Heimskringla - 23.04.1930, Page 6

«. BLAÐSfÐA
Í
HEIMSKRINGLA
WINNIPEG, 23. APRÍL, 1930.
Merkastéttina, að ávarpa
menn á heiðnnm tungum!
“Og það sem ég hefi mest á
móti Normönnum, er það,"
sagði ábótinn, og drap undir-
furðulega titlinga framan í
áheyrendur sína, “er það, að
þeir eru næsta sínkir, og
drekka ekki öl sitit, sem aðrir
menn, því ég hefi alltaf haldið
því fram, að presturinn hafi
betra tangarhald á syndara-
num, ef honum tekst að fá
hann til þess að segja sér allt
af létta.’’ t
“Það er hverjum manni
auðsætt,” sagði feitur prest-
' ur, með rautt og smitandi nef.
“Og hvernig,’’ hélt ábótinn
áfram, og var sigurhreimur í
röddinni, “ætti syndarinn að
geta létt þungri byrði af hjart-
a sínu, fyr en hann hefir feng-
ið eitthvað til þess að létta á
farginu ? ' Margan vesalings
mannin hefi ég fengið sál
hresstan yfir góðri mjaðar-
kollu! Og margan verðmæt
an arf hefir kirkjan öðlast sök
um þess, að hinn árvakri hirð-
ir hefir sezt að ölteiti með frá-
villtu lambi! En hvað hefir
þú þarna!’’ sagði ábótinn við
mann einn, klæddan almenn-
um borgarabúningi, er kom
inn rétt í þessu, og með hon-
um unglingur, er bar, að þvi
er virtist, kistil, er hjúpaður var fíngerðura
léreftsduk.
“Heilagi faðir!' sagði borgarinn, og þerra-
ði ennið, það er svo dýrmætur gripur, að mér
er -nær a ð halda að Húgóh'n, féhirðir konungs,
muni eigi líta mig réttu auga fyrst árið, því
hann mun einn vilja sýsla um fjárhirzlur
konungs.”
Við þetta ógætilega hjal brá ábótanum
munkunum og öllum kierkalýð viðstöddum
heldur en ekki vá fyrir grön, því hver um sig
þóttist brýnt erindi eiga við vesalings Húg-
ólín, og kærði sig ekki um að vita
hann umsetinn af leikmönnum.
“Inprinis,” sa.gði ábótinn, með mikilli fyrir-
litningu, “Hyggur þú, herjans Mammonsson-
urinn, að vor ágæti herra, konungurinn, hafi
sinn guðrækilega huga á gimsteinum, og öðru
slíku fánýtu flingri? Slíka hluti ættir þú held-
ur að sýna Baldvini Flæmingjagreifa, eða Tosta
hinum mikilláta, syni hins mikilláta jarls.”
“Að vísu,” sagði borgarinn og brosti við
myndi trúvillingurinn Baldvin og hinn hégóma-
gjarni Tosti lítið verð vilja greiða mér fyrir dýr-
grip þenna. Enda þurfið þér eigi svo reiðilega
á mig að líta, heilögu feður, heldur ættuð þér
að reyna hver yðar muni hlutskarpastur verða,
að ná klaustri sínu til handa þessari dásemd
allra dásemda. Því það skulið þér vita, að hýr
fer ég með hægri þumalfingur hins heilaga
Júdasar ,sern ágætur maður í Róm keypti fyrir
mig, fyrir 3,000 pund af vegnu silfri, og ég að-
eins fer fram á að fá 500 pund meira fyrir ómak
mitt og erfiði.—3)
“Hönh!’’ sagði ábótinn.
“Hönh!” sagði ungi klerkurinn framgjarni
Hinir þyrptust allir saman um þann, er bar
kistilinn.
Allt í einu heyrðist hátt bræðióp og fyrir-
litningar, og hár, mikilúðlegur þegn, klauf hóp-
inn, eins og valur krákuhjörð.
“Dirfist þú, þræll,” sagði þegninn, á máll-
ýzku, er sajnnaði danskt ætiterni hans, og m,eð
þeim harða hreim, er enn er kennimerk manna
á Norður-Englandi, “Dirfist þú að segja mér, að
konungur vor vilji sóa fé í fíflsku þessa, meðan
að virki það, er Knútur konungur byggði við
Humruósa, er í rústum, og enginn h^rvæddur
maður þar á verði gegn víkingaflotum Svía og
Norðmanna?”
