með góðu
eftirdæmi og hlífir sér aldrei. Hefir
honum þvi orðið gott til manna og má
segja, að ætíð sé einvalalið á Skalla-
grími. Sækjast menn eftir því að
þessum árum lagt meiri afla á land í komast þangað, því að bæði er þar
en dæmi eru til um nokkurt annað
íslenzkt skip. ,
Á einu ári (1924) aflaði Guðmunr-
ur meira en dæmi eru önnur til.
Og á sildveiðum setti hann met í
fyrra, því að þá veiddi hann 14 þúsund
mál síldar á 50 dögum, talið frá því,
er hann fór frá Reykjavíkur til síld-
veiðanna og þangað til hann var kom-
in inn á Reykjavíkurhöfn aftur. Veiði-
tíminn var ekki nema milli 30 og 40
dagar.
Það er mikill munur á æfi sjómann-
anna á togurunum nú eða var fyfstu
árin. Þá var vakað dag og nótt
meðan nokkur maður gat staðið uppi.
Eru til margar sögur um það hve
úttaugaðir sjómennirnir voru oft af
vökum og erfiði, þegar þeir duttu frá
flatningsborðum sofandi niður í fisk-
ösina, eða þegar þeir fleygðu hnifnum
fyrir borð í staðinn fyrir dálkinum,
eða skáru sig til skemda, vegna þess
að þeir höfðu ekkert vald á hnífnum
meiri aflavon en hjá öðrum og svo
er Guðmundur mjög ástsæll af öllum
sínum mönnum.
Guðmundur Jónsson skipstjóri er
fæddur 12. Júní 1890, og er því tæp-
lega fertugur. Þrettán ára gamall
byrjaði hann sjómensku á skútunni
"Esther” og hefir verið sjómaður
síðan. Árið 1906 var hann háseti á
“Svaninum” og 1907 rjeðist hann á
“Jón forseta.” A sjómannaskólanum
var hann 1910—11 og réðist að þvi
loknu sem stýrimaður á togarann
“Frey,” eign Miljónafélagsins. A
árunum 1912—13 var hann skipstjóri
á ýmsum skipum og um haustið 1913
réðist hann skipstjóri á “Earl Here-
ford,” sem Englendingar áttu þá, og
hefir verið skipstjóri síðan. Árið
1914 tók hann við skipstjórn á
“Skallagrími” eldra og var með það
skip þangað til það var selt til Frakk-
lands. Um miðjan mars 1920 tók
hann við “Skallagrími” yngra.
Allan þann tíma, sem Guðmundur
hefir verið skipstjóri, hefir ekkert slys
hent skip hans. Einu sinni var það
þó, er hann var að toga í afarvondu
veðri, að hann misti mann útbyrðis,
en með miklu snarræði tókst að ná
honum aftur og sakaði hann hvergi.
Hefir Guðmundi því tekist giftusam-
lega, enda hefir jafnan farið saman
hjá honum kapp og forsjá.
Árið 1924, þegar Guðmundur hafði
verið skipstjóri í 10 ár hjá Kveldúlfi,
var hann sæmdur Fálkaorðunni í
viðurkenningarskyni fyrir frábæran
dugnað sinji. Mun það allra mál, er
til þekkja, að ef orður væri jafnan
veittar svo að verðleikum mundi
meira þykja til þeirra koma.
Guðmundur hefir nú verið 10 ár
skipstjóri á “Skallagrími” hinum
yngra, og þar er ríki hans. Þeir
“Skallagrímur” og Guðmundur eru
óaðskiljanlegir. Spyrjir þú einhvem
hvort hann þekki Guðmund Jónsson
skipstjóra, mun hann hugsa sig tvis-
var um, en ef þú spyrð hvort hann
þekki Guðmund á “Skallagrími,” mun
hann fljótlega kannast við manninn,
og allur landslýður kannast við hann.
Um Guðmund og "Skallagrím” er
þetta kveðið:
Þegar veiddist þorskur nógur
Þá var “stím” á Skallagrími. „
Sótti fast og sigldi þéttan
í síldar-“stímin” Skallagrímur,
Aldrei stillist stundir allar
• stímabrak á Skallagrími:
Stiur allar fleytifullar,
flatt og saltað, togað attur.
Þegar rýkur röst um voga,
Ránardætra haddur gránar,
skeflir yfir skip með köflum —
skipstjóri er hýr á svipinn.
Yfir vastir Hrannarhesti
hleypir greitt þótt sjóð’ á keipum,
hrygg í óðri hafs glymbrúði
hverri brýtur og æðrast lítið.
Veiðikóngur! Dáðadrengur!
Djarfur í lund og heill í starfi.
Sækonungur, lifðu lengi
landi að færa auð til handa.
