Heimskringla - 16.08.1933, Síða 2

2. SÍÐA.
HEIMSKRINGLA
I
WINNIPEG, 16. ÁGÚST, 1933
OFBELDI, IHALD |stefnur í stjórnmálum eiga illa
OG FRJÁLSLYNDI við lundarfar hins engilsaxneska
------- þjóðbálks, þótt að gerræðið í
Erindi flutt á kirkjuþingi í
Riverton 10. júlí, 1933, af
Séra Guðm. Árnasyni
viðskiftum hafi komist á hátt
stig hjá honum, einmitt vegna
þess, hversu mikla trú hann
hefir haft á taumlausu athafna-
Framh. ■ frelsi.
Það er mesti misskilningur að Sú tegund skapgerðar, sem
halda, að ofbeldisstefnurnar séu birtist í ráðherranum er lang-
sama og íhald; þær eru óskild- almennasta skapgerðin. Það er
ar því eins og þær eru óskildar hún sem skapar þá stefnu, sem
frjálslyndi. Á Þýzkalandi er vér nefnum ihald. Aðaleili-
það íhaldið, sem hefir tekið of- kenni íhaldsins á öllum sviðum
beldisstefnuna í sína þjónustu er hræðslan við hið nýja og
eða gert bandalag við hana; á óreynda. Hinn íhaldssami mað-
Rússlandi eru hinar róttækustu ur er síhræddur um afleiðing-
■stjórnmálaskoðanir samfara of- arnar af því að nokkuð sé
beldinu. Eg legg engan dóm á breytt út af því sem verið hefir.
íhald eða róttækar stjórnmála- Hann hatar nýbreytnina af því
stefnur í þessu sambandi, en að honum finst að hún stefni
aðeins bendi á að ofbeldið er út í of mikla óvissu, því hon-
ekki nauðsynlega bpndið við um er ekkert eins kært og það
neina eina stjórnmálastefnu; að geta verið nokkurn vegin
enda liggur í augum uppi að viss um, hvað framundan sé.
svo þarf ekki að vera. Hann skilur ekki það skaplyndi,
Ofbeldisstefnunar gera ekki sem vill hætta sér út í það, að
eingöngu vart við sig í stjón»- sleppa því sem að gamall og
málunum, þær ganga líka ljós- reyndur hugsunarháttur og hefð
um logum í viðskiftalífinu og hafa helgað, því sem að hefir,
áhrif þeirra ná til allrar starf-iað honum íinst, dugað mönn-
semi mannanna. Hvað er öll: unum vel, hann þorir ekki að
sú hindrun á frjálsum viðskift- [ skifta því fyrir eitthvað annað,
um, sem nú á sér stað víðast1 sem engin vissa er fengin fyrir
hvar í heiminum annað en of-! að reynist betur.
beldi? Það er alveg sama þó að
mögulegt sé að sýna fram á, að
þessi eða hin þjóðin eða ein-
hver hluti hennar hafi hag af
Hinn íhaldssami maður er að
vissu leyti bæði hygginn og
lagðar með uppeldi og margs-
konar þrjálfun í samlífinu við
aðra menn .
Mér dettur í hug að ein skýr-
ing sé hér möguleg og hún á
ekki aðeins við þann skapferlis-
eiginleika, sem vér nefnum í-
hald, heldur líka við gagnstæða
eiginleika.
Það er öllum kunnugt að
arftekja vor frá kynslóðum, sem
hafa lifað á undan oss á jörð-
inni er með margvíslegu móti.
Venjulega erfir barnið eitthvað
af svip foreldra sinna og
hneigðum. En út af þessu
brégður þó stundum. Ný ein-
kenni koma fram, sem ekki
einstaklingsins, en sem efa-
laust hafa verið til í kynþættin-
um áður. Þróunin er ekki
jöfn og áframhaldandi. Mönn-
um kippir aftur í kyn sitt. Nú
er það víst, að í hinni löngu
bernsku mannkynsins á jörð-
inni hefir óttinn verið eitt ábæri
háttur gerir æði víða vart við,
sig . Lögreglan í borgum þessa
lands er hvað eftir annað send
út til þess að berja á mönnum
fyrir það eitt, að þeir safnast
saman til að hlusta á ræður;
sjálfur stjórnarformaður fylkis-
ins neitar að hlusta á menn,
sem krefjast áheyrnar hjá hon-
um, vegna þess að þeir hafi
aðrar skoðanir en hann og
meiri hluti fylkisbúanna á ríkj-
andi stjónarfyrirkomulagi;
menn eru sendir úr landi burt
fyrir það að hafa hættulegar
stjórnarmálaskoðanir. Eflaust
halda þeir menn, sem slíkar
ráðstafanir gera, að þær séu
finnast hjá nánustu forfeðrum 'hyggUegar og eg geri ráð fyrir,
að þeir álíti að þær séu nauð-
synlegar fyrir þjóðarvelferðina.