“Virðuilegi ráðgjafi,” þessir æruverðugu
feður munu leiða þig í allan sannleika um það,
aðmiklu betur dugir þumaifingur sánkti
Júdasar gegn Svíum og Norðmönnum en stein-
kastalar eða stálbrynjur. En ef þú fa.lar stál-
brynjur, þá hefi ég fáeinar til sölu, allar af
nýjustu gerð, og einnig hjálma, með löngum
nefbjörgum, eins og Normannar nota.”
“Þumalfingur gammallar dýrðlings-
skrukku,” sagði Daninn, er virti tilboðið að
vettugi, “sá myndi helzt betur duga til vamar
við Humruósa en hátumaðir kastalar og her-
væddir menn!”
“Vissulega, sonur sæll,” sagði ábótinn, og
setti upp hneykslunarsvip, og tók þegar mál-
stað kaupmannsins. “Manst þú eigi, að liið sann
trúaða og fjölmenna herráð, er liaidið var árið
1014, ákvað að beita eigi veraldlegum vopnum
gegn hinum heiðnu löndum þínum, heldur
reiða sig einungis á það, að heilagur Mikjáll
PLOUR
Bn.utin verða fleiri cg
myndi berjast fyrir oss? Hyggur þú, að dýr-
lingurinn myndi líða það, að hinn heilagi þum-
alfingur hans félli í hendur heiðinna manna?
— aldrei að eilífu! Haf þig á burtu héðan, því
eigi ert þú hæfur til þess að stjórna liði kon-
ungsins. Far þú, og iðrast, eða konungur skal
af þessu frétta.”
“Úlfur ert þú í sauðargæru,” muldraði
þegninn fyrir munni sér, “og það vildi ég, að
klaustur þitt stæði hinummegin Humru!”
Kaupmaður heyrði hvað hann sagði, og brosti
við. En á meðan að þessu fer framtí biðher-
berginu, skulum vér fylgja Haraldi á konungs-
fund.
Hann hitti þar fyrir sér mann á bezta
skeiði klæddan síðri skikkju, með gullrekinn
atgeir við hlið, imiMð yfirskegg, log ýmisykoúar
myndir og tákn stungin á hörund hægri handar
og á háls, er sýndi það að hann hneigðist að
saxneskum siðum.-4) Augu Haraldar leift-
ruðu, er hann keniidi manninn, því hér var
kominn
faðir Aldísar, Algeir jarl Álfreksson. Jarlarnir-
kvöddust kurteislega, og virti hvor annan fyrir
sér um stund, sem væri þeim nokkuð niðri fyrir-
Harla ólíkir menn voru þeir ásýndum. Dan-
ir voru að jafnaði stærri menn og sterkbyggð'
ari en Saxarnir,-5), en þótt Haraldur væri
ramm-saxneskur að öllu öðru útliti, þá hafði
hann þó úr móðurætt fengið tígulegt yfirbragð
og samanrekinn vöxt hinna fomu sækonunga-
En Algeir, sem var lægri en í meðallagi, virtist
krangalega vaxinn, samanborinn við Harald-
Afl hans var að þakka þeim styrk er margir
virðast þiggja frá tsAigum sínum fremur en
vöðvum, en þeim styrk eru jafnaðarlega gæddir
örgeðja menn og eljansamir. Hann var blá-
eygður, og augun frámunalega snör og glamp"
andi; varirnar voru fíngerðar, gagnaugun mjall-
hvít og æðaber; hárið mikið og gult, sem guli
barið, oghrökk í mjúkum bylgjum niður una
herðamar, þóbt hann reyndi að kemba Þ&ð
slétt, sem þá var tízka; kviklegur var hann i
látbragði; skjótmæltua og nokkuð hörð röddio
á stundum. Var allt þetta svo frábrugðið, sem
væru þessir menn af algjörlega óskyldu þjóð-
erni, því Haraldur var hinn kyrlátlegasti ásýnd-
um, mildilegur, en þó hátignarlegur í öllu fasi
og framgöngu Vit og viljastyrkur skein út úr
báðum, en vitsmunir annars voru skarpir og
skjótráðir, en vitsmunir hins djúpir og ráðfastir.
Vilji annars brauzt fram sem skrugguledftur, en
vilji hins kom í ljós sem hiti, sem stafar stað-
fastlega frá sólu á heiðum himni, skýlausan
hásumardag.
