Heimskringla - 02.08.1933, Blaðsíða 4

4. smx.
HEIMSKRINCLA
WINNIPEG, 2. ÁGÚST, 1933
Heimskringk
(StolnuO 1886)
Kemvr út á hverjum miOvikudegi.
Eigendur:
THE VIKING PRESS LTD.
(53 og (55 Sargent Avenue, Winnipeg
Talsimi: 86 537______
VerB blaðsins er $3.00 árgangurinn borglst
fyrirfram. Allar borganir sendist:
THE VIKING PRESS LTD.
RáOsmaOur TH. PETURSSON
853 Sargent Ave., Winnipeg
Uanager THE VIKING PRESS LTD.
853 Sargent Ave., Winnipeg
Ritstjóri STEPÁN EINARSSON
Vtanáskrift til ritstjórans:
EDITOR HEIMSKRINGLA
853 Sargent Ave., Winnipeg.
' "Heimskringla" is published by
and printed by
The Viking Press Ltd.
153-855 Sargent Avenue, Winnipeg, Man.
Telephone: 86 537
WINNIPEG, 2. ÁGÚST, 1933
BLAÐAMÁLIÐ
Grein birtist á öðrum stað í þessu
blaði eftir Dr. S. J. J. um sameining ís-
lenzku blaðanna. Hugmynd þeirri hefir
áður verið haldið fram, sem vænlegri til
þrifa og frambúðar blaða-útgáfu hér
vestra, en af því svo margt er að athuga
í því sambandi, og málið hefir ekki verið
eins “vel hugsað” ennþá og greinarhöf-
undur álítur, skal hér gerð stutt athuga-
semd við þessa grein hans.
Það er hverju orði sannara, að það
sparaði kaupendum $3.00 á ári, hverjum,
ef annað blaðið legðist niður. Það
sparaði þeim meira að segja $6.00 hverj-
um, ef þau hættu bæði að koma út. Og
það er auðvitað talsvert bús-í-lag. En
eyða mætti þó þeim $6. fyrir margt ó-
þarfara. Séu íslenzku blöðin samt sem
áður mesti óþaríinn, er ekki hægt að
neita því að við séum þrifnaðar menn!
Sannleikurinn er sá. að hvort sem
um eitt eða fleiri blöð er að ræða, þarf
ekki að gera sér hugmynd um, að þau
beri sig fjárhagslega af áskriftagjöldum
einum. Það mun ekkert af því klipið
þó sagt sé, að aðeins fimta hver íslenzk
fjölskylda vestanhafs kaupi blöðin. Og
sá hópur, sem það gerir, kaupir í mörg-
um, ef til vill flestum tilfellum, bæði
blöðin. Vonir um frekari stuðning, er
tæplega hægt að gera sér. Útgáfukostn-
aðurinn verður því að nást með auglýs-
ingum, eða fjárframlögum einstaklinga.
Það er reynslan búin að kenna þeim,
sem um útgáfu íslenzku blaðanna hafa
annast til þessa. Þeir hafa orðið að
leggja fram fé til prentáhalda kaupa og
hafa með prentun á öðru en blöðunum,
getað haldið áfram að gefa þau út, eða
hafa réttara sagt, “látið sig hafa það,”
hverju sem tautaði. Til þessa hefir þurft
um 20 þúsund dala stofnfé, að minsta
kosti, og oss er kunnugt um það, að
síðastliðin 20 ár hefir ekki eyrisvirði í
rentu verið af því borgað, heldur hefir
meira að segja ósjaldan þurft að fara ofan
í vasan á ný.
Blaðaútgáfan vestra hefir með öðr-
um orðum verið rekin af þjóðarmetnaði
og íslendingum yfirleitt til gleði og
gagns, þó all dýru verði hafi keypt verið.
Sjái menn einhver hagkvæmari ráð
til þess, að halda því starfi við, væri ekki
nema sjálfsagt, að reyna að hagnýta sér
þau. En vér efumst um að þau séu
til. Við sjáum að minsta kosti ekkert
hagsælla ráð til þess, en að íslenzkur al-
menningur legði sig fram um að greiða
götu rekstursins eins og hann nú er.