A. — Lesb. Mbl.
“Það var Olafía”
TRANS-ATLANTIC
STEAMSHIP TICKET
TIL OG FRÁ
LÖNDUM HANDAN UM HAF
EIGIÐ ÞER ÆTTINGJA í GAMLA
LANDINU, ER FÝSIR AÐ KOMA y*
TIL CANADA •
CANADIAN NATIONAL
AGENTAR
Gera Alla Samninga
Sagan, sem hér verður sögð, er um
upga stúlku, sem nú er orðin kenslu-
kona á hússtjómarskóla 1 Noregi. Hún
er vinkona mín og nákomin frænd-
kona.
Og því aðeins segi ég söguna hennar
að ég vona að hún geti orðið til gagns
einhvern ungu stúlkunni, sem leggur
ein síns liðs á hinn hála ís stórborga-
lífsins:
En ég ætla að láta frænku mína
segja sjálfa frá:
“Jeg var 18 ára gömul, þegar ég
rjeðist í vist hjá rikri og háttsettri
frú í Osló.
Jeg kom frá yndíslegu heimili á
Norðurlandi, þar sem ég hafði dvalið
í glöðum og góðum vinahóp, borin á
’höndum frænda og vina. Jeg hafði
tekið gott stúdentspróf og ætlaði mér
að lesa lög. Yfirleitt virtist framtíð
mín örugg og björt. En skyndileg
breyting varð á högum mínum, er ég
hirði eigi um að skýra nánar frá, og
hlaut ég nú að fara frá heimkynni
mínu og vinna fyrir mér sjálf.
Kunnugur maður útvegaði mér vist
í Osló, og nú skaltu heyrá hvernig
mér leið.
Jeg varð að fara á fætur kl. 5 á
hverjum morgni. Væri ég ekki komin
i eldhúsið kl. hálf sex, hringdi frúin
látlaust bjöllu, sem hún hafði við
höfðalagið á rúminu sínu; hún vildi
láta færa sér kaffi og brauð kl. 6. Jeg
átti að halda hreinum 9 gólfum, af
þeim þurfti ég að hvítskúra 5, ég
sauð mat handa 5 manns og þvoði
allan þvott, þar að auki voru öll heim-
boðin, að minsta kosti ein veisla á
viku, og voru gestirnir að jafnaði frá
10—20 manns. Ætíð var ég ein við
verkin. Frúin gerði ekkert nema
liggja uppi í dívan og lesa skáldsögur
eða dagblöðin, og bródera, spóka sig
á Karl Jóhann-götu og vera í heim-
boðum.
A “frídögum” mínum mátti ég fara
út kl. hálf sjö, við borðuðum mið-
degisverð kl. 5, þá var ég vanalega
svo dauðþreytt að ég varð fegnust að
fleygja mér út af og sofna.
Herbergið mitt var ofurlítil ofnlaus
kompa, annars voru híbýlin hin rík-
mannlegustu að öllu leyti. Jeg vann 1
allan liðlangan daginn eins og ambátt J
kom aldrei út undir bert loft.
Mér var þetta ófrjálsræði og inni-
vist, sannkallað viti, mér sem var vön
að fara frjáls ferða minna i góðvina-
hóp um fjöll og dali!
En ég ásetti mér að þreyja hinn
tiltekna tima til þess að vinna mér
fyrir góðum meðmælum. Jeg var í
vistinni á annað ár, og góð meðmæli
fekk ég þegar ég fór.
En oft hefi ég óskað þess, að allar
heimtufrekar og ónærgætnar húsfrey-
jui fengju sín makleg málagjöld, — 1
fengju sjálfar að kenna á því hvað
það er að vinna sér brauð með súrum
sveita! En hvað sem því líður, þá
var vinnugleði mín þrotin og heilsa
mín allmjög lömuð eftir vistina hjá
frúnni. Jeg hafði hvorki löngun né
áræði til að fá mér nýja vist. — Jeg
komst á glapstigu, kastaði mér út í
hringiíjp léttúðar og gjálífis með harla
blendnum félögum.
Jeg eyddi nóttunum á illræmdum
skemtistöðum, og sóaði á svipstundu
peningunum, sem ég hafði unnið unn-
ið fyrir með langri og erfiðri vinnu.
Jeg barst óðfluga undan straumnum,
og var bráðlega komin á bekk með
siðlausum léttúðarkvendum, sem eng-
ir sannkristnir menn eða konur vildu
hafa mök við. Jeg kyntist alls konar
eymd. Oft var jeg svöng og oft var
mér kalt.
“Heimili” mitt var í dimmri kjall-
araholu í lélegu hússkrifli við óþokka-
lega götu. Allra brýnustu nauðsynj-
um mínum vann ég fyrir með því að
spá í spil. Þannig dró ég fram lífið
í rúmt ár. Það fór töluvert orð af
mér sem spákerlingu. Heldrá fólkið
í Osló kom til mín stundum og lét mig
spá, en svo tók lögreglan af mér, einn
góðan vetrardag, þessa atvinnu. Ein-
hver kerlingin hafði þá skqtið því að
lögreglunni að ég mundi standa í
sambandi við þann gamla.