“Þú ert velkominn, Haraldur,” sagði kon-
ungur, ekki eins^viðutan á svip og vandi hans
var, og strax hiessari í bragði, er Haraldur
nálgaðist hann.
4) Vilhjálmur frá Malmesbury segir, að
Englendingar hafi á þessum tímum hlaðið gull-
armböndum á handleggi sína, og prýtt hörund
sitt með stungnum myndum, eða einskonar
tattóveringum. Hann segir, að þeir hafi og þá
borið stutt klæði, er náðu þeim mitt til hnés,
en þetta var normannskur siður, en langskikk-
jan, sem var Algeir er hér klæddur var saxnesk,
því á þeim tímum var harla lítill munur á
klæðnaði karla og kvenna með Söxum. —Höf.
Haraldur Guðinason
Söguleg Skáldsaga
----eftir---
SIR EDWARD BULWER LYTTON
IV. BÓK
,,—-----------------——-—----------—--------
“Haraldur, Haraldur!” Drottningu varð
«kki annað að orði, svo mjög varð henni um
það er jarl sagði.
“En,” hélt jarlínn áfram og var undir-
Straumur djúprar geðshræringar blandinn hinni
fagurstilltu rödd hans, er svo vön var að skipa
tyrir og telja um —við höggvum ekki grænar
greinar á jólaarin okkar, heldur söfnum við
þangað þedm sem þurrar og feysknar eru. Skildu
grænu greinina eftir — leyfðu fuglunum að
syngja Ijóð sín til hennar, láttu hana una
sumri og sól. Súr reykur og sótugur kemur
frá þeirri grein, sem grænni er kastað á eldinn.
og sár iðran sezt að í því hjarta, sem á vori
æsku sinnar er numið burt frá áhyggjulausri
gleði’.’ '
Drottningin gekk hægt, en í sýnilegri geðs •
hræringu fram og aftur og hanuiék talnaband
sitt. Eftir nokkra stund benti hún Edith til
sín, og sagði rólega, þótt hún stillti sig með
erfiðismunum ,um leið og hún benti á bænhúss-
•dyrnar: “Gakk þarna inn, og fall á kné; rann-
Saka huga þinn og biðst kyrlátlega fyrir. Biddu
um tákn af himni — biddu um frið í hjarta pitt
Far nú; ég hefi ýmislegt við Harald að segja
i einrúmi.”
Edith jirosslagði auðmjúklega hendurnar
á brjósti sér, og gekk inn í bænhúsið. Drottn-
ing horfði ástúðlega á hana fáein augnablik,
þar sem hún kraup í barnslegu sakleysi fyrir
framan hina helgu mynd. Svo lét hún hægt
aftur dyrnar, gekk hröðum skrefum til Harald-
ar, og mælti lágt en skýrt: “Elskar þú meyju
þessa?”
“Systir”, sagði jarlinn með angurblíðu, “ég
^elska hana eins og maður skyldi konu elska,
meira en líf mitt, en minna en hugsjón þá, er
maður lifir lífi sínu fyrir.”
“Ó, heimur, heimur, heimur!” hrópaði
drottning í mikilli geðshræringu, “jafnvel þín-
um eigin hugsjónupi ert þú ekki heill. Ó heim-
ur! ó heimur! þú þráir fullsælu hérnamegin,
og þó grípur þú hvert hégómalegt tækifæri til
þess að troða hamingju manna undir fótum! Já
víst sögðu þeir við mig: ‘Okkur til eflingar
skalt þú elska Játvarð konung’. Og ég lifi í
augsýn þeirra, er andstyggð hafa á mér — og
— og —drottning þagnaði skyndilega, eins og
samvizkan hefði hastarlega til hennar talað
kyssti með lotningu hinn helga minjagrip, er
hékk við talnaband hennar, og hélt áfram með
sh'kri ró, sem þar hefði ein kona orðið úr tveim-
ur, svo skjót voru geðbrigðin: “Og ég hefi laun
þegið, en ekki af þessum heimi! Þrátt fyrir það
Haraldur jarl, og jörlum borinn, þú elskar þetta
fagra barn, og hún þig, og vel mættuð þið sæl
verða, ef hamingjan ein væri markmið lífs
vors. En þótt hún sé tiginborin, og eigi févana,
þá færir hún þér þó eigi nægilegt ríki í heiman
mund, né vopnaðan flokk frænda, er fjölga
megi liðsmönnum þímum, og ekki er hún
4.fangastaður á leið þinni til valda og vdrðingar,
<og þess vegna elskar þú hana eins og maður
Skyldi konu elska — ‘minna en hugsjón þá, er
tnaður lifir lífi sínu fyrir!”