Það væri alveg óvíst, að stofnfé fengist
til rekstursins af öðrum en þeim, sem
til þessa hafa lagt það fram, í ekki arð-
vænna fyrirtæki, en blaðamenzkan ís-
lenzka er.
Dr. Sig. Júl. Jóhannesson minnist á
hið eina fyrirhugaða blað sem þriggja
flokka blað, eða Lögbergsflokksblað,
Heimskringlu- og flokksleysingjablað. En
því að hafa það nokkuð annað en skrípa-
blað? Að íslenzku blöðunum kveður nú
svo lítið sem flokksblöðum í stjórnmál-
um, að vér sjáum ekki að neinn þurfi
að setja fyrir sig, að veita þeim stuðning
af þeim ástæðum. Hvað Heimskringlu
snertir birtir hún hvað sem er af því tæi
frá íslendingum. Hún birtir skoðanir
kommunista, jafnaðarmanna, liberala og
þjóðmegunar flokksmanna hispurslaust;
hún ann hverjum sem er fulls málfrelsis
um hvaða skoðanir sem eru og hvemig
sem þær horfa við skoðunum ritstjórans.
Etida vafamál í hans augum hvort er
bitamunur en ekki byrðar á milli flokks-
stefna í landinu eins lengi og stjómir
eru aðeins ábyrgðarfullar til þings, en
ekki til kjósenda. Valdið er það viðsjár-
verðasta, sem nokkrum er í hendur feng-
ið, um hvaða flokk sem er að ræða og
enda þótt hanrf segist sjálfur vera öðrum
kærleiksríkari og vitrari. Innan íslenzka
þjóðlífsins hér hefir oss ávalt virst al-
þýðumannastéttin stærri en burgeisastétt-
in og hnakkabit um slíkt geti ekki
verið að ræða. í trúmálum munu held-
ur ekki margir íslendingar, sem opin
hafa augu, hafa margt út á stefnu hcnn-
ar að setja. Að svo miklu leyti sem
íslenzk blöð eru því hér til einhvers
gagns og gamans, sjáum vér ekki að ís-
lendingar yfirleitt geti ekki stutt að
velfarnan hennar, jafnvel þó einhverjir
þeirra kalli sig flokksleysingja. Hvað er
flokksleysingi? Sá sem ekki tekur
neinn þátt í félagslífi. Hann varast að
segja nokkurt vildarorð með nokkrum
stjórnmálaflokki. Hann er hvorki lút- i
erskur eða únítari; heldur ekki stuðn-
ingsmaður þjóðræknÞmála íslendinga, né
eins eða neins, sem frá félagslegu sjónar-
miði er hafst að. Þeir skoða sig langt á
undan samtíðinni, sitja þó hjá, er aðrir
taka höndum til, og eru frakkastir í að
setja út á sörf annara. Þeir eru í raun
og veru verstu afturhaldsmýs allra þjóð-
legra þrifa. Eftir því sem oss skilst á
nú að kasta gömlu blöðunum út, en
stofna nýtt blað til þess að gefa þessum í
mönnum olnbogarúm til framkvæmda. j
Það er satt að það er erfitt að segja
að hvaða barni gagn verður, ef fram-
tíð íslenzku blaðanna hvílir á þessum
mönnum.
Ekki sjáum vér heldur, að blað yrði
neitt skemtilegra fyrir það, þó þriggja-
flokka pólitík væri rædd í því á sex
blaðsíðum í hverri viku. Því rúmi skilj-
um vér ekki í að ekki væri betur varið
með fréttum og öðrum fróðleik en þeim,
er stjórnmálum einum kemur við.
Og um aukningu á kaupendatölu er-
um vér ekki eins vlssir og greinarhöf-
undur. Stafar það af því að vér höf-
um miklu minni trú en hann á að flokks-
leysingjarnir fari nú að ryðja sig með
því aldrei þessu vant að styðja blað
fjárhagslega. Þeir sem til þessa hafa
hvorki verið kaupendur íslenzku blaðanna
né stuðningsmenn, eru ólíklegir hér eftir
að fara að ganga berserksgang í þeirri
baráttu.