En þær lýsa hræðslu. Menn
þora beinlínis ekki að mæta
þeim stjórnmálaskoðunum, sem
til eru í landinu í opinberri og
drengilegri baráttu, heldur grípa
til alveg gagnlausra ráða til
legasta og að mörgu leyti gagn- að reyna að kæfa þær. Ofsókn-
legasta einkenni sálarlífsins.
Getur það þá ekki verið, að
það sé ótti hins frumstæða
manns við' hættur, sem um-
kringdu hann jafnt og stöðugt,
sem í afkomendum hans brýst
út í óskynsamlegri hræðslu við
nýbreytnina og fastheldni við
það reynda, við venjur og hefð,
framsýnn. Menn tala oft um sem hafa komist á? Mér finst
blint afturhald og skilnings-
slíkum hindrunum — vitaskuld lausa íhaldssemi. En íhalds-
eru þær allar gerðar einhverjum j mennirnir eru sjaldan mikið ó-
í hag — þær eru ofbeldi samt.1 framsýnni en aörir menn; þeir
Það er vilji einhverra, sem j sjá hverju fram vindur, “þekkja
hafa máttinn til þess, að' tímana” rétt eins vel og hverjir
þrengja þeim upp á aðra, og'aðrir. Þeir hafa auðvitað lítið
það er ekkert að því spurt,1 af langsýni hins hugsjónaríka
hverjar afleiðingar þær kunni ^ manns og þeir trúa ekki á hug-
að hafa; það að einhverjir vilja j sjónir; en þeir eru fljótir að
þær í svipinn er látið duga. Hin
frjálsa samkepni í viðskiftunum
er komin á það stig, að hún
finna þær breytingar, sem eru
að gerast eða eru í vændum og
að skipa sér í fylkingar á móti
skapar stöðugt nýtt ofbeldf, þeim.
nýtt gjörræði og biður engrar Mér er ómögulegt að sam-
afsökunar á því. Auðvald, semjsinna þeirri skoðun, »sem svo
er orðið óviðráðanlegt, fer hvar- joft kemur í ljós hjá þeim mönn-
vetna sínu fram, án þess að I um, sem berjast gegn stjórnmála
taka nokkurt tillit til þess að legu íhaldi, að öll íhaldssemi sé
einhverjir eru stöðugt að verðajaf því sprottin, að menn séu
undir í þeirri viðureign. Eg hræddir um, að þeirra eigin
veit vel að öll yfirstandandi i hagsmunir séu í hættu, ef að
vandræði heimsins ;eru ekki j nokkrar róttækar breytingar
auðvaldinu einu að kenna. En 'séu gerðar á þeim sviðum. Að
. sá maður hlýtur að vera blind- 1 vísu er það satt, að margir eru
ur á öll tákn tímanna, sem ekki jhræddir um að hagsmunum sín-
sér að mikið af öngþveiti því, \ um sé hsþtta búin af sb'kum
sem heimurinn er kominn í, breytingum. En það eru ekki
er afleiðing þröngsýns, harð- allir þeir, sem íhaldssamir eru.
drægs og ofbeldisfulls kapftal- j Mikill fjöldi íhaldssamra manna
isma, sem hin frjálsa sam- hefjr svo að segja engra sér-
kepni síðustu aldar skapaði.
stakra hagsmuna að gæta. Það
Rétt nú um þessar mundir er j er ekki löngunin til þess, að
hin stjórnmálalega ofbeldis- eiga sem hægastan aðgang að
stefna að halda innreið sína á j matarforðanum, sem fyrst og
íslandi. Auðvitað er hún þar fremst skapar afstöður manna
sniðin eftir útlendri, þýzkri fyr- og stefnur. Og það er ekki
irmynd. Eg segi ekkert um þá uppeldi og áhrif á fyrri hluta
margt benda á að svo sé.