“Systir,” sagði Haraldur, “nú talar þú eftir
mínú skapi, eins og hin bjarteyga, rósvaraða
systif mín talaði fyr á dögum; þú talar sem
kona með heitu hjarta en ekki eins og múmía,
'Sftríðvafm í prestlegar kreddur. Og ef þú fylgir
mér að málum og veitir mér aðstoð þína, þá
mun ég kvongast guðdóttur þinni, og bjarga
henni bæði frá hjátrúarkreddum Hildar og frá
hryl'ilegum grafardvala klaustursins.”
“En faðir minn!” kvað drottning í mikilli
geðshræringu, “hver hefiur nokkru sinni sveigt
þann járnvilja?”
“Ekki óttast ég föður minn, en þig óttast
ég og munka þína, Hefir þú gleymt því að við
Edith erum í banni kirkjunnar, sem sexmenn-
Ingar?”
“Satt er það, satt að vísu,” sagði drottn-
Ing méð skelfingarsvip, “því hafði ég algjör-
lega gleymt. Guð hjálpi oss, að hafa þetta
hugsað! biddu rækilega, vesalings bróðir minn.
ríf þessa hugsun úr hjarta þínu með rótum.”
Hún hallaði sér að honum, og kysti hann á
ennið.
“Þar er konan aftur horfin, en múmían
komin, og mælir í hennar stað,” sagði Haraldur
beisklega. “Látum þá skeika að sköpuðu. í^>
kann sá tími að koma, að mannlegt eðli í há-
sæti Englands, eigi eftir að sigrast á trölldómi
klerkanna, og þá mun ég, sem laun fyrir þjón-
ustu mína biðja þann konung, er þa situr að
völdum, og mannsblóð hefir í æðum, að fá mér
fyrirgefningu og blessun páfans. Skil mér þó
þá von eftir systir, og láttu guðdóttur þína á
<eftir meðan, á ströndu lifandi manna.”
Drottning svaraði engu, og Haraldur, er
'eigi þótti þögn hennar góðs viti, gekk að bæn-
hússdyrunum og opnaði þær. En hann sjanz-
iaði í lotnlngu, er hann sá stúlbuna, er kraup
þar í fjálgleik fyrir framan hina helgu mynd,
með tárvotum augum, er mændu á krossinn.
Hann mælti ekki, unz hún var á fætur risin;
þá sagði hann blíðlega: “Systir mín mun ekki
lengur fast að þér leggja, Edith — ”
“Það hefi ég ekki sagt!” hrópaði drottn-
ing.
“En ef hún gerir það, þá mundu það loforð,
er þú gafst mér undir heiðum himni sem er
elzta musteri föður vor allra, og ekki hvað
óhelgast.”
Að svo mæltu skundaði hann út úr her-
berginu.
VII KAPÍTULI.
Haraldur gekk út í framhérbergi drottn-
ingar. Þar var fámennt og góðmennt, saman-
borið við þann mannf jölda, er vér munum brátt
sjá saman kominn í forherbergi konungsins,
því hingað komu aðallega, hinir lærðari klerk-
ar er hændust þangað mestmegnis fyrir lærdóm
drottningar, en þeir voru teljandi á þessum
dögum, (þá er fáfræði var ef til vill almennari
á Englandi, en nokkur sinni, frá því uin dauða
Elfráðs)-1 hingað drógust heldur ekki sá skari
af svikahröppum og helgidómapröngurum, er
einfe’dni konungs og gengdarlausi fjáraustur
lokkaði að honum. Fjórir eða finím prestar
eða munkar, einstæ ðings ekkja, eða
umkomulaus föðurleysingi, auðmjúk þurft,
eða sinnulaus sorg, var allur sá hópur, er dag-
lega leitaði áheyrnar hjá hinni angurmæddu og
mildu drottnningu.
Þeir, sem þarna biðu, sneru sér við, og litu
forvitnisaugum til jarls, er hann kom út úr her-
bergi systur sinnar, er flestir komu hughreystir
út úr, og undruðust stórlega hve litverpur hann
var og órólegur á svip, því öllum þótti skjól-
stæðingum drottningar vænt um Harald, þrátt
fyrir það, að alkunnugt var, að hann bar ekki
mikinn þokka til klerka þessa hnignunar-
tímabils, því klerkar dáðust þó að vitsmunum
hans, og skaphöfn hans, er fjáði allan órétt, og
fann til með öllu því sem aumast var, var vel
kunn sýtandi ekkjum og svöngum munaðar-
leysingjum.