Dr. S. J. J. segir að það hljóti að
koma að því, að hér verði ekki nema
eitt blað og sameining sé því vís. Vor
skoðun er sú, að einu blaði verði ekki
lengi haldið úti eftir að bæði Lögberg
og Heimskringla eru dauð. Það
er hætt við að ekki verði eins auðvelt
og ætla mætti, að hnýta aftur þau minn-
ingabönd saman, ef einu sinni slitna,
sem samfara hafa verið nærri hálfrar
aldar starfsemi Heimskringlu og Lög-
bergs í þjóðlífi Vestur-íslendinga.
C. C. F.
Það er mikið talað um nýjan stjórn-
málaflokk um þossar mundir sem nefn-
ir sig Co-operative Commonwealth Fed-
eration (C.C.F.). Og nýr má sá flokkur
heita að því leyti, sem hann er nýlega
skírður. Fyrir 20 árum var flokkur
nefndur “Bænda- og Verkamannaflokk-
ur.” Stefna C.C.F. er sú sama og þessa
flokks og fylgjendur hans hinir sömu.
Belgurinn eða nafnið er því nýtt en vínið
ekki.
Samvinna bænda og verkamanna
innan gamla flokksins, steytti fót sinn á
þeim steihi, að verkamannaflokkurinn
fylgdi þjóðeignastefnunni lengra en
bændaflokkurinn var ánægður með. Fyrir I
honum vakti þjóðoignarekstur iðnaðar og |
framleiðslu, en bændur eru ekki með
þjóðeign jarða eða sameign bús og
búsafurða. Þó segja megi að því sé að
einhverju leyti misskilningur' samfara frá
þeirra hálfu, eru bændur yfirleitt ekki
skotnir í lögjafnaðarhugmynd verka-
manna. Það eru einnig fáar stéttir, sem
einhverra hlunninda njóta fram yfir aðra.
Hlunnindi bóndans eru nú kannske ekki
þau að ástæða sé til að gera mikið úr
því, en þrátt fyrir það er hagur hans og
aðstaða öðruvísi en verkamannsins. Mik-
ið af því sem hann þarf á borð sitt að
leggja er hans eigin framleiðsla, ósnert
af nokkrum “milliliðum” eða öðrum.
Hann hefir óskert frelsi svo langt. Verka-
maðurinn á þessa ekki kost. Hann sækir
ekki vinnuna í eigin hendur á jörð sinni.
(Framh. á 5.. bls.)
OFBELDI, fHALD OG FRJÁLSLYNDI
Erindi flutt á kirkjuþingi í Riverton
10. júlí, 1933, af
Séra Guðm. Árnasyni
Kæru tilheyrendur: ,
Eg býst við, að það þyki ekki vel
við eiga að byrja fyrirlestur með texta;
það er ekki venjulegt að nota þá nema
í stólræðum svokölluðum, og í þeim eru
þeir all-ofta^st notaðir á þann hátt, að
það má sleppa þeim, án þess að ræðan
missi nokkuð við það.
En eg ætla nú samt að byrja þetta
erindi með texta og honum löngum. Og
eg hefi valið hann úr þeirri bók ritningar-
innar sem af flestum mun vera talin
ómerkilegust allra þeirra sextíu og sex
bóka, sem í ritningunni eru. Textinn er
úr Esterarbók, bókinni, sem skáldið Jón
Þorláksson sagði um: “Estersbók nefnir
aldrei guð, eins þó í ritning standi,” o. s.