Hvernig stendur t. d. á því, að
menn, sem eru gáfaðir og vel
mentaðir, geta verið einkenni-
lega hjátrúarfullir? HYernig
stendur á því, að óvenjulega
mikil grimd getur brotist fram
í manni, sem, eins og það er
orðað í daglegu máli, er af góðu
fólki koinn? Eru ekki þessi
einkenni skapferlisins aftur-
kippir, stökk yfir margar kyn-
slóðir aftur á bak til ástands,
sem var alment og eðlilegt und-
ir þeim lífs-aðstæðum, sem þá
ríktu ?
Eg fyrir mitt leyti á erfitt
með að gera mér grein fyrir
margskonar íhaldi mannanna á
annan hátt en þennan. Mikið
af því er svo óskynsamlegt og
óskiljanlegt. Menn eru alstað-
irnar' eru beinlínis vatn á mylnu
þeirra, sem ofsóttir eru. Skoð-
anir þeirra verða aldrei upp-
rættar með því að reka suma
þeirra úr landi, eða með því að
banna þeim að tala eða með
því að neita þeim um á-
heyrn. Ef nauðsynlegt er
að halda þeim í skefjum — og
það má vel vera að það sé nauð-
synlegt — þá verður það aðeins
gert með því að ræða um þær
og sýna mönnum fram á
öfgarnar í þeim.
. Eg hefi reynt að gera grein
fyrir hræðslu íhaldsins. En eg
vil taka það fram, að með í-
haldi á eg alls ekki við neina
sérstaka flokka. Nöfn á flokk-
um þýða gersamlega ekki neitt
í þessu sambandi. Flokkar,
sem eru kallaðir frjálslyndir, eru
stundum fullir af íhaldi; og
flokkar, sem eru kallaðir íhalds-
samir eru stöðugt að aðhyllast
ýmis konar nýbreytni. Það
sem eg á við er hið íhaldssama
lundarlag, hvar sem það er að
finna. Og það hefir æfinlega
hin sömu einkenni, einkenni
hræðslunnar og kvíðans. í-
haldið hugsar ávalt eins og
Þeir eru jafn ótrauðir gegn of-
beldinu sem hinu hugdeiga í-
haldi. Eg vil minna hér á tvo
menn, hinnar síðustu aldar, sem
ef til vill sýna betur en flestir
aðrir, sem vér þekkjum til,
aldrei verið nógsamlega þakk-
lát fyrir það að vér tilheyrum
þeim hluta kirkjunnar, sem hef-
ir látið sér skiljast, að það sé
tiil hærra hlutverk fyrir þá
stofnun en það. Vér getum
skapgerð brautryðjandans, hins Sagt án alls yfirlætis, að vor
frjálsa manns, sem gengur á
undan og berst hinni góðu bar-
áttu í þágu þeirra hugsjóna,
sem hann hefir sett sér. Þessir
tveir menn eru Abraham Lin-
coln og Jón Sigurðsson. Hvor
um sig var ekki aðeins mikil-
menni,, heldur gæddur þe|m
hæfileikum, sem giftudrýgstir
hafa orðið í baráttunni fyrir
frelsi og gegn órétti aldanna.
Störf beggja þessara manna
lágu á sviði stjónarmálanna og
samt eru þeir svo undur ólíkir
hinum venjulegu stjórnmála-
mönnum. í hinum pólitíska
flokkadrætti og þrasi verða
menn auðveldlega þröngsýnir
flokksfylgjendur og missa þá
um leið sjónar á hinum hærri
markmiðum. Hvorugan þennan
mann henti það. Þeir héldu
víðsýni sínu og drenglyndi, þó
að þeir keptu með óbilandi á-
huga og kappi að þeim mark-
miðum, sem þeir höfðu sett sér
í byrjun.