Þögnin, er ríkti þama frammi, hafði þau
áhrif á jarlinn, >að hann náði sinni venjulegu
geðró, og hann stanzaði hjá hverjum einum, til
þess að segja eitthvað hughreystandi, svo að
öllum var léttara um hjartarætur, er hann var
út genginn, enda höfðu þá allir eitthvað gott
sín á milli að hvísla um hinn góða jarl.
Haraldur gekk niður vegglausan stiga,—
en svo voru þá stigar gerðir, jafnvel í konungs-
höllum— og ofan í höll mikla, er fullskipuð var
^húskörlum—2), og öðm fylgdarliði konungs
eða annara stórmenna, er hann heimsóttu, og
gekk þaðan rakleitt til herbergja konungs.
Forherbergi konungs var fullt af mönnum,
syo að frekar virtist, sem þar ætti sér ráðstefna
stað, en að þetta væri biðherbergi fyrir þá, er
ásjár konungs vildu leita. í hverju horni gat
að líta munka, pílagríma og presta, en þar
stanzaði ekki jarl til þess að vinna sér hylli
manna. Hann hélt áfram, án þess að líta til
hægri eða vinstri, og benti til sín varðliðsfor-
ingja þeim, er næstur stóð herbergisdyrum
konungs, en sá leiddd hann þegar inn til kon-
ungsins. Munkarnir og prestarnir, er gutu
augum á eftir honum, er hann gekk inn, hófu
hljóðskraf sín á milli:
“Hinir normönsku gæðingar konungsins
höfðu þó heilaga kirkju í heiðri.”
“Satt er það”, sagði ábóti nokkur, “og
væru ekki tvær ástæður til, mundi eg heldur
draga taum Normanna en Saxa.”
“Hverjar eru þær ástæður, faðir,?” spurði
framgjarn munkur, ungur.”
“Inprinis,’' svaraði ábótinn, er eigi þóttist
lítið af því eina orði er hann kunni í latínu, og
gat þó eigi réfct með farið, er hann sagði In-
prinis, í stað Imprimis, þeir geta ekki talað svo
að skiljanlegt sé; “og í öðru lagi óttast ég, að
þeir séu frekar hneigðir til holdlegra fræða.”
Þessu fylgdi djúp fjálgleika stuna.
Vilhjálmur hertogi sjálfur ávarpaði mig á
latínu”, sagði ábótinn, og hleypti brúnum.
Gerði hann það?—Hve dásamlegt,” sögðu
margir í einu. “Og hverju svöruðuð þér, heil-
agi faðir?”
“Eg svaraði auðvitað Inprinis,” sagði ábót-
inn hátíðlega.
“Og við það varð hinn góði hertogi all vand
ræðalegur á svipinn, eins og ég líka ætlaðist
til”-gífurlegur hégómi, og lítilsvirðandi fyrir
1.) Klerkastéttin, segir Malmesbury, er gerði
sig ánægða með sem minnstan lærdóm, gat tæp
lega stamað fram orðum sakramenntanna, og
sá maður, er eitthvert skyn bar á málfræði,
þótti hið mesta viðundur. Aðrir sagnritara’r, er
teljast mega óvilhallir, fara fullt eins hörðum
orðum um hina framúrskarandi fáfræði þeirra
tíma.—Höf. ^
2) Húskarlar við konungshirðina voru nokk-
urskonar lífvörður konungs, og flestir, ef ekki
allir, danskrar ættar. Mun Knútur ríki fyrstur
hafa notað þá þannig. Sama starf mun þeim
hafa verið ætlað við hirð hinna ríkari jarla, en
hjá bændum og búalýð öllum voru húskarlar
nefndir venjulegir þjónustumenn.—Höf.
3) Þetta var ódýrt. Því Agelnoth, erki-
biskup af Kantaraborg, greiddi páfa 6,000 pund
af vegnu silfri fyrir handlegg sánkti Ágústinus-
ar, að því er Malmesbury segir. —Höf.—
5) Og enn er svo á Englandi, þann dag í dag að
afkomendur Dana á Kumralandi og í Jórvíkur-
sýslu, eru hærri og beinameiri en afkomendur
Engil-Saxanna í Surrey og í Sussex. — Höf. —