frv. Já, það er satt, Esterarbók nefnir
aldrei guð, og þess vegna hefir mörgum
þótt það undarlegt, að hún skyldi nokk-
urntíma vera tekin í ritninguna. En
það er ýmislegt fleira athugavert við
Esterarbók; hún er til dæmis gersamlega
óáreiðanleg sem sögurit, þótt hún teljist
til söguritanna í gamlatestamentinu, og
siðferðiskenningar flytur hún ekki, að
það geti heitið, andinn í henni ber öllu
öðru framar vott um þröngsýni og
hefnigirni. Hinn nafnkunni biblíukönn-
uður Edwald sagði um hana, að það
væri eins og detta af himni ofan á jörð-
una, að fara að lesa hana eftir að mað-
ur hefði lesið önnur rit gamlatestament-
isins. Bókin er í raun og veru eins-
konar skáldsaga, rituð líklega einhvern-
tíma á þriðju öld f. K. og tilgangur henn-
ar er sá, að gera grein fyrir uppruna
þúrím-hátíðarinnar, sem Gyðingar halda
um 1. marz ár hvert. Hátíð sú er annað-
hvort af Babýloniskum eða persneskum
uppruna. En þegar þjóðrækni Gyðinga
komst á hæsta stig eftir herleiðinguna,
vildu þeir ekki kannast við að þessi há-
tíð væri aðfengin, og þá fann einhver
upp á því snjallræði að búa til sögu, sem
átti að sanna að þetta væri Gyðingleg
hátíð. Þetta hafa svo sem fleiri gert en
Gyðingar; það er í rauninni algengasta
aðferðin, þegar menn þurfa að útskýra
eitthvað, sem þeir vita ekki um eða
vilja ekkert um vita.
Eg ætla ekki að fara að rekja efni
Esterarbókar—það er hvort sem er ekki
nema stundarverk að lesa hana alla, ef
einhverjum er forvitni á að vita, hvað
í henni stendur, og hvað sem áliti biblíu-
fræðinganna á bókinni líður, þá er þó
sumt, sem verra er, lesið nú á dögum.
En eg ætla að komast að textanum.
Bókin byrjar á frásögn um veizlu,
sem Ahasverus Persakonungur hélt öllum
höfðingjum sínum og þjónum. En sam-
tímis þessari veizlu konungsins hék
drotning hans, sem Vasti hét, aðra
veizlu, sem aðeins konur sátu í. Drotn-
ing var allra kvenna fríðust. Á sjöunda
degi konungsveizlunnar, þegar konung-
urinn var orðinn hreifur af víni, bauð
hann þjónum sínum að sækja drotning-
una og leiða hana fyrir sig, “til þess að
hann gæti sýnt þjóðunum og höfðingj-
unum fegurð hennar.” En þá skeði það,
sem konungurinn átti sízt von á—drotn-
ingin afsagði að koma. Sagan segir ekk-
ert um það, hvers vegna hún vildi ekki
að þjóðirnar og höfðingjamir sæu fegurð
hennar, hún segir aðeins: “En Vastí
drotning vildi ekki koma eftir boði kon-
ungs, er hirðmennirnir fluttu.” Og sem
nærri má geta, “reiddist konungurinn
ákaflega, og heiftin brann honum í
brjósti.” . ,/•
“Og konungur sagði við vitringana,
sem þektu tímana .... Hverjum dómi
skal Vastí drotning sæta að lögum fyrir
það, að hún hlýddi eigi orðsending Ahas-
verusar konungs, þeirri, er hirðmennirnir
fluttu? Þá sagði Memúkan (einn af sjö
höfðingjum Persa) í áheyrn konungs og
höfðingjanna: Vastí drotning hefir ekki
einungis brotið á móti konunginum,
heldur einnig á móti öllum höfðingjum
og öllum þjóðum sem búa í öllum skatt?
löndum Ahasverusar konungs. Því að
athæfi drotningar mun berast út til allra
kvenna og gera eiginmenn þeirra fyrirlit-
lega í augum þeirra, er sagt verður:
Ahasverus konungur bauð að leiða Vastí
drotningu fyrir sig, én hún kom ekki.