Það sem einkanlega gerir
slíka menn mikla er trygð
þeirra við hugsjónir. Sumum
mönnum hættir við að líta svo
á að hugsjónamaöurinn lifi að
mestu leyti utan við heim veru-
leikans. En það er misskiln-
ingur. Hugsjónir eru ekki það
sama og draumórar, sem hinn
praktíski maður talar um
með fyrirlitningu. Að hafa hug-
sjón er hið sama og að hafa
markmið til að keppa að hversu
fjarlægt sem markmiðið er, þótt
maðurinn eigi það víst að ná
því aldrei sjálfur, þá samt er
það það, sem veitir honum
mátt og tign, svo að hann ber
andlega höfuð og herðar yfir
hina, sem ekki eru gæddir sömu
efginleikum og hann. Hinn
verulegi hugsjónamaður er
viljasterkastur allra manna.
Hann lætur aldrei skipa sér að
gera neitt það sem honum er
ekki samboðið. Hann verður
kirkjulegi félagsskapur hafi til-
einkað sér það göfuga hlutverk
að vinna að aukinni menningu
andans. Hún er frjáls og víð-
sýn stofnun, sem á að vinna
sitt starf óttalaust; hún þarf
engu ofbeldi að lúta og hún á
að hafa þann viturleik, hug-
sjónamannsins sem treystir á
sigur réttra málefna, hversu illa
sem á kann að horfast, af því
að hún veit, að hvernig sem
menn hika og horfa til baka,
liggur þó leiðin áfram og mark-
miðið blasir við, ef til vill í
mikilli fjarlægð en samt í ljósi
hækkandi sólar sannleikans.
FORFEÐUR VORIR
ar að halda í þá hluti, sem Memúkan þegar það er neytt að lokum of sterkur fyrir alt
þeir hafa ekkert gagn af, sem
þeir hljóta að sjá að eru í ó-
samræmi við tímana. Það er
ekki gert af eintómri trygð við
liðna tíma, þótt sú trygð geti
til þess að standa andspænis ofbeldi. Og hann er svo langt
einhverri nýjung. Þess fyrsta
spurning er: hvað ætli að hljót-
ist af þessu? Og varnarráð-
stafanir þess eru álíka gagn-
verið og sé víða mikil; það erllegar og ráðstöfun hans. Það
ekki gert af því að mönnum j semur lög og gefur út skipanir
finnist þetta alt, sem þeir eru um það, að þeir, sem óhætt sé
menn, sem að henni standa þar; æfinnar, sem mestu ráða um
eg til víst, að einhverjir þeirra það; synir manna, sem hafa
að streitast við að viðhalda hjá
sér, hafi veruleg verðmæti í sér
fólgin; það er gert af því að í
mönnum er einhVer uggur og
ótti við hið nýja, sem þeir eru
að trúa fyrir valdinu, skuli vera
í efstu sætum og gera alt það,
sem þeim líkar.
Lundarfar drotningarinnar,
eins og því er lýst í sögunni er
hlaða um sig varnargarða úr
allskonar úreltu dóti og skrani.
jMig langar til að segja yður
séu mætir menn. En ógæfa væri verið frjálslyndir, verða einatt ofurlitla sögu, sem eg heyrði
það fyrir íslenzku þjóðina, ef að íhaldssömum mönnum, og j e]íhj aus fyrir löngu, sem varpar
henni yxi þar fiskur um hrygg. róttækir byltingamenn koma
Og áreiðanlega er þýzka þjóðin stundum þaðan sem þeirra er
nú sem stendur sú ^þjóð, sem sízt von. Nei, ræturnar að
íslendingar ættu sízt að taka þessu ná lengra niður en í
sér til fyriröiyndar í stjórnmál- yfirborðsjarðveg Ihinna ytri
um. Nú sem stendur er ein- kringumstæða, þær ná niður í
mitt útlit fyri^ að þa& verði hið innra eðli vort, sem frá
enskumælandi þjóðir, sem blautu barnsbeini er svo ríkt að . lyn,dis Ýmsir safnaðarmenn
bjarga lyðræðinu . heiminum, það brýst út, þrátt fyrir höml- undu þyf ffla og hugðust að
ef þvi verður bjargað. Ofbeldis- urnar, sem á það kunna að vera !
að reyna að verjast með því að|a]t annað Að vígu 0r þy{ ekk{
lýst eins vel og lundarfari kon-
ljósi á þetta sálarástand hins
felmtraða íhalds. Eg ábyrgist
ekki að sagan sé sönn, en hún
gæti verið sönn.