Hvað gat ég nú tekið til bragðs?
—Jeg fór að hugsa um hvað afi minn,
hann N. N. biskup, mundi segja ef
hann vissi hvernig komið var fyrir
bamabarninu hans — og skólasyst-
kinin mín — og elsku vinirnir mínir í
gömlu átthögunum heima — ef þeir
sæi mig — spákerlingu — í letigarðs
kjallarahreysi, innan um allskonar
úrþvætti. — Jeg afbar ekki meira.
— Seint um kvöldið stóð ég á brúnni,
sem liggur yfir Akersána. Jeg starði
ofan í skólplitað vatnið, — og var
staðráðin í að drekkja mér í þessum
grugguga ál. Þá var hönd lögð á
öxlina á mér, og mér varð litið fram-
an í elskulegt, vingjarnlegt og sam-
úðarfult andlit. Það var ólafía Jó-
hannsdóttir. Ein af beztu manneskj-
unum, sem hefir stigið fæti á þessa
jörð. Hún bjargaði mér. Hún útvegaði
mér góða vist á gamalmennaheimili.
Jeg fékk vinnu í eldhúsinu þar, og
varð brátt umsjónarstúlka.
Það var erfitt að komast aftur á
réttan kjöl, en hið góða og trúaða
fólk, sem ég vann hjá, hjálpaði mér
og studdi mig með öllu móti. Tveim
árum síðar komst ég á skólann í
Stabekk.
Reglubundið líf, með hæfilegri
vinnu og hvíld, kynni við gott fólk
og liprar kenslukonur, alt þetta hjálp-
aðist að því að gefa mér jafnvægi í
skapsmuni mína, og dró úr sársauka
minninganna.
Nú er ég komin í góða stöðu, sem
kenslukona við einn af fjölsóttari hús-
mæðraskólum Noregs. En þegar ég
sit einsömul inni í notalegu dagstof-
unni minni og hugur minn hvarflar til
liðinna daga, þá kemur það stundum
fyrir ,að leiðar og ljótar minningar
veitast að mér og trufla rósemi mína.
Þá finn jeg hvað erfitt það er að
geta gleymt! Og á meðan ég lifi mun
ég bera kala í brjósti til þeirrar konu,
sem varð til þess að steypa mér út í
hyldýpi eymdarinnar, þó ég viti að
mér getur ekki liðið allskostar vel á
roeðan mér tekst ekki að losna við
hann.
Maggi.
(G. L. þýddi lauslega úr norska
kvennablaðinu Urd.) — Lesb. Mbl.
Skipstrandið á Mýrum
Þess var getið hér í blaðinu í gær,
að sést hefði til togara fram undan
Hjörsey á Mýrum, er þar væri strand-
aður. Þegar fregnin barst hingað,
var Ægir sendur til bjargar Er Ægir
kom á strandstaðinn var skipið mann-
laust og vissi enginn hvað af skips-
þöfninni hefði orðið. Gerður var út
leiðangur á Mýrum í gær til þess að
ganga á fjörur og skygnast eftir
strandmönnum. En Ægir kom hing-
að við svo búið og vissi enginn hvað
ar' skipshöfninni hafði orðið fyr en
ki 2 y2 í gær. Þá komu strandmenn-
irnir róandi á björgunarbátnum inn
ti! Sandgerðis.
Skipið sem strandaði þarna er tog-
arinn “Edwardian” frá Grímsby.
11 komust lífs af — elnn fraus í hel.
Skipverjar voru 12, en er til Sand-
gerðis kom, var einn þeirra liðið lík.
Er skipshöfnin hafði fengið nauð-
synlega aðhlynningu og hressingu í
Sandgerði, voru þeir ellefu sem kom-
ust lífs af, fluttir hingað til bæjarins
á bílum. Komu þeir hingað um kl.
10 og fengu gistingu á Hótel HeklUj
Ei þangað kom hafði Morgunblaðio
tal af skipstjóra og 1. stýrimanni og
voru báðir allvel hressir eftir sjóvolk-
ið. Frásögn þeirra var á þessa leið:
City
Milk
Sets the milk
standard in
Winnipeg
Households.
Perfectly
Pasteurized
PHONE: 87 467
Stofnað 1882
Löggilt 1914
Hitað hafa heimili í Winnipeg
síðan “82”
D. D.Wood& Sons, Ltd.
VICTOR A. WOOD HOWARD WOOD LIONEL E. WOOD
Presld«nt Treasurer Secretary
í Plltarnlr sem Alliim reynn ntl lidknnstl
KOLogKÓK
Talsími: 87 308 Þrjár símalínur
/