Og þegar í dag munu hefðarfrúr Persa
og Meda, þær er frétt hafa athæfi drotn-
ingar, segja þetta öllum höfðingjum kon-
ungs, og mun það valda fullnægri fyrir-
litningu og reiði. Ef konungi þóknast
svo, þá láti hann konunglegt
boð út ganga og sé það ritað
í lög Persa og Meda, svo að
því verði ekki breytt, að Vastí
skuli ekki framar koma fyrir
auglit Ahasverusar konungs, og
konunglega tign hennar gefi
konungur annari, sem er betri
en hún. Þegar nú úrskurður
konungs, er hann kve,ður upp,
verður kunnur um allt ríki
hans, sem er mjög stórt, þá
munu allar konur sýna mönn-
, um sínum virðingu, bæði háum
og lágum. Þessi tillaga geðj-
aðist bæði konunginum og
höfðingjunum, og konungur fór
að ráði Memúkans. Og hann
sendi bréf til allra skattlanda
konungs, í sérhvert land eftir
skrift þess lands og til sér-
hverrar þjóðar á hennar tungu,
að hver maður skyldi vera hús-
bóndi á sínu heimili og mæla
allt það, er honum líkaði.”
Þessi saga er nokkurskonar
inngangur að frásögninni um
atburðina, sem Esterarbók seg-
ir frá, og sem í augum höfund-
arins voru vitanlega aðal atrið-
ið. Vastí drotning hverfur af
sjónarsviðinu og hennar er ekki
getið framar, en konungurinn
gaf tign hennar annari, sem var
betri, nefnilega Ester, Gyðinga-
stúlkunni, er varð drotning
hans. En, eins og eg sagði
áðan, ætla eg ekki að rekja efni
bókarinnar og sleppi því að
minnast á það frekar.
Þótt höfundur Estersbókar
hafi verið lélegur sagnfræðingur
sem hikaði ekki við að brjála
sögulegum staðreyndum til þess
að gera sinnar þjóðar fólk veg-
samlegt í augum lesenda sinna,
þá hefir honum tekist nokkuð
vel með þennan kafla. Hann
hefði líklega orðið frægur skáld-
sagnahöfundur, ef hann hefði
verði uppi nú á dögum og kom
ist í samband við duglegann
bókaútgefenda. Hann var
uppi of snemma, áður en menn
kunnu að meta hæfileika hans.
Hann hefir haft þann hæfileika,
að geta lýst fólki furðanlega
vel með fáum pennadráttum,
og það er hæfileiki sem skáld-
sagnahöfundar þurfa að hafa,
þótt þeir hafi hann ekki allir.
Vér skuíum athuga lýsingu
hans á þessum þremur persón-
um, konunginum, Memúkan og
drotningunni. Það er ekki
langrar stundar verk, því lýs-
ingarnar eru ekki langar; þær
eru í rauninni engar lýsingar
í venjulegum skilningi, en vér
getum séð svona hér um bil,
hverskonar manneskjur þetta
eru með því að lesa ofurlítið á
milli línanna.
Konungurinn er mikill og
voldugur höfðingi, sem vill að
sér sé veitt eftirtekt. Hann veit
að glæsimenska og viðhöfn eru
nauðsynleg jafn tignum manni,
ekki aðeins til þess að bera
hróður hans út um allt hans
víðlenda ríki, heldur líka til þess
að auka valdið, sem manni í
hans stöðu vai- svo afar-áríð-
andi. Og að sýna öllum þjóð-
unum og höfðingjunum fegurð
drotningar sinnar gat hjálpað til
þess að auka orðstír hans og
afla honum enn meiri virðing-
ar. En einhvernveginn getur
manni ekki fundist mikið til um
vitsmuni konungsins; hann
reiðir sig of mikið á valdið.
Hann hefði átt að skilja skap-
ferli drotningarinnar betur en
hann gerði. En svo má ef til
vill afsaka það með því, að
hann hafi verið of önnum kaf-
inn við stjórnarstörf til þess að
sinna þesskonar smámunum.