Prestur nokkur, sem þjónaði
íhaldssömum söfnuði, var að
snúast til ofurlítið meira frjáls-
fyrir ofan hinn aðeins hygna og
hugdeiga mann, að hann hlýtur
að verða leiðtoginn í öllu var-
a.nlegu og mikilsverðu starfi.
Hann er eins og byggingameist-
arinn, sem sér húsið í anda
áður en það er reist. Húsið er
verk byggingameistarans þótt
aörir byggi þáð; það verður til
vegna þess að í hans huga er
til fyrirmyndin, sem það er bygt
eftir.
Heimurinn þarf ávalt að eiga
slíka menn; þvf að án þeirra
I gera prestinum tiltal. En þá
fegunð sína. Hvað eru þessir
víndruknu höfðingjar og þjón-
ar í höll konungsins? Þe'ir eru
jribbaldar og skríll. í lund drotn
-ó.-j— • - • ■ -‘-r— í . ‘ TIL SÖLU NÚ í WINNIPEG
• EN EINGÖNGU HJÁ HYDRQ
MOFFAT
ELECTRIC RANGES
<* Yffr meira en hálfa öld, hefir fólk tengt við Moffats nafnið, alt það sem full- s komnast er að efni og gerð á eldstóm; afleiðingin er sú að fieiri Moffat eldastór eru nú í notkun í Canada en af nokkurri annari gerð.
<% Skoðið hinar ýmsu gerðir sem nú eru til sýnis í Hydro sýningarstofunni.
Símið 848 132 upp á lýsinjíu og verð og hina vægu söluskilmála. Cfhj ofW&mfpeg Bydro Elcctrfc Siýstem, PBINCESS'’ST.
| skorti kjark til þess. Þeir komu j mgarinnar er eitthvað göfug-
jsér því saman um að fá einn mannlegt, sem rís upp á móti
sérlega kjarkgóðan mann til að athæfi þeirra, eitthvað, sem er
gera það fyrir sig. Hann tók að j 0f gott til að vera til sýnis á
sér að reka erindi þetta.
áður en hann þorði að
ganga á fund prestsins og segja
íonum til syndánna, þurfti hann
að hressa sig á áfengi. En hann
gætti ekki stranglega hófsins
og var talsvert ölvaður þegar
hann kom á- fund prestsins og
fór að stynja upp erindinu. Þeg-
ar presturinn heyrði það varð
hann hræddur og lofáði þess-
um drukna manni ,að han®
skyldi eftirleiðis prédika kenn-
ingarnar hreinar og ómengaðar.
Þessi stutta gamansaga lýsir
alveg óskaplegum heigulshætti
hjá öllum, sem hlut áttu að
máli. En þessi sami heiguls-
ungsins og ráðherrans, en það j fellur menningin í rústir. Menn-
er auðvelt að sjá, hvernig því j ingin er ekki eintóm framvinda
er farið, með því að lesa ofur- j til meiri velaældar, hún er ekki
lítið meira á milli línanna. j heldur eintóm snilli hugar og
Drotningin hefir þá stórmensku j handa; hún er ekki eintóm
lund og þá sjálfsvirðingu, að|þekking; hún er meira en alt
hún lætur ekki skipa sér að j þetta, hún er það atgerfi mann-
koma. Konungsveizlan er henni j legs anda, sem rís upp yfir alt
ekki alveg samboðin, og það erjþetta, notar, gerir sér það und-
hégómi að sýna höfðingjunum j irgefið.
Þér munið eftir hinum undra-
verðu orðum guðspjallsins um
að það komi manninum að engu
gagni þótt hann eignist allan
heiminn, ef hann bíði tjón á
sálu sinni. Hver sá maöur,
sem hefir ekki í einhverjum
tmæ'li menningu andans, at-
gerfið, sem á að drotna yfir því
ytra, yfir öllu því, sem á í raun
og veru að þjóna mannlegum
þörfum, hefir beðið tjón á sálu
sinni.
Engin stofnun á þessari jörð
hefir slíkt tækifæri sem kirkjan
til þess að þroska atgerfi and-
En í slíku móti. Drotningin er tákn
hins djarfa og göfuga anda,
sem hefjr mátt til þess að hefja
sig upp yfir flatneskju hins hug-
sjónasnauða og harðneskjufulla
lífs, sem ávalt fellur í sömu,
föstu skorðurnar.