Náttúrlega hefir honum fundist
það alveg sjálfsagt, að drotn-
ingin hlýddi boði hans og
kæmi, þegar hann sagði henni
að koma. 1 fyrsta lagi var það
það, sem hver eiginkona átti
að gera, því kvenfrelsi þektist
ekki á þeim tímum; og í öðru
lagi boðaði hann hana á sinn
íund til þess að sýna þjóðun-
um og höfðingjunum fegurð
hennar. Það eitt hefði átt að
duga;,því það var þó óhugsandi,
I fullan aldarfjórðung hafa Dodd’*
nýrna pillur verið hin viðurkenndu
meðul við bakverk, gigt og blöðru
sjúkdómum, og hinum mörgu kvilla,
er stafa frá veikluðum nýrum. —
t>ær eru til sölu í öllum lyfjabúð-
um á 50c askjan eða 6 öskjur fyrir
$2.50. Panta má þær beint frA
Dodds Medicine Company, Ltd.. Tor-
onto, Ont., og senda andvirðið þang-
að.
að jafn fögur kona vildi ekki
láta sjá sig á mannamótum.
En hver getur reiknað út
lundarfar kvenfölksins? Drotn-
ingin sagðist ekki koma. Hún
var svo sem ekki að gefa ástæð-
ur fyrir því að hú nkæmi ekki.
Nei, henni bara þóknaðist ekki
að koma. Og náttúrlega hefir
konungurinn staðið þarna stein
hissa og ekki vitað, hvað hann
átti að segja. Það var aðeins
eitt, sem hann gat gert—hann,
gat reiðst. Og það gerði hann
líka—honum brann heiftin í
brjósti.
Og sem von var snéri kon-
ungurinn sér til ráðhcrranna—
mannanna, sem þektu tímana,
og spurði þá ráða. Og Memúk-
an, sem líklega hefir verið inn-
anríkisráðherra eða eitthvað
þesskonar, sér strax, að hér er
mikill vandi á ferðum. Það að
drotningin hefir sýnt konung-
inum óhlýðni, er út af fyrir sig
ekki það versta í augum hans,
en hann gerir sér strax grein
fyrir afleiðingunum, fyrir því,
hvaða áhrif þetta muni hafa á
aðrar konur. Hann sér, að
þetta muni verða til þess, að
konur yfirleitt út um allt ríki
konungs muni fara að sýna
mönnum sfnum fyrirfitningu,
og honum blöskrar ástandið,
sem geti orðið út af því. Drotn-
ingin hefir ekki aðeins brotið
á móti konunginum, hún hefir
brotið á móti ölluni höfðingj-
um og öllum þjóðum, sem búa
í skattlöndum konungs. Eina
ráðið við því er að semja lög,
sem ekki verði breytt—með öðr-
um orðum, rita það í stjórnar-
skrána, að drotningin skuli ekki
framar koma fyrir auglit kon-
ungs og að tign hennar skuli
verða gefin annari. En Mem-
likan stingur ekki upp á þessu
af því að hann vilji láta hefnd
koma fram við <drotninguna,
hann gerir það af því að heill
ríkisins er í veði. Hér verður
að taka í strenginn, hvað sem
öllu öðru líður, verður að koma
í veg fyrir það, að konur hætti
að hlýða mönnum sínum. Og
svo er skipunin send út “að hver
maður skyldi vera húsbóndi á
sínu heimili og mæla alt það,
er honum líkaði.” Þarna voru
lögin. Og þó að það yrði má-
ske dálítið erfitt að framfylgja
þeim og ekki alveg víst, að
allir giftir menn segðu alt, sem
þeim líkaði heima fyrir, þá
voru þó lög altaf lög og mikil
bót í því að hafa þau. Mem-
úka var stjórnmálamaður, sem
bar heill lands og þjóðar fyrir
brjósti, ef til vill nokkuð í-
haldssamur, en ábyggilegur og
hygginn karl — maður, sem
óhætt væri að greiða atkvæði
með við næstu kosningar, ef
hann væri uppi nú á tímum.
En þá er nú drotningin. Um
hana er sama sem ekkert sagt
annað en þetta, að hún hlýddi
ekki konunginum. Það var í
henni einhver óskiljanlegur upp-
reisnarandi, sem brauzt út á
allra óheppilegasta tíma. Þó
hún hefði nöldrað eitthvað við
konunginn út af þessum veizlu-
höldum, eða hvað það nú var,
sem hún var óánægð með, f
einrúmi, þar sem aðrir heyrðu