í allri menningarlegri fram-
vindu heimsins eru það ménn- ans og menningu hans. Er það
irmr, sem eru gæddir þessu
fágæta lundarfari, sem eru í
broddi fylkingar. Þeir eru hin-
ir sannfrjálslyndu menn, hinir
stoltu merkisberar, sem ekki
vilja lúta að því lága. Þeir vita
ekki hvað hræðsla er, þeir
spyrja ekki eftir afleiðingum,
ef um rétt málefni er að ræða.
ekki ófyrirgefanlegt, að í stað-
inrt fyrir að sinna svo áríðandi
starfi, skuli kirkjan eyða svo
miklu af kröftum sínum til
þess að flytja mönnum gersam-
lega úreltan boðskap, til þess
að kenna mönnum það, sem
engu máli skiftir? Vér, sem
erum hér saman komin getum
Þegar Darwin kom fram með
framþróunarkenninguna, höll-
iðust sumir að þeirri skoðun, að
mannkynið væri komið af öp-
um. En nú er víst ekki til sá
víslndamaður, er heldur því
fram. Forfeður vorir voru
hvorki orangutang, gorilla né
chimpanse. En hitt dylst fá-
um, að ærinn skyldleiki er milli
mannkynsins og þeirra apa, sem
mönnum eru líkastir. Þess
vegna tæla menn, að einhvern-
tíma í fyrndinni hafi verið uppi
sú skepna, sem bsðði apar og
menn sé komnir af, þannig að
bæði apar og menn eigi ætt sína
að rekja til sama forföðurs, og
|sé því náfrændur.
Um mörg ár hafa vísinda-
menn spreytt sig á því, að leita
uppi einhverjar minjar um
þennan forföður apa og manna.
Það er hinn marg umtalaði
“missing link” (ættarbaqidlð,
sem vantar). Og í hvert skifti,
sem fornar beinaleifar manna
eða apa finnast, vona vísinda-
menn að þar sé þessi “missing-
link)). En það hefir brugðist
enn. Þó hafa fundist merkilegar
fornleifar frá þedm tímum er
mannkynið var á alt öðru stigi
en nú, og jafnvel líkara öpum
en mönnum.
Það er dálítið einkennilegt að
fyrstu fornu beinaleifarnar, sem
fundust, eru af manni á því
stigi, sem mest líkist apa, og
eru því enn nefndar “missing
link”, enda þptt mönnum sé
jljóst að nokkuð vantar á milli,
og að hér sé alls ekki um for-
föður apa að ræða, enda þótt
sé forfaðir mannkynsins. Forn-
leifafundur þessi var höfuð-
kúpa, nokkrar tennur og lær-
leggur, af hinum svo nefnda
‘Pithecanthropus erectus’ —
(mannapa, sem gengur upp-
réttur). Var það hollenskur
læknir, sem rakst á bein þessi
á Eynni Java árið 1891. Þessi
manntegund hefir haft lágt og
flatt enni og heilabúið er mjög
lítið (heilinn hefir verið um
940 tenings-sentimetrar, en nú
er meðal heili í manni um 1550
tenings sentimetrar). Augna-
brúnirnar hafa verið ákaflega
miklar, en hnakkinn líkt og
sneitt væri skáhalt af honum.
Næst kemur “Neanderthal^”-
maðurinn svo kallaði. Af þeirri
manntegund hafa margar leifar
fundist víðsvegar í Evrópu. (Þar
með er ekki talinn ‘“Heidel-
bergs-kjálkinn” né “Piltdown-
maðurinn”, því að þær leifer
sýna talsvert frábrugðna mann-
tegund.) Neanderthals-maður-
inn var reglulegur maður, enda
þótt hann hafi verið á stórum
lægra mennigarstigi en vér. Vís-
indamenn telja hann til þess
mannflokks, sem þeir nefna
‘Hemidae’ (Homoneanderthali-
ensis). Hann hefir haft lágt
og flatt enni og miklar augna-
brúnir, og flatan hnakka. Þó
ber ekki eins mikið á þessu eins
og hjá Trinial-manninum (Java
manninum). Auk þess hefir
heilabúið verið mikið stærra,